De betovering van
de vrijheid
Wie zorgeloos op
vacantie gaat....
1
^KHÜ
Medegevangenen uit Dachau
over mgr. Beran
ZATERDAG 9 JULI 1949
OïL LE1DSE COURANT
TWEEDE BLAD - PAGINA i
ZOMERSE RAADGEVINGEN
De vreedzame volks-ver-
HUIZING, welke de vacantie
meebrengt, is weer ingezet. Het is
de jaarlijkse exodus of uittocht van
de stedelijke bevolking naar het
land en van de landelijke bevolking
naar de stad. De bittere pil van de
examens is met of zonder succes ge
slikt. De boeken worden dichtge
klapt en in een hoek van de kasc
gemikt, de kantoorklerken ruimen
de laden van hun bureau op, de fa
brieksarbeiders doen hun overal in
de grote was, koffers worden tot
berstens toe gepakt, rugzakken tot
wanstaltige bochels volgepropt. Zoe
nen geven, handjes geven. Eén week,
twee weken knijpen ze er tussen uit.
Twee weken vrijheid, welk een za
ligheid! Goede reis en veel plezier!
Vrijheid is de betovering van de
vacantie. Het woocd vacantie is af
geleid van net Latijnse „vacare"
vrij zijn van de plichtsvervulling,
vrij zijn van de dagelijkse tredgang,
vrij zijn van huiselijke beslomme
ringen. In de vacantie doet iedereen,
wat hij graag wil. De een gaat vis
sen. de ander fietsen, de een zoekt
de zee op, een ander de bossen. Het
heeft zijn voordeel met hutje en
mutje te verhuizen, maar als dat om
financiële of huiselijke redenen niet
mogelijk is, kan men het eigen huis
als startpunt voor zwerftochten ne
men. Een prettige vacantie behoeft
niet veel geld te kosten. We zijn eens
begonnen een boek te schrijven over
de zwerftochten van de heer en me
vrouw PlatzakSchevelamp het
is nog niet klaar gekomen! We heb
ben eens een novelle geschreven, ge
titeld: „Monseigneur gaat op vacan
tie" ze is nog niet aan de druk
pers toevertrouwd en we zullen ons
wel een. twee maal bedenken het
ooit te doenMaar zowel de heer
en mevrouw PlatzakSchevelamp
als de hoog-adeilijke bisschop van
Sept Fontaines vierden vacantie zon
der cent op zak en beleefden de
wonderlijkste avonturen.
WIE IN VOLKOMEN VRIJHEID
van zijn vacantie.-wil genieten,
laat zijn zwerftochten afhangen van
zijn eigen luim en van de luim van
het weer. Als het regent in een zo
merhuisje aan zee opgesloten te zit
ten. lijkt op een knorrige gevange
nis, maar bij wind of stortbuien op
een gastvrije boeren-deel in het hooi
te luieren heeft zijn eigenaardige
bekoring en vacantiestemming. Bij
fietstochten laat je je rustig als de
wind uit het Westen waait, naar het
Oosten waaien. Waarom zou je er te
gen-op zwoegen? Ontdek je een pa
radijselijk oord je blijft er han
gen tot de zon is ondergegaan. Je
beleeft op zulke zwerverijen altijd
weer wat anders zoals Don Quichotte.
die: ..zijn weg vervolgde, welke geen
andere was dan die zijn paard wilde,
want hij geloofde dat daarin het
eigenlijke van het avontuur gelegen
was". (Cervantes).
DE BEROEMDE ENGELSE SCHRIJ
VER, G. K. Chesterton, had daar
ook de smaak van beet en verhaalt
in zijn „Autobiography", hoe hij en
zijn vrouw de plaats van hun uit
verkiezing ontdekten:
„Toen we getrouwd waren,
woonden we ongeveer een jaar
te Kensington, de plaats van
mijn kinderjaren, maar ik denk,
dat we beiden wisten, dat het
niet ons werkelijk verblijf zou
zijn. Ik herinner me. dat we op
zekere dag erop uittrokken voor
een soort tweede „wittebroods
week'1 en op reis gingen in het
ledige, een reis opzettelijk zon
der doel. Ik zag een voorbij
gaande autobus met het bordje:
„Hanwell'' (het „Endegeest" van
Londen v. P.) en. voelend dat
dit een goed voorteken was, stap
ten we erin en verlieten de bus
bij een lukraak spoorstation,
waar ik binnenstapte en de man
aan het loket vroeg, waar de
eerstvolgende trein heenging: Hij
gaf het aanmatigend antwoord:
„Waar wilt U naar toe?" en ik
gaf het diepe en wijsgerige
antwoord: „Daar, waar de vol-
MIDDELBURG HERSTELT ZICH
Hard wordt er door de Zeeuwen
gewerkt aan het herstel van het door
de oorlogshandelingen geteisterde
land en de steden. Het stadhuis op
de markt te Middelburg is aan de
roorzijde bijna gereed. Het stuk van
de toren dat is blijven staan, is in
zijn oorspronkelijke vorm gerestau
reerd. Ook het dak is klaar.
gende trein heengaat". Het
scheen, dat die trein naar Slough
(„modderpoel") liep, wat een
wonderlijke voorkeur lijkt, zelfs
voor een trein. Hoe dan ook.
we gingen naar Slough en be
gonnen vandaar te wandelen met
nog minder besef, waar we naar
toe gingen. Op die manier kwa
men we door de brede en rusti
ge wegen var; een dorp en ver-
coetden in een herberg, genaamd
„Het Witte Hert". We vroegen
ce naam van de plaats en ons
werd gezegd, dat het Beacons-
field was, en we zeiden tot
elkaar: ..Dit is het soort van
dorp, waar we op de een of an
dere dag ons huis zullen bou
wen."
Zo is het ook gebeurd. Zij hebben
vele jaren gelukkig geleefd in Bea-
consfield. Op dezelfde manier kwa
men „Schulze" en Müller" in Hol
land terecht. Zij namen de atlas en
reisden naar het gebied, waarvan zij
de landkaarl opsloegen. En de
„Piek wiek-club" zou nooit zoveel
avonturen met jongedames-kost
scholen en boerenpaarden hebben
beleefd, als zij hun reisplan niet
hadden toevertrouwd aan de grillen
van het toeval.
Wie volkomen vrij wil zijn, legt
zich niet aan de banden van bureaux
en verenigingen. Hij zoekt zelf zijn
fortuin, en het moet raar lopen, als
hij het niet vindt. Meen nu niet, dat
in Leiden en omrfXn^^rnf.^- Tergende pijnen..duldeToós.maar niel hope-
lijke en avontuurlijke ^erftochten loos. wantAKKERTJES'verslaanalle ^^3
te maken zijn. Wie dat meent heeft, pijnen snel en zeker. Weiger namaak/A/tRv
het nooit geprobeerd. Wij spreken; iilv/'y,
elkaar nog wel nader! j AKKERTJES Y
v p I helpen direct.'
HOEDT U VOOR DE ONBEWAAK
TE OVERWEG BIJ MIJDRECHT
De onbewaakte overweg bij Mij
drecht, die over de provinciale weg
van Haarlem naar Hilversum loopt,
kan gerust aanspraak maken op het
praedicaat „gevaarlijkste overweg
van Utrecht."
Vorige week hadden er twee on
gevallen plaats, die aan drie per
sonen het leven kostten. Dat valt
niet te verwonderen, want de enige
aanduiding is het bord dat op slechts
een paar meter afstand van de over
sprongen we verbaasd op „met
een legerschare van 1300 (bedrag in
letters: dertienhonderd) kinderen van
zo uiteen-lopende leeftijd?"
Hoe het onmogelijke moge
lijk werd.
„Het geheim" ontvouwde de se
cretaresse „hoe dit onmogelijke
mogelijk en zelfs een reuzen-pret
werd, is gelegen in onze clubjes. De
kinderen worden verdeeld in groe-
gang is geplaatst en waarop is aan- pen van 610 jaar en de ouderen.
geduid, dat de maximum snelheid
20 km mag bedragen.
PIJNEN
w zenuwpijn,kiespijn
LAAT JUICHENDE KINDEREN
ACHTER
LEIDENAAR VAN GEBOORTE
te zijn en aan die eer zoals sommi
gen doen in een zangerige en zin
gende tongval uiting te gevenniet
„misschien", maar heel zeker is het,
dat kinderen, die in Stompwijk of
Aarlanderveen zijn geboren en ge
togen, veel meer plezier in hun jon
ge leven hebben, dan de met eer be
laden Leidenaars.
Zelf op den buiten opgegroeid, met
alle onmetelijke heerlijkheden daar
aan gepaard, vinden wij het altijd
spijtig voor de stadskinderen, dat zij
in hun stads-straat de vacantie moe
ten doorbrengen, en nooit eens naar
hartelust kunnen ravotten want
het tuintje (als er een is) is te mooi
en te pieterig en de straat te hard
en te heet.
Kinder-dromen.
Het moet voor vele stadskinderen,
de vervulling van een droom zijn, dat
bet comité „Vacantievreugd voor de
jeugd" officieel genaamd „R.K.
Stedelijk Comité voor Vacantie-bezig-
heden" een rijk-gevarieerd pret
jes-programma in de Augustus
maand op touw zet, om de jonge Lei-
denaartjes te vermaken en hun de
gelegenheid te geven zich eens uit te
vieren. Verleden jaar heeft men daar
mede een proef genomen:
„Het was een enorm succes"
verklaarde rector F. Bernefeld.
„Bijna 1300 kinderen hebben meege
daan".
„En ze hebben ontzettend geno
ten!" voegde mevr. A. Neuwahl-
Sanders. die secretaresse is, er even
geestdriftig aan toé.
„Het heeft hun aan niets ont
broken" zei mej. G. Snelderwaard,
en keek een beetje bezorgd, zoals het
penningmeesteressen betaamt.
Gerammel.
Het bleek namelijk, dat er voor de
komende Augustus weer groote plan
nen worden gesmeed waarbij de
penningmeesteresse met de beurs
rammelde. Een beurs nu rammelt
niet, als ze gevuld is met gouden du
katen.
„De ouders van de kinderen doen
hun best" lichtte de rector toe.
„Met vriendelijke medewerking van
de schoolhoofden sparen de kinde
ren 5 et. per week (of een bijdrage
van 1.in-eens). Maar daarmee
zijn we er lang lang niet".
..Nog lang niet kwam de
echo van de penningmeesteresse
„Maar we hopen" ze de secreta
resse vol goede moed en opgewekt
heid ..dat alle ouders, die in de ge
lukkige omstandigheid ziin hun eigen
kinderen mee op vacantie te kunnen
nemen, ook aan de andere kinderen,
die achterblijven, zullen denken. Zo
bereiden en bereiken zij een dubbe
le vacantie-vreugd".
„Is het comité alleen werkzaam
voor minder-gefortuneerden?"
vroegen wij.
„Het is voor iedereen, rijk en arm;
voor alle leerlingen van de lagere
school en de le klasse van Mulo en
V.G.L.O." aldus de rector.
Brede waardering.
„Maar wij hebben al ervaren"
aldus de penningmeesteresse „dat
beter-bedeelde ouders stilzwijgend
ons meer dan een gulden toestoppen
Verleden jaar ontvingen we ook vele
bijdragen van verenigingen en parti-
Bij deze deel ik U mede, dat Wim
ziek is en niet deel kan nemen
aan de pret. Want dit is het voor
de kinderen en voor de moe
ders een hele opruiming! De
kinderen genieten en de moe
ders ook. U wordt alvast vrien
delijk bedankt voor de genoten
week en ik hoop, dat Wim ook
weer gauw van de partij kan zijn.
Hij zit ernaar te springen!
(Een moederlijke brief aan
de secretaresse van „Vacan
tievreugd voor de Jeugd").
culieren, opbrengsten van collectes
en een subsidie van de gemeente.
Wethouder Van Schaik en de heer
Koers, ambtenaar voor lichamelijke
opvoeding, hebben hun lof geuit, over
hetgeen verleden jaar is tot stand ge
bracht".
„Dit belooft weer alle goeds"
troostten wij „maar hoe bent u er
in geslaagd in een ommezien zo po
pulair te worden?"
De sleutel van het geheim.
„Het geheim" fluisterde de se
cretaresse „het geheim van ons suc
ces is, dat we er géén vacantie-se.lcol
van maken. De begrippen vacantie en
school staan met elkaar op slaan
de voet van oorlog. We trekken er met
de kinderen op uit. Ieder dag wat
anders: zwemmen, fiets- en wandel
tochten, een tram-reisje naar Kat
wijk en Noordwij k, museum-bezoek,
bioscoop, toneel (door de leidsters en
leiders), poppenkast en sportwedstrij
den, op 3 verschillende sportvelden.
Enz. Enz. Enz."
„Maar hoe is dat mogelijk"
HET GROOTSTE KOLENSOR-
TEERBEDRIJF IN EUROPA Aan
het havenbekken B. te Duisburg—
Ruhrort bevindt zich het grootste ko-
lensorteerbedrijf van Europa. Niet
minder dan vier schepen kunnen
hier gelijktijdig worden geladen met
een capaciteit van 10.000 ton per
dag. De steenkool die met spoorwa
gens wordt aangevoerd wordt auto
matisch gesorteerd en via lopende
banden in de schepen gestort.
Deze twee groepen weer in parochiële
clubs en deze weer in allerlei pa
trouilles, ieder met eigen leidsters en
leiders. Het gehele programma van
vacantie-vermaak rouleert over de
clubs. Alles draait. Alles draait. Als
de ene club gaat zwemmen, gaat
een andere voetballen, als de derde
gaat fietsen, gaat een vierde wande
len. Hier bebt u het j-ouleer-schema
van verdeden jaar."
Harten, die kloppen
Toen begon het voor onze ogen
draaierig te worden. Welk een varia
ties voor iedere dag van de week!
Alleen een moederhart kan voor kin
deren zulk een plezierige afwisseling
bedenken.
„En welk een verantwoordelijke
taak voor de leiders en leidsters"
zuchtten we, met bewondering voor
zoveel opoffering. Er zijn namelijk 30
vaste leidsters en leiders
„die" zei de rector „sinds
April een cursus volgen in spellei-
ding, de beginselen van de E.H.B.O.
en de omgang met kinderen. Behal
ve deze cursus is er nog een spoed
cursus voor de patrouille-leidsters;
dat zijn oudere jongens en meisjes.
Er is altijd veel belagnstelling en me
dewerking voor dit prettige en bo
vendien dankbare werk. Men kan zich
nog opgeven bij de secretaresse. Het
comité heeft de sympathie, zowel van
de Bond voor. hét Gezin als van de
jeugd-verenigingen. wier plannen wij
in 't geheel niet willen doorkruisen".
En nn het slot:
En nu tot slot: Indien ge zorgeloos
op vacantie wilt gaan. in de zalige
zekerheid vele kinderen gelukkig te
hebben gemaakt, schuif dan wat van
uw vacantie-bedrag af voor de Leidse
jeugd. Schuif dat „wat" af, óf in de
collecte, óf op giro 87151 ten name
van rector Bernefeld, óf bezorg het
thuis by de bezorgde penningmeeste
resse, mej. G. Snelderwaard, Mare-
singe! 29 A. Maar hoe ge ook schui
ven wilt: schuif!
„Een van hen, die God uitkiest in
tijden van nood"
TOEN DE TSJECHOSLOWAAKSE COMMUNISTEN in Februari 1948
door een staatsgreep aan de macht kwamen, zochten zij bij het
volk in gevlij te komen, daar zij zich, ondanks hun overwinning nog
lang niet zeker voelden. Zoals reeds bekend is, schreven de communisten
toen zelf over mgr. Béran: „Op de stoel van St. Adelbert zetelt thans
niet langer, zoals in vroeger tijden een Oostenrijks prins, doch een der
onzen, een eenvoudige en oprechte zoon van Tsjechoslowakije".
BEURS: OP LAGER NIVEAU
Was Donderdag de markt weinig
in reactie, gisteren werd reeds on
middellijk bij opening op een lager
niveau ingezet, waarbij echter ook
gedacht moet worden aan verkoop
orders van de beroepshandel, die de
ze week met het publiek zijn mee
gelopen en enkele stukjes hebben ge
kocht. Olies werden ex dividend
(9 procent) verhandeld en zetten in
op 305, hetgeen een nadelig ver
schil van vier punten betekende.
Daarna trok de koers aan tot 308,
waarop spoedig weer teruggevallen
werd op 303. Tegen slot was de no
tering 304. Philips reageerde iets
minder heftig, hetgeen eveneens het
geval was met A'ku's. Unilevers lie
pen van 275 y, terug tot 268^. Over
het algemeen was de stemming voor
de overige industrieën eerder wat
lager, waarbij verliezen van een tot
twee punten geen zeldzaamheid wa
ren. De Indonesische markt heeft de
ze week zo goed als niet aan de de
valuatiestemming meegedaan.
Op de beleggingsmarkt ging. voor
zover waarneembaar, iets meer om.
Er bestond lichte vraag voor de voor
naamste soorten, waardoor de stem
ming hier vast was. De dollarlening
Nederland werd onmidellijk weer in
een open hoek verhandeld en varieer
de van 107tot 108 5/8, de Philips
dollarlening was eveneens eerder
wat lager gestemd.
BOERENZOON UIT PELSEN,
Mgr. Béran komt inderdaad uit een
eenvoudig boerengezin uit Pilsen.
Tijdens de Duitse bezetting heeft hij
gelegenheid te over gehad om het be
wijs te leveren van zijn persoonlijke
moed en onverschrokkenheid. Toen
bijvoorbeeld de Duitse gouwleider
eiste, dat de schilderachtige kapel van
het seminarie in Praag, waaraan hij
als rector was verbonden, zou wor
den afgestaan, weigerde hy zonder
meer. Daar de Duitsers zijn invloed
op de bevolking vreesden, verboden
zij hem in zijn eigen moedertaal te
spreken. Desondanks preekte mgr.
Béran onder een H. Mis, die werd
opgedragen in Dejvice, een voorstad
van Praag, ter herdenking van de
gedeporteerde Tsjechische officieren.
Bij het verlaten van de kerk werd
hij gearresteerd en opgesloten in de
gevangenis van Pankrac. de folter
plaats voor Tsjechische patriotten.
Daar gelukte het hem van de gevan
genis-autoriteiten toestemming te
verkrijgen om de ter dood veroor
deelde medegevangenen met de Sa
cramenten der stervenden bij
staan. Twee maanden later werd hij
naar Dachau getransporteerd. Daar
werd hij een der gevangenen, een
van de vele priesters van dat concen
tratiekamp. Hij werd tewerk gesteld
in de H.K.K., de Helkrauter Kuitu
ren, de plantage waarin iedere
dag ongeveer 1000 tot 2000 gevange
nen werkten. Later, toen zijn licha
melijke toestand steeds meer verer
gerde, werd hij tewerk gesteld in het
chemisch laboratorium van de H.K.
K. In 1943 trof ook mgr. Béran de ge
vreesde buiktyphus. Doch de sterke
constitutie van de boerenzoon hield
het uit en vier weken later was hij
broodmager weer aan het werk.
Toen hij na enige tijd bij de ad
ministratie van het kamp werd ge
plaatst, maakte hy van de gelegen
heid gebruik om de namen van de
gevangenen langs een geheime weg
naar Bohemen te smokkelen. Op de
ze wijze wist hij duizenden moeders
en echtgenoten op de hoogte te stel
len van de verblijfplaats van haar
zoon of man. Heel gauw echter zag
men mgr. Béran weer op de plantage
terug.
„EEN HEILIG MENS, ZEGT
KAP. WUYSTERS.
Kapelaan M. Wuysters te Delft, die
jarenlang met mgr Béran in het con
centratiekamp van Dachau heeft
doorgebracht, gaf aan de redactie van
het K.N.P. een beeld van mgr. Béran,
zoals hij gedurende die jaren in het
kamp van de prelaat had gekregen.
„Mgr. Béran". zo vertelde de ka-
pelaan. ..was een heilig mens, goed
I en onberispelijk, met een juist maar
mild oordeel. Hij zelf wist van geen
wijken, wanneer hij dacht iets vol-
j gens zijn geweten verplicht te zijn.
Toch zou hij het niet in een ander
I veroordelen, wanneer hij anders deed.
(Hij was niet een sterk opvallende
persoon, en toch was hy de raadsman
en biechtvader van vele Tsjechische
priesters. Mgr. Béran was zeer sober.
Nimmer hebben wij hem over het
toch uiterst slechte eten horen kla
gen. Van de pakketten, die hij later
mocht ontvangen, wilde hij nimmer
zelf iets gebruiken. Alles gaf hy weg
aan degenen, die het, naar zijn zeg
gen, harder nodig hadden."
De Oostenrijker, Richard Schmitz,
die eveneens met mgr. Béran jaren
lang in Dachau heeft gezeten, zeide
van hem:
,Hij is een van hen. die de Al
machtige God uitkiest in tijden van
grote nood als Zijn werktuig. De
meest karakteristieke eigenschap
van mgr. Béran. zo vervolgt
Schmitz, was ziin kalmte, wat er
ook gebeurde. Zijn moed liet hem
nooit in de steek, ofschoon er ook
voor hem, zoals voor iedere ge
vangene, wel eens momenten wa
ren van doodsgevaar."
„Het was onder zware lichamelijke
straffen verboden in het kamp biecht
te horen, toch riskeerde mgr Béran
de grootste martelingen en hoorde
vele malen de biecht. Telkens weer
gaf hij blijk van zijn geweldige moed
en achtte zichzelf niet. wanneer hij
als een ware zieleherder zich kon
wijden aan de geestelijke verzorging
van zijn mede gevangenen. Hij inte
resseerde zich niet voor gesprekken
over alledaagse dingen, maar hij hield
er van met vrienden te discussiëren
over theologische vraagstukken en,
in het bijzonder, <-ver problemen van
de moraal en de zielzorg. Allen, die
hem hebben gekend in het kamp.
schatten hem hr>o" om zijn eenvoud
en ongekunstelde nederigheid".
Een vooraanstaand Slowaaks com
munist, dr. Vojtech Bincak. schreef
kort na de oorlog in zijn boek „Herin
neringen aan Dachau":
„Dr. Joseph Béran was een der
beste en edelste kameraden, die ik
in het concentratiekamp heb ont
moet. Altijd stond hij klaar zijn
medegevangenen te helpen en had
zelfs de moed, van zijn karig rant- j
soen nog aan anderen te geven
Eens gaf hij zelfs zijn deken weg j
aan een zieke barakgenoot. Toen j
hij aan een Joodse medegevangene
een stuk brood gaf en daarbij be
trapt werd. kreeg hij van een op-
zichter, het type van een gede-1
genereerde, een klap in het ge
zicht. Doch slagen noch kerker kon
den dr. Béran ervan weerhouden
zijn lotgenoten zo veel in zijn ver
mogen was te helpen".
BERICHT UIT SLOWAKIJE
Ergens in Slowakije, waar. zoals
bekend, de gehele bevolking Katho
liek is, werd begin vorige week het
gerucht verspreid, dat communisten
zouden hebben geschoten op een cru
cifix in een kleine kapel op het land.
Niemand weet of dit waar is, doch
dit gerucht bleek voldoende om de
toch reeds opgewonden gemoederen
tot overkoken te brengen. Er ontstond
een vurige manifestatie van trouw
aan de Kerk en afkeer van het re
giem. Het gehele dorp nam deel aan
deze demonstratie op het dorpsplein.
Toen arriveerde een bekend en voor
aanstaand communist ter plaatse die
(waarschijnlijk ook wel eerlijk ge
meend) de bevolking wilde waar
schuwen voor represailles en haar
aanraden rustig naar huis te gaan.
Onmiddellijk echter wilde men zich
op hem werpen en het gevaar dat
hem dreigde was zo groot, dat hij
zich ijlings in veiligheid wilde stel
len. Hij deed dit in de woning van
de dorps-kapelaan, die hem de ge
hele dag bij zich in huis hield, in de
hoop, dat hij tegen de avond onge
stoord zou kunnen weggaan. Toen
echter de avond gekomen was en de
communist het huis verlaten had,
werd hij herkend en zwaar mishan
deld. Daags daarna werd de kape
laan door de politie gearresteerd. Hij
hette „verantwoordelijk voor de on
geregeldheden, die hadden plaats ge
had"
'Ueijaatt
in Indonesië
L. J. LIEVERSE,
Hoogmade,
viert 10 Juli zijn 3e Ind. verjaardag
te Medan.
WIM VAN WETTEN,
Koudekerk.
korporaal, viert op 10 Juli zijn 3e Ind.
verjaardag te Padang.
B. DIELS.
Noordwijk,
viert zijn 3e Ind. verjaardag op 10
Juli te Padang.
J. W. HOOGEVEEN,
Kerkstraat 87,
Wassenaar,
viert op 11 Juli zijn 3e verjaardag
te Batavia.
