Grote Drie October-puzzle
f
3 Octoberfeest-opnamen
SenfawöieCCUig. in „%Xe Jiafkmfïat"
Prins Willem van
Oranje
Grote drukte op het
Schuttersveld
„Wij hebben ook een taak in de
maatschappij"
Vandaag weer uit
fln Wolfslag
CLdvwcte&U
ut
dit Had
ZATERDAG 1 OCTOBER 1949
DE LE1DSE COURANT
DERDE BLAD PAGINA 2
Detail uit het grote schilderij van M. van Bree.
(Foto: „De Leidse Courant").
Voorwerpen die de herinnering levendig houden
Drie Octoberfeest is een traditie geworden. En het programma dat
in de loop der jaren om deze herdenking geweven werd, is al even
traditioneel. Elk jaar moeten we even lachen^ als we de feestwijzer onder
ogen krtfgen en dan telkens weer con stateren dat het bekende program
ma-punt „het springen van de fonteinweer is opgenomen. Toch ziet er
iets in. Evenals het feest een traditie is, moet ook het programma dat
rijn!
Maar naast dat springen van de
fontein is er nog een an^er program
mapunt, waaraan doorgaans weinig
aandacht besteed wordt, nl. de open
stelling van „De Lakenhal", om de
Leidenaars in de gelegenheid te stel
len de Drie-October-afdeling te gaan
bezichtigen. Er is echter een kern van
De Vader des Vaderlands
Het is deze figuur, die naast ande
ren, op Drie October in het centrum
van de officiële herdenkingen zal
staan. Burgemeester van Kinschot
noemde hem gisteravond in zijn
feestrede „de eerste schakel in de
lange keten", die Oranje en Neder
land bijeenhoudt".
In Godes vrees te leven
heb ik altijd betracht
daarom ben ik verdreven
om land, om luid' gerbacht.
Maar God zal mij regeren
als een goed instrument,
dat ik zal wederkeren
in mijnen regiment.
Reeds in de morgenuren van 3 Oc
tober zullen de feestvierende Lei
denaars aan hem herinnerd worden,
als de intocht van Prins Willem tij
dens de uitdeling van haring en wit
tebrood aan het Waaggebouw wordt
uitgebeeld. Hoewel niet geheel histo
risch juist.want in 1574 kwam de
prins pas in de avond van 4 Octo
ber te Leiden aan is het toch een
mooie vondst om dit ongebruikelij
ke programma-punt in te lassen.
'sMiddags rijdt hij natuurlijk mee
in de grote optocht en in de ochtend
uren, tijdens de herdenkingsdienst in
de Pieterskerk zal zijn naam onge
twijfeld verschillende malen ge
noemd worden.
Prins Willem van Oranje, Vader
der Vaderlands, zal op Drie October
in het middelpunt van de feestvie
ring staan!
cude-getrouwen, die ieder jaar op
nieuw het groene trapje beklimt en
op de tweede etage gaat kijken naar
de Leidse hutspot enhet grote
schilderij van Mattheus van Bree,
voorstellend burgemeester- Van der
Werff, die aan het muitende volk
zijn degen aanbiedt.
In oude vergeelde boeken vonden
wij de historische woorden terug.
„Soo ghy met mijn doot beholpen zijt,
ick moet eens sterven en het is my
even veele oft ghijt doet op alsulcker
mate ofte de viant, want mijn sake is
goet. Sijt ghy dan met mijn doot be
holpen, neemt mijn lichaam, snydet
dat entstucken ende deylt daer van
soo vele als strecken mach, is hens
ghetroost".
De schilder heeft in dit schildeij
door koning Willem I in 1818 aan
Leiden geschonken gepoogd, een
zo groot mogelijk dramatisch effect
te bereiken, door, volgens de opvat
tingen van die tijd, scherpe tegen
stellingen uit te beelden. Men ziet er
een grote groep van wilde soldaten,
die oproer kraaien, naast schreiende
moeders, een dood kindje, een flauw
gevallen meisje, een stervende grijs
aard en een levenloze vrouw. Tegen
over hen staat rustig en waardig bur
gemeester Van der Werff, de degen-
punt op z'n borst, temidden van zijn
raadslieden. Vóór hem een groepje
burgers, dat zijn voorstel niet wil
aanvaarden en dit op duidelijke wij
ze uit door het kussen van des bur
gemeesters schoen.
Het is een reusachtig doek van
4.31 bij 5.75 meter, dat maar kwalijk
aestetische bewondering kan wekken.
Niet voor niets wordt het schilderij
zorgvuldig weggeborgen achter een
loze muur, om slechts op 3 October
te voorschijn te komen! Op die dag
wordt niet gekeken of het schilderij
wel kunstzinig verantwoord is; men
gaat slecht kijken omdat het 't be
kende schilderij van Van der Werff
is.
Maar er is op die afdeling nog
meer te vinden. Men ziet er de be
roemde Leidse hutspot, door de aan
iedereen bekende weesjongen in de
ochtend van 3 October 1574 bij de
Lammeschans gevonden, Franse brie
ven van admiraal Boisot aan Jan
van der Does, tijdens het beleg door
postduiven overgebracht, een stuk
van een Spaanse vaandel, een schar
nier van een geuzenjvaandel, een
kaartspel ,in het Spaanse kamp ge
vonden, het wandtapijt met kaart van
Leiden en omgeving in 1574 waar
over wij reeds schreven - en nog
twee schilderijen, die het binnenval
len van de Geuzenvloot en de uit
deling van haring en wittebrood
weergeven. Voorts zijn er vele pen
ningen en munten, geslagen tijdens
het beleg, en nog vele andere curiosa,
waarvan de historische waarde mis
schien niet zo groot zal zijn, maar
die voor de Leidenaars toch zeer
waardevol zijn, als reliquiën van
het beleg.
,De Lakenhal" is als stedelijk mu
seum steeds een bezoek waard;
iedere ordentelijke Leidenaar behoort
er eens geweest te zijn. Maar op 3
October vooral is het aan te bevelen
eens een bezoek te gaan brengen. In
het drukke ïeest-gejoel is het een
welkome afwisseling, om eens rustig
door het stille museum te wandelen
en eens te gaan kijken naar de voor
werpen, die de geschiedenis van Lei-
dens beleg en ontzet levendig hou
den voor het nageslacht
Op het bankje van een woonwagen
Op het Schuttersveld heerst een geweldige drukte. De kermis-exploi-
tanten kwamen een voor een met hun wagens binnenrijden en begonnen
onmiddellijk met de opbouw van hun tenten en établissementen. Met
veeljarige routine wordt alles in ijltempo opgebouwd. Hamerslagen
weerklinken, vrachtwagens rijden kris-kras over het veld, commando's
worden gegeven en onder nijvere handen groeit het grote Lunapark.
Het zijn meest oude bekenden, de auto-scooters, lachstudio's, zweef
molens, schiettenten, oliebollenkramen, draaimolens en andere verma
kelijkheden, die hedenavond om acht uur, als de hekken van het Schut
tersveld open gaan, gereed moeten zijn om de stroom van pret-maken-
de Leidenaars op te kunnen vangen. Dan zal deze cacophonie van orgel
muziek, hei-klinkende bellen, loud- speakers, tuffende motoren, gieren
de molens, snerpende auto'tjes, gillende jonge meisjees, schreeuwende
jongens en luid roepende aankondigers weer klinken over het veld en
aan dit Drie Octoberfeest de zo vertrouwde sfeer geven van een volks
feest, dat er nu eenmaal bijhoort. W ant de herdenkingen mogen mooi zijn
en de uitdeling van haring en witte brood een zinvolle traditie, als er
geen kermis bij is, wordt het Drie Octoberfeest geen succes!
We wandelden gisteravond even
over het terrein, dat na zo'n lange
droogteperiode door een enkel buitje
niet modderig geworden is en in pri
ma staat verkeert. Donkerte viel over
het verrijzende tentenkamp. In de
schaduw van een hei-verlichte tent,
stond een woonwagen en de bewo
ners, die het werk reeds achter de
rug hadden, zaten rustig buiten op
het bankje een beetje uit te blazen.
..Vermoeiende dag gehad zeker?"
„Och, mijnheer, we zijn het gewend.
We weten niet beter. In ons vak is
het alsmaar opbouwen* draaien, af
breken, reizen en weer opbouwen.
Zo gaat het altijd door, steeds trek
kend door het land. In de ene plaats
staan we een week, in de andere
maar twee dagen. Hier werken' we
met prachtig mooi weer, elders in de
stromende regen. Maar werken doen
we altijd en haast hebben we steeds!"
Prijzen vallen wel mee.
„En wat doen de prijzen dit jaar?"
„Dat zal wel meevallen. U moet
rekenen dat met het dalen van de
koopkracht der mensen onze prijzen
ook dalen. Want we hebben tenslotte
liever een volle tent voor een kwar
tje per persoon, dan een lege tent
omdat de mensen een halve gulden
te veel vinden. We leven niet meer
in de tijd vlak na de oorlog. Toen
was alles enorm duur, vooral ook
voor ons. De mensen hadden alle
maal geld en ze smeten er maar zo'n
beetje mee. Maar die tijd hebben we
gehad; er wordt nu weer op de klein
tjes gelet en dat merken we maar
al te goed".
,,Het vorig jaar was het leven ook
Ter gelegenheid van Leidens grote feestdag hebben
wij gemeend een extra mooie puzzle aan onze lezers
aan te bieden. Deze opgave is zeer toepasselijk op
het Drie Octoberfeest, omdat uit de gevonden woor
den andere woorden te voorschijn komen, die betrek
king hebben op Leidens beleg en ontzet. De puzzle
is niet moeilijk, zódat iedereen kans heeft om de op
lossing er van tot een goed einde te brengen. Ten
einde iedereen zoveel mogelijk in de gelegenheid te
stellen hieraan mee te doen, hebben wij de datum van
inzending wat verschoven. Oplossingen moeten, al
leen deze week, uiterlijk op Vrijdagmorgen 7 October
om 10 uur op ons bureau zijn.
Bij een extra puzzle behoren extra prijzen. Als
eerste prijs stellen wij daarom beschikbaar een
dames- of herenpolshorloge. Voorts: een stel zilveren
manchetknopen, een verzilverde kandelaar, een ver
zilverde asbak en zes boeken, in totaal dus tien prij
zen, waarvan de winnaars door het lot zullen worden
aangewezen.
Horizontaal: 1. familielid, 5. dichtbij komen, 12. gem.
in Limb., 17- zwarte sluierdoek, 18. statenbond, 20.
schoeisel, 22. oorlogsgod, 23. pluim van een vogel, 24.
water in Limb., 26. makker, 27. onb. voornmw., 28.
gem. in Zeeland, 29. oude lap, 31. eer, 33. voertuig,
34. voorzetsel, 35. kruipend diertje, 36. appelwijn, 38.
zwak, loshangend, 40. afkorting voor neon, 41. kleve
rig sap uit sommige bomen, 42. de zegen geven, 43.
als 22 hor., 45. godin v. d. vrede, 49. kubieke meter,
51. zwemvogel, 52. voorzetsel, 53. een klein kind, 55.
spijs, 56. zijtak Elbe, 58. bewoner van Noorwegen,
60. verdriet, 61. verv. van het werkw. torsen, 62. feest
gewaad, 64. muzieknoot, 65. bijwoord, 66. wild zwijn,
69. een der profeten, 71. sterke drank, 72. samenge
drongen menigte, 74. woldragend dier (meerv.), 80.
keukengerei, 81. look, 83. bons, harde plof, 85. grote
naaldboom v. d. Libanon, 86. telwoord, 87. afkorting
van selenium, 88. latwerk, 90. te zamen, 92. gen?, in
Gelderl., 93. mikpunt, 94. munt in Japan, 95. gem. in
N. Holl., 97. landschap in Friesland, 100. tijding, 101.
in de richting naar omlaag, 103. voortgaande strook,
104. electro-technisch ambtenaar (afk.), 105. wijfjes-
beer, 106. terugkeer, teruggang, 107. voorste afdeling
van een voortrukkend leger.
Verticaal: 1. vederachtige plant, 2. vis (meerv.), 3.
spijstafel, 4. water in Friesland, 5. gem. in Gelderl.,
6. vaarwel, 7. telwöord, 8. als 65 hor., 9. kant, boord
(meerv.), 10. electro-technisch ingenieur (afk.), 11.
inwendig lichaamsdeel, 13. lengtemaat, 14. electrische
apparaten maatschappij (afk.), 15. getroffen, 16. oog-
vocht, 17. gezin, huisgenoten, 18. kloek, flink, 19. god
der liefde. 21. aaien, 23. gedicht, 25. teken, dat in de
psalmen voorkomt, 28. ploegsnede, 30. lied, 32. rug-
korf, 35. zij, die wandelen, 36. afkorting voor cerium,
37. als 64 hor., 39. soepgroente, 41. hoenderachtige
vogel, 44. sportterm, 46. koninklijk, 47. hoeder van
schapen, 48. soort van puntige schuit, 50. iemand, die
zeer snel loopt of fietst, 52. zwak, 54. rei van zangers,
57. voornmw., 59. oude rekening (afk.), 62. buurman
(meerv.), 63. deel, 67. werktuig om dieren te vangen,
68. in droppels nedervallen, 70. nu en dan, 71. wig,
73. inwendig lichaamsdeel, 75. centraal college (afk.),
76. zeer warm, 77. giftslangetje onzer veenstreken,
78. vrucht, 79. als 65 hor., 80. stap, gang, 82. elk, 84.
pit met was omgeven, 86. de dondergod bij de Ger
manen, 87. reeks van opeenvolgende nummers, 89.
dam langs een water, 91. een der hoofdrivieren van
ons land, 93. de vermelde dag, 94. lengtemaat in En
geland, 96. afkorting voor megohm, 98. sneeuwschaats,
99. jongensnaam, 100. honigdrank, 102. regeringsregle
ment (afk.), 105. bijzonder onderwijs (afk.).
Bij juiste oplossing leest men op de cijfers:
1. 2. 5. 7. 8. 9. 12-. 13. 15. 17. 18. de naam van een be
kend persoon, die burgemeester was tijdens het beleg.
20. 22. 26. 27. 10. 11. 21. 36. 41. 43. 24. 44. de naam
van een schans, opgeworpen door de Spanjaarden bij
het Beleg van Leiden; bij de nadering der Geuzen
verlaten. Op bedoelde schans werd de hutspot ge
vonden.
74. 75. 76. 77. 79. 85. 71. De naam van de persoon, die
op bovenbedoelde schans de pot met eten vond.
47. 53. 16. 70. 48. 30. 29. wordt op 3 October te Leiden
gegeten.
28. 6. 40. 93. 81. 94. 107. 92. 105. 59. 72. 95. de naam
van de persoon, die acht duiven had en in de hon
gersnood ten tijde van Leiden's Beleg deze dieren
aan eigen mond onthield, om ze in dienst te stellen
van het algemeen belang en ze als postboden te laten
gebruiken. Op Rapenburg vindt m*en een gevelsteen,
die" nog aan bedoelde persoon herinnert. Op de steen
ziet men het wapen van de stad Leiden en in elke
hoek een duif omringd' met een krans van eikeblaren.
Dat wapen werd door de Leidse regering de 3de Oc
tober 1578 toegewezen aan Willem Cornelisz., naar
zijn vak genaamd, Speelman. Tegelijk met dat wapen
ontving hij dan ook de geslachtsnaam
duur en het geld schaars, maar jul
lie prijzen waren nog niet zo mals",
merkten we op. „Toch is er een ver
schil. En dat merken we dagelijks.
Er is minder geld dan verleden jaar
onder de mensen. Maar als u de prij
zen hoog noemt, moet u er wel re
kening mee houden dat we hier
maar één dag mogen draaien en één
avond vóór de feestdag. Als we er
gens een of twee weken staan, kun
nen de prijzen lager zijn. Want of
we nu een dag of een maand in de
zelfde stad blijven, opbouwen, af
breken en reizen blijven hetzelfde.
Daarom moet die ene dag in Leiden
wel goed zijn, anders komen we er
niet uit.
U moet niet die allergrootste ker-
mis-firma's rekenen. Die komen met
ik-weet-niet-hoeveel tenten en dan
spring je er gauw genoeg uit. Maar
kijk eens naar de vele eenmans-
tenten die hier staan. Daar moet ook
een geheel gezin van eten. De men
sen denken wel eens, omdat ze bij
ons pret komen maken, dat wij voor
ons plezier hier staan. Maar dat is
toch niet zo. Want zoals de een moet
spitten, of sjouwen, broodbakken,
post bezorgen, timmeren of autorij
den, zoals u stukjes moet schrijven
en een ander de krant moet drukken,
zo moeten wij door het hele land
trekken. En dat doen we heus niet
voor ons plezier, maar voor ons
brood, want in mijn wagen staan
driemaal per dag.vijf monden wa
genwijd open en die moeten gevuld
KLINIEK
«WOLFSLAG
[aam1
Zakagenda's 1950
de gehele serie (16 soorten)
voorraad leverbaar de echte degelijke
Engelse CONWAV STEWARD vulpen.
Voor Heren 23.50-21.50. Voor Dames
18.75. ESPERO voor Heren 212017.40
Voor Dames f 14.75—13-50. ROMATO de
Ned. Vulpen met All Round garantie
14.95. Van al deze merken hebben wij
de alleenverkoop. Daarnaast brengen wij
nog een tiental Standaardmerken. Prijzen
van 7.50 tot 39.95. 2568
Gratis graveren wij Uw naam.
4 kleuren potloden in vele soorten.
Vulpotloden vanaf 1.25-
worden. Daar komt tegenwoordig
heel wat voor kijken".
Ieder z'n vak.
„En bevalt dit werk je?" „Och,
ieder z'n vak hè. Het reizen en trek
ken zit ons in het bloed. M'n vader
had een tent. en zijn vader reisde de
kermissen af en zijn vader zal dat
ook wel gedaan hebben. Wie in een
woonwagen geboren wordt, gaat er
niet zo gemakkelijk uit. Dat zwer-
versbloed jaagt door je aderen en
kan met een rustige fabrieksbaan
niet tot rust komen.
En vergeet dan niet, wij hebben
fofö
- cirve
eylenbeel^
BREESTRfifiT 79
LEIDEn-TEL 21851
ZO MOGELIJK NOG DEZELFDE DAG IN ONZE ETALAGE!
Ontwikkelen - Afdrukken - Vergroten - Foto copiën - Reproducties
SPECIAAL ADRES VOOR SMALFILMVERHUUR (ook geluidsfilm)
ook een taak in de maatschappij. De
mensen kijken wel eens een beetje
minachtend tegen ons aan, omdat
we „maar kermisvolk" zijn. Maar ze
hebben ons toch nodig. Want zonder
ons géén Drie Octoberfeest!
De een moet broodbakken, want
de mensen hebben eten nodig; de
ander moet de tram besturen, want
de mensen moeten kunnen reizen
voor hun werk; een derde moet met
selen, want er moeten huizen zijn om
in te wonen; u moet schrijven, want
de mensen moeten het nieuws we
ten om op de hoogte te blijven, al
zou je beter geen krant kunnen le
zen, om niet nijdig te worden over
al die politieke rommel. Maar zoals
alle mensen hun taak hebben om
elkaar te laten leven, zo heben ook
wij ons werk. Want ontspanning
moet er eenmaal zo nu en dan zijn.
Iedere dag in hetzelfde gareel lopen
gaat niet. De mensen moeten eens
plezier kunnen maken, dan kunnen
ze hun gewone werk weer beter aan.
En daar zorgen wij nu voor!
Maar ik ga naar binnen, want het
wordt me te koud buiten en het is
moijgen weer vroeg dag. Veel ple
zier op het feest en schrijf maar een
mooi stukje in de krant, want het is
in Leiden altijd een lollige boel en
we mogen er elk jaar graag werken.
Tot morgen dan maar!"
