HOE LEIDEN DRIE OCTOBER VIERDE fRandem de Ihede aan Jllunóiex Prachtige optocht weer het hoogtepuntl schot deelde persoonlijk de haring MAANDAG 4 OCTOBER 1948 DE LEIDSE COURANT x wduüE BLAD PAGINA 1 bloemen, rondom het beroemde kistje, waarin de oorkonde van de Vrede bewaart wordt en het opschrift Pax optima rerum" „De vrede is het hoogste goed'. Het is een sprookje van goud-bro* kaat, fluweel, satijn, zijde, tule en kant, dit alles gedragen met zwier en elegance, door mensen die begrijpen wat toneel is, zich door de geur van de schmink en het kriebelen van val se pruiken, uit hun dagelijks krin getje ontworteld hebben en 17e eeuwse graven, hertogen, generaals, soldaten, gravinnen, hofdames, la keien, iivre'knechten, palfreniers en paardeknechten geworden zijn. We zien hoe onze collega „Prachtig!!!" schrijft in zijn feestwijzer, achter de groep van de gouden koets Avondfeest We moeten toch even naar het Schuttersveld; dus laten we ons mee sleuren, duwen en wringen, om van zelf .bij het toegangshek te komen. Weg in de stemmige sfeer van van morgen, weg is de bekoring van de optocht; hier bruist de feestvreugde hoog op en wordt opgevangen in de luchtschommels, zweefmolens, kron kelende rupsen, koppen van jut, draai molens en hoge schommels. We staan stil bij de dikste vrouw ter wereld, wier aanblik elke honger doet ver gaan; Daphne Diana, het Griekse wondermeisje, waarvan het vlees van de botten smelt als sneeuw voor de zon. gedresseerde vlooien, roekeloze motorrijders; uitnodigende conferen- tiers, die alsmaar roepen: Komt dat zien, komt dat zien. Hier ziet U en dan volgt als een telkens herhaal de gramofoonplaat, wat men daar aanschouwen kan voor slechts één kwartje! IJs, noga, oliebollen, wafels, zure bommen en paling zorgen er voor dat het de maag aan niets ont breekt en boven dit alles uit schreeu wende loutspeakers, drenzende or gels, het geginl van zich vermakende mensen en het gestamp der motoren, dit alles resonnerend in het ondefi nieerbare lawaai, dat bij een Luna park hoort en omhoog stijgt, om met de wind meegevoerd te worden en honderden meters verder aan de men sen te vertellen dat 'op het Schutters veld de feestvreugde zijn hoogtepunt vindt tussen de bontbeschilderde ten ten en in de wind waaiende luifels. Om half acht in de Stadsgehoorzaal komen we weer even op adem en ge nieten we van het cabaret-program ma „Iedere dag met een lach", dat door de amateurs „De bonte spelers van Alkmaar" gebracht wordt Eer lijk gezegd weten we niet wat we het aardigst vinden, „De dubbelgan ger", „De straat-acrobaten" of „De bereidwillige huisknecht", afgezien van het guitaar-duo, de piano-vir tuoos of de boer uit West-Friesland. Een programma, even origineel als geestig en voor Leiden een volkomen verrassing. Als de Alkmaarders cri- tiekwillen horen, moeten we werke lijk zoeken en vinden het dan in de black outs, die eigenlijk een grijze baard hadden, en de enkele keer dat de humor het praedicaat „fijntjes" niet meer verdiende. Alles bij elkaar echter een programma door amateurs, die menig beroepsgezelschap over treffen en die we nog eens graag in Leiden terug zien. Ook het slot van de feesten is als vanouds. Vuurwerk op het Schutters veld. En staande tussen de duizenden mensen, die alsmaar „Ohhh...." en „Ahhhh...." roepen, krijgen we een stijve nek van het omhoog kijken naar de luchtsalvo's, vuurpijlen, cy- linderbommen en metegrpijlen. Huiswaarts kerend Waaien flarden muziek uit de café's ons tegemoet, terwijl de vele straatwerkers hun bullen pakken, troepjes jongelui door de straten zwieren en onvermoeibare politieagenten een oogje in het zeil houden. Drie October 1948 is weer voorbij. Het was weer feest in Leiden, waar van weer danig genoten is, al menen we geconstateerd te hebben, dat het niet zó druk was als voorgaande ja ren. Wellicht zijn de voorbije jubi leumfeesten, vooral voor de bezoe kers van buiten, daar debet aan, ter wijl ook de finantiën deze keer wel een bijzondere rol gespeeld zullen hebben. Met een woord van erkentelijkheid voor de perfecte organisatie en het harde werken van het bestuur en de commissies van de Drie Octoberver eniging, de plaatselijke harmonie-ver enigingen en de Leidse Politie, mo gen wij dit ooggetuigeverslag beslui ten. Het Stadhuis van Munster in de grote historische optocht te Leiden. I uit. Hoe het 374 jaar geleden was De stakingen in Frankrijk De door de communisten geleide Franse mijnwerkers zullen volgens plan vandaag voor onbepaalde tijd in staking gaan. De staking zal, indien volledig, 335.000 man omvatten en de steenkoolproductie met 145.000 ton per dag verminderen. De autoriteiten bij de mijnen in het Noorden en de „Pas de Calais" hebben gisteravond duizenden kolenwagons naar Arras over gebracht en ze onder bewaking gesteld. Tevens werden maatregelen genomen om mijnen en machines te beschermen. De staking die is uitge roepen door de bij de C.G.T. aange sloten mijnwerkersbond en door de meerderheid van de mijnwerkers wordt ondersteund, is een protest te gen de economische plannen van de regering voor de genationaliseerde in dustrie. De minister van industrie, Robert Lasote, heeft gisteravond nog pogingen gedaan om de onderhande lingen met de leiders der mijnwerkers te hervatten. De Parijzenaars werd aangeraden hun badkuipen en andere geschikte voorwerpen met water te vullen voor het geval de arbeiders van de watervoorziening mochten gaan staken. Andere diensten, die dreigen te sta ken, zijn de postdiensten, het gasbe drijf in Oost-Frankrijk en gemeente arbeiders te Nice. In Algiers zijn de havenarbeiders al verscheidene da gen in staking. NEWS CHRONICLE OVER TOESTAND IN POLEN. De diplomatieke correspondent van de „News Chronicle" schrijft, dat uit berichten, die hij heeft ontvangen over „een toenemende crisis in Po len" blijkt, dat er ernstige schaarste aan levensmiddelen in de steden" heerst. „Een hevige actie tegen de „Koelakken" wordt gevoerd en vele Rooms-Katholieke geestelijken wor den gearresteerd." De correspondent noemt als zijn bronnen Scandinaviërs, die nauwe betrekkingen met Polen onderhouden. Krakow en Katowice zouden tot de steden behoren, waar de voedselschaarste het ergst was. „Grote hoeveelheden suiker, tarwe en vetten zijn de laatste tijd naar de Sow jet-Unie geëxporteerd en aan gekocht door het rode leger voor de So wj et-zóne van Duitsland", zo schrijft hij en besluit: „De Poolse communistische partij heeft een „zui vering" gelast van boeren in haar ge lederen met kapitalistische neigin gen. De collectivisatie van landerijen in Noord-Polen veroorzaakt moeilijk heden met de grondbezittende boe ren, die aan het hamsteren zijn gesla gen. In Warschau, Poznan en andere steden zijn 100 Katholieke priesters gearresteerd. Zij zouden met de „vijanden van Polen" hebben ge heuld of worden beschuldigd van im moraliteit". FINANCIEEL SCHANDAAL IN JAPAN. De Japanse politie heeft de arres tatie bekend gemaakt van de voor zitter der commissie tot likwidatie van oorlogsvoorraden, een semi- regeringsinstelling. De commissie heeft 1.270.000.000 ton oud oorlogs materiaal, waaronder tanks en vlieg tuigen verkocht en daarvoor slechts 200 millioen yen aan de regering af gedragen. Politieke waarnemers achten het mogelijk, dat het kabinet-Asjida als gevolg van dit schandaal zal worden ontbonden. EEN ROMEINSE STAD ONDER ZEE Sinds enige tijd worden onderzoe kingen verricht in de kleine Golf van Fos-sur-Mer niet ver van de mon- ding van de Rhóne, teneinde de her- komst na te gaan van bepaalde leem- soorten, die hier aan de oppervlakte waren gebracht. Bij een dezer on- j derzoekingen werd op ongeveer 35 I M. diepte de aanwezigheid van een oude Romeinse stad ontdekt, die zich over honderden meters uit strekt en die in de zee is verzonken I in een tijdperk, dat men nog niet heeft kunnen vaststellen. I Duikers hebben Romeinse vazen en potten naar de oppervlakte gebracht. Twee massief-gouden beeldjes heeft men nog niet van de rotsen kunnen los krijgen, waaraan ze zich hadden vastgezet. Acad. Ziekenhuis vervoerd moeten worden. Er zijn ook mensen die niets om wielrennnen geven; zij vermaken zich in bet museum „De Lakenhal", waarin de afdeling „Beleg en Ont zet" veler aandacht trekt. De heer L. L. M. Driessen ver maakt op het Stadhuisplein een dui zendkoppige menigte van jeugdige toeschouwers en volwassenen! met de allerijselijkste geschiedenis van de ooze heks in de poppenkast. Het echtendprogramma is hiermede geëindigd, we zoeken een rustig plaatsje op cm koffie te gaan drin ken en vinden dit ergens, waar de pittige geur van hutspot met klap stuk hangt. De optocht Het hoogtepunt van de feestelijk heden is natuurlijk weer de histori sche optocht, die deze keer tot titel draagt „Rondom de Vrede van Munster". Ook nu weer valt het ons op. dat het publiek zich zeer ordelijk gedraagt en rustig aan de kant blijft staan, zodat de stoet ongehinderd pas seren kan. Dat is wel eens anders ge weest! Na de gewone opening van rijtui gen met de burgemeester, de com missaris van politie, het bestuur van de Drie Octotervereniging en hun Alkmaarse collega's, trekt weer een stukje Vaderlandse geschiedenis door Leidens sl raten. „Het zal wel tegenvallen' zegt on ze collega uit Den Haag (echt iets voor Den Haag!) „We heben in Sep tember in Amsterdam en Den Haag zoveel moois gezien op het gebied van optochten, dat dit in Leiden wat toch eigenlijk niet echt is beslist een po"ere indruk moet ma ken". Mis co"ega! Juist omdat het niet echt is, zal de optocht slagen. Het is toneel, waarbij mensen uit de 20e eeuw met een baard, een snor, een wijde mantel en een flaphoed tot graven, hertogen, hoogmogende he ren en statige generaals omgetoverd wor-den. Belevn, we op het toneel een verhaal niet veel intenser dan in werkelijkheid? Kijk om je heen; dagelijks zie je lief en leed van vele medemensen. En dat raakt je bijna niet. Maar ga naar de schouwburg en het uitgesDonnen verhaal, een fanta sie, wordt werkelijkheid; het grijpt de mensen, sleurt ze mee in het ver haal en is in staat de toeschouwers tot diepe ontroering te brengen. Dat is het toneel met haar bekoring, de zelfde die we ook deze optocht zul len genieten. Ondertussen glijdt de stoet aan ons ocg voorbij. Een beminnelijke hertogin van Orleans; de in prachtig blauw geklede Franse garde; het uiterst minutueus gecopieerde stad huis van Munster, een beeldhouw werk gelijk; de graaf van Penaranda met zijn gevcig, een beeldige groep vol rijkdom van kleed en kleur; on ze Leidse gouden koets met vier schimels er voor en de trotse Fre- derik Hendrik met z'n charmante gemalin Amalia van Solms er in;'de in goud geklede Maria Stuart; de symbolische vagen van de Zeven Provinciën en tot slot de praalwa gen met eefi schat van rode en witte De „Gouden Koets" in de 3 October-optocht. 3 OCTOBER. Is er één datum in het jaar, die zó in de harten der Leide- naars gegrift is als 3 October, dè dag van Leidens ontzet? Er kunnen feesten zijn in onze stad, Oranje-feesten, nationale feesten en zelfs jubi leumfeesten, het is allemaal aardig en mooi, maar werkelijk feestvieren doet de Leidenaar maar één dag en die dag is 3 October. Dan stromen alle huizen leeg en jong en oud wandelt door de straten, neemt deel aan de plechtige herdenkingen, staat reeds een uur van tevoren op de trot toirs om de traditionele optocht te zien en vermaakt zich op het Schut tersveld, kortom de Leidenaar viert feest. En dit allemaal ter ere van hun voorvaderen, die in 1574 door hun ijze ren vastberadenheid getoond hebben Hollanders uit één stuk te zijn en liever de hongerdood te sterven, dan zich over te geven aan de vijand, die voor de poorten lag. In de oude geschiedenisboeken kan men lezen dat men vóór het tweede beleg leeftocht inhaalde voor ongeveer drie maan den en-dat de stadsregering aan de Prins van Oranje op zijn schrijven antwoordde dat zij „waren geresolveert, liever den uytersten hongersnoot te lyden dan heurder vyanden slaven te worden". Dit moge toen mis schien wat overmoedig geklonken hebben en niet alle Leidenaars zullen er zó over gedacht hebben de geschiedenis van de „Glippers" is bekend genoeg maar zij hielden stand ondanks alles, ondanks de vreselijke hon gersnood, die door de bekende geschiedschrijver P. J. Blok, in zijn stan daardwerk „Geschiedenis eener Hollandsche Stad" als volgt beschreven wordt: „Maar de ellende nam toe. Toen de koeien bijna opgeteerd waren, begon men aan de paarden, die ten getale van 90 nog aanwezig wa ren; ieder kreeg een half pond vleesch per dag. Honden en katten volgden, ook huiden werden van de haren ontdaan, gezouten, gekapt en gegeten. Wingerd- en andere boombladeren kwamen aan de beurt; wortels en koolstronken werden uit aseh en' vuilnis opgegraven, been deren in mededinging met de honden uit de mesthopen opgedolven en afgekloven. Het bloed der geslachte dieren werd uit de stinkende go ten opgezameld en gegeten. Een enkele maal toonde het zwijgend nederleggen van een lijk voor van der Werff's huis de stemming der bevolking, die overigens in doffe berusting ofwel in dagelijks teleurgestelde hoop voortleefde, temidden der onbeschrijfelijke ellende". Maar toen de nood het allerhoogst was, kwam de redding nabij. De wind veranderde van richting en het water, dat over de doorgestoken dij ken vrij toegang had over het land, stroomde in de richting Leiden en verdreef de Spanjolen. De stemming op dat ogenblik hebben wij kunnen begrijpen op de avond van 4 Mei 1945, toen Radio Londen de blijde mare bracht dat Duitsland gecapituleerd had, op een ogenblik dat kinderen en grijsaards reeds stierven van honger. Nóg eens citeren wij Bloks boek: „Te aoht uur in den morgen kwamen de Geuzen aan het Vlietgat voor de wallen. Het tooneel, dat nu volgde, was onbeschrijfelijk. De samengestroomde menigte wierp zich op de met mondvoorraad bela den schepen, die weldra door de Vliet in de stad kwamen, en kon slechts met moeite tegengehouden worden, zoodat de stadsregering in het belang der gezondheid van de uitgehongerden, orde op de uitdee- ling moest stellen, alles in het St. Jacobsgasthuis liet brengen en daar door commissarissen ieder een half pond brood, een stuk kaas en een pekelharing liet uitreiken". En nu, 374 jaar later, heeft Leiden dit feit weer herdacht, met een feest dat geen enkele Leidenaar overschillig laat, al was het programma precies hetzelfde als alle andere jaren en al waren er omstandigheden die ver hinderden het feest te vieren, zoals men het zo graag gevierd had. Maar ondanks alles is er in Leiden feest geweest en het is er echt Leids aan wat uit het hiervolgend verslag moge blijken. 1 genheid ontbreekt. De Kath. Dames gymnastiekverenigingen komen weer buitengewoon goed voor de dag; in keurige formatie marcheren „Groen Wit", „Victorie" en „Sportief" voor bij. Baas Stumpel heeft natuurlijk weer iets origineels bedacht voor z'n St. Franciscusband; de verlichte bloe men op hun hoeden doen het voor treffelijk. Welpen en Verkenners met kleurige lampions geven de nodige fleur aan het geheel en „De Bataven" sluiten met een enorme groep de stoet, de dames in witte sportcos- tuums, de heren in hun rode trai ningspakken. Alles bij elkaar slaan de Katholieke verenigingen een zeer goed figuur in deze taptoe, die een hulde wil rijn aan burgemeester van der Werff. wiens huidige opvolger, burgemeester F. H. van Kinschot, met de wethouders en het bestuur van de Drie Octobervereniging, vóór het standbeeld van zijn grote voorganger het défilé afneemt. Opeens staat alles stil en in het half duister lopen commissieleden druk gebarend heen en weer. Het blijkt dat de stoet zó groot is, dat de kop de staart tegenkomt! En onder tussen staan we maar te staan bij dat standbeeld, dat deze keer niet zoals gewoonlijk door floodlight verlicht is, doch slechts door enkele stokken Bengaals vuur, waarvan de benauwde zwaveldamp dit wachten niet veraangenaamt. Een commissie lid vertrouwt ons toe dat de stoet te lang is voor Lei den, wat gedeeltelijk veroorzaakt wordt doordat kinderen beneden 12 jaar meelopen, iets wat herhaaldelijk verboden is. Het volgend jaar zullen andere maatregelen genomen moeten worden. Om kwart voor tien is de rond gang ten einde en drentelen we de stad döor. Overal brandt de etalage verlichting en vele zaken hebben de féestilluminatie van September nog bewaard, zodat de straten weer een vrolijke aanblik bieden. Zingende groepjes zwenken over de straat tus sen de grote massa door. Het schijnt alsof half Leiden uitgelopen is. Uit de café's en restaurants klinkt vrolijke muziek en iedereen trekt een vrien delijk gezicht. De stemming is er; dat belooft veel goeds voor morgen! Tapt oe Vrijdagavond, half acht. De Kaas markt gelijkt een zoemende bijen korf. Bestuurs- en commissieleden van de Drie Octobervereniging, def tig in het zwart, lopen af en aan, ge ven aanwijzingen en raadplegen gro te papieren. Links en rechts klinken bevelen van jeugdleiders en vereni gingsvoorzitters en uit een schijn baar ordeloze bende komt langzamer hand een overzichtelijke massa te voorschijn. Keurig in het gelid staan de duizenden leden van verenigin gen, die aan de jaarlijkse taptoe zul len deelnemen. Lampions en fakkels worden ontstoken; een trommelslager geeft alvast een roffel; de politie te paard houdt de menigte op een af stand. Klokslag halfacht zet de reuzen slang zich in beweging en marche ren naar schatting 5500 personen, meest in uniform, de Kaasmarkt af, om de rondgang door de stad te be- f innen. Langs de straten staat het pu- liek geduldig te wachten en blijft disciplinair - en dat in Leiden! - op het trottoir staan. Vijf muziekkorpsen en enkele verkenners-bands laten hun schetterende tonen klinken, terwijl de slang door de stad kronkelt. Gymnastiekverenigingen, padvinders, buurtverenigingen, sportclubs, speel tuinverenigingen en jeugdclubs wis selen elkaar af in deze bonte rij. We doen moeite bekende gezichten te ontdekken. Ha, daar komen ze, de Ka jotters van de Dekenale, keurig in hun wit-rood-zwart, de vlaggen voorop. Een enorme stoet gidsen volgt hen op de voet. Met trompet geschal en tromgeroffel kondigt de St. Paulusband van de Zeeverkenners der Kath. H.B.S. zich aan, een keu rig korps, dat bij geen enkele gele- Bewoners van „Tuinstadwijk" trek ken gezamenlijk uit om haring en wittebrood te halen. Voorop een wa gen met een afbeelding van haring en wittebrood! Reveille en koraalmuziek Zaterdagmorgen, kwart voor ze ven. Het is nog stil buiten. Een zacht windje ruist door de in herfst kleuren getooide bomen. In de verte ratelt een handkar. Wie van buiten af de stad nadert, ziet hoe de toren van de St. Petruskerk met haar spits in een smalle streep matgoud tus sen de grijze lucht spietst. Dat is het eerste begin van een dag, die hope lijk veel zonneschijn brengen zal, al leert de traditie van Drie October anders Om vijf voor zeven staan we tus sen een klein groepje matineuse Lei denaars op het Stadhuisplein, een beetje ineengedoken in deze frisse morgen. Dan klinken luid en zwaar zeven slagen van de torenklok en nauwelijks is de zevende verklonken, of de heer B. Verweel heft z'n diri geerstokje op en plechtig speelt het Leidse Politie Muziekgezelschap het Wilhelmus. Het geluid van koper en bekkens wordt weerkaatst door de hoge stadhuismuren en zonder be hoefte om mee te zingen luisteren de nog steeds toestromende stede lingen naar deze altijd weer ontroe rende klanken, die in deze mor genstilte een aparte wijding meedra gen. De reveille op het Stadhuisbalcon wordt vervolgd en als de laatste to nen van het „Wien Neerlands Bloed" uitgestorven zijn, klinkt een klate rend applaus omhoog. Dit is het sein om. op te stappen. Ondertussen is bij het monument op de Jan van Houtkade een krans gelegd, ter herdenking van deze dap pere gemeente-secretaris, en richt de aandacht zich naar het Van der Werffpark, waar de heer Leo Mens zijn zangers en zangeressen onder htl standbeeld verzameld heeft. Weer klinken vrome psalmen en de zo bekende Valerius-klanken omhoog. Burgemeester van Kinschot is ook al weer present en hijsj een rood-witte bloemenkrans omhoog, in de bron zen hand van burgemeester Van der Werff Vrijdagavond had de burge meester aan de voet van het stand beeld een krans gelegd. Haring en wittebrood Na afloop hiervan is het haast-je- rep-;e naar het Waaggebouw, waar een heerlijk geurende kop koffie ons wacht en ondertussen ruim 1600 Leidenaars af en aanstromen, om de trad'tionele gaven van haring en wit tebrood in ontvangst te nemen. Of v. d. Werff in 1574 zijn commissaris sen hielp met de uitreiking, weten we niet Maar onze burgemeester doet het wel en glimlachend helpt hij enkele wachtenden aan de glibbe rige haring; ondertussen doen foto grafen en filmoperateurs hun werk. Maar we moeten weer verder, want om negen uur zou de militaire mars van het garnizoen Leiden beginnen. Het college van B. en W., het be stuur van de Drie Octobervereni ging en de garnizoenscommandant nemen plaats voor het stadhuis en in een lange rij trekken leger-auto's, motoren en jeeps voorbij. De Ko ninklijke Militaire Kapel uit Den Haag blaast lustig een deuntje en ter zijde van het stadhuis staat „Pro Pa- tria" aangetreden. Het zonnetjz heeft eendelijk het grijze wolkendek door boord en werpt een fleurig licht op dit plechtstatig schouwspel. Op het Levendaal is intussen niets meer te bespeuren van een ingeto gen en en plechtige sfeer, die het be gin van deze dag kenmerkte; de wielrenners van de Leidse „Swift- Combinatie" en hun sportmakkers van het Haagse „De Spartaan", jak keren hun rondjes af, onder .luide aanmoedigingen van het publiek, voor wie een wielerwedstrijd in Leiden een niet-alle-daagse gebeurtenis is. Na een hevige strijd wordt de wed strijd in de sprint belist tussen M. Westerauin (Den Haag) en Jac. de Groot (Leiden), waarvan de eerste weet te winnen. Als na de sprint het publiek samenstroomt en niet let op de verder nog aankomende renners, maken vijf renners een valpartij, waarna er twee van hen naar het

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1948 | | pagina 5