Tokkie-woning Asociale bewoners zijn moeilijk te verbannen Bezoek krijgt opgestoken middelvinger HtUl Achtergrond Interview I Nouwen, spiritueel man in een zakelijke wereld boe op het apart zetten van asociale en gestoorde bewoners. „Gemeenten zijn bang dat er onbeheersbare getto's ont staan." Hoewel de bouw van de wooncontainers in Amsterdam-Noord op een laag pitje staat, is het plan nog niet van tafel. Cees Witte, raadslid voor de Belangenpartij Amsterdam-Noord: „Het is misschien hard dat ik het zeg, maar als je dat soort mensen bij elkaar zet, slaan ze elkaar de hersens in en hebben gewone mensen er geen last van." Dumpen Behalve de angst voor gettovorming, heb ben gemeenten ook moeite met het dum pen van kwetsbaren. Volgens planoloog Singelenberg moet er duidelijk onder scheid worden gemaakt tussen asociale en gestoorde bewoners. „Die eerste zijn woonterroristen, Super Tokkies. Egocen trische types die vaak crimineel zijn, maar volhouden dat zij niets fout doen. Het is de maatschappij die niet deugt. Met die opvatting isoleren zij zichzelf." De tweede groep, gestoorde bewoners, is kwetsbaarder. Het zijn vaak dak- en thuislozen, soms met een psychiatrische stoornis, die het hulpverlenerscircuit be wust mijden. Volgens Singelenberg zijn beide groepen geschikt voor wooncontai ners, „maar je moet ze niet mengen. De Tokkie hoort thuis in een stevig rijtjes huis. De dakloze is het type stadsnomade, die al genoeg heeft aan een tentzeil." Isoleren of integreren? De meeste ge meenten kiezen voor het laatste als het om huisvesting van overlastveroorzakers gaat. Uniek in Nederland is de methode van woningcorporatie Woondrecht in Dordrecht. Aan de hand van een enquête en een persoonlijk gesprek wordt precies geanalyseerd in welk 'portiek' de bewo ner past. Het systeem voorkomt dat alle aso's en gestoorden in één portiek belan den. Zo is er bijvoorbeeld het 'stabiele portiek': schoon en veilig, bewoners zijn tevreden over de woning, er is geen overlast en de relatie met de buren is goed. Volgens Eric Janssens, hoofd verhuur bij Woondrecht, kan hier maximaal één overlastveroorzaker wor den geplaatst. „Nette mensen kunnen hun nieuwe buurman corrige ren." Extreem problematische huurders krijgen niet zo maar een woning. Ze moeten een zogeheten zorgmakelaars- contract ondertekenen. „Integratie werkt alleen als de bewoners meewerken", zegt Janssens. „Jaarlijks sluiten wij pakweg vijf van deze contracten af. Het gaat om zwa re gevallen." Veronique (37) is zo'n zwaar geval. In de Vogelbuurt woont ze in een 'kritiek por tiek': vies en rommelig, veel kansarmen met huurachterstanden. Haar nieuwe woning is nog kaal. Op de betonnen vloer in de woonkamer staat een tafel, een paar stoelen en een bank. „Ik heb geen geld om het in te richten", vertelt Veronique, gekleed in trainingspak. Twee jaar geleden werd ze uit huis gezet. „Mijn vriend was een drugsverslaafde, al mijn geld ging op aan dope. Als ik hem niets gaf, vloog hij door het raam." Ze bouwde een enorme huurachterstand op en werd op straat gezet. Samen met haar zoon trok ze in bij haar nieuwe vriend, die later een agressieve, criminele figuur bleek. Na een jaar lang logeren bij vrien den en bekenden heeft ze via Woond recht deze woning gekregen. Veronique laat haar zorgmakelaarscon- tract zien: haar laatste ex-vriend mag ze niet binnenlaten. Als die op de stoep staat, moet ze de politie bellen. Een nieu we vriend mag niet zomaar bij haar in trekken, ze moet dat melden aan de zorg- makelaar. Drugshandel is verboden en de huur moet voor de eerste van de maand worden overgemaakt. Veronique: „Ik sta met mijn rug tegen de muur, ik voel me eigen aan alle kanten in de gaten gehou den." Ze rolt haar zoveelste shaggie, neemt een slok koffie en zegt: „Ik moet wel, dit is mijn laatste kans. Als ik hier wordt uitge zet, kom ik Dordt niet meer in. Dan ben ik echt ver van huis!" (Omwille van privacy zijn de namen van Ricardo en Veronique veranderd) In Kampen zijn de wooncontainers geplaatst tussen een villawijk en een woonwagenkamp. Foto's GPD/Harmen de Jong Ze werden symbool voor asociaal Nederland: de Tokkies. Nergens welkom vanwege de overlast en de dreiging die ze veroorzaakten. Er zijn heel veel Tokkies en politici willen deze mensen verbannen naar afgelegen plekken. Maar de bouw van wat al 'Tokkie- woningen' heet, komt moeizaam van de grond. Angst voor onbeheersbare getto's overheerst. door Carine Neefjes Op het eerste gezicht lijkt de nieuwe bewoner een aardige man. Als de 53-jarige Ricardo zijn woning op drie hoog betrekt, helpt buurman René hem een handje. Even sa men een koelkast kopen en langs de Gamma rijden, als dank wordt hij overla den met heerlijke Surinaamse maaltijden. Na een paar maanden ontpopt Ricardo zich echter als een psychotische drugscri mineel: „Ik ben de koning van de trap, ik maak je dood." De Banne is een achterstandswijk in Am sterdam-Noord. Veel flats, veel groen, maar geen vertier. In deze arbeidersbuurt zijn de laatste jaren veel Turken, Marok kanen en Antillianen komen wonen. Voor René Siebel en zijn vrouw was de komst van buitenlanders geen enkel probleem. „Wij hadden meer last van Nederlanders die aan stemmingmakerij deden. Op onze trap woonden een Egyptenaar, een Gha- nees, een Eritreër en Turkse mensen. Het was echt een hele leuke trap." Siebel praat in de verleden tijd, want hij is met zijn vrouw en zoon gevlucht naar een wel heel speciale wooncontai ner. Op een afgelegen ter rein, omringd door een ijzeren hekwerk, staat een magazijn van het stads deelkantoor dat Siebel heeft omgebouwd tot huis. Na de jacht op vlooien, ratten en mui zen, heeft zijn gezin nu een veilig onderkomen. „De situatie was onhoud baar", vertelt Siebel. „De ellende begon met enor me geluidsoverlast. Keihard met deuren gooien, 's nachts keihard voodoo- muziek draaien en als ik er wat van zei, werd ik bedreigd." Ricardo had meer eigenaardighe den. Regelmatig trok hij zijn broek naar beneden, te kende doodskruizen op deuren, gooide wasrekjes en pak ken melk naar beneden en was absoluut onaanspreekbaar op zijn gedrag. „Als ik je op de trap tegenkom, draai ik een schroevendraaier in je rug," dreigde hij. Na aangifte blijkt dat Ricardo een crimineel verleden heeft. Uit het strafblad van twaalf A4'tjes - van steekpartij tot drugsdeal - komt een draaideurcrimineel naar boven. Een no toire overlastveroorzaker, die in zijn vori ge woning in de Bijlmer net zo tekeer ging. Siebel schakelt de politie, de wo ningbouwcorporatie, de GGD en het meldpunt Extreme Overlast in, maar er volgt geen huisuitzetting. Uit angst voor represailles durven buren niet te getui gen. Drie gezinnen verhuizen, alleen Ri cardo woont nog op de trap. Ontoelaatbaren De situatie in Amsterdam-Noord roept herinneringen op aan de jaren twintig in de vorige eeuw. Overlastveroorzakers heetten in die tijd Ontoelaatbaren. 'Al de zulken, die niet thuis horen in een nor maal woningblok en een last, vaak een containers. Voorloper is de gemeente Kampen, die al sinds de jaren negentig vier wooncontainers heeft. Ze staan aan de rand van het industrieterrein Haat land, ingeklemd tussen een bungalow- wijk en een woonwagenkamp. Van de buitenkant ziet de aso-zone er on schuldig uit. Drugsverslaafde Henk heeft zijn tuin versierd met vlaggetjes, wel klinkt er keiharde muziek van Bruce Springsteen. Onverwacht bezoek begroet hij met een omhooggestoken middelvin ger, ook voor de postbode die een pakket je wil afleveren, blijft de deur gesloten. Jan Grootjer (65), die op de hoek woont, doet wel open. Hij heeft niets te verber gen: „Ik ben helemaal geen aso. Mijn le ven is gewoon een beetje raar gelopen. Ik ben alcoholist en heb een ernstige her senbloeding gehad. Op een gegeven mo ment had ik een enorme huurachterstand en werd ik uit huis gezet." Vervolgens lag hij een jaar lang in het park. Via het Leger des Heüs kwam Grootjer aan zijn woon container. Vol trots laat hij zijn huis zien: de woonkamer, volgestouwd met Delfts- Jan Grootjer is apetrots op zijn keurig opgeruimde wooncontainer: 'Mie kriegen ze hier niet uut'. ondraaglijke last voor de omwonenden veroorzaken', zo staat er in De huisvesting van asociale gezinnen in Amsterdam, een uitgave van de gemeentelijke woning- dienst. De Ontoelaatbaren werden onderge bracht in speciale, afgelegen woonwijken met een hek eromheen. Asterdorp (gele gen in Amsterdam-Noord) en Zeeburger dorp, heetten de aso-oorden in de hoofd stad. In Den Haag verscheen het Zomer hof, in Utrecht het Kerkwegcomplex. In andere plaatsen werden Ontoelaatba ren ondergebracht in zogeheten woon- scholen. De bewoners stonden onder cu ratele: elke week kwam de woonopzichter de huur ophalen en controleren of het huis schoon was. De filosofie was dat de ze mensen moesten leren om netjes te wonen. In de jaren vijftig veranderden de gedach ten over hoe om te gaan met deze groep. De nadruk lag niet meer op wonen, maar op het functioneren van het gezin. De man des huizes was kostwinner, moeder deed het huishouden, 's zondags ging ie dereen naar de kerk en als het er niet zo aan toe ging, was het gezin ziek. Die fami lies werden verbannen naar heropvoe dingskampen in Drenthe en Overijssel. De getto's voor asocialen verdwenen defi nitief in de jaren zeventig. Het lag niet aan de mensen zelf dat ze zich misdroe gen, het was de schuld van het kapitalisti sche systeem. Dat, was de toen heersende gedachte, veroorzaakte de grote verschil len tussen arm en rijk. Burgers die buiten de boot vielen, moesten worden gehol pen. Ze kregen diverse hulpverleners over de vloer om hun leventje weer op de rails te zetten. Aso-zone Anno 2005 lijkt het politieke klimaat weer terug bij af. Politici buitelen over elkaar heen met populair klinkende oplossingen voor extreme overlastveroorzakers. Van hufterhut tot Tokkie-woning: de behoefte om asocialen weer te verbannen lijkt gro ter dan ooit. Beverwijk gaat nog dit jaar zes hufterwo- ningen bouwen en in Amsterdam-Noord wordt gedacht aan een stuk of tien woon- blauwe prullaria, en zijn slaapkamer met aan de muur een schilderij van het zigeu nerjongetje met traan. Dagelijks krijgt hij een warme maaltijd van tafeltje-dekje, één keer per week stopt thuiszorg hem onder de douche. Zijn huur wordt ingehouden en van zijn zak geld - veertig euro per week - koopt Groo tjer shag, brood en beleg. Drank komt zijn container niet meer in, sinds twee jaar drinkt hij geen druppel meer.Al leg gen ze duizend euro neer, mie kriegen ze hier niet uut," zegt Grootjer met een zwaai' Kampens accent. Poepzooi Het verbannen van asociale en gestoorde bewoners heeft alleen kans als ze goed worden begeleid. „In het begin is hier veel misgegaan," vertelt Jan Wieten, PvdA-wethouder Welzijn in Kampen. Eén gezin en drie alleenstaande, zwaar ver slaafde mannen werden gedumpt aan de rand van de stad en verder keek niemand er naar om. Wieten: „We wilden rust in de wijken en dachten: Aso's, jullie zoeken het maar uit. Achteraf is dat heel kortzichtig geweest. De containers groeiden uit tot een op vangplek voor alle dak- en thuislozen uit de stad. Tot diep in de nacht werden er drank- en drugsfeesten gehouden, er werd gedeald en geknokt. Dieptepunt was de compleet vervuilde wooncontainer van het gezin, een moe der en twee kinderen, al jong volwassen. De hele woning lag vol met meer dan een halve meter poep, zelfs in de diepvries la gen drollen. De container, die al gauw 50.000 euro kost, moest worden vervan gen. Kampen heeft haar lesje geleerd: de wijkagent, de gemeente, de woningcor poratie, de coördinator Moeilijk plaatsba ren en de Bemoeizorg controleren of de bewoners er geen zooitje van maken. In andere steden gaat het maar moei zaam met de wooncontainers. Plannen genoeg: van Tilburg tot Almere liggen ze in bureauladen. Vooralsnog begint alleen Beverwijk met bouwen. Volgens plano loog Jeroen Singelenberg, werkzaam bij de Stuurgroep Experimenten Volkshuis vesting (SEV) in Rotterdam, rust er een ta- ZATERDAG 21 MEI 2005 Horen, ruiken, proeven en voelen in vernieuwd Spoorwegmuseum Hangjongeren - en het geklaag erover - bestaan al eeuwen

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 2005 | | pagina 1