Referenda maken proteststem overbodig EIGEN ZINNIG IjHooguit plaats voor drie grote visafslagen Arbeidsonrust in Nederland? Even relativeren I Door de staking gestran NS biedt u gratis koffie en scussie (O (je ER éGAUTE. Ff tingen Zorgen HZU106 DINSDAG 21 juni 2005 {Arjen Nijeboer lomst bij het referendum Ie Europese grondwet was ider groot. De discussie et instrument van de iadpleging is in volle Verkleint het de afstand i kiezers en politici of leidt t oneigenlijk gebruikt? volksraadpleging over de lese grondwet is het debat nvoering van het referen- veer opgelaaid. In de eer gen overheerste bij veel 3 de geestdrift. WD-mi- Zalm meldde zelfs dat hij rd was. in de weken daarna sta- i; tegenstanders weer de YVonne Timmerman voorzitster van de Eerste :en lid van het CDA, bij- eeld stelde: 'Het mede ven en controleren van de ng vergt volksvertegen- ligers die de burgers als ggevend accepteren. Dat >1 et vragen van advies aan u rolking overbodig moeten p Ïeen innerlijke tegenstrij- d. Hoe kan iemand nu irtegenwoordiger van het ijn - wat impliceert dat lk de opdrachtgever is - elijk de baas over het volk i? En hoe komen we dan e moreel hoogstaande, woordelijke politici? Ie kiezers gekozen? Maar lo ren toch te dom om goe- 3l izes te maken? I rkelijkheid is dat vrijwel nkel westers land nog E iver vertegenwoordigend heeft. Elk land kent wel rm van referendum. De daarvoor is eenvoudig. In imocratie wordt geen au- t boven de burgers er- het volk is soeverein. Er is 'Elk land kent wel een vorm van referendum'. Foto's Christian Hartmann geen groep boven de burgers die structureel wetten kan in stellen tegen de wil van de meerderheid van die burgers in. In een zuiver vertegenwoordi gend systeem als het onze is dat wél het geval. Het volk kan weliswaar besluiten de gekoze nen niet te herkiezen, maar het heeft geen mogelijkheid om te voorkomen dat er wetten wor den ingevoerd waar de meer derheid zich niet mee kan ver enigen. Tot in de jaren zestig waren burgers tevreden met het repre sentatieve bestel, omdat dit aansloot bij de maatschappelij ke werkelijkheid van de verzui ling. Inmiddels heeft een diep gaand individualiseringsproces plaatsgevonden. Een moderne burger kan zich niet meer verenigen met slechts één partijprogramma. Hij denkt genuanceerd en onderwerpge- richt. Hij kan enerzijds voor de milieuplannen van Groenlinks en tegelijk aanhanger van de Zalmnorm zijn; met Jan Marij- nissen vinden dat er geen be voegdheden meer naar de Eu ropese Unie moeten gaan en met D66 vinden dat er veel meer moet worden geïnves teerd in de kenniseconomie. Er is geen partij die die combina ties aanbiedt. Er is nauwelijks nog een band tussen kiezers en gekozenen. De partijen zijn leeggelopen en vertegenwoordigen geen volks bewegingen meer. Er zijn in dit land 31.000 actieve partijleden en 29.000 politieke functies, zo dat iedereen die op een onbe waakt ogenblik een kijkje neemt op een afdelingsverga dering, onmiddellijk op een verkiezingslijst terecht komt. In een stad als Arnhem be stuurt, volgens maandenlang onderzoek van journalist Ge rard van Westerloo, een groepje van 120 actieve partijleden de stad. Balkenende voert bezuini gingen door waar vóór de ver kiezingen nooit in die omvang sprake is geweest, terwijl het kabinet zijn aantal zetels van toen in de peilingen allang weer kwijt is. De actualiteiten die tot een bepaalde verkie zingsuitslag hebben geleid, be palen vervolgens vier jaar lang het beleid, terwijl de burgers al lang weer met andere dingen bezig zijn. Dat is irrationeel. Weinig dingen zouden daarom méér genezend werken op ons zieke politieke bestel dan de in- ■10nW0rk0n Steeds lastiger voor elke indivi- waarden voor een gezonde be- fusiebeweging te zien om de plaats voor twee of drie gel duele visser om vnldopnrie driifstalc sr.hent 7.n hehhen nppatipvp sniraal het honfrl tp «jppi-Hp crrntp ^cafclaapn r voering van directe democratie. Bij directe democratie worden alle mensen als gelijken aan vaardt en serieus genomen, en wordt vertrouwen in hen uitge sproken. Elke burger krijgt het recht mee te beslissen en voor stellen te doen. Er nemen veel meer mensen deel aan het maatschappelijk debat. Als er eenmaal een beslissing is gevallen, is daar ook draagvlak voor en kan ze vlot worden uit gevoerd. Doordat burgers direct deelnemen aan het maken van beleid, leren zij ook dat dit niet zo eenvoudig is. De behoefte aan figuren die bij de verkiezin gen beloven dat zij wel even de bezem door de tent te halen, neemt af omdat burgers te al len tijde zelf voorstellen kun nen doen en direct beslissen. Omdat politici veel meer direct in debat moeten met burgers, leren ook zij nieuwe dingen én zullen zij veel meer de kans krijgen om hun beleid toe te lichten. Politici krijgen meer te doen, niet minder. Het mag duidelijk zijn dat deze effecten, die uitgebreid zijn aangetoond in de buitenlandse referendum praktijk, een versterking van ons democratische bestel bete kenen en geen afbraak. Tegenstanders van referenda claimen dat een meerderheid op 1 juni tegen de Europese grondwet stemde vanwege hele andere redenen dan die grond wet, zoals onvrede over de euro of over de recente uitbreidingen van de EU. Ook wijzen zij erop dat er bij gemeentelijke referen da in Nederland tot dusver meestal een 'nee' uit de bus kwam tegen het overheidsplan dat ter discussie stond. Voor zo ver dit probleem werkelijk be staat, is de oplossing eenvou dig: houd meer en vérgaandere vormen van referenda. Dat de euro een rol speelde bij het grondwetsreferendum, kwam omdat een Kamermeerderheid eerder een referendum over de euro weigerde, ondanks een roep uit de bevolking. En wat het nee-stemmen betreft: in de meeste gemeenten is nog maar één keer een referendum ge houden. Als mensen decennia lang niets hebben mogen zeggen en hun onvrede hebben opgekropt, is het niet verwonderlijk dat ze bij de eerst mogelijke gelegenheid hun onvrede uiten. Als mensen structureel per refe rendum kunnen meebeslissen, en ook de mogelijkheid hebben om zélf referenda te initiëren over overheidsplannen of over zelf aangedragen onderwerpen, ontstaat er permament een si tuatie waarin ze geen behoefte meer hebben aan proteststem men. Omdat zij te allen tijde hun onderwerpen op de agen da kunnen zetten en tot inzet van een breed maatschappelijk debat kunnen maken. Arjen Nijeboer (Wormer) is verbonden aan het Referendum Platform en was mede oprichter van de Europese Referendum Campagne, die internationaal actie voerde voor referenda over de Europese Grond wet. lico Bais en jchipper Üerlandse visserij staat pruk, dus ook de visafsla- plaatsen waar de aan- irdt verhandeld. De strijd verleven is in volle gang. inders zijn van nature ote viseters. Toch was Bevis tot niet eens zo leden een in veel huiska- ampend opgediende lek- die nog betaalbaar was aar sinds een aantal ja de klad erin. De vis die ïensen op tafel komt iteeds duurder. Vangst - ingen, lager wordende a en toenemende con- ie uit lagelonenlanden verse vis steeds meer tot kernij die slechts voor eds kleinere groep be- r blijft. ift grote gevolgen voor ïrman. De markt wordt maar de vloot krimpt eds niet noemenswaard tetten dalen, maar kos- gen. Het wordt daardoor steeds lastiger voor elke indivi duele visser om voldoende brood op de plank te krijgen. Dat verklaart de steeds luider wordende roep om het mes te zetten in de Nederlandse vloot en in de visafslagen. Als alles bij het oude blijft, komt het saneringsspook steeds dichterbij. De situatie van de elf Nederlandse zeevi safslagen wordt met de dag dramatischer: in 2004 was de omzet in de eerste drie maan den 79,5 miljoen euro, in 2005 daalde deze in hetzelfde tijdvak tot 66,1 miljoen. De omzet van de coöperaties Den Helder, Den Oever en Texel bedroeg in 2002 40,4 miljoen euro, in 2003 daal de die tot 35,6 miljoen. Harlin- gen had in 2004 33 procent minder omzet, Lauwersoog liefst 63 procent minder. Tegen deze cijfers is bijna niet meer op te vissen. Als overheden moeten we niet afzijdig blijven kijken. Natuur lijk, vissers moeten hun eigen broek ophouden, zoals elke be drijfstak. Overheidssteun in de vorm van geld leidt alleen maar tot concurrentievervalsing en wordt door Europa streng afge straft. Het gaat er meer om dat de overheid de goede voor waarden voor een gezonde be drijfstak schept. Zo hebben provincie en gemeenten veel geïnvesteerd in de maritieme infrastructuur en in vernieu wing, zoals de renovatie van ka den en havens. Innovatie wordt door de over heid ondersteund door finan ciering van onderzoek. Zo breidt de kweek van verse zee vis zich steeds meer uit: proef projecten op het gebied van tongkweek blijken zich gunstig te ontwikkelen. Het verkorten van de visketen is ook zo'n ont wikkeling. Door verse zeevis zo snel mogelijk in de kraampjes en winkels te krijgen, wordt de kwaliteit vergroot en de over head verkleind. In Den Oever is dit aangetoond op de zeeverse vismarkt. De lagere prijs zorgt bij de consument voor meer in teresse in vis op tafel. En dat is gunstig voor de afzet. Gelukkig laat de visserijsector alle negatieve ontwikkelingen niet zomaar over zich heen ko men. De dreiging van een in eenzakkende bedrijfstak zorgt voor grote bewegingen. Daar waar tot voor kort zo ongeveer elk vissersstadje of -dorp, van Urk tot Goedereede, zijn eigen visafslag had, is nu een sterke fusiebeweging te zien om de negatieve spiraal het hoofd te bieden. De historische band tussen vissersstad en afslag, tussen lokale gemeenschap en de visserij, wordt steeds meer doorgesneden door de afslagen te concentreren per regio. Urk en Harlingen zitten midden in fusiebesprekingen over een gecombineerde afslag van bei de plaatsen aan de Waddenzee/ IJsselmeerkust, die meteen de grootste van Nederland is. Daar zou 42 procent van de totale Nederlandse omzet moeten worden verhandeld. Stellen dam, Scheveningen en Colijns- plaat zijn onder de naam Uni ted Fish Auction samenge voegd, en hebben een samen werkingsovereenkomst met IJmuiden gesloten, waarmee men circa 28 procent van de to tale visserijomzet haalt. In noordelijk Noord-Holland is er ook nagedacht: De Noordkop (Den Helder, Den Oever en Texel) vormt thans één gecom bineerde visafslag, die veertien procent van de omzet dekt. En mogelijk biedt de toekomst een samenwerkingsovereenkomst met IJmuiden. Het is nog niet genoeg. Eigen lijk is er in Nederland maar plaats voor twee of drie gefu seerde, grote visafslagen. De Noord-Hollandse visserijsector moet nü haar kans grijpen. De tweeduizend arbeidsplaatsen in de Noord-Hollandse visserij kunnen we alleen nog behou den door stevig in te zetten op fusie en concentratie. Marktvernieuwing vindt plaats door het aanboren van speciali- teitenmarkten. Den Helder bij voorbeeld heeft zich al ontwik keld tot een van de belangrijk ste afslagen voor tong. En meer dan 25 procent van wat in Urk wordt verhandeld, wordt aan geland in Den Helder. De op zich gunstige uitgangspositie van de Noordkop onderstreept de wenselijkheid dat de Noord- Hollandse afslagen (Den Hel der, Texel, Den Oever, IJmui den) meer gaan samenwerken. Met mogelijk, op termijn, kan sen op samengaan. Mocht dat niet lukken, dan zouden de visafslagen ten min ste zich onder één vlag moeten profileren: bijvoorbeeld die van Noordzeeveifingen. Zo'n strate gische alliantie biedt de basis voor een krachtige Noord-Hol landse positie binnen de visse rij. Daarvoor is versterking van het Aanvoer op de visafslag van IJmuiden. Foto ANP/Koen Suyk onderling vertrouwen nodig. Immers, als alles bij het oude blijft, volgt koude sanering en een steeds verder afnemend consumentenvertrouwen. Maar als de visserijsector zich ver nieuwt en de afslagen zich sa men sterk maken, schept de bedrijfstak gunstige marktper spectieven en vermindert ze haar kwetsbaarheid. De bal ligt nu bij de vissers en bij de afsla gen. Ze zullen die nu zelf in het net moeten schieten. Als de overheid daarbij kan helpen, doen we dat graag. Nico Bais is wethouder economische zaken en havens van de gemeente Den Helder. Hans Schipper is gedeputeerde economi sche zaken, landbouw en visserij van de provincie Noord-Holland. VAN ONDEREN OOOR Rl EN FLOR IS A R.H. van het Kaar •en vrijdag reden er een Seinen vanwege cao-ac- SHk in andere sectoren ^et stakingswapen snel- Q voorheen gehanteerd, .^ederland langzamerhand dem worden genoemd eidsonrust? 15 [ties op de spoorstaking lopen vrijdag varieer - 'moet kunnen' tot 'be- De klagers stellen dat j ^nel naar het stakings- ''ordt gegrepen en dat it niet in verhouding de eis van de stakers, EJfstal meer loon willen, lt te snel gestaakt, is het Nederlandse stakings- :t tegen andere Euro- >den, krijgt een ander grond van cijfers over le 1998-2002 kunnen ïgorieën landen worden leiden: de groep waar- ïtal stakingsdagen per werknemers onder de >er jaar blijft: Oosten- >land, Nederland. Po- I, Slowakije, Zwe- ïet Verenigd Koninkrijk. Dan zijn er de landen met twin tig tot zeventig stakingsdagen: België, Finland, Frankrijk, Grie kenland, Hongarije, Italië en Luxemburg. En tot slot de 'kop lopers', met meer dan zeventig stakingsdagen per duizend werknemers per jaar: Denemar ken, Ierland, Noorwegen en Spanje. De daaropvolgende ja ren laten een min of meer ver gelijkbaar beeld zien. Als we nader naar de statistie ken kijken, blijkt dat het open baar vervoer, en in het bijzon der de spoorwegen, de grote winnaar is. In het openbaar vervoer komen verschillende factoren bij elkaar, in het bij zonder de hoge organisatie graad van de bonden en het privatiserings- respectievelijk het liberaliseringsproces. Naast de spoorwegen scoort sinds enige jaren ook de overheid (in clusief onderwijs en gezond heidszorg) relatief hoog waar het gaat om collectieve acties, met name in Oostenrijk, Ier land, Luxemburg, Polen, Portu gal en ook Nederland. Politiea genten belegeren de minister van binnenlandse zaken, het stadsvervoer lag onlangs plat, de brandweer gooide her en der olie op het vuur en het con flict tussen de huisartsen en het kabinet lijkt ook nog ver verwij derd van een oplossing. Daar naast werd er in Nederland de i 1 Af II Spandoek op het station van Utrecht afgelopen vrijdag. Foto ANP/Rick Nederstigt afgelopen maanden gestaakt bij Enci en Atoglas (tegen sluiting van het bedrijf) en in de metaal - ektrotechnische sector en door de hoveniers (cao). Ondanks de relatief weinig sta kingsdagen, regent het in Ne derland verwijten aan de vak bonden. De reacties op de da gen waarop het spoor staakt, spreken boekdelen. Hoe (on) verantwoordelijk zijn de Neder landse vakbonden? Ook op dat punt werkt een blik over de grenzen ontnuchte rend. Neem nu de staking afge lopen vrijdag. Een week van te voren werd netjes aangekon digd dat er gestaakt ging wor den op een dag waarop een niet onaanzienlijk deel van Ne derland geniet van een vrije dag. je zou de buitenlandse vakbondsbestuurders de kost moeten geven die dit maar slap gedoe vinden. Ook op het punt van de lonen - met voorsprong het belangrijk ste onderwerp van acties - wor den de Nederlandse bonden in het buitenland met een menge ling van verbijstering, meewa righeid en soms vijandigheid bekeken. Hoe haal je het in je hoofd om op of rond de nullijn te gaan zitten? Persoonlijk vind ik de opstelling van de bonden over de hele linie vooral vol wassen, maar dat is - zeker in vakbondskringen over de grens - zeker geen algemeen gelden de opvatting. Uiteraard is het voor de bonden en stakende werknemers wel zo rationeel om rekening te houden met publieksreacties. Het, vergeleken met het Euro pese gemiddelde, geringe aan tal stakingen in Nederland gaat overigens samen met opmerke lijk veel rechtszaken, die ook met enige regelmaat uitmon den in een stakingsverbod. Eind augustus 2002 oordeelde de Raad van Europa dat Neder landse rechters te gemakkelijk stakingen verbieden. Aanlei ding waren twee conflicten in de jaren negentig van de vorige eeuw. Ook in 1994 had de Raad van Europa al aan Nederland laten weten dat stakingen al leen in uitzonderlijke gevallen verboden mogen worden. Daarmee wordt nog eens be vestigd dat het stakingsrecht één van de fundamentele rech ten van werknemers is. Dat sta kingsrecht is ook nog steeds niet overbodig, ondanks alle mooie verhalen over werkne mers met een goede opleiding die inmiddels hun boontjes zelf wel kunnen doppen. Zelfs in de ICT-sector (inmiddels een tien tal cao's en een actie bij Getro- nics) is dat beeld inmiddels wel wat bijgesteld. Al met al lijkt enige relativering van de Nederlandse arbeidson rust aangewezen. Het motto 'tel je zegeningen' lijkt mij meer op zijn plaats dan verontwaardi ging of geweeklaag. Dr. R.H. van het Kaar is onderzoeker en pu blicist over arbeidsverhoudingen en ar beidsrecht. Zo'n Tenalady kun je toch best twee keer gebruiken. Of mis schien wel drie keer. Even in de droger. Uitkloppen als er een 'grote baih' in zit. Beetje geurvreter er bij. Hup, hijs oma maar in een tweede hands luier. Een beetje demente bejaarde voelt het verschil echt niet. De verzor gingshuizen zitten vol met de zuinige generatie die bonnetjes spaarde voor een theelepeltje. Ze hebben de oorlog nog meege maakt. Dus één gehaktbal per week is ruim voldoende. Meng er desnoods een tulpenbol door. Vier op een zaal? Geen pro bleem. Ze komen uit grote ge zinnen. Beetje inschikken. Heb ben we gezellig vier op een rij. Noemen we het een huiskamer project. Beetje creatief in de Zórg. De au to van de directeur moet ook ro ken. En zijn chauffeur ook. Onze zorgdirecteur - onderweg naar al weer een belangrijke vergade ring - leest op de achterbank na tuurlijk 'Arts en Auto'. Vol met tips om te snijden in de zorg. En hoe hij zijn zuurverdiende 250.000 euro naar Zwitserland kan sluizen. Het is hard werken in de zorg dus je mag er best wat aan over houden. Getsie: laatste nieuws uit 'Arts en Auto'. Dementeren den vastbinden mag niet meer. Dat gaat geld kosten. Even re kenen. Platspuiten of meer personeel. Een beetje bejaar denhulp kost 25.000 euro. Dan toch maar platspui ten. Hartstikke maatschappelijk verantwoord allemaal. Net zo als de topsalarissen van de zorgdi- recteuren. Een beetje zorgdirec teur verdient vet meer dan een minister (120.000 euro). Topsalarissen van 250.000 euro (omgerekend tien bejaarden hulpen). En ze willen er niet over onderhandelen. Want zo'n sala ris, opgebouwd uit mijn belas ting en premie voor mijn ziekte kostenverzekering vinden ze na melijk 'maatschappelijk verant woord'. Sinds de invoering van de euro heeft Nederland last van een gel- dillusie. We geven euro's uit als guldens. Rekenen ons rijk, ko pen ons arm. Voor de zorgdirec teur heb ik een nieuwe geldillu- sie: jaarsalaris van 250.000? Pri ma. We betalen uit in Italiaanse lires.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 2005 | | pagina 5