r De barst tussen Oost en West beheerst het wereldbeeld Marshall-hulp en Westerse Unie lichtzijden Qanti&te plekken in ket daaien Onze handelsbalans in '48 De export te gering in verhouding tot de import - N y De vervolging van kard. Mindszenty VRIJDAG 31 DECEMBER 1948 DE LEIDSE COURANT VIERDE BEAD PAGINA 2 Moskou smeedde zelf West-Europese eenheid HET IS REEDS voor de derde maal, dat wij in een jaaroverzicht over de buitenlandse toestanden moeten constateren, dat de tweespalt tussen Oost en West het wereldbeeld beheerst. Ook nu nog misschien zelfs meer nog dan ooit dringt zich de „koude oorlog" tussen elk groot gebeuren in deze wereld als een alles over woekerende splijtzwam en verricht zijn heilloos werk. Van de an dere kant heeft de vrees voor de dreiging uit hel Oosten toch ook weer deze goede zijde gehad, dat zij de volken van het Westen te hoop gedreven heeft en hen zo heeft gedwongen tot een samen werking,i welke anders niet zo vlot tot stand zou zijn gekomen. Noch het geweldige object van de Marshall-hulp, noch de West-Europese Unie zou zonder de koude oorlog tot verwezenlijking zijn gekomen. En deze twee goede aspecten van het wereldgebeuren komen op de creditzijde van het Oude Jaar, dank zij de betreurenswaardige klove, welke de grote debet-post op de rekening van 1948 blijft. Voor ons land speciaal behoort de hervatting van de politionele actie in Indonesië, hoewel de sensationele hekkensluiter, tot een der gewichtigste gebeurtenissen van dit aan angsten en donkere dreigingen zo rijk bedeelde Oude Jaar. Hoewel de duisternis overweegt, vertoont de balans toch ook en kele lichtpunten, zodat wij niet zonder hoop het Nieuwe Jaar kun nen ingaan. keljjke taak. Maar dat deze niet on uitvoerbaar is, bleek uit de vorming van de Westelijke Unie. Op 22 Ja nuari bepleitte Bevin, verontrust door de toenemende agressiviteit der Russen, de schepping van een dergelijk organisme. Nog geen twee maanden later, op 17 Maart, teken den de vertegenwoordigers van En geland, Frankrijk, België, Neder land en Luxemburg te Brussel een pact, dat voorzag in militaire, poli tieke, economische en sociale sa menwerking. Helaas hebben de om standigheden het met zich meega- bracht, dat tot nu toe in' het bijzon der op de militaire en politieke sa menwerking de nadruk moest wor den gelegd. Een voorlopige bekro ning vond deze samenwerking in de schepping van een gemeenschappe lijke generale staf, waarvan op 5 October de Britse maarschalk Montgomery tot chef werd benoemd. Met de leiding van de landstrijd krachten y/erd belast de Franse ge neraal De Lattre de Tassigny, met die van de luchtstrijdkrachten de Britse luchtmaarschalk sir James Robb. Voor de vloten werd geen gemeenschappelijk bevelhebber aan gewezen, wel een vlagofficier m'et beperkte taak, de Franse admiraal Jaujard. De landen, die men er gaarne bij zou willen hebben, namelijk de Scandinavische, hebben hun houding nog niet bepaald, in hoofdzaak ten gevolge van Zweden's aarzeling.dat nog steeds van neutraliteit meent te kunnen dromen. Landen, die zich direct zouden willen aansluiten, zo als Griekenland en Italië, acht men daarvoor nog niet rijp. En tegen een andere candidaat nl. Spanje hebben Frankrijk en Engeland nog altijd bezwaren, welke niet gedeeld wor den door Amerika, dat in dit op zicht verder ziet. Het is vooral Amerika, dat in de eerste jaren de grootste steun moet geven aan de Westerse Unie en het is bereid daartoe over te gaan tot een zg. Noord-Atlantisch Pact. Maar dit komt op de rekening van het Nieuwe Jaar; het Amerikaanse Con gres zal hierover beslissen in Ja nuari a.s. Marshall-zege voor Europa 'TOALS GEZEGD, zou het Marshall plan zonder de dreiging uit het Oosten nooit die gigantische om vang hebben kunnen krijgen als nu het geval is. Bewijs: toen de toestand in de wereld einde Mei begin Juni wat gunstiger scheen, was het Ame rikaanse Huis van Afgevaardigden er terstond bij om de Marshall-hulp met 25 procent te besnoeien. Ge lukkig werd deze maatregel enige weken later weer teniet gedaan. Plan-Marshall en Westelijke Unie zijn inderdaad tot stand gekomen in een tempo, dat. men voor dergelijke enorme en gecompliceerde projec ten adembenemend moet noemen. Nadat op 2 Januari reeds interim- steun aan Frankrijk en Oostenrijk was verleend, werkten. Senaat en Huis van Afgevaardigden zich in drie maanden tijd door de ingewik kelde materie van de buitenlandse hulpverlening heen, zodat deze op 1 April, de door de regering in Washington nagestreefde datum', werkelijk kon ingaan. Sinds die dag vertrekken dag en nacht uit de Amerikaanse havens schepen om goederen, bestemd voor de herop bouw van West-Europa, over de oceaan te brengen. In het eerste jaar, dus tot 1 April 1949, zal hun waarde rond 5,3 milliard dollar be dragen en het overgrote deel daar van krijgen de landen, die aan het plan-Marshall deelnemen, geschon ken. De zegenrijke werking van de ze hulpverlening, die zich over vier jaren zal uitstrekken, doet zich reeds thans gevoelen in het leven van practisch iedere West-Europe aan. Zonder haar "Zou Nederland bijvoorbeeld niet in staat geweest zijn in de afgelopen maanden tal van artikelen van de bon te doen. Zeker, het plan-Marshall betekent voor ons niet de vleespotten van Egypte, maar ongetwijfeld draagt het er toe bij West-Europa een ze kere welvaart en economische ge zondheid te verschaffen, die als de beste beveiliging tegen het commu nisme moeten worden beschouwd. U/estelijke Unie TM AAST HET MARSHALL-PLAN staat de West-Europese Unie. De Amerikanen hebben hun dollars niet uit louter philantropie ter be schikking gesteld. Zij willen, dat. Europa zichzelf opricht en op eigen benen gaat staan. Dat eist een eco nomische samenwerking, waarbij de West-Europese Unie gedacht is als een kern, waaromheen zich later de andere Europese landen eveneens in gesloten verband zouden kunnen groeperen. Nu kan een economische unie moeilijk tot stand komen, indien daaraan geen politiek vergelijk vooraf gaal. Dat is in het van ouds her verdeelde Europa geen gemak- Brandpunt Berlijn r\E GEBEURTENIS, welke be- schouwd kan worden 'als de re actie van Moskou op de groeiende Europese eenheid, is de blokkade van Berlijn. Het was op 20 Maart, dat de Rus sen voor het eerst overgingen tot een zekere verhindering van het verkeer tussen de Westelijke zones van Duitsland en het in de Russi sche zóne gelegen Berlijn, dat vol gens de overeenkomst van Potsdam onder het bestuur der vier bezette mogendheden was gesteld. Men doet er goed aan, deze datum in herin nering te houden, want de Russen beweren thans, dat de in de loop van het jaar steeds scherper toege paste blokkade een gevolg zou zijn van de in West-Duitsland1 uitgevoer J VOEDINGSMIDD EN LANDBOUW PROD i INDUSTRIËLE PRODUCTEN S VRACHTKOSTEN de geldzuivering. Deze had echter plaats op20 Juni. De waarheid is, dat de Russen in het hart van hun zóne geen pottenkijkers willen hebben en niets liever dan de- ver dwijning der Westelijke geallieerden uit Berlijn zouden zien. Het Westen slaagde er echter in door middel van een kostbare „luchtbrug" zijn positie in Berlijn te handhaven en zich aldus een catastrofaal verlies aan prestige te besparen, zonder tot een gevaarlijk optreden, als bijvoor beeld het zenden van gewapende convooien, over te moeten gaan. Dit neemt niet weg, dat de situatie uiterst precair gebleven is, ondanks talrijke door het Westen onderno men pogingen om tot een oplossing te geraken. Enige malen scheen deze inderdaad te zullen worden bereikt, o.a. op 30 Augustus, toen in Moskou, waar speciale afgezanten van het Westen ettelijke besprekingen m'et Molotow en ook met Stalin hadden gehad, een principiële overeenkomst tot stand kwam over de opheffing der blokkade onder gelijktijdige in voering van de Sowjet-mark in ge heel Berlijn. Toen echter de vier militaire gouverneurs van Duitsland zich na lange tijd weer aan de con ferentie-tafel zetten om de details van dit accoord uit te werken, bleek Moskou aan maarschalk Sokolowsky geheel van de gesloten overeen komst afwijkende instructies te heb ben gegeven. Tenslotte bracht het Westen de zaak voor de tegelijk met de Assemblee in Parijs vergaderen de Veiligheidsraad, maar ook deze faalde in het treffen van een rege ling. Een verzoenende resolutie, op- gesteld door de niet direct bij het geschil betrokken leden van de raad, werd door een veto van Wis- jinsky op 25 October getorpedeerd. Sindsdien zijn van neutrale zijde (zelfs ook door Assemblée-president Evatt en Trygve Lie) nog enige be middelingspogingen ondernomen, echter zonder succes. Achter het gordijn ijzeren tegenover de consolidatie van W'est-Europ9 stelden de Rus-, sen de uitbreiding van hun macht sfeer in het Oosten. In Roemenië, Bulgarije, Hongarije, Polen, Tsjecho-Slowakije en Oost' Duitsland werd ook de laatste rest van een mogelijke oppositie met tak en wortel uitgeroeid. In het eerst genoemde land werd de jonge ko ning, Michael, van zijn troon ver vallen verklaard. Tragischer nog was het lot van Tsjechoslowakije, van alle Oost-Europese staten 'eigen lijk de enige met een werkelijk democratische traditie. Na een com munistische staatsgreep in Februari werd president Benesj met het mes op de keel-gedwongen zijn goedkeu ring te hechten aan een communis tisch bewind. Daarop volgde een terreur, die Benesj' beste vriend Jan Masaryk, de minister van Buiten landse Zaken, noopte op 9 Maart zelfmoord te plegen. Talrijke Tsje chische diplomaten in het buiten land legden hun functies neer. Benesj zelf volgde dit voorbeeld op 7 Juni en voorkwam zo, dat hij als bezield democraat zijn handtekening moest zetten onder de nieuwe „volksdemocratische" grondwet. De communist Gottwald volgde hem op. Benesj, gebukt onder het leed, dat zijn vaderland getroffen had, stierf op 3 September. Een land, dat ietwat milder door de Russen behandeld werd, was Fin land. Weliswaar werd het gedwon gen een militair verdrag met de Russen te sluiten (6 April), maar voor het overige behield het land een vrijheid, die achter het IJzeren Gordijn een zeldzaamheid is. Bij verkiezingen in Juli leden de Finse communisten een flinke nederlaag. Een andere nederlaag was de „on gehoorzaamheid" van vadertje Sta lin's meestgeliefde zoon Tito, die zich de banvloek van de Kominform op de hals haalde door meer te lét ten op de belangen van zijn eigen land dan op die van Moskou. On danks alle "mogelijke banbliksems is hij nog steeds ongehoorzaam. Nederlagen in het U/esten jrvE COMMUNISTISCHE activiteit ontplooide zich dit jaar met gro te heftigheid ook elders. Vooreerst had Moskou het oog laten vallen op Italië, waar eens geprobeerd werd of de jonge democratische staat wel vast op de benen stond. De verkiezingen, op 18 en 19 April gehouden, betekenden voor de Rus sen echter een gevoelige nederlaag: het communistische volksfront ver- zamelde slechts 31 procent der stem men op zich. Later, na een domme aanslag van een jonge heethoofd op de communistische leider Togliatti (14 Juli), trachtte links het verloren terrein te heroveren. Overal braken onlusten en stakingen uit, er vielen doden en gewonden, maar tenslotte wist de regering De Gasperi mees ter van de toestand te blijven. Sinds dien is het in dit land rustig ge weest. Frankrijk daarentegen bleef het gehele jaar door het zorgenkind. Re geringen kwamen en werden ten val gebracht en inmiddels bleven de prijzen stijgen, waarvan de com munisten dankbaar gebruik maak ten om de ontevreden arbeiders tot staking aan te zetten. De gevaarlijk ste daarvan was ongetwijfeld die der mijnwerkers, die op 4 October uit brak en zes weken duurde. Tijdens deze staking werden ergerlijke da den van sabotage gepleegd, werden tussen stakers en politie formele veldslagen geleverd en werd aan het land een schade toegebracht, die in de vele milliarden in de loop van het jaar tweemaal gedevalueerde francs liep. Er zijn aanwijzingen, dat deze staking georganiseerd en gefi nancierd werd door de Kominform, de communistische internationale, die in het bijzonder belast is met de be strijding van het plan-Marshall. Successen in het Oosten IJ AD DE KOUDE OORLOG voor ^*de Russen in West-Europa geen al tq gunstig verloop, aanzienlijke successen boekten zij in Zuid- en Oost-Azië. Communistische opstan den werden ontketend in Birma, Ma- lakka, Siam, Indo-China en Indonesië die alle slechts dit ene doel dien den: het verwekken van onrust. Vee1 ernstiger nog was de ontwikke- ing in China. Daar behaalden de' communisten enorme militaire over winningen op het corrupte, onbekwa me regiem van Tsjang Kai Sjek en op het ogenblik schijnt weinig, ook geen. Amerikaanse hulp, de nationa listische regering nog te kunnen redden. Voor het Westen betekent dit wel is waar geen onmiddellijk gevaar daarvoor is de chaos in Chi na te groot maar slagen de com munisten er in de geweWge, slui merende krachten van het „Hemel se Rijk" op te wekken, dan zullen de Aziatische posities van het Wes ten over enige tientallen jaren voor altijd verlorep kunnen gaan. De kwestie Palestina TPWEE LANDEN hebben de Veilig- heidsraad dit jaar veel te doen gegeven- Gedurende de laatste helft van December was dit Nederland, dat op het matje werd geroepen voor de hervatting van de politionele actie tegen de Republiek. De gebeur tenissen liggen hier nog vers genoeg in het geheugen; wij zullen ze niet oprakelen. Het andere land is Palestina, dat sinds de ontruiming door de Engel sen op Augustus j.l. het toneel is ge weest van veel strijd en geharrewar. De Algemene Vergadering der Verenigde Naties had een verde lingsplan opgesteld, dat voorzag in de schepping van een Joods en een Arabisch Palestina. De Joden aan vaardden dit plan, de Arabieren niet. En daar de Verenigde Naties, ver stoken van een militair appar machteloos waren, moesten de wa pens beslissen. En dat hebben zij gedaan, ondanks Veiligheidsraad en i internationale bemiddeling, die het ■leven kostte van Graaf Bemadotte, die op 17 September door leden van een terroristische Joodse groep werd vermoord. Op 'het ogenblik is de toestand zo, dat het jonge Israël de sterkste militaire macht in het Nabije Oosten is en daarvan heeft het gebruik gemaakt om zich de grenzen te verschaffen, welke het zelf verkoos. Een gedeelte van de erfenis van het Oude Jaar zal ook hier wel worden overgedragen naar het Nieuwe Jaar. Geen enkel moment in het jaar is geschikter om een blik terug te wer pen als wel de laatste dag van het jaar. En als men dan nadenkt over wat het afgelopen jaar gebracht heeft aan gebeurtenissen en proble men op econ. gebied, dan vallen de twee kernproblemen van onze volks huishouding direct op. Zij beïnvloe den elkaar over en weer en aan de oplossing ervan zal alle aandacht moeten worden besteed. Reeds aan de hiernevens gepubliceerde grafie ken kan men zien, welke problemen dringend noodzakelijk moeten wor den opgelost, Allereerst bezien wij het probleem van onze handelsbalans, Het zwart van de grafiek geeft dui- E NEDERLANDSE HANDELSBALANS 1948 ICART0-4B127 ALGEMENE PRODUCTIE VAN DE INDUSTRIE 121- 120- 119- 7 118- 117- t 115- V 113. 1 112- 111- 1 109- 1U8- 107- t - 106- in:-.. I a 10?- y 101- - r ■194 7 r CARTQ-491 ■OE STEENKOOLPRODUCTIE ÏP Ba sisl93 1-100- 1ï TT 1947 /- "T~ A/ CartqI 5 x s' delijk aan wat Nederland te weinig exporteert. Wij voeren meer in dan uit en dit is een onhoudbare toe stand. Geen enkel land kan het zich veroorloven blijvend meer in te voe ren dan het uitvoert. Dat deze situa tie zich nog niet gewroken heeft, komt vrijwel alleen doordat er een Plan Marhall bestaat. Dit plan heeft in het algemeen ten doel de periode, waarin Europa zich nog niet bedrui pen kan, te overbruggen. Door het zenden van goederen wordt immers dé export-capaciteit van de betrok ken landen opgevoerd. In dit verband heeft het bijzondere betekenis, dat de laatste tijd ongeveer 50 pet. van de gezonden goederen kapitaalgoede ren zijn, waardoor er dus weer nieu we goederen kunnen worden ver vaardigd. Nederland zal, na afloop van deze hulpperiode weer op eigen benen moeten staan. Daartoe zal Ne derland alle krachten op de productie moeten werpen, terwijl het zich daar nevens noodzakelijke offers zal moe ten getroosten. Gelukkig ontwikkelt de productie van onze industrie (zie tweede grafiek) zich gunstig. Sedert Oct. '47 bevindt het productiepeil zich boven het gemiddelde peil van 1938, Er vallen echter ook schommelingen in de grafiek waar te nemen. Een en ander hangt ten nauwste samen met de sommelingen in de steenkoolpro ductie. Een venninderde steenkool productie in onze mijnen viel in het afgelopen jaar vrijwel altijd samen met een sterk verminderd productie niveau van de Nederlandse industrie. Hoewel het afgelopen jaar vele gunstige aspecten op economisch ge bied deed zien, wij denken aan de distributie-verlichtingen, kent het jaar ook zijn sombere zijde. De export blijft in de afgelopen maanden vrij wel 50 pet. van de import uitmaken. Deze verstarring moet doorbroken worden, wil Nederland zich een rui mere binnenlandse voorziening waar borgen. Nu Nederland nog niet de vooroorlogse handelsbetrekkingen met Indonesië heeft, zal het deze kwestie zelf moeten oplossen. „Koude" Kerkvervolging in Tsjechoslowakije Neemt scherpere vormen aan. Sinds de aartsbisschop van Praag', Mgr. Beran, en eveneens de bisschop pen van Leitmeritz en Königratz van hun kort bezoek aan Rome zijn terug gekeerd. hebben verscheiden andere bisschoppen van Tsjechoslowakije hun op begin December gesteld be zoek „Ad limina" naar Rome niet kunnen volbrengen, wegens de door de politie veroorzaakte moeilijkheden over hun uitreis. Volgens berichten uit Tsjechoslo- PROTESTEN TEGEN ARRESTATIE Alle Hongaarse bisschoppen onder strenge bewaking. Uit geheel de wereld komen be richten over protesten tegen de ar restatie van de Aartsbisschop van Esztergom en Primaat van Hongarije, Kardinaal Mindszenty. Uit Wenen wordt gemeld, dat na de arrestatie van de Kardinaal meer dan driehonderd personen voor het merendeel boeren over de grens naar Oostenrijk zijn gevlucht. Zij deelden eenstemmig mede, dat alle katholieek bisschoppen in Hongarije thans onder strenge bewaking staan. Omtrent het huidige lot van de Kardinaal verkeert men in onzeker heid, Vermoed wordt, dat hij in de gevangenis van Gyor is ingesloten. De verontwaardiging over de ar restatie van de Hongaarse Primaat isi in practisch alle democratische lan den zeer groot. Londen. De Times geeft een grote plaats in zijn berichtgeving aan de arrestatie. Het blad schrijft, dat de houding van Kardinaal Mindszenty onaanvechtbaar is. De Kardinaal kon aan de Katholieke Kerk van Honga rije niet toestaan handlangster van het communisme te worden, zoals de Orthodoxe Kerk gedaan heeft. De Kardinaal heeft zich er rekenschap van gegeven, dat de communisten nooit de ontwikkeling van do christe lijke godsdienst zouden dulden. Thans bevindt zich de Kardinaal in handen zijner vijanden. De democra ten van Europa, ook al zijn zij het met de godsdienstige opvattingen van de Kardinaal misschien niet in alle opzichten eens, zullen de kracht en de waarde van zijn verzet moeten er kennen. De Daily Telegraph spreekt zich ongeveer in gelijke geest uit en wijst erop, dat de arrestatie in de Kerst tijd geschiedde met de bedoeling om de christenen der gehele wereld te beledigen. Het blad is van oordeel, dat de beschuldigingen tegen de Kar dinaal louter voorwendsels zijn. Zijn enige schuld was, dat hij geweigerd heeft voor de rode tyrannie te buk ken, Montreal. Kardinaal McGuigan, Aartsbisschop van Toronto, schrijft: De laatste vrije stem in Hongarije werd Zondagavond tot zwijgen ver oordeeld. Zolang hij nog spreken kon van gerechtigheid was nog niet alle hoop, dat de terreur eenmaal tot een einde zou komen, verloren. Kardinaal McGuigan herinnert aan het bezoek van Kardinaal Mindszenty aan Otta wa, en legt er de nadruk op, dat hij toen generlei verklaringen van poli tieke aard heeft willen afleggen en alle ontvangsten te zijner ere van de hand heeft gewezen. New York. De Aartsbisschoppelij ke Curie van New York heeft een verklaring van Kardinaal Spellman gepubliceerd, waarin gezegd wordt, dat de door het Hongaarse Ministerie van Binnenlandse Zaken tegen Kar dinaal Mindszenty ingebrachte be schuldigingen van iedere grond van waarheid zijn ontbloot. Wenen. De Weense Radio heeft een openlijk protest afgelegd tegen de arrestatie van de Hongaarse Primaat en verklaard dat de vrijheid in Hon garije door de thans genomen maat regelen geheel verloren is gegaan. Dublin. Het Ministerie van Buiten landse Zaken van Ierland heeft zijn diplomatieke vertegenwoordiger in Boedapest opdracht gegeven informa ties in te winnen omtrent de gevan genneming van Kardinaal Mindszen ty. In een nota aan de Hongaarse re gering wijst het Ministerie erop, dat haar vertegenwoordiger opdracht heeft zich op de hoogte te stellen van de behandeling van de Kardinaal tij dens zijn gevangenschap. Boedapest. Het Hongaarse Ministe rie van Binnenlandse Zaken deelt mede, dat behalve Kardinaal Minds zenty nog 12 personen zijn gearres teerd. Onder hen bevindt zich de be kende Graaf Esterhazy en de univer siteitsprofessor Bahrein. Washington. Het persbureau Inter national Service meldt, dat op het State Department te Washington stro- men prootesten en telegrammen van organisaties, instellingen en afzon derlijke personen binnenkomen, waarin geëist wordt, dat de Ver. Sta ten officieel zullen protesteren bij de Hongaarse regering Hetzelfde persbureau acht. het niet uitgesloten, dat de Ver. Staten een gezamenlijke stap zullen ondernemen met Londen. wakije, neemt een koude kerkver volging steeds scherpere vormen aan. Hoewel communistische kringen telkens opnieuw blijven beweren, dat zij welwillend staan tegennover de Kerk en dat de Katholieken onder hen trouw zijn aan hun geloof, trach ten zij toch op allerlei wijzen het Christendom door „volksdemocrati sche" methoden, te ondermijnen. Onlangs nog werden grote propa gandistische processen gevoerd te gen katholieke priesters, aan wie sa menwerking met Oekrainische vrij heidsstrijders ten laste was gelegd. Van nog andere processen zijn de be schuldigingen gebaseerd op „betrek kingen met Tsjechoio waakse emi- grantengroep in Beieren en met aan de Tsjechische volksdemocratie vijan delijk gezinde Vaticaanse kringen." Ook, neemt het aantal katholieke publicaties, dat verboden wordt in aanzienlijke mate toe. Sinds voor kort heeft de Tsjechische staatspolitie in overeenstemming met de maatrege len tegen buitenlandse katholieke pu blicaties en geschriften, ook de ver breiding van het diocesaan orgaan van het Aartsbisdom Salzburg in Tsjechoslowakije verboden.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1948 | | pagina 14