Fado en de herinnering aan galjoenen
TOERISME
Toerist blijft verstoken van 'magnifieke' keuken Kroatië
van
Lissabon en omgeving geven eigen kleur
aan
Portugees schilderij
Infodagen
Travelhome
Touroperator Travelhome
houdt voorlichtingsbijeenkom
sten over campervakanties in
Australië, Nieuw-Zeeland en
Zuid-Afrika. Op zaterdag 26
maart wordt Australië bespro
ken, op zaterdag 2 april Nieuw-
Zeeland en op woensdagavond
18 mei Zuid-Afrika. Men kan tij
dens de bijeenkomsten een of
ferte laten opstellen. Plaats: Ho
tel van der Valk, Aalsterweg 322
in Eindhoven. Toegangstijden:
op zaterdag van 10.00-14.00 uur
(kosten 5 euro per persoon), de
bijeenkomst voor Zuid-Afrika is
op woensdagavond van 19.30
tot 21.30 uren (kosten 3 euro).
Op zaterdag 16 april houdt Tra
velhome in zijn kantoor een
open dag waar men onder meer
dne verschillende types camper
kan bezichtigen. Aanmelden via
tel. 040 211 39 38 of per e-mail
info@travelhome.nl
Ac 18 maart 2005
Expeditie
Kroost Co
Maar liefst 1,4 miljoen Neder
landers brachten vorig jaar een
vakantie buiten Europa door.
Dat is een stijging van 21 pro
cent ten opzichte van het jaar
daarvoor. In deze groep ook
steeds meer ouders met jonge
kinderen. Zij stellen echter wel
specifieke eisen aan die verre
bestemmingen. Geen malaria
bijvoorbeeld, maar wel com
fort, veiligheid en gezondheids
zorg. Voor deze groep reizigers
is onlangs Expeditie Kroost
Co opgericht door Colinda
Overeek. De jonge reisorgana-
satie organiseert safari's voor
gezinnen met kinderen vanaf 5
jaar en individuele reizen voor
gezinnen met kinderen vanaf 0
jaar naar onder meer Mexico,
Nieuw-Zeeland en de Seychel
len. Reislustige ouders hebben
de website van Expeditie Kroost
Co (www.expeditiekroosten-
co.nl) inmiddels gevonden. De
ze site geeft niet alleen informa
tie over de reizen, maar ook
antwoord op allerlei specifieke
vragen die ouders over de be
stemmingen zouden kunnen
hebben.
De nieuwe fietsgids Ronde van
Nederland.
Fietsen rond
Nederland
Wat het Pieterpad is voor de
echte wandelaar, is de Ronde
van Nederland voor fietsers.
Twaalfhonderd kilometer be-
wegwijzerde fietsroutes langs
de randen van ons land. Een
jaar of zeven geleden gaf het
Landelijk Fiets Platform voor
het eerst een gidsje over deze
mega-fietstocht uit. Dat werkje
is nu vernieuwd. De echte kilo
metervreters doen de Ronde
van Nederland in een vakantie.
Voor de recreatieve fietser is het
traject in 45 stukjes opgeknipt.
Deze deeltrajecten zijn in twee
richtingen bewegwijzerd. Bij elk
deeltraject hoort een gedetail
leerde topografische kaart en
een compacte beschrijving van
wat er onderweg te zien is. Ook
overnachtingadressen, veer
diensten, musea, attracties en
VW-kantoren zijn in de gids
opgenomen.
De nieuwe fietsgids heeft 124
pagina's in een spiraalband en
is voor 17,50 euro verkrijgbaar
bij de boekhandel en de
ANWB/VW.
Actief luieren
op vakantie
Vakantie is een periode van lui
eren, zo zou je zeggen. De ge
middelde Nederlander denkt
daar echter heel anders over;
die gaat wandelen, zwemmen
of fietsen. Dat blijkt uit de re
cente uitkomsten van het Con
tinu Vakantie Onderzoek
(CVO). Wandelen is de popu
lairste vakantie-activiteit
(62,7%). Op de tweede plaats
komt zwemmen (44,4%) en op
nummer drie staat fietstochtjes
maken (33,4%). Bij het onder
zoek is verschil gemaakt tussen
'actief bezig zijn' en passief'iets
te doen hebben'. In de laatste
categorie vallen bijvoorbeeld
ook zonnebaden en vissen. Als
beide soorten in één lijst wor
den gevoegd, dan blijft wande
len koploper, gevolgd door uit
eten gaan in een restaurant
(60,9%). De derde plaats wordt
dan ingenomen door tochtjes
met de auto (53,5%). Daarna
volgen zwemmen en funshop-
pen (34,6%).
Ronald Geul in Motovun. Foto: GPD/Cees van Zweeden
door Cees van Zweeden
Tien jaar geleden werd het land
nog verscheurd door oorlog,
maar deze maand zag het zich
door de Lonely Planet tot beste
vakantieland ter wereld be
stempeld. Een van de redenen:
Kroatië heeft 'magnifiek voed
sel'.
Duizenden toeristen dolen ie
dere zomer met fototoestel op
de buik door de nauwe straatjes
van Motovun, een sprookje op
een heuveltop. Voor de camera
is er genoeg te halen in dit Istri-
sche stadje: stadsmuren uit de
zesde eeuw, schilderachtige
pleintjes, fraaie vergezichten
over de omliggende valleien.
Probleem is echter de buik.
Volgens de Lonely Planet, de
befaamde uitgever van reisgid
sen, heeft Kroatië 'magnifiek
voedsel'. En misschien is dat
ook wel zo, zegt de Nederland
se chef-kok Ronald Geul. Maar
dat voedsel staat er niet op de
kaart. „Thuis kookt men in Kro
atië beter dan in het restau
rant."
Geul weet waar hij over spreekt.
Van huis uit is hij oenoloog,
maar hij kan ook wel een truffel
van een champignon onder
scheiden. In Ierland bakte hij
een Michelin-ster bij elkaar, en
in Kroatië mag hij zijn kook
kunsten op televisie vertonen.
Zijn restaurant Barbacan in
Motovun is het enige dat niet
de eeuwige prsut (ham), cevap-
cici (worstjes) en mixed grill op
de kaart heeft staan.
Maar als restaurateur heeft hij
het in Kroatië niet gemakkelijk.
Als je in Carpentras naar een
markt gaat, tref je daar vijftien
verschillende worsten aan",
zegt Geul, die ook in de Franse
Provence heeft gekookt. „Je
hebt worst met truffel, worst
met eekhoomtjesbrood, enzo
voort. Maar daar hoef je hier
niet om te komen."
Kroatië heeft uitstekende wij
nen, zoals Dingac. Het maakt
unieke kazen, zoals die van het
eiland Pag waar de schapen zilt
gras eten. Istrië herbergt truffels
van een kwaliteit die zelfs in
Frankrijk zeldzaam is, en de
oesters van Peljesac gaan door
voor de beste ter wereld.
Maar de meeste streekgebon
den producten komen er niet
verder dan de maag van de pro
ducerende boer(in). Konavle in
het uiterste zuiden van Dalma-
tië heeft minstens veertig regio
nale lekkernijen, die echter
geen van alle de menukaart van
een restaurant halen.
Bureaucratie
De reden is de fnuikende bu
reaucratie. Wie zijn zelfgemaak
te kaas aan winkel of restaurant
wil verkopen, moet daartoe
eerst een bedrijfje oprichten.
Dat betekent papierwerk, in
specties, belastingen. Geul, die
drie jaar geleden zijn eethuis
begon: „Je moet als restaura
teur zelfs je receptuur door het
belastingkantoor laten goed
keuren."
Een ander probleem is perso
neel. Tijdens de oorlog weken
de beste koks uit naar Italië,
waar ze nog steeds achter het
fornuis staan. Vijfsterrenhotels
zijn ertoe over gegaan chefs uit
het buitenland aan te tri Ekei
maar niet iedereen kani 'erii
luxe veroorloven. „Ik sti Nie
met huisvrouwen te kol fret
vertelt Geul.
Uitnodigend lapt.
Niettemin ziet zijn kaanNpn
nodigend uit. Een voorat
van twaalf euro is misse ch
wat prijzig, maar niet aif^jdi
risotto met kaviaar enz pet
truffel betreft. En voon et
der de tien euro wil blij dfor
er altijd nog kroketten v 'ers
nalen en truffels. De ho aan
rechten beginnen bij zethndi
euro, een bedrag waaiv
kruiden gebraden lamsi öjdi
met een saus van zong^s 1
de tomaten op het bord teni
Geul is nog een beetje e bij 1
pende in de woestijn, n dsbe
zijn tekenen dat zijn ro erji<
gehoord. Bij het filmfes
Motovun vorige zomer dag
hem gevraagd de cateri jgen
doen voor de hoogmog
gasten, wat hem na aflo wo
compliment opleverde doo
Kroatische president ft oms
egaf
den
id I
Europa's meest westelijk punt Cabo da Roca, al claimen meerdere rotspunten deze status.
Het tompouceachtig koninklijk zomerpaleis 'Palacio da Pena'. Foto's: GPD
Estoril, Cascais, Sintra, Óbidos, Setübal. Plaatsen en plekjes rondom
Lissabon die een eigen kleur geven aan het schilderij dat Portugal
heet. Met paleizen, kerken, kastelen en kloosters. Met stranden, rot
sen, bossen en dolfijnen.
door Gerard Chel
De geur van sop. Fado-klanken
rollen beter over schone tafels.
Een krassige stem klinkt uit de
hoek van het café. Met de ogen
dicht, een hand in de zak, de
ander op de tap, perst de man,
spits gezicht, vette haren, slecht
gebit, melancholieke melodieën
over z'n lippen. Hij bezingt het
leven van alledag en ai, wat een
droefenis allemaal.
Op de drempel van datzelfde
leven antwoordt vanuit het
niets een andere stem. In de
deuropening worden we verrast
op mooie, diepe, warme halen.
Er ontstaat een duet, een duel
met klanken. Op het pleintje
buiten blaffen honden. De zoe
te stem hoort bij Sérgio, zo er
varen we later en handgeba-
rend verwisselt een thuisge-
brand cd'tje van eigenaar.
Het weinige publiek is stil in dit
Fado-cafeetje in 't hartje van
kronkelig Alfama, de oude vis-
serswijk van Lissabon. Geen
tent voor horden toeristen. Die
gaan in groepsverband ge
dwongen naar de meer com
merciële uitbaters in die andere
wijk Bairro Alto, waar je al 'n
tientje lichter bent als je er bin
nenstapt. In onze kleine kroeg
A Baiuca volstaat voor drie man
een karaf rode huiswijn. Voor
negen euro. Te drinken uit ste
vige limonadeglazen.
Lissabon, een veel bezongen
stad. Ooit, toen de Taag nog
dichtbij stroomde, lag heel de
wereld aan je voeten. India,
Afrika, Zuid-Amerika. Marmer,
goud en specerijen. Nu ben je
achterop geraakt. Je eens zo
statige straten waaraan huizen
van de rijke klasse, liggen er
verwaarloosd bij.
De 'Lisboa's laten zich niet gek
maken door Europa. Nog niet.
Lekker eten, 'n goed glas wijn
en dan naar het strand. En de
rest? Dat zien ze morgen wel.
'In Porto wordt het geld ver
diend, hier geven wij het uit',
zegt de hoofdstad.
Lissabon, je moet worstelen om
boven te blijven. Maar je wor
stelt. En dat werkt. Zo transfor
meert Bairro Alto, met z'n licht
glooiende en hobbelig geplavei
de steegjes, langzaam in een
bruisend uitgaanscentrum.
Waar wij deze avond, met een
knipoog naar de bouwvallen,
menige kroeg en eethuisje ont
dekken waar het binnen en bui
ten druk gezellig is. Eerder op
de dag hadden we al gezien dat
hier ook trendy winkeltjes ont
staan. Van design kinderkleding
tot extravagant schoeisel.
Verderop liggen de meer mo
derne winkelstraten van Chia-
do. Modern omdat een woeste
brand twee decennia geleden
de kleurrijke buurt in grijze as
veranderde. Herbouwd is het
de elegante winkelwijk van
vroeger gebleven. Hier, op het
terras van A Brasileira schreef
Pessoa, glaasje onder handbe
reik, z'n gedichten. 'De Taag
heeft grote schepen/En op haar
water vaart nog steeds/Voor de
genen die in alles zien wat er
niet is/De herinnering aan de
galjoenen'.
De gebrilde dichter zit er nog
steeds. Zijn ziel echter rust in
het klooster in de deels afge
broken havenwijk Belém. Waar
ooit ontdekkingsreiziger Vasco
da Gama sliep voordat hij op
zoek ging naar westelijke routes
over de wereldwateren. Het
'Mosteiro dos Jerónimos' is een
pompeus gebouw en zo wit dat
het pijn doet aan de ogen. Vas-
co's resten rusten er ook, maar
dat claimen meerdere plaatsen.
De dode Da Gama heeft meer
botten dan de levende ooit had.
Nu we toch in Belém zijn wip
pen we even binnen bij 'Pastéis
de Belém' - 'sinds 1837' staat
op gevel en servetten. Dankzij
een geheim recept van blader
deeg pudding, bestrooid met
poedersuiker en kaneel, kun
nen we ons aan dit zoete gebak
verlekkeren. En voor 0,75 lus
ten we er nog wel eentje.
Aan de overzijde van de Taag
gloort Costa Azul. Doel is Setü
bal, nijverig visserstadje aan de
Sado, waarvan bij nader onder
zoek het centrum ons niet echt
zien we ze toch. 'Kijk, een setje
dolfijnen', kraait iemand. Wat
heet, wel twee setjes. Als ge
haaste danseressen vinnen ze
door de waterlijn. Ze blijven
langer onder water dan nor
maal, doet Pedro ons geloven.
Hij daagt ze uit door golven te
maken in hun vaarwater, maar
de dieren reageren niet. Geen
zin in een spelletje.
We blijven een tijdje naast ze
varen, genietend van deze on
verwachte eenwording met de
natuur. Dat lawaaierig en stin
kend wordt verstoord door en
kele waterscooters. Pedro ge
baart dat ze op moeten rotten.
Wat ze doen. 'Onbegrijpelijk
dat dat niet verboden is, schrijf
er maar over'. Waarna wij even
later vol gas, buikschepen en
veerboten ontwijkend, de mon
ding van de rivier verlaten.
Kloosters, kerken, kastelen en-
paleizen. Onderweg langs de
kust van Estoril en Cascais ko
men we deze bouwwerken vaak
tegen. Maar het summum van
al deze pracht en praal is het
vroegere koninklijk zomerpaleis
in Sintra. 'Mooi van lelijkheid',
dichtte onze Hans Dorrestijn,
mogelijk geïnspireerd door dit
'Palécio da Pena'.
Allemachtig wat een ratjetoe
aan stijlen, ornamenten, mina
retten, koepels, meubels. Van
authentiek mooi tot namaak le
lijk. Met groene, gele en rode
muren, kantelen en torentjes.
Met waterspuwers, kroonluch
ters, hofjes en balkonnetjes. En
de onvermijdelijke blauwe Por
tugese tegel azulejo. In onge
kende hoeveelheden. De excen
trieke Spaanse schilder Dal! zou
er zich zo thuis hebben ge
voeld. 't Heeft wel wat weg van
zo'n tompouceachtig gipsen
paleis in Disneyland. Nee, dit
még je niet overslaan.
De weg ernaartoe voert ons
door een prachtige, heuvelach
tige streek. Waarover vele le
gendes de ronde doen. Over
druïden en geheime tunnels.
Terwijl de kuststreek tussen
Cascais en Sintra overwegend
kaal rotsachtig is, met steile
klippen soms en hier en daar
een strandje en vissersdorpje.
Met onverwachte duinen bij
Guincho, door de wind in golf
jes van zand over de weg gebla
zen. En natuurlijk met Europa's
We wippen even binnen bij 'Pastéis de Belém' waar we ons verlekke
ren aan wereldberoemd zoet gebak.
De bekende Portugese tegel azulejo kom je in vele gedaante&ein
Het koninklijk huwelijkscadeau Óbidos.
tot de verbeelding spreekt. Na
bij de haven wordt druk ge
bouwd om het toeristisch aan
trekkelijker te maken.
De steile rotskust langs de At
lantische Oceaan, westelijk van
de stad, is rijkelijk voorzjen van
groen. Was, moeten we verbe
teren, want een fikse bosbrand
heeft afgelopen zomer ruim
eenderde van dit 'Serra da Arra-
bida' verwoest. De kale zwarte
staketsels van bomen en strui
ken en de nog steeds grauw ge
kleurde bodem leggen een bizar
accent op dit landschap. Dat
toch al onder druk staat door
de cementfabriek die alles in de
directe omgeving met grijstin
ten overdekt.
Bijzonder aan de Sado is dat er
een kolonie dolfijnen leeft. Niet
stroomopwaarts in de stille wa
teren van het natuurgebied,
maar temidden van druk
scheepvaartverkeer. Zwemmen
op-en-neer tussen rivier en
oceaan. Om deze dagelijkse
gang mee te beleven, stappen
we in een rubberen boot, waar
na we spetterend de rivier af
zoeken. Tevergeefs.
Net tegen de tijd dat schipper
Pedro er de balen van heeft,
meest westelijk punt Cabo da
Roca, al wordt ook deze claim
niet overal erkend.
Alles behalve een legende is dat
Portugal tot begin vorige eeuw
door monarchen werd be
stuurd. Overal kom je daarvan
nog sporen tegen. Neem Óbi
dos in de wijnstreek Oeste. Een
geheel ommuurde stad, van
waaruit als 'n angel in de einder
een aquaduct het heuvelland in
priemt. Niet uit de Romeinse
tijd, maar een paar honderd
jaar later.
Huwelijkscadeau
Dit stadje was zes eeuwen lang
hét koninklijk huwelijkscadeau.
Koningen schonken het hun
koninginnen. Onze gids Mari
anne, half Nederlands, half Por
tugees, verraadt zich door vele
weetjes over al die vergeten
vorstenhuizen. En ziedaar: ze
blijkt kleindochter van de klein
dochter van een van de troon
opvolgers. We geloven h rtt
haar woord en kunnen 1 K]
een buiging onderdruk! e
We lopen langs de witte b<
met blauwe en gele verf 'd
derd, en zigzaggen lette
door de oude stadspooi ert
Waar we opzij moeten s U(
voor auto's. Autovrije a s
historisch of niet, zijn s
in Portugal, zo hadden
ders ook al ervaren.
Het chagrijn hierover di
we soepeitjes weg in de
kroeg Errik Rex met de t
'ginjinha d'óbidos', gebiM(
van een kersensoort me val
ning, kaneel, bruine suillte
brandenwijn. 's Avonds,
heerlijk-romantische polul
steken wij er onze mess dd
opnieuw zo'n vorstelijken
gese maaltijd.
En wederom verbazen v1111
erover waarom toch altien
Franse keuken met de efh'
strijkt.
Voor informatie over Lissabon: www.visitlisboa.com en pnke
www.lissabon.nl.
Voor Estoril Sintra:
www.estorilsintra.com en www.cm-sintra.pt;
Voor de regio Oeste en Óbidos: www.rt-oeste.pt en
www.cm-obidos.pt;
Voor Costa Azul en Setübal: www.costa-azul.rts.pt;
Dolfijnentocht over de Sado: www.vertigemazul.com;
Algemen informatie: Portugees Verkeersbureau, Haagsch
63, 2511 CP Den Haag, tel: 0900 7678 84 25. E-mail:
icep.haia@icep.pt, website: www.portugalinsite.com;
