Het Spoorwegmuseum
dendert weer
Totaal vernieuwd Maliebaanstation kan topattractie worden
Tuffend langs de stalen
monsters hoor, ruik, voel en
proefje het leven van toen
.-.V
2005
De centrale hal van het vroegere Maliebaanstation is in oude luister hersteld. Foto's: Cees Zorn/GPD
Volgens directeur Paul van Vlijmen is 't 'het
leukste museum van Europa'. Het publiek
mag daar vanaf 5 juni over oordelen nadat
minister Peijs het een dag eerder officieel
heeft heropend. Feit is dat het grondig
vernieuwde Spoorwegmuseum aan de
Utrechtse Maliebaan alles in zich heeft
om tot een topattractie uit te groeien.
door Gerard Chel
Ooit zelf een stoomlocomotief bestuurd? Of in
een schuddende postwagon brieven gesor
teerd? Het kan - en nog veel meer - in het nieu
we Spoorwegmuseum. Hoewel, museum is eigenlijk niet
meer het juiste woord, want daarbij denk je al snel aan
vitrines vol oude spullen die je niet aan mag raken. In
het historische Maliebaanstation draait alles om bele
ving en ervaring. Je kunt er diesel ruiken, stoom zien,
treinen horen en luisteren naar verhalen van reizigers,
zojuist aangekomen met de Oriënt Express.
Bijna twee jaar is het museum gesloten geweest om het
te kunnen opknappen en vooral uitbreiden: er is nu vier
keer meer ruimte dan vroeger. Totale kosten: 32 miljoen
euro. Vanaf zondag 5 juni is het weer open en wordt ge
hoopt op 230.000 bezoekers per jaar - voor de renovatie
waren dat er
zo'n 150.000.
Wie het Spoor
wegmuseum
eerder bezocht,
zal niet zo veel
meer herkennen.
Natuurlijk, de
eerste stoomloc
van ons land, de replica van de legendarische Arend uit
1838 - het origineel is gesloopt - staat er nog steeds,
evenals de stoomloc NRS 107 uit 1880, de NS 5085 Long
moor, stoomloc SS 13, de Sik en natuurlijk de Blauwe En
gel. Ook het koninklijk rijtuig waarin Juliana met haar
kleinkinderen naar Lech reisde staat er weer en nog tien
tallen andere locs, rijtuigen en treinstellen.
Maar al dit historische treinmaterieel staat niet meer, zo
als een paar jaar geleden, buiten langzaam weg te roes
ten. Het heeft een plek gekregen in een immense hal, die
uiteraard lijkt op een spoorwerkplaats. Daarin heeft het
museum vier werelden gecreëerd waar het publiek met
terugwerkende kracht en actief een stuk treingeschiede-
nis kan meebeleven.
Restauratiewagon van de Oriënt Express.
Het nieuwe museumgebouw staat op wat eens een groot
open veld was achter de ingang, het oorspronkelijke Ma
liebaanstation. Daartussen loopt overigens een nog
steeds een in gebruik zijnde spoorlijn voor goederentrei
nen en heel soms een passagierstrein.
Pracht en praal
Het voormalig station uit 1874, toentertijd de grote con
current van Utrecht Centraal, vormt nog steeds de en
tree van het vernieuwde Spoorwegmuseum. Vanaf de
Maliebaan vertrokken de treinen naar Parijs en via Hil
versum naar Amsterdam. Station Maliebaan had meer
pracht en praal dan Centraal en is na de verbouwing
weer in oude glorie hersteld, inclusief marmeren vloe
ren, kroonluchters, lambrisering, muurschilderingen en
het pluchen meubilair. Zelfs de poepdozen en urinoirs
van vroeger zijn er weer teruggekeerd. En uiteraard de
gecombineerde wachtkamer eerste en tweede klasse en
het wachtiokaal derde klasse. Ook terug van weggeweest
is de kleur uit 1874: rose.
Het Maliebaanstation had geen koninklijke wachtkamer,
station Staatsspoor in Den Haag wel. Die wachtkamer
verdween, maar de inventaris bleef bewaard. In het ver
nieuwde Spoorwegmuseum is het koninklijke vertrek
opnieuw opgebouwd. Inclusief het originele meubilair,
afkomstig uit het Amsterdamse Rijksmuseum.
Wat Maliebaan ook niet had, maar nu wel dankzij sta
tion Dordrecht, is een vroegere stationskapsalon. Erom
heen ligt de spoortuin met onder meer een draaischijf
zoals die vroeger werd gebruikt om locs in de remise te
rijden. Je ziet een watertoren uit het stoomtijdperk, res
tanten van een oude rangeerplek en een seinhuis uit
Groningen. Je kunt er doorheen lopen, terwijl je kinde
ren een ritje maken met de Jumbo Express.
Een van de leukste attracties in de nieuwe hal is de we
reld waarin de 'Stalen Monsters' worden voorgesteld. Je
klimt in een treintje en vervolgens rijd je langs locs en
rijtuigen die ergens in de jaren twintig en dertig van de
vorige eeuw over de rails denderden. Zoals 'de Beul', zo
genoemd omdat het ding zoveel kolen opslurpte dat de
stokers het bijna niet konden bijbenen. Of de Bergkonin-
gin, de robuuste loc waarvoor men in Nederlands-Indië
indertijd wel opzij ging. En terwijl je er langs tuft, hoor,
ruik, voel en proefje het leven van toen.
Rode draad in deze stalen wereld is opa Gommers, telg
uit een fanatieke spoorwegfamilie. Generaties Gommer-
sen werkten bij het spoor en opa begon op zijn zoldertje
een eigen museumpje. Ook dat is te zien en hier en daar
duikt zelfs opa Gommers zelf op. Zo zien we hem als ac
tief vakbondslid, dan weer zittend op een bankje, prach
tige anekdotes vertellend aan zijn kleinzoon.
Opa Gommers is een pop, maar verderop, in de wereld
van de 'Droomreizen', kom je echte reizigers tegen. Zo
juist teruggekeerd van een trip met de Oriënt Express,
vertellen ze over hun avonturen. Op het perron staan
aan beide zijden twee authentieke rijtuigen van de Ori
ent Express. Wie weet heb je geluk en tref je er de kok
van de Express aan, die je inwijdt in de geheimen van de
treinkookkunst. Even verderop arriveer je in een Turkse
kasbah en beland je als vanzelf in een oosters theater.
Daarin een draaiend decor, waar elk kwartier een stukje
treintoneel wordt opgevoerd; kinderen mogen er mee
helpen met het ophalen van hefbomen en het blazen op
fluitjes. Al deze personages worden gespeeld door ac
teurs.
Acteurs - 'edutainers' noemt het museum hen - vind je
ook in de grote centrale hal, de wereld van een 19de
eeuwse werkplaats. Hier mag je met hulp van een simu
lator zelf een stoomloc besturen, en kun je al schuddend
post sorteren. De 'edutainers', vermomd als werklui, ne
men je op sleeptouw langs het materieel, vertellen hoe
het allemaal werkt, maar fluisteren je ook anekdotes in je
Mijndorpje
Dat luisterend oor heb je ook nodig voor een koptele
foon, want in de wereld van 'De Grote Ontdekking', krijg
je een audiotour van John Middlemiss. Hij was de eerste
machinist van ons land en hartstikke Brits, want wij ken
den dat nieuwe beroep toen nog niet. John laat je in een
mijn afdalen, door een uitgehouwen gang naar een
werkplaats in een oud Brits mijndorpje wandelen. Met
als achterliggend idee uit te leggen hoe belangrijk de uit
vinding van de stoommachine en de stoomloc - die op
kolen liep - is geweest.
De trots van het museum is de glimmende stoomloc 'de
Arend'. Oorspronkelijk uit 1838 van Britse makelij en
honderd en één jaar later in Zwolle nagebouwd. In 1839
maakte hij zijn eerste rit tussen Amsterdam en Haarlem.
Met een snelheid van, schrik niet, toen al 90 km per uur.
In het museum staat hij meestentijds stil, al kan er nog
steeds stoom uitkomen. Alleen bij bijzondere gelegenhe
den mag 'de Arend' een stukje rijden. Op breedspoor
wel te verstaan.
Het Spoorwegmuseum is gevestigd in het voormalige Ma
liebaanstation aan de Maliebaan te Utrecht, tel. 030-
2306259. Website www.spoorwegmuseum.nl. Openings
tijden: di t/m zo van 10 tot 17 uur en op de maandagen
tijdens schoolvakanties. Gesloten op 1 januari en 30
april. Entree: volwassenen 12,50, kinderen vanaf 3 t/m
12 jr€9,50, daaronder gratis, evenals museumkaarthou
ders. Senioren 11,00. Vanaf station Utrecht CS rijdt tus
sen 10.00 (heen) en 16.21 (terug) elk uur een trein naar en
van Maliebaan. Kosten voor een retourtje 2 euro p.p.,
kinderen 4 t/m 12 jr 1 euro.
De trots van het museum: 's lands eerste stoomloc 'de Arend'
De spoortuin met een oude watertoren en seinhuis uit Groningen.
