ouöejaaRsnummeR 1948
S)e Ccicbc Sou^nt
GROTE EN KLEINE GEBEURTENISSEN IN 1948
kunst
I Ach! Wij vinden wdar wij staren,
DE SLEUTELSTAD IN VOGELVLUCHT
Rondom de gemeente en
het openbare leven
en cultuuR
f Uren. dagen, maanden, jaren
Vliegen als een schaduw heen.
<2> Niets bestendigs hier benéên
(Rhqnvis Feith)
f 7
OUDEJAARSAVOND. 1948 is ten einde. We leven in een tijd, waarin alles schreeuwt om vaart,
élan en tempo. We willen steeds sneller, steeds meer doen in korter tijd, steeds verder zien
wat de toekomst voor ons inhoudt. Neen, de moderne mens van 1948 is niet gauw geneigd om te
zien naar wat achter hem ligt. De wereld schreeuwt om vaart; we moeten vooruit! En de dingen, die
eens onze belangstelling trokken, worden vergeten zo gauw als het voorbij is.
Eenmaal per jaar komt er echter een dag, waarop ons op hol gejaagde leven even tot rust komt.
Oudejaar. Dan willen we werkelijk even stilstaan en achterom zien, wat we in die 365 dagen in volle
vaart gepasseerd zijn.
En ons omdraaiend, zien we die lange rij van dagen, die allemaal iets bijzonders brachten. Her
inneringen komen weer bovenherinneringen aan alles wat we hebben meegemaakt. Idealen zijn al
of niet bereikt; wensen al of niet vervuld. Teleurstellingen zijn gekomen, waar vreugde verwacht
werd en vreugde hebben we beleefd aan dingen, die daarvoor niet bestemd leken.
We zien ons weer gaan door heel het jaar. Alles, wat onze belangstelling heeft opgewekt, passeert
ons geestesoog Het is als een groot boek. Sommige bladen houden we wat langer vast; anderen slaan
we snel om. Daar ligt 1948. Het is voorbij. Ons rest nog slechts de herinnering en even willen we
die vasthouden. Straks, nog enkele uren, zal de klok haar twaalf slagen galmen en is het oude
jaar begraven
Het was in deze stemming, dat wij op zoek gingen in de archieven van de courant.. Artikelen,
couranten, foto's en verslagen uit het afgelopen jaar gleden door onze vingers. Hierin weerspie
gelde zich het leven van Leiden in 1948.
Ach, Leiden is geen wereldstad en haar nieuwtjes meestal niet wereldschokkend. Maar voor ve
len betekende dat nieuws toch hun wereld. Hier werd een jubileum gevierd, daar een zaak of
school geopend. Een vereniging had een bijzondere bijeenkomst; belangrijke personen werden hier of
daar ontvangen. Voorbijgangers werden opgeschr'kt door een ongeluk op straat; anderen haalden
hun vrienden op, om ergens feest te gaan vieren. Het is op zich zelf allemaal niet belangrijk, maar
aaneengeschakeld vormen al deze feiten het leven in onze goede oude stad Leiden.
Alsmaar bladerend vonden we telkens nieuwe herinneringen aan wat we hebben meegemaakt en
opgetekend, om het dezelfde of volgende dag in onze courant mede te delen aan allen, die het nieuws
wilden lezen.
Ook nu was het van zien naar schrijven slechts een klein stapje. Misschien zouden er immers men-
sen zijn, dieevenals wij, de stedelijke levensloop van een jaar nog eens langs zich heen wilden zien
trekken. En al schrijvend groeide de kroniek, die nu komen gaat
We sfreeefden niet naar volledigheid. Het zou te veel worden, want het meest simpele feit, dat de
een helemaal niet interesseerde, betekende voor de ander iets heel bijzonders en omgekeerd. Het zijn
daarom losse brokstukken, waar ogenschijnlijk weinig verband in zit, maar die aaneengeschakeld toch
in ruwe lijnen weergeven wat dit jaar in Leiden is voorgevallen. Velen zullen er onderdelen in mis
sen; anderen zullen plotseling een herinnering in zich op voelen komen aan iets, wat zij reeds lang
vergeten waren. Allen zullen echter zien dat 1918 ook voor Leiden veel betekend heeft. Om het
overzichtelijker te maken, splitsen wij het in 7 delen.
Moge het lezen van deze rondgang door het nieuws van Leiden in het afgelopen jaar, U evenveel
genoegen verschaffen, als het naspeuren en be schrijven ervan ons heeft gedaan.
Grootse Jubileumfeesten en
honderd jaar gas
We schreven het reeds: Leiden is geen wereldstad en haar nieuwtjes
zijn meestal niet wereldschokkend. Bij nadere beschouwing echter, ble
ken er toch wel enkele hoogtepunten geweest te zijn, die zeker gememo
reerd mogen worden. We denken sl echts aan dc grootse viering van het
regeringsjubileum van Koningin Wil helmina en het honderd jarig bestaan
van de Leidse Gasfabriek. Daarnaast waren ér nog zoveel minder belang
rijke feiten, die ook het optekenen waard waren, en die tezamen een ruw
geschetst beeld geven van wat zich af speelde in het openbare leven van de
Sleutelstad.
Leidens eerste burger, jhr. mr. F.
H. van Kinschot opent deze rubriek.
De burgemeester kocht op 5 Januari
als eerste Leidenaar een stukje Dam-
plantsoen in het Stadhuis, waarop
velen zijn voorbeeld volgden. Alle
maal om in Amsterdam een monu
ment op te richten, onze gevallen
landgenoten waardig.
Ook dit jaar bleef Leiden niet van
.koninklijk bezoek verstoken. Op Za
terdag 17 Januari bracht H.K.H. Prin
ses Juliana een bezoek aan het In
stituut van Preventieve Geneeskun
de, aan de Wassenaarseweg.
Twee dagen later werd de heer F.
C. de Hosson benoemd tot lid van de
Gemeenteraad, in de vacature van de
heer Th. H. Perquin.
Het nieuwe jaar werd door de bur
gemeester in de Gemeenteraad inge
luid met eer. Nieuwjaarsede op 26
Januari, waarin hij bijzonder wees op
het huisvestingsprobleem. Reeds de
zelfde dag werd het uitbreidingsplan
Zuid-West besproken.
Belangrijk was ook de datum van
24 Februari, toen een deputatie uit
Vlissingen de dank van de bevolking
kwam overbrengen voor de door Lei-
EEN SPROOKJE VAN SPUITEND WATER, GEUR, KLEUR EN BLOEMEN, WAS DE TENTOONSTELLINGS-
TUIN, DIE TIJDENS DE JUBILEUMFEESTEN OP DE AALMARKT EN STILLE RUN WAS AANGELEGD.
der gemeente. Op Vrijdag 9 Juli wer-1 bloemencorso en gondelvaart, alles
den deze 26 mennen off.cicsl op het I afgewerkt met prachtig weer en veel
stadhuis door B. en W. ontvangen, Oranje-zon. Nogmaals hulde aan de
waarbij de bekende oorkonden wer- Jubileum-commissie!
zijn zilveren jubileum als voorzitter
van de Drie October-vereniging. De
gezamenlijke muziekcorpsen brach
ten de krasse jubilaris een serenade
op het Stadhuisplein.
Zonder officiéél vertoon werd op 8
Mei de tentoonstelling „Prenten van
Oranjevorsten" in het Prentenkabi
net geopend, als een voorbode van de
naderende jubileum-feesten.
Voor de laatste maal ontvouwde
de heer B. de Koning de Optocht
plannen voor de a.s. Drie October-
viering. op de vergadering der Drie
Octobervereniging van 24 Mei. 29 jaar
lang heeft de heer de Koning zijl bes
te krachten aan de optochten gegeven
wie meent dat hij er zich nu niet
meer mee bemoeien zal, zal zich wel
vergissen.
De eerste Leidse militairen, die met
boden.
's Avonds kwam het Leidse Jeugd-
parlement voor het eerst bijeen.
Joop Leicher, voorziter van de K.
V.R.-fractie, hoopte dat het politiek
fatsoen bewaard zou blijven. We ge
loven dat die wens tot op heden ver
vuld is.
„Helpt mee de ton volmaken" zei
burgemeester van Kinschot op Vrij
dagavond 12 Maart, toen hij voor de
radio sprak over de financiën voor
de a.s. jubileumfeesten.
Een plechtige herdenkingsbijeen
komst werd op Maandag 19 April in
de Stadsgehoorzaal gehouden. Het
college van B. en W., vele burgemees
ters uit de oi-.trek. de directie van de
Leidse Gasfabriek en vele and re
autoriteiten herdachten dat in die
maand de Leidse Gasfabriek honderd
jaar bestond. De volgende dag brand
den op verschillende punten in de
stad symbilische gaslaantaarns en met
een revue in de schouwburg, waar.n
de geschiedenis van deze honderd
jaar in beeld gebracht was, werden
de feestelijkheden besloten.
Prettig was het nieuw op 1 Mei,
toen de Leidse Ambachtschool het
den verleende hulp, in het kader van vijf en zestig jarig bestaan herdacht,
de adoptie-actie. Een 434 delig servies Op diezelfde dag werd de heer W.
voor het Stadhuis werd hierbij aange-v. d. Laan gehuldigd, in verband met
den uitgereikt.
PROF AALBERSE. f
Op Maandagmorgen 5 Juii werd
Leiden opgeschrikt door het bericht
dat prof. mr. P. J. M. Aalberse des
nachts was overleden. Een groot Lei
denaar, die op het gebied van de so
ciale wetgeving baanbrekend werk
verricht heeft, ging van ons heen.
De verkiezingen op 7 Juli brachten
de nodige levendigheid in de stad,
hoewel het er overal kalm aan toe
ging.
We maken nu een hele sprong en
komen terecht op 18 Augustus, toen
als inzet van de Leidse Jubileum
feesten, in „De Lakenhal" een ten
toonstelling werd geopend van foto's
uit de regerings-periode van Konin
gin Wilhelmina. Het werd echter pas
goed, toen op 25 Augustus in de
Stadsgehoorzaal, op de Aalmarkt,
Hoogstraat en Stille Rijn, de gran
diose bloemententoonstelling „Jubel
flora 1948' werd geopend. Wie herin
nert zich niet meer de romantische
avondwandelingen, de spuitende fon
teinen, de pergola van levend groen,
die van de Hoogstraat naar de Stille
Rijn liep, en de schitterend geïllumi
neerde straten? Een bloemencollecte
was bedoeld als een bewijs van mede
leven met de zieken in de drie Leid
se ziekenhuizen. Het werd een
groot succes. We doen slechts een los
se greep uit het verdere programma:
lunapark, vuur-
,Kota Baroe" uit Indië repatri-
eerden, werden op Zaterdag 3 Juli j winhondenrennen,
feestelijk verwelkomd aan de grens I werk, ballonvaart, concours hippique,
Ondanks de feesten bleven ook an
dere dingen onze aandacht vragen.
Op 2 September werd in de voorma
lige Kweekschool voor Zeevaart de
Sociaal-medische Dienst van de Ma
rine geopend, met het doel van inva
lide militairen weer valide werkers
te maken.
Oude herinneringen aan de bezet
tingsjaren werden weer opgehaald,
toen op J September de oud-burge
meester van Leiden, mr. de Ruyter
van Stevenninck, voor het Haagse
Kantongerecht verscheen. Eerder ver
oordeelde het Leids Tribunaal hem
tot 10 jaar internering. De Haagse
Kantonrechter deed op 23 September
uitspraak en bracht de internerings-
tijd terug tot 4% jaar.
„120 montage-woningen moeten ge
bouwd worden" besloot de Leidse Ge
meenteraad op 13 September, on
danks alle bezwaren, die werden aan
gevoerd.
Een zilveren dag voor Leiden was
25 September, toen de heer en me
vrouw van Kinschot hun 25 jarige
echtvereniging herdachten en de
Leidse jeugd 's avonds voor hun huis
defileerden.
Op 29 September waren de Leidse
straten versierd met iets, dat mer. ge
woonlijk alleen op Vrijdag aantreft,
als er veemarkt is. De Vebo-tentoon-
stelling trok veel belangstelling en
„de kwaliteit is bevredigend" was de
Ontzet herdacht. Het was weer als
vanouds. Taptoe, haring en witte
brood, optocht, Lunapark, vuurwerk
en huilende kindertjes, die hun voort
vluchtige balonnetjes naoogden.
Een zeer bijzondere dag was 13
October, toen de eerste Amerikaanse
gaskolen, in het kader van de Mar
shall-hulp, in Leiden arriveerden.
Plechtige toespraken van Nederland
se en Amerikaanse autoriteiten gin
gen vooraf aan de lossing van het
eerste schip bij de Lichtfabrieken.
Leiden is het centrum van de Ryn-
streek. Dit blijkt wel uit de vele con
tacten die de stad met het omliggen
de boerenland heeft. Zo kwamen op
27 October maar liefst 500 boeren
naar de Stadsgehoorzaal, om daar het
koperen jubileum van de Vereniging
van Bedrijfsvoorlichting „Rijnstreek-
West" te vieren. Dank zij een vrien
delijke geste van het gemeente-be
stuur, kon de lunch in het historische
Waaggebouw geserveerd worden.
Voor dokter van Es was 12 Novem
ber een bijzondere dag, toen deze be
kende homoepatische arts zijn veertig
jarig jubileum in Leiden vierde.
Voor een Sinterklaas-surprise zorg
de wethouder D. v. d. Kwaak, toen
hij op 6 December, tijdens een pers
conferentie, mededeelde, dat voor het
eerst sinds de oorlog Leiden weer
een sluitende begroting had.
Als wij tenslotte melding maken
van de elf jubilea, die op Zaterdag
18 December bij de Scheepswerf
Gebr. Boot werden gevierd, dan be
trekken wij hierin alle jubilea, die in
de loop van 1948 in Leiden zijn ge
vierd en die te groot in aantal zijn,
nrr, 11 1 rv, 1 __1 iil_
algemene opinie. o
Een dag eerder dan gewoonlijk, om allemaal afzonderlijk te vermel-
werd op Zaterdag 2 October Leiden's den.
HET RAADHUIS VAN MUNSTER, IN DE DRIE OCTOBER-OPTUGHT.
in Leiden
K. en O. deed voortreffelijk werk
Voordat we begonnen deze kroniek samen te stellen,
vreesden we niet genoeg materiaal te kunnen vin
den. Bij nader inzien is het reusachtig -meegeval
len. „Er gaat veel om" zou Multatuli zeggen en dit
geldt ook voor het Leidse kunstleven, al komen tie
Leidenaars er, in verhouding met grotere steden
als Haarlem, povertjes van af. Dit geldt niet zozeer
voor muziek als wel voor het toneel. Werkelijke goe
de gezelschappen ziet Leiden niet vaak. Met des te
meer waardering moet daarom hier het werk van
K. en O. genoemd worden, die er naar streeft het
culturele peil van onze stedelingen te verhogen. In
de Studentenwereld verdient het Academisch Kunst
centrum een pluim en op amateurs-gebied mag O.K.
iViai?i- St. Leonardos-parochie zeker niet onver
meld blijven. De diverse goede tentoonstellingen in
„De Lakenhal' hebben meer be'angstelling ver
diend als ze gekregen hebben. Verdere prestaties
van de Rijnlandse Rederijkerskamer wachten we
met belangstelling af.
„De veertien stonden"
een goed begin.
Een groots filmwerk,
waarvan de mare al weken
vooruit gegaan was. werd
op 30 Januari voor het
eerst in Trianon gedraaid.
De critiek op „Fantasia'
van Walt Disney was zeer
verdeeld; dat Disnev ech
ter met de muziek van
Bach geen raad wist, staat
als een paal boven water.
Voor de tweede maal in
het se'zoen werd het on
sterfelijke treurspel „Gijs-
breght van Aemstel" van
Joqst van den Vondel in
Leiden opgevoerd. Dank
zij K. en O. kon deze op
voering plaats hebben.
Het eerste optreden van
de culturele sectie van
„Kath. Leiden" vond plaats
op 21 Maart, toen de geza
menlijke kath. verenigin-
beperkt tot sportuitwissc-
lingen. Op Zondag 21
Maart werd in Gent een
tentoonste'lmg van Leidse
kunst geopend.
De R.K. gemengde zang
vereniging „Pulchri Stu
dio" vierde dit jaar haar
zilveren jubileum. Bij die
gelegenheid werd op 29
Maart de opera „Czaar en
Timmerman", onrW lei
ding van dirigent W. Ver
burg, in de Stadsgehoor
zaal opgevoerd.
Een zeer bijzondere ex
positie herhergde „De La
kenhal", toen onder auspi
ciën van K. en O., een
huisvlijt-tentoonste! lin g
werd gehouden. Oo Zater
dag 10 April werd deze
door de burgemeester ge
opend.
Een maand later was er
gen het passiespel „De 14
Stonden", op boeiende,
verheven wijze in de Stads
gehoorzaal opvoerden.
Het contact tussen Lei
den en Gent bleef niet
weer een tentoonstelling,
die beter met het karak
ter van „De Lakenhal"
overeenstemde. De beken
de Leidse schilder Lucas
Verkoren vierde zijn zes
tigste verjaardag, ter ge
legenheid waarvan op Za
terdag 8 Mei een tentoon
stelling van zi,jn werk
werd geopend.
Op 9 Juni toog muziek-
minnend Leiden naar de
Schouwburg, om de beken
de Italiaanse opera-zanger
Luiei Fort te horen. „Aan
kracht en bel-canto heeft
hij wel wat ingeboet, maar
de vertolking van hem
blijft „sympathiek en muzi
kaal" schreef onze muziek-
recensente.
Een prachtige aanwinst
kreeg „De Lakenhal", toen
op 24 Juni schilderijen van
oude Leidse meesters,
Rembrandt, Gerard Dou,
Wil'em van Mieris, van
Ruysdael en Harmen
Steenwijck aan de ver
zameling werden toege
voegd.
Op Zondag 18 Juli vier
de de Leidse kunstschil
der Alex Rozenmeyer zijn
zestigde verjaardag. Er
zijn schilders, wier werk
op hun zestigste jaar zich
nog steeds in stijgende lijn
beweegt. Dit geldt ook
voor Rozenmeyer.
In antwoord op de ten-
ton^eiling in Gent, kwa
men de Gentse schilders
naar Leiden, om hun werk
in „De Lakanhal" te ex
poseren, welke tentoon
stelling op Vrijdag 17 Sep
tember werd geopend en
veel belangstelling trok.
In „De Burcht" werd op
7 October een tentoonstel
ling geopend, getiteld:
„Limburg, zoals u het nog
niet kent". Leven en stre
ven van de nijvere Lim
burgse bevolking waren in
grafieken en voorstellin
gen in beeld gebracht. Het
geheel werd gecompleteerd
met exposities van huis
vlijt, schilderwerk, cera
miek en industriële voort
brengselen.
In het Rijksmuseum van
Oudheden kwam op 27 Oc
tober de restauratie van
de afdeling Grieks-Ro
meinse beeldhouwwerk ge
reed. Dit was een onder
deel van de grote restau
ratie, waaraan reeds jaren
gewerkt wordt.
Op 9 November bracht
de Londense Young Vic
Company" Shakespeare's
„As you like it" in le Leid
se Schouwburg, voor het
Academisch Kunstcen
trum.
Een bijondere schilde
rijen-tentoonstelling werd
op Zaterdag 13 November
in „De Lakenhal" door
wethouder J. C. v. S^he'k
geopend. „De Equipe", do
centen van de Vrije Aca-
d in Den Haag, ex
poseerden hun beste stuk-
-i voor K. en O.
„De Lavendelbloem", de
eerste groep van de on
langs opgerichte Rijnland
se Rederijkerskamer,
bracht op 29 November
het spel in vier bedrijven
,,'n Duvel" in „De Burcht",
voor leden van de Kath.
Bond voor het Gezin.
Dit was de eerste toneel
avond van de culturele
werkgroep van „Kath. Lei
den", die streeft naar sa
menbundeling van alle
culturele katholieke ver
enigingen, met behoud
van hun zelfstandigheid.
Een hoogtepunt voor
muzikaal Leiden was de
avond van 15 December,
toen onze oud-stadgenoot
Paul van Kemoen het Rot
terdams Philharmonisch
Orkest dirigeerde, op een
concert-avond, onder aus
piciën van K. en O.
Een week nadat „Rex"
haar poorten weer open
stelde, na een grondige en
geslaagde restauratie, deed
„Lido" hetzelfde op Don
derdag 22 December, met
de meesterlijke film „Bam-
bi" van Walt Disney.
ALEX ROZENMEYER IN Z'N ATELIER.
