Verkiezingen: frisse wind of oude hap
SURINAME
Grijze duif Venetiaan
wil best nog een keer
Desi Bouterse doorstaat alle stormen
aan het pluche
'Bosje' verknocht
Waar neme
houden oojS
in het zei]1
Vervul uw burgerplicht
Stem op 25 mei
'>i
li
Surinaamse kiezers gaai li
vandaag naar de stembi e
een nieuw parlement er e
tricts- (DR) en ressortrai
(RR) te kiezen. Er zijn tii
kiesdistricten, waarin 55 (i
stembureaus zullen zijn
richt. Het kiesdistrict Pa f
maribo telt de meeste sl i
bureaus, 261. i
Bij de verkiezingen zulle v
waarnemers van de Org c
satie van Amerikaanse S n
OAS, en vermoedelijk oi
van de Caribische Geme i
schap, CARICOM, aanv/
zijn. Het Onafhankelijk
bureau, OKB, heeft ongi
360 'toezichthouders' a, i
wezen. r
De Republiek Suriname ll
met 163.820 vierkante ki
meter ongeveer 4,5 keer V
groot als Nederland. In 11
wonen er ruim 485.0001
sen (de laatste volkstelli; i
was in 2004). Van hen k
nen er 333.995 een stem
brengen. De munteenh ii
de Surinaamse dollar, Sl d
Het parlement, de natio
assemblee, telt 51 zetels
Aan de verkiezingen nei
achttien partijen deel, w
van vijf apart en de ovei
vijf combinaties.
Voor het nomineren vai
presidentskandidaat in
parlement zijn minsten a
ven stemmen nodig. De n
didaat moet met 34 ster t
- een tweederde meerdi
- worden gekozen. e
Lukt dat in twee stemro i
niet, dan wordt de presial
dentsverkiezing in de Vil
enigde Volksvergaderinj k
houden. Voor de verkiei a
van de president is daai n
gewone meerderheid ni r
Nu al zijn de namen vai ij
presidentskandidaten b
kend. Dési Bouterse zal
de NDP worden voorge
gen, Jules Wijdenbosch
het DNP 2000 en Monii
EssecbFernandes door.
andere partijen en com s
ties vinden het niet opp d
tuun om in deze fase ka a
daten voor het president
schap te noemen. i
e
Voor Ronald Venetiaan heeft de relatie met Nederland geen hoge prioriteit. Archieffoto: ANP
De bijna 69-jarige Ronald Ve
netiaan komt er niet openlijk
voor uit dat hij graag een derde
ambtstermijn als Surinaams
president ambieert. Steevast
heeft hij in de afgelopen weken
volgehouden dat het nu de
beurt is aan de Nieuw Front
partner VHP om een presi
dentskandidaat voor te dragen.
Of de VHP dat ook wil, is nog
niet gebleken.
Venetiaan is al jaren het boeg
beeld van de nationalistische
creoolse NPS. Hij geldt als ie
mand met schone handen, een
integere man en ook toch wel
een beetje als een „grijze duif'.
Toch, wie Vene' weieens heeft
gesproken weet dat hij een
goed gevoel voor humor heeft
en bovendien een harde werker
is.
Runaldo Ronald Venetiaan stu
deerde begin jaren zestig in
Leiden. Hij doceerde wis- en
natuurkunde in Suriname. In
1973 werd hij minister van On
derwijs en Volksontwikkeling,
een post die hij tot de militaire
coup van Dési Bouterse in 1980
hield. In 1988, na de terugkeer
van een burgerregering kreeg
hij dezelfde ministerspost. Drie
jaar later werd hij voor de eer
ste maal president tot 1996. Na
een periode als parlementslid
trad hij in 2000 opnieuw aan als
staatshoofd.
Het Nieuw Front, de partijen-
combinnatie waaraan 'Vene'
leiding geeft, is er vast van
overtuigd dat het woensdag
een ruime meerderheid haalt
van „34 of meer zetels". Zo'n
overmacht zou het eenvoudig
maken hem of een ander lid
van NF te laten kiezen tot presi
dent. De huidige regering,
waarin behalve de NPS en VHP
ook de Javaanse Pertjajah Lu-
hur en de Surinaamse Partij
van de Arbeid (SPA) vertegen
woordigd zijn, wil haar beleid
voortzetten en uitbreiden.
Nieuwe beloften heeft de NF in
de verkiezingscampagne nau
welijks gedaan, kennelijk om
dat veel van wat bij de vorige
verkiezingen werd beloofd, niet
is of kon worden gerealiseerd.
In zijn tweede ambtstermijn
heeft Venetiaan zich eens te
meer een nationalist getoond,
die nogal altijd niet gechar
meerd is van het 'Nederlandse
vingertje'. De amateur-dichter
ziet de relatie met Nederland
niet als een prioriteit. Zijn aan
dacht gaat uit China, India,
Brazilië en de Caribische regio.
Venetiaan wil dat in de nieuwe
regeerperiode het laatste deel
van de financiële middelen vrij
komt die Den Haag bij de onaf
hankelijkheid van Suriname in
1975 voor Paramaribo had be
stemd, Zijn land, dat nu voor
namelijk bouwt op de bauxiet -
en goudindustrie, zal dan de
vleugels moeten uitslaan naar
andere productiegebieden. „Er
is nu economische en monetai
re stabiliteit, de basis voor ver
dere ontwikkeling en vooruit
gang is gelegd", aldus Vene
tiaan.
door Patrick Selbach
De parlementsverkiezingen van
daag in Suriname zijn zonder
meer spannend te noemen. Veel
Surinamers zweven nog, naar
schatting een op de vijf kiesge
rechtigden weet nog steeds niet
naar welke partij de voorkeur
uitgaat. Geen van de grote par
tijcombinaties lijkt vooraf te
kunnen rekenen op een meer
derheid in de 51 zetels tellende
Nationale Assemblee. Veel Suri
namers verlangen naar een nieu
we frisse wind in bestuurlijk Pa
ramaribo, maar aan veel alterna
tieven zit een luchtje. Ze hangen
tussen de droom van eindelijk
echte vooruitgang in het poten
tieel rijke land en het kiezen voor
het vertrouwde, de déja vu van
de vergrijzende politieke elite.
De kans is uiteindelijk groot dat
de voormalige Nederlandse ko
lonie als vanouds kiest voor de
'oude politiek' waarin de cre
oolse, hindoestaanse of bijvoor
beeld Javaanse identiteit door
slaggevend is. Bestendigheid en
behoudendheid boven een po
litiek avontuur met ongewisse
afloop.
Als er een coalitie gesmeed
moet worden, dan zal dat een
moeilijke zaak zijn. De aanvoer
ders van de drie waarschijnlijk
grootste partijblokken - presi
dent Venetiaan, ex-legerleider
Bouterse en voormalig presi
dent Wijdenbosch - kunnen
niet met elkaar door één deur.
De trend is evenwel dat de
voorspelde grote winst voor de
Nationaal Democratische Partij
(NDP) van Bouterse uiteindelijk
tegenvalt, dat de Volksalliantie
Voor Vooruitgang (VW) van
Wijdenbosch minder wint dan
gedacht en dat het Nationaal
Front voor Democratie en Ont
wikkeling (NF) ondanks een
verlies aan macht zal blijven.
Het NF, dat in wisselende sa
menstelling alle verkiezingen
sinds 1987 heeft gewonnen
maar niet altijd de president
politiek. Hij hoopt dat het nieu
we parlement hem tot presi
dent zal kiezen, een positie die
zijn naar eigen zeggen politiek
bezoedelde naam zal zuiveren.
Zijn partij is actief tot op straat
niveau en in de binnenlanden.
De NDP is met zijn populisti
sche thema's populair onder
jongeren en de partij weet met
investeringen in sport en jeugd
werk en met voedselverstrek-
king veel sympathie te kweken.
De vraag is of veel Surinamers
in het stemhokje ook echt voor
Bouterse zullen kiezen. Ze we
ten dat de in Nederland wegens
drugshandel veroordeelde ex-
militair internationaal behoor
lijk vleugellam zal zijn. De Ame
rikaanse ambassade in Parama
ribo heeft in een ongevraagd
stemadvies al gezegd dat Was
hington liever geen president
Bouterse heeft en in het land
waar honderdduizenden Suri
namers wonen, Nederland, is
ook al politiek afkeurend gerea
geerd op een mogelijk politieke
zege van Bouterse.
Voor de „zwevende" kiezer kan
Wijdenbosch een mooie mid
denweg zijn tussen Venetiaan
en Bouterse. Wijdenbosch ge
bruikt dezelfde populistische
taal als Bouterse en ook Wij
denbosch heeft de afgelopen
jaren in Suriname en Neder
land flink propaganda gevoerd.
Ondanks de grote problemen
tijdens zijn presidentschap, zo
als de bouw van bruggen met
risicovolle dekkingen, zien veel
Surinamers hem toch als ie
mand die zegt waar het op
staat. Wijdenbosch profileert
zichzelf als een onbegrepen
staatsman die een tweede kans
verdient.
Nogal wat Surinamers zijn vol
gens peilingen bereid „Bosje"
weer op het pluche te zetten.
Maar kortgeleden bleek even
wel uit officieel onderzoek dat
Wijdenbosch als president mo
gelijk meer dan 830.000 euro uit
de staatskas heeft gesluisd naar
eigen rekeningen. Een justitiële
aanklacht tegen de ex-president
is er vooralsnog niet, maar zo
kort voor de stembusgang
hangt er wel weer een vies
luchtje aan „Bosje".
De 64-jarige politicus Jules Wijden
bosch gold lange tijd als een marionet
van Bouterse. De ijdele 'Bosje' ont
popte zich sinds het begin van zijn
presidentschap in 1996 toch steeds
meer als iemand die graag zelf in het
middelpunt van de macht staat. Intus
sen gebrouilleerd met Bouterse wil
Wijdenbosch nu opnieuw op het plu
che. Zijn presidentschap eindigde met
vervroegde verkiezingen in 2000 na
massaal volksoproer.
Wijdenbosch studeerde politicologie
in Amsterdam. Hij was daar ook ge
meenteambtenaar. Drie jaar na de mi
litaire coup in 1980 vertrok hij naar
zijn geboorteland. Hij wierp zich op
als een van de ideologen van de 'Suri
naamse revolutie'. Tussen 1985 en
1987 was hij minister van binnenland
se zaken. Wijdenbosch stond boven
dien aan de basis van de Nationale
Democratische Partij (NDP) van Bou
terse.
Toen de militairen op kerstavond 1990
de zittende regering met een telefoon
tje naar huis stuurden, deden zij een
beroep op Wijdenbosch om een
nieuw tussenkabinet te vormen.
De regering Kraag-Wijdenbosc I
(1990-1991) subsidieerde voed:31
verhoogde de ambtenarensalai3
en oudedagsvoorzieningen. Di a
van cadeautjes' leverde de NDl
grote verkiezingswinst op.
Na zijn presidentschap kreeg V
bosch de volle laag over de wij:
waarop hij de staatskas had gej
derd. Onlangs werd bekend da
ongeveer 830.000 euro zoek is.
je" liet Paramaribo nog wel eei
lende brug na, die door het voc31
ge staatshoofd naar zichzelf is j11
noemd. In 2003 werd in Amstei6
aan Wijdenbosch de Kwakoe A
toegekend voor onder meer de
van de bruggen over de Surinai
de Coppenamerivier en het ins11
van een natuurreservaat om heIC
naamse regenwoud te beschen1
Wijdenbosch heeft verscheidei
ken geschreven over het in zijn
juiste beleid in Suriname zoals
„Smeltkroes, Een boekwerk inl
der van de Negen Politiek-Bests
Vruchten" en „Een toekomst, efn
boekwerk in het kader van de
opbouw van de republiek Surii
Voor veel Nederlanders is de
naam Bouterse synoniem met
alles wat negatief is of was aan
Suriname: drugs, militair be
wind en mensenrechtenschen
dingen. Bouterse overleefde tot
dusver in eigen land alle stor
men. Hij is nog altijd een vrij
man, zelfs een parlementslid
dat nu democratisch tot presi
dent wil worden gekozen door
het nieuwe parlement.
'Bouta' of 'Baas' werd op 13 ok
tober 1945 geboren in het Suri
naamse Domburg. In 1968 reis
de hij zijn toenmalige vriendin
achterna en kwam in Rotter
dam terecht. Na een korte
dienstbetrekking bij Lips in
Dordrecht koos hij voor een
militaire opleiding tot onderof
ficier en ook sportinstructeur,
die hem in onder meer Weert,
Den Bosch, Havelterberg,
Steenwijk en de militaire basis
in het Duitse Seedorf bracht.
Een maand voor de onafhanke
lijkheid van Suriname in de
cember 1975 keerde Bouterse
terug na Paramaribo.
Bouterse ergerde zich na terug
keer groen en geel aan de in
zijn ogen beroerde Surinaamse
krijgsmacht. Met vijftien ande
ren sergeanten pleegde hij op
25 februari 1980, kort voor de
verkiezingen, een staatsgreep
Bouterse, in Nederland veroordeeld, in Suriname vrij man en parlementslid. Archieffoto: Reuters
die in eerste instantie in Surina
me - en in Nederland - niet tot
grote afkeuring leidde.
Toch groeide de aversie tegen
het knellende militair bestuur
rap en op 8 december 1982
schreef de jonge natie de zwart
ste bladzijde uit de nationale
geschiedenis. In Fort Zeelandia
in Paramaribo werden vijftien
vermeende tegenstanders ge
marteld en vermoord. De dood
van de vooraanstaande Surina
mers was volgens Bouterse en
de zijnen het gevolg van plan
nen voor een tegencoup
slachtoffers zouden „op II
vlucht zijn doodgeschoti
Justitie in Suriname liet
cembermoorden jarenla
gemoeid. Momenteel is IJ
se toch hoofdverdachte i
justitieel onderzoek dat 1
lijk later dit jaar eindelijk r
een rechter komt. Boutei^
heeft de „politieke veran
delijkheid" voor de moo
erkend, maar hij blijft vo j
den nooit zelf te hebben rj
schoten.
Na de formele terugkeer
een burgerbewind in 191
hield Bouterse zowel pol
als zakelijke macht. Hij 0^
vouwde lucratieve prakti
de cokehandel en dat kvi
hem uiteindelijk in Nede
te staan op een celstraf b
jaar. i
Deze week werd bekend
een herzieningsverzoek 1
van de advocaat van Boi j
die meent dat de zaak of n
bekeken moet worden 01
twijfel is over de betrouv
heid van de kroongetuig ,t
drugszaak.
Bouterse zelf werd in 20(
gestoord parlementslid Jj
brengt zijn tijd vooral do
de binnenlanden, waar I jj
uitgestrekt landgoed hee
Ministerie van Binnenlandse Zaken
Algemene Vrije en Geheime Verkiezingen 2005
Wijdenbosch tijdens een persconferentie op 19 mei in Paramaribo. De oud-president ont
kende dat hij tijdens zijn regeerperiode 830.000 euro heeft verdonkeremaand.
Foto: ANP/Olaf Kraak
tiaan ook te weinig doet aan de
stijgende criminaliteit, de kwa
liteit van het onderwijs en de
zorg in ziekenhuizen.
Venetiaan beloofde vijfjaar ge
leden ook dat de kwestie-Bou-
terse opgelost zou worden. De
ex-couppleger werd in 2000
parlementslid. Hij geldt ook als
hoofdverdachte van de Decem
bermoorden in 1982 toen vijf
tien tegenstanders van zijn
toenmalige bewind werden ver
moord. Er kwam een justitieel
onderzoek naar het bloedbad in
Fort Zeelandia, maar mede
door capaciteits- en andere
problemen binnen justitie ver
liep het allemaal erg traag. Het
proces tegen Bouterse zou nu
later dit jaar moeten gaan
plaatsvinden, maar of dat in
derdaad gebeurt weet niemand
zeker.
Bouterse zelf loopt gewoon
warm voor een nieuwe rol in de
HÉÉIBÉMBÉ
In Paramaribo worden burgers opgeroepen om vandaag te gaan stemmen. Foto: ANP/Olaf Kraak
wist te leveren, nam in 2000 een
nagenoeg failliete boedel over
van de regering-Wijdenbosch.
De toenmalige president zag
zich geconfronteerd met het
grootste volksoproer sinds de
onafhankelijkheid in 1975. De
woede over de slechte econo
mie, de hoge prijzen en de spil
zucht van het kabinet was zo
groot dat Wijdenbosch ver
vroegde verkiezingen moest
uitschrijven.
Ronald Venetiaan trad voor de
tweede maal in zijn leven aan
als president. Hij beloofde de
boze Surinamers economische
stabiliteit en een grotere wel
vaart. De politieke erfenis van
Venetiaan-II is uiteindelijk ge
mengd. De staatsfinanciën zijn
na de graaicultuur van Wijden
bosch grotendeels op orde.
„Vene" voerde opvallend soe
pel een nieuwe munteenheid
(Surinaamse dollar) in en de in
flatie is binnen de perken. Het
Internationaal Monetair Fonds
(IMF) toonde zich recent opti
mistisch over Suriname en dat
is vooral op het conto van Ve
netiaan en centralebankpresi-
dent Telting te schrijven.
Tegelijkertijd is er kritiek op de
nog altijd erg eenzijdig op het
bauxiet (aluminiumgrondstof)
gerichte economie en het top
zware overheidsapparaat. Veel
Surinamers vinden dat Vene-
