Zwitserse Kinderpostzenelactie ten mrUil mot Heiland
De »VanderSteng« weer in Leiden
Hongerwinter eiste 15.000
doden in Westelijke
Provinciën
Particuliere woningbouw in 1950
Herfst-paddestoelen
VRIJDAG 21 OCTOBER 1949
DE LEIDSE COURANT
TWEEDE BLAD PAGINA 1
Na grote moeilijkheden is de ge
neeskundige hoofdinspecteur van de
Volksgezondheid, dr. C. Banning, er
in geslaagd een verslag over de laat
ste oorlogsjaren 1944 en 1945 samen
te stellen. Door de oorlogsomstandig
heden en door de bevrijding van een
deel van ons land, aldus dr. Ban
ning in zijn verslag, is veel cijferma
teriaal verloren geraakt en het op
sporen hiervan heeft geduurd tot
1948.
De algemene sterfte was in 1944 en
1945 hoger dan in de voorgaande ja
ren, maar 1945 toonde wel een uiter
mate ongunstig beeld (15.3 per 1000
inwoners). Dit was een gevolg van
de hongerperiode, die het ergst was
in de provincies Noord- en Zuid-
Holland en Utrecht, in welke pro
vincies ongeveer de helft van de Ne
derlandse bevolking leeft n.l. 4 tot 5
millioen. In de laatste weken van
April 1945 daalde het aantal calorieën
dat per persoon beschikbaar was, tot
400 per dag. Een week voor de be
vrijding was er in genoemde drie pro
vincies totaal geen voedsel meer over.
Men kon nog juist voor een paar da
gen ongeveer 230 calorieën per dag
distribueren en dan was er niets meer.
De eerste overledenen als gevolg
van de honger werden officieel be
kend in het begin van Januari 1945.
Het sterftecijfer steeg zeer snel. In
het zogenaamde B 2 gebied (dat de
drie gemoede provincies omvat)
stierven 15.000 mensen van de hon
ger, terwijl 80.000 gevallen van hon
geroedeem bekend werden. De sterfte
was het hoogst in Februari en Maart
1945, toen de voedselrantsoenen het
laagst en de koude het ergst was. In
de kleine steden steeg het sterftecijfer
bijna in dezelfde verhouding als in de
grote steden. Gebleken is, dat 75 pet.
van degenen, die stierven aan onder
voeding, mannen waren.
Op de gebieden van ziekenverzor
ging, kinderhygiëne. gebrekkigen-
zorg, t.b.c. bestrijding e.d. viel grote
achteruitgang te constateren. De uit
breiding der tuberculose bereikte in
1944 en 1945 haar hoogtepunt. De
sterfte aan t.b.c. steeg snel :in 1943
was het cijfer 6.99 per 10.000 inwo
ners, in 1944 7.48 en in 1945 8.58. In
1939 is dit cijfer 4.10.
De vakgroep export van groenten
en fruit heeft gistermiddag onder
voorzitterschap van de heer J. J. Bos
uit Rotterdam haar najaarsvergade
ring gehouden in de „blauwe zaal"
van het beursgebouw te Rotterdam.
De heer Bos merkte op, dat de be
drijfstak exporteurs op het ogenblik
ongetwijfeld overbevolkt is, ondanks
de hoge eisen, welke dit bedrijf stelt.
Hij ziet de toekomst van de fruittuin-
bouwexport niet donker in. De groen-
tenexport naar Duitsland acht spre
ker in dit seizoen niet vlot verlopen.
Dit gold speciaal ten aanzien van het
aanvullend bedrag van een millioen
dollar op het handelsverdrag, voor
welk bedrag het centraal bureau de
transfer-risico op zich heeft genomen,
omdat de toestemming van de Ameri
kaanse bezettingsautoriteiten formeel
niet in orde was. De afgiften van de
deviezenvergunningen in Dusseldorf
is door omstandigheden van Duitse
zijde vertraagd, aldus de heer Bos.
Toen kwam de devaluatie en op het
ogenblik is de toestand zo, dat vele
exporteurs nog geen betaling hebben
ontvangen. Over het nieuwe handels
verdrag sprekende, zei de heer Bos,
dat hierin een bedrag van 15 mil
lioen dollar voor verse groenten
voorkomt, terwijl de maximumprij
zen over de gehele linie afgeschaft
zijn. Wegens een tekort aan kisten
en wagons, wil het bestuur trachten
in overleg met Duitsland gedaan te
krijgen, dat dlle soorten fruit, die
onbeperkt in Duitsland kunnen wor
den ingevoerd, los geladen mogen
worden. Dit mede ten bate van een
gunstige prijsstelling.
Aetherklanken
ZATERDAG
HILVERSUM I (30i m)
7.00 VARA. 10.00 VPRO, 10.20 VARA
1930 VPRO, 19.45—24.00 VARA
7.00 Nieuws, 7.15 Ocht.gymn. 7.33
Oog in al, 8.00 Nieuws, 8.18 Oog in
al, 8.40 Orgel, 10.00 Medische cau
serie, 10.20 Radiofeuilleton, 10.35
Voor de arbeiders in de continube
drijven, 11.30 Sopraan en piano,
12.30 Mededelingen, 12.33 Kwartet,
12.55 Kalender, 13.00 Strijdkrachten,
13.30 Hawaiian-muziek, 14.00 Voor
de jeugd, 14.20 Metropole-orkest,
15.15 Omroeporkest, 16.00 „Komt u
binnen", 16.15 Dansmuziek, 16.45
Sportpraatje, 17.30-- Voor de jeugd
18.00 Nieuws, 18.30 Strijdkr. 19.00
Artistieke staalkaart, 20.00 Nieuws,
20.05 Actualiteiten, 20.15 Roemeense
muziek, 20.45 Gevarieerd progr. 22.00
Sectet, 22.25 „Onder de pannen",
hoorspel, 22.45 Accordeonmuziek,
23.00 Nieuws, 23.15 Lichte muziek.
HILVERSUM n (415 m)
7.00—24.00 KRO
7.00 Nieuws, 7.30 Gewijde muziek,
7.45 Morgengebed en liturgische ka
lender, 8.00 Nieuws, 9.30 Waterstan
den, 10.00 Voor de kinderen, 11.00
Voor de zieken, 12.00 Angelus, 12.03
Promenade orkest en solist, 12.30 Me
dedelingen, 12.33 Promenade-orkest,
12.^5 Zonnewijzer. 13.00 Nieuws en
Kath. nieuws, 13.20 Mannenzangver.
en harmonieorkest, 14.20 Engelse
les, 14.40 Kamerorkest, 15.05 Kroniek
van letteren en kunsten, 18.15 Jour
nalistiek weekoverzicht, 18.30 Amu
sementsorkest, 19.00 Nieuws, 19.15
Actualiteiten, 19.25 Amusements-
ork. 19.50 W.-Indische commentaar
20.00 Nieuws, 20.05 De gewone man,
20.15 „Lichtbaken", 20.40 Piano en or
gel, 21.00 Gevarieerd progr. 21.45
Puzzle, 21.55 Populaire muziek, 22.30
„Wij luiden de Zondag in", 23.00
Nieuws, 23.15 Radio Philh. Orkest en
soliste.
Naar wij vernemen zal de door
de Groningse consumptiemelkfabrie
ken aangekondigde rantsoenering
van de melkaflevering niet door
gaan. Zoals bekend zouden deze fa
brikanten met ingang van Maandag
24 October slechts 40 melk afle
veren, als de regering niet voldeed
aan hun verzoek een regeling te
treffen, waardoor een betere prijs
verhouding tussen de zuivelproduc
ten en de normale consumptiemelk
tot stand komt. De consumptiemelk-
bedrijven zijn nl. nog steedè gebon
den aan de maxinvumprijs van de
melk, waardoor de fabrikanten van
kaas, waarvan de prijs vrij gelaten
is, in de gelegenheid waren vier
cent per liter melk meer te betalen
dan de consumptiemelkfabrieken.
De melkfabrikanten waren teneinde
geen stagnatie te verwekken in de
melkaflevering wel moreel verplicht
ook deze vier cent extra te betalen,
waardoor echter een verlies van
een halve cent per liter werd ge
leden.
Thans heeft de regering besloten,
teneinde te komen tot herstel van
de prijsverhoudingen, een regeling
te treffen, welke de kaasfabrikanten
verplicht een heffing van 35 cent
per kilogram kaas te betalen. De
Groningse consumptiemelkfPbrieken
gaan met deze regeling accoord en
zullen Maandag normaal hun melk
aan de consument verkopen.
VOOR EEN AANTAL ARTIKELEN
GEEN PRIJSSTOP MEER.
De zesde en zevende uitzonde
ringsbeschikking op de prijsstop
1949 zijn in de Staatscourant van
gisteren gepubliceerd.
Ingevolge de zesde beschikking
wordt toestemming verleend tot het
doorberekenen van de wettelijk toe
laatbare inkoopprijzen van de
grondstoffen, die in de volgende ar
tikelen worden verwerkt: cosmeti
sche artikelen, landbouwwerktuigen,
-machines en tractoren, zuivelbe
reidingsmachines en onderdelen,
huishoudelijk en laboratorium glas
werk, machines en krachtwerktui
gen, optische artikelen, poetsmid
delen, pharnvaceutisohe specialité's
en andere chemische producten met
uitzondering van tandpasta, schoen-
crème en boenwas. Oo grond van de
zevende uitzonderingsbeschikking
wordt toestemming verleend tot
doorberekening van de wettelijk
toelaatbare inkoopprijzen van de in
de volgende artikelen te verwerken
grondstoffen: dameshoeden en -ba
retten, herenhoeden, petten en ba
retten, enveloppen, postpapier, loon-
en monsterzakken, labels, papieren
zakken, verschillende houtproducten,
houtbereiding, electrotechnische ar
tikelen, gereedschapmachines, hef-
en krachtwerktuigen, motorrevisies,
inmaakglazen en inmaakpotten.
VOORZITTER RAAD VAN
ARBEID TE 's-GRAVENHAGE.
Tot voorzitter van de Raad van
Arbeid te 's-Gravenhage is be
noemd de heer A. Mastenbroek,
zulks onder gelijktijdige toekenning
van eervol ontslag als voorzitter
van de Raad van Arbeid te Rotter
dam.
De in de afgelopen dagen gepubli
ceerde berichten over de mogelijk
heden van vrije woningbouw in het
komende jaar hebben aanleiding ge
geven tot verwarring, aldus het mi
nisterie van Wederopbouw en Volks
huisvesting, dat ter voorkoming van
verder misverstand het volgende be
kend maakt:
1. De financieringsregeling wo
ningbouw 1948 blijft onverminderd
van kracht. Op grond van deze rege
ling kan rijkssteun worden verkre
gen voor de bouw van woningen met
een inhoud van ten hoogste 375 M.3,
of, - als het etagewoningen betreft,
van ten hoogste 325 m3. Deze beper
kingen gelden niet voor de financie
ring van de herbouw van door oor
logsgeweld verwoeste woningen.
2. Voor de bouw van woningen is
een gemeentelijke bouwvergunning,
alsmede een rijksgoedkeuring vereist.
Het verlenen van deze vergunningen
wordt niet afhankelijk gesteld van de
vraag hoe de financiering is gere
geld. De gemeentelijke bouwvergun
ning verleent sanctie op de techni
sche kwaliteiten van het bouwplan
en op de vaststelling van de plaats
waar gebouwd zal worden. De rijks-
gcedkeuring verschaft de gelegen
heid tot bouwen binnen de mogelijk
heden van het voor een bepaalde pe
riode en een bepaald gebied vastge
stelde bouwprogramma. Vandaar, dat
deze rijksgoedkeuring slechts kan
worden verleend, indien het ge
meentebestuur uit het van hoger
hand ontvangen woningbouwcontin-
gent bouwvolumen ter beschikking
stelt.
3. Het ligt in het voornemen om
in 1950 de bouw van woningen toe
te laten, ook wanneer daarvoor geen
gemeentelijk bouwvolumen beschik
baar is. Dit geldt evenwel alleen voor
die woningen, voor de bouw waar
van geen beroep wordt gedaan op fi
nanciële steun van rijkswege. Dit
zullen dus in de eerste plaats die wo
ningen zijn, waarvan de inhoud
(meer dan 325, resp. 375 m3) de toe
passing van de financieringsregeling
woningbouw 1948 onmogelijk maakt.
Deze woningen zullen een inhoud
mogen hebben van ten hoogste 500
m3. Daarnaast is het ook mogelijk om
kleinere woningen buiten bezwaar
vsn het bouwvolumen te bouwen,
mits daarvoor geen rijkssteun wordt
verlangd.
4. De nadere bijzonderheden van
deze voor 1950 in het vooruitzicht ge
stelde maatregel zullen t.z.t. aan de
gemeentebesturen worden bekend
gemaakt. Het heeft dus geen zin om
reeds nu op de toepassing van deze
maatregel vooruit te lopen. Uit 't ver
melde onder punt 2 blijkt, dat, onge
acht de nader vast te stellen voor
waarden, een gemeentelijke bouw
vergunning onder alle omstandighe
den en voor alle woningbouw vereist
blijft.
„Scheepvaart - Welvaart"
Dit opschrift lazen we ergens in
het schip „VanderSteng", dat even
als het vorig jaar thans weer een
bezoek brengt aan Leiden en daartoe
gemeerd ligt aan de Haven. Dit schip
is eigendom van de vereniging „Onze
Marine", een geheel particuliere in
stelling onafhankelijk van welke
overheidsinstelling dan ook die op
verschillende wijzen propaganda
maakt voor de scheepvaart in de
meest ruime betekenis van het woord.
Dus neit alleen voor de Kon. Marine,
maar meer nog voor de koopvaardij,
de vissersvloot, watersport, enz. Deze
propaganda wordt o.a. gemaakt door
dit schip door het hele land te laten
varen en overal waar dit mogelijk is
enige dagen te blijven liggen, om
mensen in de gelegenheid te stellen
dit varende museum te zien.
Nadat wij het vorig jaar een uit
voerige beschrijving van dit alles ge
geven hebben, mogen wij thans vol
staan met de vermelding dat de col
lectie voorwerpen, die op de zeevaart
betrekking heeft, is uitgebreid met
een radar-demonstratie-apparaat, dat
berust op het uitzenden van korte
golfstoten, die worden opgevangen
door voorwerpen welke in de weg
van het schip komen. Ook is er een
echo-lood bijgekomen, waarmede de
diepte onder het schip gepeild kan
worden, een zeer nuttig instrument,
vooral ook voor de visserij, omdat
ook de aanwezigheid van scholen vis
geconstateerd kan worden.
„Scheepvaart-Welvaart" is de leus,
waarmede de gehele bedoeling van
deze tentoonstelling in twee woorden
vervat ligt. Nederland heeft een we
reldnaam op het gebied van de
scheepvaart, zowel wat betreft het
bouwen van schepen, als de haven
installaties, het transito-vervoer en
de zeesleepdienst. Maar de belang
stelling voor dit alles onder ons volk
is tanend. Toch mag deze zeer belang
rijke bron van inkomsten voor Ne
derland niet verdrogen. Daarom
moet de scheepvaart, die voor een
groot deel van onze bevolking de
welvaart betekent, weer levend wor
den, vooral onder de jeugd. Een be
zoek aan de „VanderSteng", waar
men veel kan zien en meer nog kan
horen, over alles wat op de scheep
vaart betrekking heeft, zal wellicht
kunnen bijdragen tot een vergrote
interesse hiervoor.
Het schip blijft tot en met a.s.
Maandag in Leiden. Het is toegan
kelijk van 10 tot 12, van 2 tot 5 en
van 7 tot 10 uur. De ..VanderSteng"
zal 's avonds verlicht zijn, zodat
reeds van verre afstand de aandacht
naar het schip getrokken wordt.
DE WERKELIJKE EN DE VERMEENDE
van de
Met het intreden van de herfst ver
schijnen ook weer in groten getale in
weiden en bossen de eetbare padde
stoelen. Het verzamelen ervan be
hoeft heus niet alleen voorwendsel
te zijn om gedurende het weekeinde
mooie wandelingen te maken. Ze
vormen een uitstekend voedingsmid
del met een hoog gehalte aan eiwit
ten en vitaminen, dat de moeite van
het verzamelen ten volle beloont. De
behoefte aan eiwitten van een vol
wassen mens wordt door 300 gram
champignons volkomen gedekt. On
der de arme bóerenbevolking van
Polen, Rusland en Oost-Duitsland
was het altijd de gewoonte om tij
dens de herfst grote hoeveelheden
paddestoelen te verzamelen en te
drogen, om op deze manier de win
ter door te komen. Het is overigens
niet alleen een goed, maar ook, op de
juiste wijze toebereid, een buitenge
woon smakelijk voedingsmiddel.
Er zijn nog altijd mensen, die bij
het woord „paddestoelen" een kreet
van schrik en afkeer niet kunnen on
derdrukken. „Paddestoelen!" Daar
krijg je een vergiftiging van! Inder
daad bestaan er giftige paddestoelen
en zijn er vele vergiftigingen voor
gekomen. Dit is zelfs wel eens ge
schied, wanneer ze gezocht waren
door iemand, die van zichzelf meen
de een deskundige op dit gebied te
zijn. Maar de kenmerken der giftige
soorten zijn tenslotte alom bekend
en door iedereen te leren. En men
kan het gevaar vrijwel tot nul redu
ceren, wanneer men zich alleen maar
aan enkele, zeer goede en gemakke
lijk herkenbare soorten houdt en
daarbij dus precies weet welke soort
men eet en die bij name kan noe
men. Alle andere methoden zijn
waardeloos, zoals bijv. de zilveren
Kinderpostzegels, telkenj are in nieuwe kleu
rige uitvoering, een wanhoop (of een vreugde?)
voor de consciëntieuse postzegelverzamelaar,
vormen de grote bron van inkomsten, waaruit
honderden Nederlandse sociale verenigingen en
instellingen voor het zieke, het zwakke, het ver
waarloosde, .het misdadige, het misdeelde, het
zwakzinnige of het lichamelijk gebrekkige kind
naar rato van het aantal verpleegdagen finan
ciële steun kunnen putten. Kinderpostzegels
bestaan reeds zoveel jaren, dat wel niemand
in ons land het bestaan er niet van kent en zo
ongeveer weet, wat er het doel van is en hoe
de organisatie werkt. Maar slechts aan weini
gen is het bekend, dat hoe hoog men ook het
succes van de Nederlandse kinderpostzegelactie
van verleden jaar aansloeg de opbrengst hier
bijzonder ongunstig afsteekt bij die van de,
Zwitserse actie.
Om de verslaggevers in verband met de ko
mende nieuwe actie het zo noodzakelijke heilige
vuur voor dit goede doel te verschaffen, heeft
het Nederlandse comité voor kinderpostzegels
gemeend een tiental vertegenwoordigers van
de Nederlandse pers uit te nodigen voor een
autotocht langs de Zwitserse kindertehuizen.
De organisatie van deze trip werd in handen
gelegd van de stichting „Voor het Kind" te
Amsterdam.
In de serene stilte van de machtige alpen,
nu eens in een vallei, dan' weer tegen een berg
wand op, soms te midden van vele andere hui
zen en gebouwen, soms ook geheel verlaten en
eenzaam staan in Zwitserland de talloze kinder
en wezentehuizen, alle smetteloos schoon, als
ideale verblijfplaatsen voor het Zwitserse kind.
Ideaal zeker waar het de natuur betreft, maar
lang niet altijd ideaal waar het de leiding of de
gewoonten van het huis betreft. In het laatste
opzicht staat Nederland bij Zwitserland niet ten
achter. Wel echter beschikken de Zwitserse in
stellingen relatief over meer geld en dat komt
uiteraard de kinderen zeer ten goede.
„Pro Juventute" een begrip.
Waarom nu beschikken de verzorgers van de
jeugd in het kleine Zwitserland over zo veel
meer financiële middelen, dan wij? Waarom
bijv. brengt de postzegelactie in Zwitserland
per hoofd van de bevolking 8 maal zoveel op
als bij ons? Komt het doordat de Zwitser te
genwoordig wat rijker is dan de Nederlander?
Of zou de Zwitser zich zijn morele plichten te
genover het in nood verkerende kind beter be
wust zijn dan de Hollander?
Geen rechtgeaard Nederlander, die het laatste
zou willen toegeven en het eerste mag mis
schien de Zwitserse bevolking-in een iets gun
stiger positie plaatsen, maar dit kan zeker het
grote verschil niet overbruggen. Neen, de ware
redenen er toe zijn psychologische. De Zwitserse
kinderpostzegelactie wordt gevoerd door de on
der toezicht van de Bondsraad staande, thans
37 jaar oude, stichting „Pro Juventute" en „Pro
Juventute" is in de Alpen een magisch woord
geworden. Deze neutrale stichting (niet te ver
warren met de Nederlandse vereniging „Pro
Juventute" voor misdadige kinderen) heeft de
kunst verstaan de harten van alle Zwitsers te
veroveren, naar zij zelf meent in hoofdzaak door
de grote medewerking, die de Zwitserse pers
haar heeft gegeven. Pers en „Pro Juventute"
hebben de postzegelactie er populair gemaakt.
En zo kwam verleden jaar in het kleine Zwit
serland met zijn veeltalige bevolking van nog
geen 4J^ millioen zielen een bedrag van ruim
2 millioen Zwitserse francs als netto opbrengst
van de toeslag op de zegels en ansichtkaarten
en bovendien nog 180.000 francs van die op
de gelukstelegrammen bijeen, tezamen bijna
2.180.000.francs. Dat betekende dus, dat
iedere inwoner door het kopen van postzegels
Reis vau Nederlandse
journalisten
door de Alpen
bijna een halve franc voor het goede doel had
afgestaan. Bijna 50 centimes dus, of rappen,
zoals ze in het Zwitsers-Duitse gedeelte heten.
Dat komt overeen met 45 Nederlandse centen,
want de Zwitserse franc ontloopt tegenwoor
dig in waarde de gulden weinig.
En nu Nederland. Verleden jaar bracht de
postzegel- en kaarten-actie een netto-bedrag
van 565.000.op (bijna 15 millioen zegels).
Dat was geen kleinigheid en 335 instellingen en
verenigingen plukten er de vruchten van. De
actie werd geslaafd genoemd en iedereen was
ruim tevreden. Maar het betekende in feite, dat
nog niet 1 op 12 brieven met een kinderpost
zegel was beplakt en schrijnender wordt de te
genstelling met Zwitserland, indien men het be
drag per hoofd van de bevolking uitrekent:
nog geen 6 cent. Nog geen achtste van wat ieder
Zwitser offerde. Daarom moet in Nederland de
actie met meer kracht gevoerd worden en daar
om worden straks nieuwe methoden gevolgd,
waartoe de voorbereidingen thans vrijwel ge
reed zijn. Een mooie test ook voor de Neder
landse pers. Zou de invloed van de Nederland
se krant, zoals die' van de Zwitserse, zo groot
zijn, dat de lezers dieper in hun zakken zullen
tasten?
Hoe de kinderpostzegel groeide.
De kinderpostzegel is voortgekomen uit de
weldadigheidszegel. In 1862 werd in Amerika
de eerste weldadigheidszegel ten bate van oor
logsgewonden verkocht. Twee jaar later volg
de Zwitserland en vervolgens vele andere lan
den. Deze zegels bezaten geen officiële fran-
keerwaarde, maar mochten naast de gewone
zegels op de brieven geplakt worden en wer
den dan door de posterijen afgestempeld. Als
voorbeeld daarvan zijn nu nog bekend de Deen
se „Julen" (Kerstzegels). De eerste weldadig
heidszegel met frankeerwaarde is in Groot-
Brittannië verschenen. Daarna volgden Rus
land, Nederland en Roemenië. Van 1910 af be
gon daarop de weldadigheidszegel zijn grote
opmars. Later specialiseerden onder meer Zwit
serland en Nederland zich op de kinderpostze
gels, al kent ons land bijv. ook de zomerzegel,
die een geheel ander sociaal doel dient. Thans
is het in Zwitserland zo ver, dat ieder jaar in
December 4.000 Zwitsers volkomen belangeloos
met volle overgave, ieder in zijn rayon, de ver
koop der postzegels ter hand nemen en daarbij
met jeugdig enthousiasme en onbevangenheid
worden bijgestaan door 20.000 schoolkinderen,
die met de zegels huis aan huis gaan, alles „pro
juventute", alles voor de jeugd en door de
jeugd. Stimulerend werkt bij deze verkoop de
psychologisch doeltreffende bepaling, dat de
opbrengst van ieder der 191 rayons, waarin het
land voor de postzegel-actie wordt verdeeld,
bestema blijft voor hulpverlening in het eigen
rayon. Althans die van de zegels. De .opbrengst
van de kaartenverkoop gaat gedeeltelijk naar
het centraal secretariaat in Zuerich.
„Pro Juventute" is in Zwitserland een neu
trale instelling, die geen onderscheid maakt in
godsdienst of politiek en tot wie alle lagen der
bevolking zich kunnen wenden. Eigen tehuizen
bezit deze instelling niet, doch zij betaalt in
vele gevallen de plaatsing van kinderen in de
tehuizen of sanatoria. De zegel- en kaarten
actie vormt bij lange na niet de enige bron van
inkomsten.
Vijf verschillende eigen tijdschriften brengen
geld in het la'tje, zo ook talloze schenkingen en
legaten, uitkeringen van departementen voor
speciale doeleinden, verkoop van populaire, wel
verzorgde schoolboekjes, opvoedkundige brochu
res (als afweer tegen de beeldroman) en van
de beroemde Pestallozi-kalender. Tezamen be
droegen de inkomsten in 1948 ruim 5 millioen
francs, waarvan dus ruim 2 millioen de op
brengst vormde van de kinderzegels, kinder-
kaarten en gelukstelegrammen. Met 5 millioen
francs kan men in het kleine Zwitserland rela
tief tweemaal zo veel hulp verlenen als in Ne
derland. Als ons land met zijn ruim tweemaal
zo grote bevolking nu eerst maar eens zorgde
ook 5 millioen voor het kind bijeen te brengen.
Zwitserland geeft ons het goede voorbeeld.
lepel die, tijdens het koken in de
pan gehouden, zwart moet worden
als er zich een giftige champignon
onder de eetbare bevindt. Het is een
fabeltje en bovendien een gevaar
lijk fabeltje. Het zwart worden be
wijst alleen maar dat de champig
nons een weinig zwavel bevatten,
hetgeen voor de consumptie absoluut
geen bezwaar is en hetgeen zowel bij
eetbare als bij giftige paddestoelen
kan voorkomen.
De soorten waartoe men zich der
halve zal bepalen zijn: de morieljes
(maar die komen speciaal in het
voorjaar voor), de dooierzwammen,
de inktzwammen, de kastanjeboleet
of eekhoorntjesbrood, de gele ridder-
zwam, de weidekringzwam en de
champignons. En deze laatste zal
men alleen maar in het open veld
en nooit in bossen of aan bosranden
plukken. Op die manier zal het ge
makkelijk zijn de giftige soorten,
speciaal het beruchte geslacht Ama
nita (en onder deze vóór alles de
knolzwammen) te vermijden. Ook
moet men het zich tot stelregel ma
ken de paddestoelen nooit af te pluk
ken, maar uit te graven. Ziet men
dan daarbij dat het ondereinde van
de steel knolvormig verdikt is, dan
moet er een alarmschei in uw her
senen overgaan en dan gaat ge zoe
ken naar de aanwezigheid van een
z.g. beurs, of de resten ervan. Want
het eten van paddestoelen die dit
merkteken hebben aan levensgevaar
lijk zijn. Ook van groene en rose-
kleurige paddestoelen moet men,
wanneer men niet Volledig deskun
dig is, zich maar liever onthouden.
Tenslotte zijn aan het consumeren
van te lang bewaarde of te oude
paddestoelen, of wanneer deze door
larven zijn aangetast, ernstige be
zwaren verbonden. Men gebruike
dus alleen maar de frisse exempla
ren.
Over het vitaminegehalte van pad
destoelen zijn al jaren geleden uitge
breide onderzoekingen gedaan. On
derzocht werden: de dooierzwam,
het eekhoorntjesbrood. de gele rid-
derzwam en de weide-champignon.
Uit dit onderzoek bleek dat de can
tharellus of dooierzwam de enige is
die vitamine A bevat. Het vitamine
B gehalte van de bovengenoemde
paddestoelsoorten is niet groot en
ongeveer gelijk aan dat van de
meeste andere plantaardige voedings
middelen. Koken en sterilliseren ver
minderen deze waarde niet. even
min als dat bij groenten en vruchten,
die op de juiste manier behandeld
worden, het geval is. Vitamine C is
in geen der onderzochte paddestoel
soorten aangetroffen, waaruit dus
blijkt, dat ze niet zoals dat met groen
ten en fruit het geval is, een beveili
ging tegen het optreden van scheur
buik geven.
Maar het voornaamste resultaat
van het onderzoek is, dat alle onder
zochte soorten in voldoende mate
vitamine D bevatten. Dit is zeer be
langrijk. Want vitamine D wordt
hoofdzakelijk in voedingsmiddelen
van dierlijke, oorsprong zoals melk,
boter, eieren en levertraan aange
troffen, die voor vele mensen dik
wijls moeilijk verkrijgbaar zijn.
Merkwaardig is dat bij in het don
ker gekweekte champignons het vi
tamine D ontbreekt of aanzienlijk
minder is dan van in de weide ge
plukte exemplaren.
Het schoonmaken van de padde
stoelen yereist doorgaans nogal eni
ge zorg. Bij de oudere boleten ver-
wijdere men de buisjeslaag en bij
alle soorten met vlezige stelen de
ondereinden daarvan, die doorgaans
nogal vuil ep oneetbaar zijn. Ook
worden hoed en steel liefst afzonder
lijk gekookt, omdat de laatste lan
gere tijd nodig heeft om gaar te
worden. Ik hoop dat deze enkele
aanwijzingen oorzaak zullen zijn,
dat gedurende de herfst in menig
huisgezin de tafel met smakelijke
paddestoelen-gerechten zal worden
verrijkt.
Dr. P. H. van der Hoog.
