S)e £eid6e(Soti4a/tit
Mahatma Gandhi door Hindoe
vermoord
Reactie kan hevige.gevolgen
hebben
De Franse franc
ZATERDAG 31 JANUARI 1948
38ste JAARGANG No. 11303
Directeur: C. M. VAN HAMERSVELD
Hoofdredacteur: TH. WILMER
KATHOLIEK DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
WAARIN OPGENOMEN „DE BURCHT"
Bur. Papengracht 32, Telef. Redactie 20015, Adm. en Advert. 20826, Abonn. 20935 - Abonnementsprijs f 0.30 p. w., f 130 p. mnd., £3.90 p. kwart. Franco p. p. £4.65 - A<fvert.t 15 ct p. m.m. Telefoontjes 1.50
„Voorbeeld, dat liefde sterker is dan haat"
•TOALS wij gisteren nog konden melden is Gandhi, de grote leider der
^Brits-Indische onafhankelijkheids-beweging, gistermiddag te New Delhi
door een jonge Hindoe doodgeschoten. De minister-president van de
nieuwe staat India, Pandit Nehroe, heeft gisteren met een door trapen
verstikte stem voor de Indische omroep verklaard: „Ik weet niet hoe ik
het u moet zeggen. De vader der natie is niet meer. Nehroe noemde het
heengaan van Gandhi, die 78 jaar is geworden, een zware slag. Hij was
het, die links en rechts, de bovendrijvende laag en de minderheden ver
enigd hield. Zijn dood heeft het volk van India zeer getroffen.
Hoé de aanslag plaats
vond
De aanslag vonidi plaats, toen
Gandhi zich uit zijn woning, Birla
House, over een grasyeld naar eer.
katheder begaf, vanwaar hij gewend
was de menigte toe te spreken voor
htt gebed. Men week uiteen om de
mahatma door te laten. Ongeveer
toen deze de trappen naar de kathe
der bereikt had, leunende op de
schouders van twee zijner kleindoch
ters, klonken er schoten. Gandhi
viel achterover, terwijl in de me
nigte een worsteling ontstond om de
moordenaar te overmeesteren. Deze
is de 36-jarige Nathoeram Vinajak
Gode, een z.g. Maratha-Hindoe. Hij
stond bekend als een Hindoese extre
mist. Hij komt uit het gebied van
Poona, waaruit vele revolutionnaire
Hindoes afkomstig zijn.
De Hindoese geneesheer, die aan
wezig was bij het gebed van Gandhi
op het ogenblik van de aanslag, en
die de eerste was, die de dood con
stateerde, heeft verklaard, dat één
der kogels Gandhi in het hart getrof
fen heeft, waardoor hij onmiddelijk
het bewustzijn verloor en de dood
enkele ogenblikken daarna intrad.
Er zij aan herinnerd, dat voor
enige weken reeds een bom in de na
bijheid van Gandhi is ontploft. Men
wilde het toen betwijfelen, dat een
aanslag op het leven van de leider
beoogd werd. Thans vraagt men zich
echter af, of er een samenzwering
tegen Gandhi bestond.
De premier, Pandit Nehroe, de an
dere ministers en de gouverneur-ge
neraal graaf Mountbatten werden
telefonisch op de hoogte gesteld.
ALS WARE HET EEN ATOOMBOM
Gandhi's gewelddadige dood, al
dus Reuter, heeft India getroffen
„als ware het een atoombom". Het is
meer dan een nationale tragedie.
Gandhi doden zou betekenen de ziel
van India doden", heeft Pandit Nen-
roe nog enige dagen geleden gezegd.
Een lid van de Indische delegatie
bij de V.N., zeide in verband met de
„Het beste gebed, dat wij aar
moord op Gandhi: „De tragedie is
van vérstrekkende politieke beteke
nis". Een lid van de Pakistanse de
legatie noemde het nieuws van
Gandhi's dood „uiterst betreurens
waardig".
Volgens waarnemers, zegt Reuter,
kan de dood van Gandhi tweeërlei
gevolg hebben. Of de regering Neh
roe komt hierdoor sterker te staan,
óf de politieke situatie zal totaal ver
anderen, waarbij het niet mogelijk is
iets te voorspeller. Gandlii hield
links en rechts verenig^. Hij heeft
van de Indische gemeenschap een
eenheid gemaakt.
Pandit Nehroe, de minister-presi
dent van India, heeft in een radio
rede het gehele land opgeroepen om
tot eenheid te komen en om in het
aangezicht van de grote ramp van
Gandhi's dood alle geschillen bij te
leggen.
pRANKRIJK gaat z'n franc deva-
lueren. En niet zo'n klein beetje,
maar voorlopig met 80%. Indien zoiets
in Nederland zou worden voorgesteld,
zou er een wild geschreeuw opstij
gen; aan zoiets valt zelfs niet te den
ken. Maar in Frankrijk gaat men
nogal vrijmoedig met z'n munteen
heid om; de franc is aan een stootje
gewend.
Toch heeft het voorstel van de mi
nister van financiën, Mayer, heel wat
tegenstand ook in het binnenland te
verduren gehad, maar dat betrof niet
zozeer het percentage der devaluatie
alswel het voorstel, dat eraan vast
zat, om de goudmarkt vrij te geven,
teneinde de waarde van de franc op
de vrije markt te kunnen controleren.
De binnenlandse oppositie Jcwam
vooral van de zijde der socialisten, die
gekant waren tegen de vrije goud-
markt, hetgeen in hun geleide econo
mie niet te pas kwam, en van de zij
de der communisten, die hier voor
Frankrijk bestreden, wat zij voor Rus
land hogelijk hadden geprezen.
De minister van financiën kon zijn
tegenstanders echter gemakkelijk de
baas worden, met zijn voornaamste
argument: „Wij hebben geen keus".
De goudvoorraad kan niet verder
worden aangetast, zei de minister, en
we hebben geen deviezen meer. Als
voorbeeld zeide de minister o.a.: wij
kunnen geen eieren meer uit Neder
land laten kofnen en geen andijvie
meer uit België. De vaststelling van
een vaste koers zou onder de tegen
woordige omstandigheden onzeker en
daardoor schadelijk zijn.
M.a.w. het is een noodsprong.
Frankrijk kan niet meer concurre
ren op de wereldmarkt en grijpt nu
de kans aan om er weer in te komen.
Maar tegelijkertijd laat het z'n buren
in de steek, door op eigen houtje een
voordeeltje te behalen, juist, op een
tijdstip, dat samenwerking en saam
horigheid meer dan ooit geboden zijn.
„Dat is op het ogenblik dat het
Marshall-plan moet gaan werken en
het plan-Bevin aan de orde is een
gevaarlijke zaak", schrijft „Trouw".
„Tereoht waren de Engelsen over
dit besluit der Fransen ontdaan. Want
de plannen van Marshall en Bevin
eisen internationale financiële en eco
nomische stabiliteit, in plaats van na
tionale vrijbuiterij
Ook van Nederlandse officiële zij
de was men teleurgesteld, zonder
nochtans zulke kwade gevolgen te
duchten als „Trouw". Marshall zelf
heeft trouwens reeds zijn zegen gege
ven aan de Franse plannen en ge
zegd, dat Frankrijk gelijk had, want
dat het nodig was.
TEN VAN DE voornaamste oppo-
santen tegen de Franse valuta
plannen was Engeland, dat niet
ten onrechte er een uitholling van
het Engelse pond van vreest. Want
dergelijke valuta-manipulaties blij
ven vaak niet beperkt tot he+ eigen
land. maar hebben de neiging om de
valuta Van nabuur-landen mee te zui-
gen.
Men denke nog maar eens aan de
omstandigheden, die Nederland er toe
noopten in 1936 de gouden standaard
los te laten. Het ene land na het an
dere onderging toen de zuigkracht
•van het gedevalueerde Engelse pond
En toen ten leste ook de Zwitserse
franc viel. was de gulden niet meer
te houden.
Nu behoeven wij thans niet zo
ducht te zijn voor de gevolgen van
de Franse devaluatie, omdat de om
standigheden van nu niet gelijk zijn
aan die van tien, twaalf jaar geleden.
Al was het alleen maar,' omdat de
Tanden van het Westen de noodzaak
beseffen om samen te werken, zelfs
al springt er eens één uit de band,
zoals Frankrijk nu doet. En van di
verse kanten hoort men ook reeds de
verzekering, dat de Franse devalua
tie geen afbreuk zal doen aan de in
ternationale besprekingen in het ka
der van het Marshall-plan ëh van
het Bevin-plan. Maar ondanks' al de
ze verzekeringen geeft het optreden
van Frankrijk al is het dan een
noodsprong toch reden tot een ze
ker wantrouwen. Wij ontkomen niet
aan de indruk, dat dit een aanleiding
kan zijn voor andere landen, om zich
ook een voordeeltje te verschaffen
vóór men zich definitief vastlegt. En
dan worden de onderhandelingen er
niet gemakkelijker op.
In ieder geval heeft Parijs zijn kan
sen op de herberging van de Algeme
ne Vergadering van de Verenigde Na
ties weer zien vergroten. Het wordt
nu voordeliger voor Trygve Lie om
zijn mannetjes in het goedkope Parijs
onder te brengen dan elders in
Europa.
Gandhi en zijn nagedachtenis kun
nen schenken, is onszelf te wijden aan
de waarheid en de zaak, waarvoor
onze grote landgenoot leefde en
stierf", aldus Nehroe.
Naar van betrouwbare zijde wordt
vernomen, heeft Z.H. de Paus uit
drukking gegeven aan zijn gevoe
lens van diepe smart wegens de dood
van „de grote man, die de geestelij
ke leider was van millioenen In
diërs en die immer voor de vrede ge
streden heeft". Men herinnert zich
cp het Vaticaan nog zeer goed
Gandhi's ontmoeting in 1931 met de
Paus op zijn terugreis na de Ronde
tafelconferentie te Londen.
Ook president Truman heeft zijn
diepgevoeld leedwezen betuigd. Tru
man's secretaris Charles Ross, heeft
verklaard, dat de president Gandhi's
dood een droevige gebeurtenis voor
de wereld acht.
Te Lake Success zijn de vlaggen
der 57 Verenigde Naties halfstok ge
hesen.
De Franse Nationale Assemblé
heeft naar aanleiding van de moord
cp Gandhi een motie aangenomen,
waarin zij haar diepgevoelde deelne
ming betuigt aan volk en regering
van India. Mahatma Gandhi, zo zegt
de motie o.m., was een vriend van
Frankrijk, een patriot en bovenal een
wijs mens, „wiens voorbeeld een
ieder kan leren, dat liefde sterker is
dan haat."
ONGEREGELDHEDEN TE
BOMBAY.
Twee uur na de dood van Gandhi
zijn er ongeregeldhedem in Bombay
uitgebroken.
.Hindoes en Mohammedanen gin
gen zich te buiten aan plunderingen
en brandstichter, g. De politie moest
herhaaldelijk in bet centrum van de
bruik maken in het centrum van de
stad.
Militairen uit de omgeving zijn
met spoed naar Bombay gedirigeerd
Een grote menigte legde het ver
keer lam. Alle winkels en kantoren
sloten de deuren.
Om 20 uur pl. tijd waren 24 men
sen met steekwonden en kneuzingen
in de ziekenhuizen opgenomen.
Gisteravond zijn in geheel India
veilighendsmaatregelen genomen en
aan de commanderende officieren
van het leger is bevel gegeven zich
gereed te hou dan de burgerlijke
autoriteiten bij te staan.
Levensbeschrijving
van Gandhi
Mohandas Karamchand Gandhi,
door zijn aanhangers Mahatma. ge
noemd, stamde uit een aanzienlijke
familie en werd in 1869 als de zoon
van een minister te Porbandar (Ka-
thiawar in Voor-Indië) geboren. Van
18881891 studeerde hij te Londen,
in de rechten, waarna hij advocaat
te Bombay werd. Van 18931914
vertoefde Gandhi in Zuid-Afrika,
waar hij zijn streven voor de vrij
heden van de in dat land gevestigde
Voor-Indiërs begon. Hier ontwikkel
de zich ook zijn opvatting over ver
zet zonder geweld. Hij zeide het ad-
vocatenbestaan. waar hij grote in
komsten van ontving, vaarwel en
stichtte bij Durban een op Tol-
stoiaanse leest geschoeide kolonie
•voor zijn landgenoten. Gandhi maak
te zich driemaal zeer verdienstelijk
voor de regering: hij richtte een
Rode Kruis-eenheid in de Boeren
oorlog op en voerde de leiding hier
over; hij zorgde voor de oprichting
van een speciaal ziekenhuis, toen te
Johannesburg de pest uitbrak, en
De Vrede van Munster is in de
Nieuwe Kerk te Delft op plechtige
wijze herdacht. Vele autoriteiten
woonden deze plechtigheid bij. V.l.n
r.: Min. Gielen, Baron van Harden-
broek, Prof. Kranenburg, Mevr. Ba
ron van Tuyl, Baron Rengers, Mevr.
Gielen en Jhr. Belaerts van
Blokland.
PAinïei
Reattix
vandaag,
10 faaA
stond aan het hoofd van een draag-
baarcotonne tijdens de onderdruk
king van de Natal-opstaftd in 1908.
Toen in 1914 enkele oorzaken van
de ontevredenheid der Indiërs wa
ren weggenomen, beschouwde Gan
dhi zijn taak in Zuid-Afrika beain-
digd en keerde hij naar Voor-India
terug. Hier zette bij zijn actie voort.
In 1920 riep hij een algemene actie
uit voor „niet-geweldadige niet-
samenwerking". De Hindoe-bevol
king beschouwde hem als een heili
ge en gaf hem de titel Mahatma
(„grote ziel"). In 1921 was Gandhi
op het toppunt van zijn macht. Het
nationaal Congres droeg zijn gehele
bevoegdheid aan hem over en mach
tigde hem zijn eigen opvolger te
benoemen.
De beweging voor niet-samenwer-
king had echter een dergelijke on
rust in het land verwekt, dat hij in
Maart 1922 werd gearresteerd en
beschuldigd werd van pogingen de
regering omver te werpen. Tot 6 jaar
gevangenisstraf veroordeeld werd hij
in 1924 vrij gelaten na een blinde
darmoperatie. In 1930 drong hij aan
op „ongehoorzaamheid der burgers",
tengevolge waarvan hij weer werd
gevangen genomen. In 1931 vrijge
laten trad hij in onderhandeling met
de onderkoning, hetgeen leidde tot
het sluiten van het verdrag van
Delhi. In dat jaar was hij ook afge
vaardigde op de tweede Rondetafel
conferentie. In 1934 legde hij zijn
voorzitterschap van het Nationaal
Congres neer. Door voortdurende
periodes van vasten trach'tte hij zijn
invloed op de gebeurtenissen te be
houden.
In 1947 eerde Nehroe, thans mi
nister-president van het Dominion
India, hem op de Onafhankelijk
heidsdag van India met de volgende
woorden:
„Op deze dag gaan ,onze eerste ge
dachten uit naar de stichter van het
gebouw der vrijheid, de vader van
ons volk, die de toorts de vrijheid
hoog heeft gehouden en een licht
heeft doen schijnen in de duisternis,
die ons omringde. Niet alleen wij,
doch komende generates zullen in
hun hart -het beeld meedragen van
dez gróte zoon van India, schitte
rend in zijn geloof en kracht en moed
en nederigheid.''
Het langst vastte Gandhi in Sep
tember 1924 (21 dagen), Mei 1933'
(21 dagen) en Augustus 1933 (23 da
gen). Hij trachtte met zijn vasten
stakingen bij te leggen, uit de ge
vangenis ontslagen te worden en deed
er namens de onaanraakbare boete
mee voor ongeregeldheden tussen
Hindoes en Mohammedanen. Ganhdi
verklaarde eens: „Voor my zijn deze
vasten een middel om het edelste
in de natuur van de mens te ont
dekken, niet minder in die van de
Engelsen dan van de Voor-Indiërs".
Gandhi stond steeds bij het aan
breken van de dageraad (vier uur) op
en ging om ongeveer 10 uur 's avonds
naar bed. In zijn voeding bracht hij
slechts weinig verandering: sinaas
appelsap, fruit groenten, geitenmelk,
geen vis, vlees of gevogelte.
Des Maandags sprak hy nooit. Wel
ontving hij dan bezoekers, die hij de
Hindoegroet bracht (handpalmen te
gen elkaar) en met wie hij zich in
gebaren taal onderhield.
Volgens dr Roy, die Gandhi 'tydens
verschillende basten behandeld heeft
gaf Gandhi zijn vasten het karakter
van een godsdienstige handeling.
Hy begon en eindigde rne't gebed.
En deze mens is n.u gestorven ten
gevolge van een weerzinwekkende,
afschuwelijke misdaad.
MINISTER BEEL OVER DE DOOD
VAN GANDHI
De correspondent van Reuter te
Den Haag vernam van minister pre
sident dr L. J. M. Beel met betrek
king tot de dood van Mahatma Gan
dhi het volgende: „Diep ben ik ge
schokt door het bericht, dat Mahatma
Gandhi op gewelddadige wijze de
dood heeft gevonden. Zijn leven was
steeds gewijd aan het" lot zijner me
demensen voor welk doel geen per
soonlijk offer hem te groot was. Het
heengaan van figuren als Gandhi is
bijzonder in tyden als wij thans be
leven een ernstig verlies".
Treedt Frankrijk toe
tot Benelux?
Volgens een door Reuter gegeven
lezing heeft Bech, de Luxemburgse
minister van buitenlandse zaken,
Donderdag verklaard, dat de minis
ters van de Benelux-landen, die te
Luxemburg bijeen zijn, ook een Frans
aanbod om tot de douane-unie der
Benelux toe te treden zouden bespre
ken.
Het voorstel tot vorming van een
westelijke unie komt niet voor op de
officiële agenda, aldus Bech, doch 't
maakt het zwaartepunt van de be
sprekingen uit.
Franse valuta-voorstellen
aanvaard
De Franse Nationale Vergadering
heeft het wetsontwerp der regering,
strekkende tot het instellen van een
vrije markt in goud en harde valuta's,
aanvaard met driehondervierentwin
tig tegen tweehonderdzesentwintig
stemmen.
Ned. verliezen in Indië
De Regering maakt bekend.v
dat tot haar leedwezen in de af
gelopen week de navolgende
verliezen zijn gerapporteerd:
KONINKLIJKE LANDMACHT:
Sold. Ie kl. A. Hendriks uit
Brunsum. Sold. R. Avellinga
uit Leeuwarden. Sold. P. F.
Doon uit 's-Gravenhage.-2e Luite
nant G. Th. Bom uit Batavia
Korp. J. A. de Roos uit Bergen
op Zoom. Sold. T. van Gelder
uit Renkum. Sold. L. Ouwerkerk
uit 's-Gravenhage. Sold. L. Wes-
sel uit Schiedam. Sold. A. van
Rijswoud uit Rotterdam.
KON. NED.-IND. LEGER:
Amb. sold. Ie kl. J. Kalarie
uit Ned.-Indië. Man. sold. 2e ki.
artie, R. H. B. Rassuh uit Ned.-
Indië. Tor, sold. 2e kl. infie D.
Andi uit Ned.-Indië. Eur. mil.
sold. 2e kL G. T. Elliot uit Ned.-
Indië.
f Volksgezondheid
„Juist de Staat moet om
wille van de volksgezond
heid snel en drastisch in
grijpen. Het geboren wor
den, ziek te zyn en wat
dies meer zij, moet aan het
particulier initiatief wor
den onttrokken. Het dient
geen object te zijn van
particulier of groepsbe
lang".
(Vrije Allernaarder).
Juist, daar heb je het! Het
idee, waarop ik heb liggen wach
ten. Ik heb nl. griep, weer iets
van die kwakkel-win(er, die ove
rigens wel plezierig iö, maar ook
de griep-bacillenspringlevend
houdt. Van dat „geboren wor
den" kan ik weinig zeggen. Ik
ben mij niet bewust van enig
particulier initiatief mijnerzijds.
Maar voor een overheidsingrij
pen inzake het „ziek-zijn", daar>
voel ik alles voor.
Wij moeten zien te komen tot
een zekere geleide economie, tot
een goed geregeld distributie
systeem, waardoor de ziekten
voorzover onvermijdelijk op
rechtvaardige wijze worden „uit
gesmeerd" over alle lagen der be
volking.
Waarom de één alles en de an
der niets?
Het systeem moet goed worden
opgezet met veel controle en zo!
Want je zult altijd zien, dat er
lui zyn, die clandestien ziek wil
len jworden of een doodgewoon
griepje trachten te ruilen tegen
een deftiger angina.
Of wij een bonnenstelsel dan
wel aan- en afwijsbare punten
moeten invoeren, staat nog niet
voor mij vast, maar in ieder ge
val ben ik voorstander van terug
betaling wegens te dure ziekten
of wegens kwalen, opgelopen
door belasting-aanslagen en der
gelijke overheidsmaatregelen.
Het experiment met de kolen-
bonnen was een klein maar zoet
winstje.
Ook zou vrijstelling te overwe
gen zijn voor mensen, die zich
verslikken in de verhoogde kaas-
en melkrantsoenen.
Maar overigens moet streng
de hand gehouden worden aan
een rationele verdeling en de
aan te stellen leiders dezer dis
tributie moeten zelf het goede
voorbeeld geven, door zichzelf
eerst te bedienen.
Dat is billijk, niet waar. Ik heb
trouwens net een griepje, zodat
ik voorlopig vrij ben.
NIEUWS UIT INDIE
De correspondent van Aneta meldt,
dat de eerste 1900 man republikeinse
troepen, waaronder het vermaarde
studentenbataljon, zich Dinsdag zul
len melden bij Tjiwedej. Reeds vóór
het bestand was er informeel contact
geweest met de republikeinse studen-
tencommandant Agmat Wiranata Koe
soman. Het betreft hier circa 1500
man. De onderhandelingen te Tji
wedej verliepen vlot. De republikein
se wapens blijven onder Nederlands-
republikeinse bewaking. Voor de
guerillastrijders van de Goentoer-bri-
gade achter de Nederlandse linies is
een aparte regeling getroffen. Op Su
matra leverde de besprekingen bij
Martapera Z(uid-Sumatra) gelijke
resultaten op als die bij Lahat, waar
over reeds gemeld is.
DE KONINGIN SPREEKT
OVER INDIë.
De Koningin is voornemens Dins
dag om half zeven over de zender
van de Nederlandse wereldomroep
het woord te richten tot de bondge
noten van Nederland uit de wereld
oorlog
Het is de bedoeling van de Konin
gen voor har toehoorders over de
gehele wereld in enkele woorden
een duidelijk beeld te schetsen van
de betrekkingen tussen Nederland
en Indonesië.
DE NIWIN GAAT
MEVROUW SPOOR BIJSTAAN.
Dezer dagen zal de Ni win een
grootscheepse actie ten bate van de
gewonde en invalide militairen in de
hospitalen in Indië beginnen. Deze
actie zal de naam dragen Actie aan
delen mevrouw Spoor. De bedoeling
is aandelen van één gulden te Verko
pen, waarvan de opbrengst ter be
schikking zal worden gesteld van de
commissie mevrouw Spoor te Bata
via. De actie heeft een drieledig
doel. Ten eerste het verstrekken van
radio-installaties aan de hospitalen.
Vervolgens zullen de gelden worden
gebruikt voor de geschenkendienst,
die tot doel heeft de patiënten op
dagen, die voor henzelf belangrijk
zijn, zoals verjaardagen enz. een
kleine attentie te bewijzen. Ten der
de bedoelt de actie het inzamelen
van gelden voor het herstel van dc
lichamelijke en morele validiteit der
patiënten.
Zen kaJiAettje...
Dat nooit de zon uwe oogleden
sluite zonder dat gij U hebt afge
vraagd: Wat heb ik nagelaten tc
doen?
Gulden woorden van Pythagoras.