Spaanse leeuw logeert in Leiden
KUNST CULTUUR
•eter Brook, stille legende op het Holland Festival
Inspiratie is het sleutelwoord, voor orkesten en bedrijven Particulier
R7
Buurtbewoners hoeven niet te schrikken als ze Toby horen schreeuwen
fonds moet
musea helpen
Charlie Chaplin
in Kunsthal
U slaapt al in een echte Hastens
voor maar 14 cent
per nacht!
donderdag 2 juni 200$
<nem.
p: EPA/Ciovanni Canitano
iinem en so
it op toernee
door Herman Joustra
leiden - Inspiratie, dat is het
sleutelwoord van een niet alle
daagse bijeenkomst vanmiddag
in de Leidse Stadsgehoorzaal.
Daar presenteert de Ameri
kaanse dirigent Roger Nieren-
berg z'n 'The Music Paradig
ma', wat zoveel betekent als
'Het Voorbeeld van de Muziek'.
Voor een bomvolle zaal doet hij
dan, met een voltallig symfo
nieorkest, zijn theorie uit de
doeken.
Over de grote parallellen tussen
een orkest en andere organisa
ties, zoals bedrijven. Over inspi
ratie als drijvende kracht. Voor
hem een theorie die al lang be
wezen is.
Nierenberg doet dat voor de
derde opeenvolgende keer op
uitnodiging van het Leidse be
drijf Impulsus, dat op die ma
nier zijn klanten een extra sti
mulans wil geven. Immers, Im
pulsus heeft zelf een program
ma ontwikkeld waarin mensen
in een kantooromgeving leren
om bewust en resultaatgericht
te werken, elk met een per
soonlijk systeem, het zogeheten
'Coaching in Efficiency Pro
gramma (CiEP)'. „Een benade
ring waarbij de mens op de eer
ste plaats komt", zegt Gery
Groen die samen met haar
partner Cees Ahsmann het be
drijf heeft opgezet.
Kern van de zaak is volgens
haar een werkomgeving zien te
verwezenlijken die inspirerend
werkt. Inspiratie moet en kan
ook de drijvende kracht zijn
achter een organisatie of be
drijf. Wie geïnspireerd is, heeft
meer plezier in zijn werk en
heeft meer succes. Waarvan het
bedrijf dan ook weer profiteert.
„Die manier van denken sluit
precies aan bij mijn eigen op
vattingen", zegt Nieringer.
En om die opvattingen over te
brengen op anderen gebruikt
hij een orkest als voorbeeld.
Waarbij inspiratie dus een van
de belangrijkste aspecten is om
het orkest als geheel naar een
hoger niveau te tillen, net als de
muzikanten zelf, die dan met
zichtbaar plezier en met passie
spelen. „Dat kan natuurlijk niet
door te zeggen: speel eens geïn
spireerd. Dat werkt niet. Maar
wel door bijvoorbeeld te zeg
gen: speel dit stuk van Brahms
eens, alsof hij het speciaal voor
jou heeft geschreven."
Die benadering werkt, weten
Ashmann en Groen. De twee
vorige sessies van Nierenberg
sloegen in als een bom en ble
ken gebeurtenissen te zijn
waarover hun klanten nog tij
denlang napraatten. „Omdat ze
er zelf geïnspireerd door waren
geraakt."
Zo laat Nierenberg bijvoorbeeld
zien wat er gebeurt als hij niet
dirigeert, geen leiding geeft. Het
orkest maakt nog wel muziek,
maar het vloeiende is uit het
spel. En wanneer hij de gasten
van Impulsus midden tussen
de orkesüeden zet, wordt het
hen onmiddellijk duidelijk dat
ze niet alle instrumenten van
het orkest kunnen horen. Pre
cies, net zoals niet iedereen in
een bedrijf op de hoogte is van
de werkzaamheden van andere
afdelingen. Dat doet hij morgen
ook weer.
Onder andere. „Want ook ik
weet elke keer niet precies wat
er gaat gebeuren, de musici en
aanwezigen in de zaal al hele
maal niet. Het is een wisselwer
king, precies als in een organi
satie, een bedrijf."
Te bezoeken is 'The Music Pa
radigm' vanmiddag voor bui
tenstaanders niet, alle toe
gangskaarten zijn al aan de
Wanten en genodigden van Im
pulsus vergeven.
Maar wie kennis wil nemen van
de manier van denken en han
delen van Nierenberg en Im
pulsus kan terecht op respec
tievelijk
www.musicparadigm.com en
www.impulsus.com.
iTERDAM - Eminem en 50
it gaan op tournee door Eu-
a. De rappers zijn op 6 sep-
.iber te zien in de Arena in
sterdam. Kaarten voor het
teert zijn vanaf zaterdag te
I
inine Linning
irlaat Scapino
haag - Choreograaf Nanine
aing vertrekt in maart 2006
Ballet Rotterdam,
komende jaren wil zij zich
Jstandig verder ontwikkelen
lieuwe mogelijkheden on-
joeken voor producties op
i-gebied van muziektheater,
ra en film. Linning werd in
el door artistiek leider Ed
bbe als jongste huischoreo-
j tfin Nederland bij Scapino
Ze maakte twaalf
sstukken voor Scapino en
|de Perspectiefprijs 2001 en
Philip Morris) Kunstprijs
H.
Dn u ment voor
'tt Mondriaan
uf
TERswiJK - Winterswijk
jt een monument van Piet
e idriaan. Het 3,5 bij 4 meter
3.P kunstwerk dient als vol-
|ng van de Mondriaan-wan-
in Winterswijk waar
cjidriaan woonde van zijn
ii|ste tot twintigste levens-
Het kunststof object, van
!rt Dedden en Paul Keizer,
laan de ene kant groeven
i die gebaseerd zijn op
idriaans schets uit 1898 van
ti-iint Jacobuskerk in Winters-
jg. Aan de andere zijde is een
z£kening afgeleid van Mond-
fis schilderij 'compositie in
:ïjlen zwart' uit 1936. Verder
'het kunstwerk een beelte-
)pgenomen van Mondri-
object wordt 's avonds
blicht in de Weuren geel,
^1 en blauw.
ven schrijvers
Literair Café
IEN AAN DEN RIJN - Het Lite-
Café Alphen heeft volgend
ben zeven literaire avonden
Ie agenda staan. Schrijver
ik Westerman ('De graanre-
iek') bijt op 28 september
r_s pits af. De Alphense kunst-
Karin Braamhorst
It 30 oktober een lezing
jj de zin en onzin van 'De Da
jjiCode'. Andere schrijvers
^iptreden in het Parkfilm-
^zijn Anne Scheepmaker,
nan Franke, René van Sti-
pn en Tommy Wieringa. Op
nuari is er een dichters-
id met onder anderen Erik
[armens en Cor Vonk.
door Herman Joustra
leiden - Een leeuw in een voor
malige Leidse wollendekenfa-
briek, dat moet wel een primeur
zijn. Het zal Toby zelf - want zo
heet het dier - waarschijnlijk een
rotzorg zijn dat hij nu juist daar
ligt, in een mobiele kooi op de
binnenplaats van het Scheltema-
complex aan de Marktsteeg.
Rustig en kalm kijkt het dier uit
zijn ogen. „Hij is op zijn ge
mak", zegt zijn baas Marcel Pe
ters. „Hij is dit wel gewend, To
by is wel vaker verhuurd." De
Engelsman zelf zet uiterst routi
neus een nieuwe kooi in elkaar,
samen met zijn kompanen Vin-
ce en Dave. Daar, in die nieuwe
kooi, komt Toby de komende
tien dagen te liggen en te staan,
als onderdeel van de culturele
Manifestatie Superville ter gele
genheid van het 86ste lustrum
van de universiteit.
Op de achterbank van het be
stelbusje ligt een folder over de
manifestatie, maar helemaal
begrijpen doen de drie mannen
het nog niet. „Dus dit hier is
een theater? En Toby is hier
omdat er ooit iemand een visi
oen heeft gehad over een
leeuw?"
Tijdens het opzetten van de
hekken die de kooi gaan vor
men, krijgen de mannen deze
woensdagochtend tal van ach
tergronden te horen over de
manifestatie. Vooral over de
stenen leeuw die Humbert de
Superville, aan wiens leven en
werk de hele manifestatie is op
gehangen, ooit voor de kust van
Katwijk wilde plaatsen, een
leeuw als symbool voor Neder
land.
Ze horen het geïnteresseerd,
maar overduidelijk vermoeid
aan. Ze hebben maar kort ge
slapen na een lange reis uit
Spanje, hun thuisbasis. Daar in
de buurt van Valencia houdt
Peters met zijn gezelschap een
behoorlijk stel wilde dieren, al
lemaal bedoeld voor de ver
huur. Voor wat dan ook. Voor
een circus, maar dus ook voor
theatervoorstellingen zoals in
Leiden.
„Ik weet niet eens meer waar
om ik dit ben gaan doen", lacht
Peters. „Ik ben al wel mijn hele
leven lang een dierenliefhebber
geweest. Op mijn vijftiende
werkte ik al in een circus, met
paarden. Ik heb gereisd door
Toby in een mobiele kooi op de binnenplaats van Scheltema: „Hij is dit wel gewend, Toby is wel vaker verhuurd." Foto: Dick Hogewoning
Afrika en nu heb ik al jarenlang
deze beesten. Zo'n dertig leeu
wen en tijgers. En een paar oli
fanten. Daarom ben ik zelf ook
met het vliegtuig gekomen. Ik
moest mijn beestjes eerst nog
eten geven."
Zijn maten Vince en Dave
maakten de reis in het bestel
busje, samen met Toby. Een
trip van tweeduizend kilometer.
Volbracht in een uurtje of der
tig. Voor de leeuw absoluut
geen probleem, stellen ze. Hij
heeft het wel vaker gedaan. Bo
vendien is hij geboren in gevan
genschap. „Hang on Toby, hou
vol", zegt Peters liefdevol tegen
zijn dier. „Hij mag het dan ge
wend zijn, maar hij wil wel dat
we z'n kooi vlot opzetten."
Logisch, want die meet toch ze
ker een aantal vierkanten me
ters meer, een stuk groter dus
dan zijn onderkomen in het be
stelbusje. Als zijn nieuwe hok
gereed is, is de klus nog niet ge
klaard. Dan moeten de drie nog
een nachthok voor Toby in el
kaar knutselen, een plek waar
hij vanaf vandaag ongestoord
de ogen kan sluiten na uren
lang bekeken te zijn door de be
zoekers van de manifestatie, die
vanmiddag begint met een zo
genoemde try out, een proef-
voorstelling.
Voor ze aan het tweede onder
komen beginnen, glipt Peters
nog even naar buiten. Om vlees
te halen voor Toby, voor z'n
ontbijt. Even later keert hij te
rug met een flinke plastic zak
vol. En nog blijft Toby rustig
liggen. Alleen 's ochtends vroeg,
zo tussen vijf en zes, is dat an
ders. „Dan wil hij nog wel eens
kabaal maken", zegt Vince.
„Dat is normaal hoor, dat doen
leeuwen in de jungle ook als ze
wakker worden."
De buurtbewoners hebben een
brief gekregen over de komst
van Toby, met tekst en uitleg.
Zodat ze zich geen hoedje hoe
ven te schrikken als ze bij het
krieken van de dag een leeuw
horen brullen. In de Markt
steeg, in een vroegere dekenfa-
briek.
leiden - Musea in Leiden en
andere gemeentes zouden een
beleggingsfonds kunnen op
richten om grote exposities te
financieren. De Kunsthal in
Rotterdam is al bezig met het
oprichten van zo'n fonds, dat
daar als eerste in Nederland
mee begint. Het museum doet
dat in samenwerking met de
ING-bank en het accountants
bureau Deloitte. Er hebben zich
al meer dan honderd gegadig
den aangemeld, aldus de
Kunsthal gisteren.
Kees Freeke, lid van de Provin
ciale Staten van Zuid-Holland,
ziet in het initiatief ook moge
lijkheden voor andere musea
om de financiële armslag te
verbreden. Hij doelt daarbij
met name op de grote musea
uit Leiden, Den Haag en Rotter
dam. Volgens de richtlijnen van
de Europese Commissie biedt
een dergelijk beleggingsfonds
ook fiscale voordelen voor de
beleggers.
Freeke (SGP) heeft schriftelijke
vragen gesteld aan Gedeputeer
de Staten om te zien of het ini
tiatief van de Kunsthal breder
opgepakt kan worden. Volgens
hem hebben de musea veel ka
pitaal nodig om grote tentoon
stellingen te organiseren. Hij
vraagt zich af of musea net als
de Kunsthal zelf initiatieven
moeten ontplooien, dan wel
dat er, uit oogpunt van risico -
spreiding, een provinciaal
fonds moet komen om die
meerwaarde te bewerkstelligen.
Het cultuurfonds van De
Kunsthal moet straks minimaal
250.000 euro bevatten. Dat be
drag moet komen van particu
liere beleggers. Volgens de nor
men van de Europese Commis
sie zoals die per 1 januari 2004
zijn vastgesteld, levert dit de
beleggers fiscale voordelen op.
Zodra een expositie inkomen
genereert, vloeit er geld terug
naar het fonds.
De Kunsthal in Rotterdam is
blij verrast met de vele gegadig
den die zich de afgelopen week
al voor het beleggingsfonds
hebben aangemeld. Het muse
um denkt er onder meer de
grote Henry Moore-tentoon-
stelling, in het najaar van 2006,
mee te kunnen bekostigen.
rotterdam/gpd - De Kunsthal
in Rotterdam opent het nieuwe
seizoen dit jaar met de eerste
grote tentoonstelling over leven
en werken van de filmkomiek
Charlie Chaplin.
De erven van Charles Spencer
Chaplin (1889-1977) zijn nauw
betrokken geweest bij de sa
menstelling van de multimedia-
expositie en hebben nooit eer
der vertoond materiaal in
bruikleen gegeven, waaronder
recentelijk ontdekte privé-films,
foto's, memorabilia en per
soonlijke documenten. Er
wordt een beeld gegeven van
Chaplin als vader, echtgenoot
en filmregisseur. Daarnaast
worden klassiekers als 'Modem
Times' en 'The Great Dictator'
vertoond. Voordat de tentoon
stelling vanaf 1 oktober in de
Kunsthal te zien zal zijn, is zij in
Parijs te bezoeken in het Musée
Jeu de Paume, waar zij op 7 juni
opent.
fr
(advertentie)
chjf Brook trekt uitverkochte zalen van Wenen tot New York.
i f. GPD/Marc Eguerand
door Wijbrand Schaap
Amsterdam - Johan Simons zou waar
schijnlijk gewoon havenarbeider zijn ge
weest, Ivo van Hove had in Antwerpen een
leuk kapperszaakje gehad en Guy Cassiers
was bruidsfotograaf geworden. De wereld
had er dus niet per se beter of slechter uit
gezien dan nu, maar wel duidelijk anders.
Zonder Peter Brook.
„Regisseurs die het theater zien als een
reusachtig palet, uitsluitend bedoeld voor
de uitvoering van hun eigen ideeën, of the
atermakers die de totale theatermachinerie
gebruiken als penseel om de eigen fanta
sieën bot te vieren, hebben afgedaan. Zij
zijn verleden tijd." Peter Brook (80), zelf
toevallig net de meest invloedrijke regis
seur van de afgelopen eeuw, houdt niet van
ego's.
De theatermaker die met zijn eigenzinnige
visie eerst Engeland, en later heel de wereld
veroverde, houdt niet van regisseurs die
hun eigenzinnige visie voorop stellen. De
man die Shakespeare op zijn grondvesten
deed schudden en die de wereld liet ken
nismaken met de 'happening', het totaal
theater uit de jaren zestig, is ouder en wij
zer geworden, kennelijk. Maar niet minder
krachtig.
'Tiemo Bokar', zijn nieuwste productie,
trok uitverkochte zalen van Wenen tot New
York en niets dan juichende kritieken. Het
stuk, gebaseerd op ware gebeurtenissen in
Mali, waar, in de dertiger jaren van de vori
ge eeuw, Sufi-meester Tierno Bokar zijn
leer van tolerantie en verdraagzaamheid
probeerde uit te dragen, staat van 12 tot en
met 17 juni in de Zuiveringshal van de Am
sterdamse Westergasfabriek.
Een voorstelling van Peter Brook bijwonen
is een ervaring die je niet snel vergeet. Zelfs
legendarische producties als 'Carmen' of
de negen uur durende versie van de 'Maha-
barata' maken op video al een onuitwisba
re indruk, en dat is bijzonder. Brooks werk
als regisseur heeft hele generaties toneel
studenten beïnvloed. Krap veertig jaar gele
den schreef Peter Brook een klein boekje,
dat sindsdien verplichte kost is voor ieder
een die meer wil met theater. In 'De Lege
Ruimte' vertelt hij waar volgens hem de
kracht van theater ligt. De belangrijkste is
de oerdefinitie van theater: 'Een lege ruim
te, iemand loopt door de lege ruimte en ie
mand anders kijkt ernaar.' Simpel en voor
de hand liggend, maar juist daardoor ver
frissend in een wereld die liever in grote
woorden en holle frasen spreekt.
Vanaf het begin van zijn theatercarrière in
1946 viel Brook op met zijn voorstellingen
waarin inhoud en waarachtigheid voorop
stonden. Toen vaak nog met flinke abstrac
te decors, spelmachinerieën eigenlijk. Tij
dens de jaren zestig ontwikkelde hij samen
met het Amerikaanse 'Living Theatre' de
'Happenings': theatrale kermissen, protest
bijeenkomsten en feesten, eigenlijk alle
maal gericht tegen de Vietnam-oorlog.
Buurtbewoners
Er zijn in de jaren zestig meer theaterver
nieuwers aan het werk. Brooks vriend, de
Pool Jerzy Grotowski, werkt net als hij aan
een theater dat steeds puurder, steeds ech
ter en steeds waarder moet worden. Waar
Grotowski, en veel van zijn navolgers, uit
eindelijk hun theatrale waarheid vinden in
een theater zonder publiek, blijft Brook de
toeschouwers trouw. Sterker nog, sinds hij
zich aan het eind van de zestiger jaren in
een Parijse achterstandswijk vestigde, heeft
hij de banden met het theaterpubliek al
leen maar versterkt.
In Les Bouffes du Nord, het vervallen thea
ter waar Brook alweer zo'n 25 jaar werkt,
heeft hij liever buurtbewoners binnen,
mensen uit voornamelijk West-Afrika en
India, dan de internationale theaterelite.
Blijft een lastig streven, omdat theaterlief
hebbers er heel wat voor over hebben om
een echte Brook bij te wonen. En geef ze
eens ongelijk, die toeschouwers die achter
Brook aanreizen.
'Tierno Bokar' is een voorstelling die het
beste van Brook in zich verenigt. Zijn gezel
schap, het Centre Internationale des Re
cherches du Theatre (Internationaal Cen
trum voor Theateronderzoek) bestaat uit
evenveel nationaliteiten als leden. Brook
haalt zijn acteurs uit Japan, Afrika, Canada,
Schotland, Latijns-Amerika. Krachtiger dan
het Frans waarin zijn voorstellingen meest
al worden gesproken, is de fysieke taal van
zijn spelers. Zij zijn magiërs, letterlijk. Ge
selecteerd op uitstraling, geworteld in de
eeuwenoude tradities van hun respectieve
vaderlanden. Je moet het gezien hebben
om het te weten, maar wanneer je zo'n
voorstelling bijwoont zie je mensen die
groter zijn dan zich zelf, hoor je woorden
die hypnotiseren, en bégrijp je zonder te
verstaan.
Holland Festival: Tierno Bokar', van 12
t/m 17 juni in de Zuiveringshal van de
Westergasfabriek, Amsterdam.
Hastens staat voor natuurlijke topkwaliteit Boxspnngs die hun comfort en rustgevende
eigenschappen danken aan de handmatige verwerking van wol, katoen, linnen en
paardenhaar. En dan te bedenken dat u al voor 14 cent per nacht" van dit ultieme
slaapcomfort kunt genieten
Een echte Hastens. Voor iedereen bereikbaar.
