'Een bijzondere man, De Superville'
KUNST CULTUUR
Te veel prijzen voor mager musicalseizoen
Schubertiade: Muzikaal genot in de Pieterskerk Kunst Ludo Winkelman blijft spannend
Tiendaagse manifestatie in Scheltemacomplex
Penning vooj;
choreograaf
Van Dantzig
Kinderboeken
bekroond met
Zilveren Grifft
dinsdag 31 mei 2005
Van Morrison.
Foto: EPA/Olivier Maire
Extra concert
Van Morrison
amsterdam - Van Morrison
geeft op dinsdag 11 oktober een
extra concert in Koninklijk The
ater Carré. Het concert van
maandag 10 oktober is reeds
uitverkocht. De voorverkoop
voor het tweede concert is al
begonnen.
Edwin de Vries
schrijft roman
den haag - Acteur en regisseur
Edwin de Vries (1950) maakt in
september zijn debuut als ro
manschrijver. Dan verschijnt
bij uitgeverij De Bezige Bij zijn
boek 'Helena', een roman over
de confrontatie met het verle
den. De uitgeverij benadrukt
dat 'Helena' een roman is met
autobiografische kenmerken.
Het verlies van het kind van De
Vries en zijn vrouw Monique
van de Ven speelt een rol in het
boek. Hun zoontje Nino over
leed in 1993. De auteur schreef
scenario's voor de films 'The
Discovery of Heaven' en 'Left
Luggage'. Als acteur kreeg hij de
Louis d'Or voor zijn rol in
'Who's Afraid of Virginia Woolf
(2002). Daarnaast schreef hij
twee kinderboeken.
Theatershow
Sesamstraat
amsterdam - Ter gelegenheid
van het dertigjarige televisieju
bileum van Sesamstraat pre
senteert Joop van den Ende
Theaterproducties de nieuwe
theatershow 'Iedereen maakt
muziek in Sesamstraat'. De be
woners van Sesamstraat komen
speciaal naar Nederland voor
dit muzikale jubileumfeest. De
theatershow is geschikt voor
kinderen van 2 tot en met 82
jaar en is te zien van 20 decem
ber tot en met 8 januari in di
verse theaters in Nederland.
Nel Kars brengt
Emma tot leven
den haag - Actrice Nel Kars
brengt, met hulp van toneel
schrijver Ton Vorstenbosch, ko
ningin Emma tot leven in het
nieuwe solostuk 'Koningin Em
ma, redster van Oranje.' Ze
geeft er een voorproeve van op
17 juni in het Atrium van het
Haagse stadhuis. Dan is Ton
Vorstenbosch gastheer op een
'koninklijke avond', waarop het
publiek tijdens een als copieus
aangekondigd diner kennis kan
maken met Kars' andere crea
ties, koningin Anna Paulowna
en prinses Marianne. Vorsten
bosch leest dan voor en vertelt
over de stukken die hij voor
Kars schreef. Armin Segger
zorgt voor een muzikale omlijs
ting. Vorstenbosch schreef ook
'Wilhelmina: Je Maintiendrai',
dat met Anne-Wil Blankers in
de hoofdrol de publieksprijs
door Martin Hermens
Rotterdam - Het pr-offensief
van de vaderlandse musicals
kent geen grenzen. Zelfs in een
mager seizoen regent het prij
zen voor het genre. Dat lijkt in
strijd met de reglementen.
Wie eerlijk is, moet erkennen
dat we in Nederland een mager
musicalseizoen achter de rug
hebben. Geen hoogvliegers,
weinig nieuw aanstormend ta
lent en een gebrek aan verras
singen. Toch daalt straks een
enorme prijzenregen neer op al
die mensen die de afgelopen
maanden hun brood hebben
verdiend in het populaire thea
tergenre. Terwijl de reglemen
ten van de Stichting Musical
Awards nadrukkelijk vermelden
dat de prijzen bedoeld zijn voor
mensen die 'een buitengewone
prestatie hebben geleverd in
een musical'.
Een flauwe conclusie? Nee
hoor, want zelfs de deskundige
jury en de producenten hadden
moeite om voor alle veertien
categorieën voldoende mensen
te nomineren. Zo zijn David
Verbeeck en Lieneke Le Roux
zo goed als zeker van hun prijs.
Beiden staan als enige genomi
neerd in hun categorie. Al kan
de jury altijd nog beslissen dat
beide musicalhelden niet vol
doende hebben gepresteerd.
Maar dat is niet zo aardig en
bovendien schadelijk voor het
imago van de musical in ons
land. Je gaat tenslotte niet hard
op zeggen - zeker niet in een li
ve televisieprogramma - dat de
kwaliteit dit seizoen beneden
niveau was.
Toch kun je grote vraagtekens
zetten bij wat we dit musical
jaar voorgeschoteld kregen. In
totaal 23 producties (twee meer
dan vorig jaar) van zeventien
producenten binden de strijd
met elkaar aan voor de Musical
Awards van 2005. Daar zitten
smakeloze producties als 'Ren
Lenny ren' (van Acda De
Munnik), 'Hello Dolly' (V&V
Entertainment) en 'Crazy for
you' (Joop van den Ende) bij.
Ongetwijfeld allemaal met hart
en ziel gemaakt, maar niet van
een niveau dat een dikke pluim
verdient. Braaf en keurig zijn de
beste kwalificaties die deze pro
ducties maximaal verdienen.
Niet alleen critici zijn teleurge
steld over het bijna voorbije sei
zoen. Ook het publiek moet
vastgesteld hebben dat het dit
seizoen tegenviel. De afgelopen
tien jaar hebben we de kwaliteit
van de Nederlandse musical
flink zien groeien. Die groei
blijkt dit seizoen abrupt tot stil
stand te zijn gekomen. Meer is
ook niet altijd beter. Toegege
ven, er waren een paar verras
sende initiatieven. Maar die
bleven steken in een beroerde
uitvoering. Neem 'Love me just
a little bit more', gebaseerd op
de hits van de Dolly Dots.
Waar het in ons land aan ont
breekt, zijn talentvolle theater
makers die het vak musical ver
staan. Terwijl zangers, dansers
en acteurs steeds beter getraind
raken, blijven regisseurs, cho
reografen, vormgevers, compo
nisten en tekstschrijvers achter.
De uitzonderingen daargelaten,
maar het biedt niet echt veel
hoop voor de nabije toekomst.
De grote winnaars van het Mu
sical Award Gala 2005 worden
zonder twijfel 'Passion' en 'De
Jantjes'. De regisseurs van bei
de voorstellingen - respectieve
lijk Paul Eenens en Dick Hauser
- leveren de enige echte span
nende strijd om de prijs in de
categorie 'Inhoudelijke creatie'
(een wat geforceerde verzamel
bak voor iedereen achter de
schermen). Vera Mann (Pas
sion) verdient zonder meer de
hoofdprijs in de categorie
'vrouwelijke hoofdrol in een
grote musical'. Zij was de enige
actrice die dit musicalseizoen
boven zichzelf uitsteeg.
Jammer dat de verkiezing van
beste musical van het seizoen
een publieksprijs is. De favoriet
van de critici en musicalken
ners - 'Passion' - lijkt daardoor
kansloos. Voor het grote pu
bliek was het een moeilijke
show. Terwijl regisseur Eenens
juist met deze productie duide
lijk maakte dat je het genre mu
sical wel degelijk naar een artis
tiek hoger plan kunt tillen. Ken
nis van zaken, frisse ideeën en
een flinke portie creativiteit zijn
daarvoor noodzakelijk. Juist op
al die terreinen schoot het dit
jaar tekort.
John Kr aai j kamp Musical
Awards Gala 2005. Uitreiking:
maandag 6 juni in het Nieuwe
Luxor Theater, Rotterdam. Li
ve te volgen via Nederland 2.
Tooske Breugem presenteert het gala rond de uitreiking van de A
sical Awards waarvan zij een exemplaar vasthoudt.
Foto: GPD/Hektor en Dolf
door Herman Joustra
leiden - Liefst tien dagen lang
staat hij in het middelpunt van
de belangstelling, van 2 tot en
met n juni: David Pierre Giottino
Humbert de Superville, kortweg
Humbert de Superville. Dans,
muziek, theater en een expositie,
lezingen en installaties staan op
stapel in het Scheltemacomplex,
aan de Marktsteeg in Leiden. Dat
allemaal ter ere van 's mans le
ven en werk. Naar een idee van
de Universiteit Leiden die zo
haar 86ste lustrum luister bijzet.
De uitvoering is in handen van
de Hogeschool van Beeldende
Kunsten, Muziek en Dans uit
Den Haag, het Leidse Prentenka
binet, Stedelijk Museum De La
kenhal en muziektheaterensem
ble De VeenFabriek. Logische
vraag derhalve: wie was toch de
ze De Superville, aan wie zo'n gi
gantisch, meerdaags evenement
is gewijd?
Hij mag dan voor velen een
grote onbekende zijn, Humbert
de Superville (1770-1849) is
toch van ontzaglijk groot be
lang geweest voor de stad Lei
den, stelt lector kunsttheorie en
kunstgeschiedenis Michael van
Hoogenhuyze, als dramaturg
betrokken bij het project. „Als
je Kunstgeschiedenis studeert,
zoals ik gedaan heb, kom je zijn
naam vaak tegen. De Superville
was iemand met zeer interes
sante ideeën."
Een kleine greep uit zijn leven:
„Hij was de eerste directeur van
het Prentenkabinet in Leiden
en lector Frans en Italiaans aan
de Universiteit. Hij heeft een
verzameling gipsafgietsels die
Lodewijk Napoleon in Parijs liet
vervaardigen voor een deel naar
het Rijksmuseum van Oudhe
den weten te verschepen. Hij
was een begaafd tekenaar en
ontwikkelde interessante theo
rieën over lijnen, vorm en kleur
als instrument voor de analyse
van kunst en architectuur. De
Superville ontwikkelde als eer
ste ideeën over abstracte kunst,
honderd jaar voordat Kandins-
ky en Mondriaan dat deden. Als
je het extreem stelt zou je kun
nen zeggen dat de abstracte
kunst in Leiden is ontdekt. Hij
was, kortom, een veelzijdig
man."
Dat de keus bij het 86ste lus
trum op De Superville viel als
thema voor een meerdaagse
manifestatie, ligt volgens Van
Hoogenhuyze dus voor de
amsterdam/gpd - Choreogoe
Rudi van Danztig heeft inkt
Stadsschouwburg Amsterc
de Zilveren Penning van de s ie:
Amsterdam ontvangen. in
Dantzig viert dit jaar zijn 50 ni
rig jubileum als choreogi
De penning is een jaarlijkse nc
derscheiding voor personen
zich voor Amsterdam bijzon
verdienstelijk hebben gema
Van Dantzig ontving de p
ning uit handen van culti
wethouder Hannah Belliot v
zijn jarenlange inzet als choiL
graaf, artistiek directeur
Het Nationale Ballet en scl
ver. De documentaire dans!u
'Voeten op de Aarde/Tuin
Eros' - gemaakt voor televise
ging tijdens de bijeenkomst
première. De film is een con
natie van een documentair j
tret en een dansfilm.
Als symbool van Nederland zou bij Katwijk in de zee een rots moeten verrijzen waarop een stenen leeuw lag, zo groot als de Sphinx van Egypte. Foto: Het Prentenkabinet
hand. „Toen ik werd benaderd
vroegen ze mij om een thema
waarbij een link viel te leggen
tussen de Universiteit Leiden
en de Kunstacademie in Den
Haag. Zo kwam ik al snel bij
Humbert de Superville uit, ie
mand die ik al heel lang, heel
interessant vind. Zijn vader do
ceerde aan de Kunstacademie,
Humbert zelf heeft er onderwijs
gevolgd. Daar komt nog bij dat
Leiden veel verborgen geschie
denis heeft, geschiedenis die
niet of nauwelijks bekend is.
Ook wat dat betreft is De Su
perville een goede keuze."
De man is in elk geval boeiend
en bijzonder genoeg om een
theaterproductie aan op te han
gen, vindt Paul Koek die met
zijn VeenFabriek een belangrij
ke rol speelt in het geheel. „Die
onbekendheid is mede een re
den hem eens voor het voet
licht te halen. Ik moet eerlijk
zeggen dat ik de man ook niet
kende. Maar met zijn leven, zijn
werk, zijn onderzoeken is veel
te doen. Het feit dat hij bijvoor
beeld de eerste directeur is ge
weest van het Prentenkabinet,
helpt mij om een portret van
hem neer te zetten. Het is ook
mooi om met De VeenFabriek
zoiets voor Leiden te kunnen
doen."
De manifestatie Superville be
licht een groot aantal aspecten
van de man ën zijn werk. Zo be
dacht hij ooit een reusachtige
leeuw voor de kust van Hol
land. Als symbool van Neder
land zou bij Katwijk in- de zee
een rots moeten verrijzen waar
op een stenen leeuw lag, zo
groot als de Sphinx van Egypte.
Te groot voor het Scheltema
complex, maai' een leeuw van
vlees en bloed is wel aanwezig,
met dank aan het circus Tony
Boltini.
En de gipsen beelden die De
Superville ooit naar Leiden
haalde? In Scheltema kan het
publiek een openbare restaura
tie volgen van één van deze
klassieke schoonheden van de
zogeheten Laocoöngroep.
De denkbeelden en theoriën
van De Superville zijn verder te
rug te vinden in muziektheater
uitvoeringen van De VeenFa
briek, die deels op teksten van
De Superville zijn gebaseerd.
Vijf componisten, onder wie
Louis Andriessen, hebben mu
ziek geschreven voor de mani
festatie, in nauwe samenspraak
met een aantal kunstenaars van
de Hogeschool van Beeldende
Kunsten, Muziek en Dans in
Den Haag. Die hebben op hun
beurt de verschillende ruimten
in het Scheltemacomplex inge
richt met elementen uit het le
ven van deze bijzondere, en
binnenkort wellicht veel beken
dere, Leidenaar.
Manifestatie Superville, van 2
tot en met 11 juni in het Schel
temacomplex, Marktsteeg 1 in
Leiden. De manifestatie vindt
dagelijks plaats van 16.00 tot
23.00 uur. Bezoekers kunnen
op ieder moment naar binnen
en ontvangen dan een dagpro
gramma. Reserveren: Visitors
Centre Leiden 071-
5278880/070-3151510. Toe
gang: 10 euro (studenten, Pas
65, CJP 5 euro). In Scheltema
kan voor 18 euro een driegan-
genmaaltijd worden besteld.
den haag/gpd - Zes boe
krijgen een Zilveren Gr j
2005, de jaarlijkse prijs voorga
mooiste kinderboek. Het
'Waarom jij ér bent' van
Erlbruch, 'De twaalfde
van Hilde Vandermeej
'Cheffie is de baas' van
Vrancken, 'De Noordero
heks' van Daan Remmei
Vries, 'Het boek van alle
gen' van Guus Kuijer en M
om een buitenboordmotor
zaam is' van Joke van Leeui
De prijzen worden uitgerei
dinsdag 4 oktober, voorafg.
aan het Kinderboekenbal,
opening van de 51ste Kind
boekenweek.
Op het bal wordt onthuld
boek de Gouden Griffel
krijgt, de prijs voor het moi
oorspronkelijk Nederland?
ge kinderboek. Vijf van de
Zilver bekroonde boeken
ken kans op deze prijs,
bruchs boek kan niet meei
gen naar de Gouden Gri1
omdat het geschreven is <j£a
een Duitse auteur, aldus
Stichting CPNB.
De Griffeljury heeft ook
kendgemaakt welke boeken
Vlag Wimpel 2005 krij
Deze eervolle vermelding
naar: 'Verdriet' van Michael
sen, 'Aan de bal' van Lien
Dijkzeul, 'Saar en de poes'
Riet Wille en 'De oorlog
Sophie' van An van 't Oos
De jury staat dit jaar on
voorzitterschap van Cathy S
renburg.
De Kinderboekenweek vindt >ai|:
jaar plaats van 5 t/m 15 okto j,
onder het motto 'De Toverij
demie - Boeken vol magie'.
>8
hi<
muziek recensie
Lidy van der Spek
Concert: Schubertiade door Johannette
Zomer (sopraan), Lucia Swarts (cello), Wyneke
Jordans en Leo van Doeselaar (fortepiano),
Nico van der Meel (tenor) en Frank van den
Brink (klarinet). Gehoord'^g/s, Pieterskerk.
'Zo houdt onze ziel die prachtige
indrukken vast, en geen tijd of om
standigheid kan zè ons weer afne
men, zij blijven ons bestaan ver
lichten. In de duisternis van dit le
ven onthullen zij een helder en lie
felijk vergezicht waar onze hoop
zich met vertrouwen op richt'.
Schubert schreef deze woorden
weliswaar na een uitvoering van
Mozarts Strijkkwartet in g. Maar
ongetwijfeld hebben alle luisteraars
die zondag de Schubertiade mee
maakten een dergelijke bezieling
ervaren. Wat zonde dat het intieme
koor in de Pieterskerk te weinig
luisteraars telde, want zo'n indruk
wekkend mooie dag met ochtend-,
middag- en avondconcerten maak
je maar zelden mee. Alleen de en
tourage al, met uitzicht op een
schitterend glas-in-loodraam ge
vangen in een gotisch venster, alle
kroonluchters ontstoken, tafels met
damast, zilveren kandelaars, wij
nen, koffie met verrukkelijke
Weense Sachertorte, honderden
flakkerende waxinelichtjes, wel
haast de intieme salon van de
Schubertiades van weleer. Het mu
zikaal gebodene is van ultieme
schoonheid en sfeer.
Het duo Wyneke Jordans en Leo
van Doeselaar speelt de Ouverture
'im Italienischem Stil' in D en de
Fantasie in f. Beiden begeleiden
om beurten de sopraan Johannette
Zomer en de tenor Nico van der
Meel. In drie liederen speelt ook de
klarinettist Frank van den Brink
een bijzonder fraaie rol. Je voelt:
hier zijn vijf gelijkgestemde zielen
die elkaar aanvoelen en maximaal
inspireren en zo de muziek op een
hoger plan tillen. De hele sfeer zin
dert van muzikaal genot.
De warme elegante Ouverture, met
contrastrijke overgangen van lief
lijk arcadisch tot stoer hanenge-
drag, lijkt een bijzondere opmaat
naar de Fantasie in fDelicaat,
soms donzig lichtvoetig, soms met
sensuele rondingen of feestelijk
breeduit gemeten, maar steeds
weer valt het hemelse thema terug
in dat onnavolgbare, weemoedig
klokkende geluid van de fortepia
no, waarin het zich zo behaaglijk
voelt. De fantasie betovert en ont
roert.
Moeilijk in woorden te vangen is
overigens het hele concert. Johan
nette Zomer en Nico van der Meel,
al vele malen gehoord, maar nog
nooit zó evocatief, zo liefdevol als
op deze Schubertiade. Als een nim
bus nevelen zij om de lamp in
'Licht und Liebe' (Nachtgesang).
Bitterzoet klinkt het duet dat begint
met de frase 'Liebe ist ein süszes
Licht', dat convergeert naar een
diepe gelukzaligheid, in voorbeel
dige samenzang. Beiden proeven
de Duitse poëzie, laten vocalen op
bloeien, woorden uitzingen. Zomer
heeft een leeuwerik in haar keel;
haar dynamiek weet ze geraffi
neerd dramatisch op te voeren op
een strakke licht stralende toon, die
gaandeweg gaat vibreren en uitdij
en, dan wanhopig klein wordt in
een fluisterend 'Meine Ruhe ist
hin' (Gretchen am Spinnrade).
Daarachter is steeds het licht ner
veuze spel van Van Doeselaar, dat
fraai dicht langs de woorden hijgt.
De klarinettist voelt de intieme
sfeer feilloos aan wanneer hij als de
menselijke stem subtiel organisch
meebuigt met de heldere zangstem
van Zomer in 'Der Hirt auf dem
Felsen'. Zomer én Van den Brink
'zingen' beiden met hart en ziel.
beeldende kunst recensie
Bernadette van der Goes
Expositie: Schilderijen, fresco's, werk op papier en
monotypes van Ludo Winkelman, beelden van
Yke Prins. Prijzen: 350 tot en met 5.000 euro. Te
zien: t/m 19/6, wo t/m zo 11-18 uur, Amber,
Hooglandsekerkgracht 8, Leiden.
Er is kunst die volledig op zichzelf
staat. Dat wil zeggen haar betekenis
niet onüeent aan een directe gelijkenis
met de werkelijkheid. Kandinsky was
zo'n kunstenaar, Klee, Mondriaan en
Ouborg ook. Kunstenaars met een
voorliefde voor het abstracte omdat zij
vonden dat beeldende kunst veel meer
is dan het afbeelden van wat we dage
lijks om ons heen zien. Met kleuren en
vormen roepen zij een eigen wereld
op, die je het beste kunt leren kennen
door er zo onbevangen mogelijk te
genover te staan. Ga vooral niet op
zoek naar elementen uit hun composi
ties die je aan iets concreets doen den
ken, want dan mis je waar het om
gaat. Accepteer het kunstwerk als een
gegeven en probeer het te ondergaan.
Ludo Winkelman, wiens recente werk
te zien is bij de Leidse galerie Amber,
is ook zo'n kunstenaar. 'Zonnewind'
heet een langwerpig horizontaal doek
waarop grote en kleinere vormen zijn
samengebracht. Het meest opvallend
is een grote blauwe schijf die in con
tact staat met een groene horizontale
band. Daar omheen en overheen
speelt zich de rest af. Kijk bijvoorbeeld
hoe subtiel blauwe en gele spetters
verf afsteken tegen de oranje achter
grond. Of hoe een aantal kleinere lang
werpige vormen, die de groene band
voor een deel overlappen, een extra
accent hebben gekregen doordat hun
contouren in de verf zijn gekrast. De
tails die ondanks hun verscheidenheid
toch met elkaar in harmonie zijn.
Winkelman is een veelzijdig kunste
naar. Behalve schilderijen maakt hij
ook werken op papier, monotypes en
fresco's. Zo is een serie monotypes te
zien waarop hij mythologische figu
heeft afgebeeld. En schilderde hij n
olieverf op papier een drietal eilanc
die zich weerspiegelen in kalm wati l(
Maar dat zijn slechts uitstapjes. Rotybël
draad in zijn werk blijft de abstracti an
Heel bijzonder zijn de fresco's die be-'
maakte, geschilderd in natte kalk,
waardoor de kleuren fris en helder
blijven. Het lijkt wel alsof het licht a
binnenuit komt. Helderblauw en
warmgeel zijn de belangrijkste kleu
ren, maar ook vele andere tinten sp ,jih;
len een rol. In vlakjes en contouren tau:
over elkaar heen aangebracht hebb36
zij een levendig patroon van vorme |CE
doen ontstaan. Het zijn dynamisch (gra
composities waaraan zoveel is te 01
dekken dat ze ook na vele malen
ken spannend blijven.
Verspreid over de galerie staan enki
bronzen sculpturen van beeldhouv1
ster Yke Prins. Ook abstract en even
eens kunst die helemaal op zichzell mat
staat en letterlijk een extra dimensii tsg£
aan de expositie toevoegen.
iepjTE
etali
(alk
