S)e £eid6e(Soti4a/tit Mahatma Gandhi door Hindoe vermoord Reactie kan hevige.gevolgen hebben De Franse franc ZATERDAG 31 JANUARI 1948 38ste JAARGANG No. 11303 Directeur: C. M. VAN HAMERSVELD Hoofdredacteur: TH. WILMER KATHOLIEK DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN WAARIN OPGENOMEN „DE BURCHT" Bur. Papengracht 32, Telef. Redactie 20015, Adm. en Advert. 20826, Abonn. 20935 - Abonnementsprijs f 0.30 p. w., f 130 p. mnd., £3.90 p. kwart. Franco p. p. £4.65 - A<fvert.t 15 ct p. m.m. Telefoontjes 1.50 „Voorbeeld, dat liefde sterker is dan haat" •TOALS wij gisteren nog konden melden is Gandhi, de grote leider der ^Brits-Indische onafhankelijkheids-beweging, gistermiddag te New Delhi door een jonge Hindoe doodgeschoten. De minister-president van de nieuwe staat India, Pandit Nehroe, heeft gisteren met een door trapen verstikte stem voor de Indische omroep verklaard: „Ik weet niet hoe ik het u moet zeggen. De vader der natie is niet meer. Nehroe noemde het heengaan van Gandhi, die 78 jaar is geworden, een zware slag. Hij was het, die links en rechts, de bovendrijvende laag en de minderheden ver enigd hield. Zijn dood heeft het volk van India zeer getroffen. Hoé de aanslag plaats vond De aanslag vonidi plaats, toen Gandhi zich uit zijn woning, Birla House, over een grasyeld naar eer. katheder begaf, vanwaar hij gewend was de menigte toe te spreken voor htt gebed. Men week uiteen om de mahatma door te laten. Ongeveer toen deze de trappen naar de kathe der bereikt had, leunende op de schouders van twee zijner kleindoch ters, klonken er schoten. Gandhi viel achterover, terwijl in de me nigte een worsteling ontstond om de moordenaar te overmeesteren. Deze is de 36-jarige Nathoeram Vinajak Gode, een z.g. Maratha-Hindoe. Hij stond bekend als een Hindoese extre mist. Hij komt uit het gebied van Poona, waaruit vele revolutionnaire Hindoes afkomstig zijn. De Hindoese geneesheer, die aan wezig was bij het gebed van Gandhi op het ogenblik van de aanslag, en die de eerste was, die de dood con stateerde, heeft verklaard, dat één der kogels Gandhi in het hart getrof fen heeft, waardoor hij onmiddelijk het bewustzijn verloor en de dood enkele ogenblikken daarna intrad. Er zij aan herinnerd, dat voor enige weken reeds een bom in de na bijheid van Gandhi is ontploft. Men wilde het toen betwijfelen, dat een aanslag op het leven van de leider beoogd werd. Thans vraagt men zich echter af, of er een samenzwering tegen Gandhi bestond. De premier, Pandit Nehroe, de an dere ministers en de gouverneur-ge neraal graaf Mountbatten werden telefonisch op de hoogte gesteld. ALS WARE HET EEN ATOOMBOM Gandhi's gewelddadige dood, al dus Reuter, heeft India getroffen „als ware het een atoombom". Het is meer dan een nationale tragedie. Gandhi doden zou betekenen de ziel van India doden", heeft Pandit Nen- roe nog enige dagen geleden gezegd. Een lid van de Indische delegatie bij de V.N., zeide in verband met de „Het beste gebed, dat wij aar moord op Gandhi: „De tragedie is van vérstrekkende politieke beteke nis". Een lid van de Pakistanse de legatie noemde het nieuws van Gandhi's dood „uiterst betreurens waardig". Volgens waarnemers, zegt Reuter, kan de dood van Gandhi tweeërlei gevolg hebben. Of de regering Neh roe komt hierdoor sterker te staan, óf de politieke situatie zal totaal ver anderen, waarbij het niet mogelijk is iets te voorspeller. Gandlii hield links en rechts verenig^. Hij heeft van de Indische gemeenschap een eenheid gemaakt. Pandit Nehroe, de minister-presi dent van India, heeft in een radio rede het gehele land opgeroepen om tot eenheid te komen en om in het aangezicht van de grote ramp van Gandhi's dood alle geschillen bij te leggen. pRANKRIJK gaat z'n franc deva- lueren. En niet zo'n klein beetje, maar voorlopig met 80%. Indien zoiets in Nederland zou worden voorgesteld, zou er een wild geschreeuw opstij gen; aan zoiets valt zelfs niet te den ken. Maar in Frankrijk gaat men nogal vrijmoedig met z'n munteen heid om; de franc is aan een stootje gewend. Toch heeft het voorstel van de mi nister van financiën, Mayer, heel wat tegenstand ook in het binnenland te verduren gehad, maar dat betrof niet zozeer het percentage der devaluatie alswel het voorstel, dat eraan vast zat, om de goudmarkt vrij te geven, teneinde de waarde van de franc op de vrije markt te kunnen controleren. De binnenlandse oppositie Jcwam vooral van de zijde der socialisten, die gekant waren tegen de vrije goud- markt, hetgeen in hun geleide econo mie niet te pas kwam, en van de zij de der communisten, die hier voor Frankrijk bestreden, wat zij voor Rus land hogelijk hadden geprezen. De minister van financiën kon zijn tegenstanders echter gemakkelijk de baas worden, met zijn voornaamste argument: „Wij hebben geen keus". De goudvoorraad kan niet verder worden aangetast, zei de minister, en we hebben geen deviezen meer. Als voorbeeld zeide de minister o.a.: wij kunnen geen eieren meer uit Neder land laten kofnen en geen andijvie meer uit België. De vaststelling van een vaste koers zou onder de tegen woordige omstandigheden onzeker en daardoor schadelijk zijn. M.a.w. het is een noodsprong. Frankrijk kan niet meer concurre ren op de wereldmarkt en grijpt nu de kans aan om er weer in te komen. Maar tegelijkertijd laat het z'n buren in de steek, door op eigen houtje een voordeeltje te behalen, juist, op een tijdstip, dat samenwerking en saam horigheid meer dan ooit geboden zijn. „Dat is op het ogenblik dat het Marshall-plan moet gaan werken en het plan-Bevin aan de orde is een gevaarlijke zaak", schrijft „Trouw". „Tereoht waren de Engelsen over dit besluit der Fransen ontdaan. Want de plannen van Marshall en Bevin eisen internationale financiële en eco nomische stabiliteit, in plaats van na tionale vrijbuiterij Ook van Nederlandse officiële zij de was men teleurgesteld, zonder nochtans zulke kwade gevolgen te duchten als „Trouw". Marshall zelf heeft trouwens reeds zijn zegen gege ven aan de Franse plannen en ge zegd, dat Frankrijk gelijk had, want dat het nodig was. TEN VAN DE voornaamste oppo- santen tegen de Franse valuta plannen was Engeland, dat niet ten onrechte er een uitholling van het Engelse pond van vreest. Want dergelijke valuta-manipulaties blij ven vaak niet beperkt tot he+ eigen land. maar hebben de neiging om de valuta Van nabuur-landen mee te zui- gen. Men denke nog maar eens aan de omstandigheden, die Nederland er toe noopten in 1936 de gouden standaard los te laten. Het ene land na het an dere onderging toen de zuigkracht •van het gedevalueerde Engelse pond En toen ten leste ook de Zwitserse franc viel. was de gulden niet meer te houden. Nu behoeven wij thans niet zo ducht te zijn voor de gevolgen van de Franse devaluatie, omdat de om standigheden van nu niet gelijk zijn aan die van tien, twaalf jaar geleden. Al was het alleen maar,' omdat de Tanden van het Westen de noodzaak beseffen om samen te werken, zelfs al springt er eens één uit de band, zoals Frankrijk nu doet. En van di verse kanten hoort men ook reeds de verzekering, dat de Franse devalua tie geen afbreuk zal doen aan de in ternationale besprekingen in het ka der van het Marshall-plan ëh van het Bevin-plan. Maar ondanks' al de ze verzekeringen geeft het optreden van Frankrijk al is het dan een noodsprong toch reden tot een ze ker wantrouwen. Wij ontkomen niet aan de indruk, dat dit een aanleiding kan zijn voor andere landen, om zich ook een voordeeltje te verschaffen vóór men zich definitief vastlegt. En dan worden de onderhandelingen er niet gemakkelijker op. In ieder geval heeft Parijs zijn kan sen op de herberging van de Algeme ne Vergadering van de Verenigde Na ties weer zien vergroten. Het wordt nu voordeliger voor Trygve Lie om zijn mannetjes in het goedkope Parijs onder te brengen dan elders in Europa. Gandhi en zijn nagedachtenis kun nen schenken, is onszelf te wijden aan de waarheid en de zaak, waarvoor onze grote landgenoot leefde en stierf", aldus Nehroe. Naar van betrouwbare zijde wordt vernomen, heeft Z.H. de Paus uit drukking gegeven aan zijn gevoe lens van diepe smart wegens de dood van „de grote man, die de geestelij ke leider was van millioenen In diërs en die immer voor de vrede ge streden heeft". Men herinnert zich cp het Vaticaan nog zeer goed Gandhi's ontmoeting in 1931 met de Paus op zijn terugreis na de Ronde tafelconferentie te Londen. Ook president Truman heeft zijn diepgevoeld leedwezen betuigd. Tru man's secretaris Charles Ross, heeft verklaard, dat de president Gandhi's dood een droevige gebeurtenis voor de wereld acht. Te Lake Success zijn de vlaggen der 57 Verenigde Naties halfstok ge hesen. De Franse Nationale Assemblé heeft naar aanleiding van de moord cp Gandhi een motie aangenomen, waarin zij haar diepgevoelde deelne ming betuigt aan volk en regering van India. Mahatma Gandhi, zo zegt de motie o.m., was een vriend van Frankrijk, een patriot en bovenal een wijs mens, „wiens voorbeeld een ieder kan leren, dat liefde sterker is dan haat." ONGEREGELDHEDEN TE BOMBAY. Twee uur na de dood van Gandhi zijn er ongeregeldhedem in Bombay uitgebroken. .Hindoes en Mohammedanen gin gen zich te buiten aan plunderingen en brandstichter, g. De politie moest herhaaldelijk in bet centrum van de bruik maken in het centrum van de stad. Militairen uit de omgeving zijn met spoed naar Bombay gedirigeerd Een grote menigte legde het ver keer lam. Alle winkels en kantoren sloten de deuren. Om 20 uur pl. tijd waren 24 men sen met steekwonden en kneuzingen in de ziekenhuizen opgenomen. Gisteravond zijn in geheel India veilighendsmaatregelen genomen en aan de commanderende officieren van het leger is bevel gegeven zich gereed te hou dan de burgerlijke autoriteiten bij te staan. Levensbeschrijving van Gandhi Mohandas Karamchand Gandhi, door zijn aanhangers Mahatma. ge noemd, stamde uit een aanzienlijke familie en werd in 1869 als de zoon van een minister te Porbandar (Ka- thiawar in Voor-Indië) geboren. Van 18881891 studeerde hij te Londen, in de rechten, waarna hij advocaat te Bombay werd. Van 18931914 vertoefde Gandhi in Zuid-Afrika, waar hij zijn streven voor de vrij heden van de in dat land gevestigde Voor-Indiërs begon. Hier ontwikkel de zich ook zijn opvatting over ver zet zonder geweld. Hij zeide het ad- vocatenbestaan. waar hij grote in komsten van ontving, vaarwel en stichtte bij Durban een op Tol- stoiaanse leest geschoeide kolonie •voor zijn landgenoten. Gandhi maak te zich driemaal zeer verdienstelijk voor de regering: hij richtte een Rode Kruis-eenheid in de Boeren oorlog op en voerde de leiding hier over; hij zorgde voor de oprichting van een speciaal ziekenhuis, toen te Johannesburg de pest uitbrak, en De Vrede van Munster is in de Nieuwe Kerk te Delft op plechtige wijze herdacht. Vele autoriteiten woonden deze plechtigheid bij. V.l.n r.: Min. Gielen, Baron van Harden- broek, Prof. Kranenburg, Mevr. Ba ron van Tuyl, Baron Rengers, Mevr. Gielen en Jhr. Belaerts van Blokland. PAinïei Reattix vandaag, 10 faaA stond aan het hoofd van een draag- baarcotonne tijdens de onderdruk king van de Natal-opstaftd in 1908. Toen in 1914 enkele oorzaken van de ontevredenheid der Indiërs wa ren weggenomen, beschouwde Gan dhi zijn taak in Zuid-Afrika beain- digd en keerde hij naar Voor-India terug. Hier zette bij zijn actie voort. In 1920 riep hij een algemene actie uit voor „niet-geweldadige niet- samenwerking". De Hindoe-bevol king beschouwde hem als een heili ge en gaf hem de titel Mahatma („grote ziel"). In 1921 was Gandhi op het toppunt van zijn macht. Het nationaal Congres droeg zijn gehele bevoegdheid aan hem over en mach tigde hem zijn eigen opvolger te benoemen. De beweging voor niet-samenwer- king had echter een dergelijke on rust in het land verwekt, dat hij in Maart 1922 werd gearresteerd en beschuldigd werd van pogingen de regering omver te werpen. Tot 6 jaar gevangenisstraf veroordeeld werd hij in 1924 vrij gelaten na een blinde darmoperatie. In 1930 drong hij aan op „ongehoorzaamheid der burgers", tengevolge waarvan hij weer werd gevangen genomen. In 1931 vrijge laten trad hij in onderhandeling met de onderkoning, hetgeen leidde tot het sluiten van het verdrag van Delhi. In dat jaar was hij ook afge vaardigde op de tweede Rondetafel conferentie. In 1934 legde hij zijn voorzitterschap van het Nationaal Congres neer. Door voortdurende periodes van vasten trach'tte hij zijn invloed op de gebeurtenissen te be houden. In 1947 eerde Nehroe, thans mi nister-president van het Dominion India, hem op de Onafhankelijk heidsdag van India met de volgende woorden: „Op deze dag gaan ,onze eerste ge dachten uit naar de stichter van het gebouw der vrijheid, de vader van ons volk, die de toorts de vrijheid hoog heeft gehouden en een licht heeft doen schijnen in de duisternis, die ons omringde. Niet alleen wij, doch komende generates zullen in hun hart -het beeld meedragen van dez gróte zoon van India, schitte rend in zijn geloof en kracht en moed en nederigheid.'' Het langst vastte Gandhi in Sep tember 1924 (21 dagen), Mei 1933' (21 dagen) en Augustus 1933 (23 da gen). Hij trachtte met zijn vasten stakingen bij te leggen, uit de ge vangenis ontslagen te worden en deed er namens de onaanraakbare boete mee voor ongeregeldheden tussen Hindoes en Mohammedanen. Ganhdi verklaarde eens: „Voor my zijn deze vasten een middel om het edelste in de natuur van de mens te ont dekken, niet minder in die van de Engelsen dan van de Voor-Indiërs". Gandhi stond steeds bij het aan breken van de dageraad (vier uur) op en ging om ongeveer 10 uur 's avonds naar bed. In zijn voeding bracht hij slechts weinig verandering: sinaas appelsap, fruit groenten, geitenmelk, geen vis, vlees of gevogelte. Des Maandags sprak hy nooit. Wel ontving hij dan bezoekers, die hij de Hindoegroet bracht (handpalmen te gen elkaar) en met wie hij zich in gebaren taal onderhield. Volgens dr Roy, die Gandhi 'tydens verschillende basten behandeld heeft gaf Gandhi zijn vasten het karakter van een godsdienstige handeling. Hy begon en eindigde rne't gebed. En deze mens is n.u gestorven ten gevolge van een weerzinwekkende, afschuwelijke misdaad. MINISTER BEEL OVER DE DOOD VAN GANDHI De correspondent van Reuter te Den Haag vernam van minister pre sident dr L. J. M. Beel met betrek king tot de dood van Mahatma Gan dhi het volgende: „Diep ben ik ge schokt door het bericht, dat Mahatma Gandhi op gewelddadige wijze de dood heeft gevonden. Zijn leven was steeds gewijd aan het" lot zijner me demensen voor welk doel geen per soonlijk offer hem te groot was. Het heengaan van figuren als Gandhi is bijzonder in tyden als wij thans be leven een ernstig verlies". Treedt Frankrijk toe tot Benelux? Volgens een door Reuter gegeven lezing heeft Bech, de Luxemburgse minister van buitenlandse zaken, Donderdag verklaard, dat de minis ters van de Benelux-landen, die te Luxemburg bijeen zijn, ook een Frans aanbod om tot de douane-unie der Benelux toe te treden zouden bespre ken. Het voorstel tot vorming van een westelijke unie komt niet voor op de officiële agenda, aldus Bech, doch 't maakt het zwaartepunt van de be sprekingen uit. Franse valuta-voorstellen aanvaard De Franse Nationale Vergadering heeft het wetsontwerp der regering, strekkende tot het instellen van een vrije markt in goud en harde valuta's, aanvaard met driehondervierentwin tig tegen tweehonderdzesentwintig stemmen. Ned. verliezen in Indië De Regering maakt bekend.v dat tot haar leedwezen in de af gelopen week de navolgende verliezen zijn gerapporteerd: KONINKLIJKE LANDMACHT: Sold. Ie kl. A. Hendriks uit Brunsum. Sold. R. Avellinga uit Leeuwarden. Sold. P. F. Doon uit 's-Gravenhage.-2e Luite nant G. Th. Bom uit Batavia Korp. J. A. de Roos uit Bergen op Zoom. Sold. T. van Gelder uit Renkum. Sold. L. Ouwerkerk uit 's-Gravenhage. Sold. L. Wes- sel uit Schiedam. Sold. A. van Rijswoud uit Rotterdam. KON. NED.-IND. LEGER: Amb. sold. Ie kl. J. Kalarie uit Ned.-Indië. Man. sold. 2e ki. artie, R. H. B. Rassuh uit Ned.- Indië. Tor, sold. 2e kl. infie D. Andi uit Ned.-Indië. Eur. mil. sold. 2e kL G. T. Elliot uit Ned.- Indië. f Volksgezondheid „Juist de Staat moet om wille van de volksgezond heid snel en drastisch in grijpen. Het geboren wor den, ziek te zyn en wat dies meer zij, moet aan het particulier initiatief wor den onttrokken. Het dient geen object te zijn van particulier of groepsbe lang". (Vrije Allernaarder). Juist, daar heb je het! Het idee, waarop ik heb liggen wach ten. Ik heb nl. griep, weer iets van die kwakkel-win(er, die ove rigens wel plezierig iö, maar ook de griep-bacillenspringlevend houdt. Van dat „geboren wor den" kan ik weinig zeggen. Ik ben mij niet bewust van enig particulier initiatief mijnerzijds. Maar voor een overheidsingrij pen inzake het „ziek-zijn", daar> voel ik alles voor. Wij moeten zien te komen tot een zekere geleide economie, tot een goed geregeld distributie systeem, waardoor de ziekten voorzover onvermijdelijk op rechtvaardige wijze worden „uit gesmeerd" over alle lagen der be volking. Waarom de één alles en de an der niets? Het systeem moet goed worden opgezet met veel controle en zo! Want je zult altijd zien, dat er lui zyn, die clandestien ziek wil len jworden of een doodgewoon griepje trachten te ruilen tegen een deftiger angina. Of wij een bonnenstelsel dan wel aan- en afwijsbare punten moeten invoeren, staat nog niet voor mij vast, maar in ieder ge val ben ik voorstander van terug betaling wegens te dure ziekten of wegens kwalen, opgelopen door belasting-aanslagen en der gelijke overheidsmaatregelen. Het experiment met de kolen- bonnen was een klein maar zoet winstje. Ook zou vrijstelling te overwe gen zijn voor mensen, die zich verslikken in de verhoogde kaas- en melkrantsoenen. Maar overigens moet streng de hand gehouden worden aan een rationele verdeling en de aan te stellen leiders dezer dis tributie moeten zelf het goede voorbeeld geven, door zichzelf eerst te bedienen. Dat is billijk, niet waar. Ik heb trouwens net een griepje, zodat ik voorlopig vrij ben. NIEUWS UIT INDIE De correspondent van Aneta meldt, dat de eerste 1900 man republikeinse troepen, waaronder het vermaarde studentenbataljon, zich Dinsdag zul len melden bij Tjiwedej. Reeds vóór het bestand was er informeel contact geweest met de republikeinse studen- tencommandant Agmat Wiranata Koe soman. Het betreft hier circa 1500 man. De onderhandelingen te Tji wedej verliepen vlot. De republikein se wapens blijven onder Nederlands- republikeinse bewaking. Voor de guerillastrijders van de Goentoer-bri- gade achter de Nederlandse linies is een aparte regeling getroffen. Op Su matra leverde de besprekingen bij Martapera Z(uid-Sumatra) gelijke resultaten op als die bij Lahat, waar over reeds gemeld is. DE KONINGIN SPREEKT OVER INDIë. De Koningin is voornemens Dins dag om half zeven over de zender van de Nederlandse wereldomroep het woord te richten tot de bondge noten van Nederland uit de wereld oorlog Het is de bedoeling van de Konin gen voor har toehoorders over de gehele wereld in enkele woorden een duidelijk beeld te schetsen van de betrekkingen tussen Nederland en Indonesië. DE NIWIN GAAT MEVROUW SPOOR BIJSTAAN. Dezer dagen zal de Ni win een grootscheepse actie ten bate van de gewonde en invalide militairen in de hospitalen in Indië beginnen. Deze actie zal de naam dragen Actie aan delen mevrouw Spoor. De bedoeling is aandelen van één gulden te Verko pen, waarvan de opbrengst ter be schikking zal worden gesteld van de commissie mevrouw Spoor te Bata via. De actie heeft een drieledig doel. Ten eerste het verstrekken van radio-installaties aan de hospitalen. Vervolgens zullen de gelden worden gebruikt voor de geschenkendienst, die tot doel heeft de patiënten op dagen, die voor henzelf belangrijk zijn, zoals verjaardagen enz. een kleine attentie te bewijzen. Ten der de bedoelt de actie het inzamelen van gelden voor het herstel van dc lichamelijke en morele validiteit der patiënten. Zen kaJiAettje... Dat nooit de zon uwe oogleden sluite zonder dat gij U hebt afge vraagd: Wat heb ik nagelaten tc doen? Gulden woorden van Pythagoras.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1948 | | pagina 1