'Musical is een prachtig genre
KUNST CULTUUR
Mysterie van de tulpenschilder moeilijk te ontrafelen
imige zwerftocht
ior nachtelijke stad
NOODZAKELIJK KWAAD
Inktaap voor Arthur Japin
a Haasse geeft
otheek weg
wjiw album
CHIPS
Wat nou Historisch
,uay van Marek
*1 der Jagt
HOC 941
vrijdag i8 maart 2005
R5
rotterdam/anp - Arthur Japin
is gisteren in Rotterdam onder
scheiden met de Inktaap, 'de li
teraire jongerenprijs voor het
Nederlandse taalgebied'. Japin
kreeg de prijs voor zijn roman
'Een schitterend gebrek'.
Leerlingen van 120 Vlaamse en
Nederlandse middelbare scho
len gaven Japin de voorkeur bo
ven Hafid Bouazza ('Paravion')
en Chris de Stoop ('Zij kwamen
uit het Oosten'). Een schitte
rend gebrek werd vorig jaar al
onderscheiden met de Ubris Li
teratuurprijs. De uitreiking van
de Inktaap viel samen met de
Dag van de Literatuur van Buik-
Boek, een organisatie die jonge
ren al dertig jaar in contact
brengt met Nederlandse schrij
vers en hun werk.
lag - Schrijfster Hella S.
e heeft gisteren haar per-
ke Indische bibliotheek
inken aan Het Indisch
1 Den Haag. De collectie
boeken, tijdschriften en
Is over Indië en Indone-
persoonlijke fotoboeken
iliefilms. Op termijn
w ie collectie opengesteld
elangstellenden, bezoe-
biografen,
mg
lP/Marcel Hemelrijk
- De populaire
jj!PS heeft woensdag-
in Amsterdam het
album 'The world of
gepresenteerd. Voor de
plleden, Rach-L, Kevin,
iPeter, begon het avon-
103 met de hit 'CHIPS
f. Sindsdien heeft het
ïgelmatig de hitparades
ld. Momenteel bezet
koppositie van de
(dupet 'One, two, three',
door Jan Rijsdam
leiden - Furore maken als wrat
tenzwijn. Het was niet de be
dachte carrière van Leidenaar
Marcel Jonker om als acteur in
een beestenpak rond te lopen.
Sinds de première vorig jaar
heeft hij bijna 400 keer de rol
gespeeld van Pumbaa en is hij
samen met Marc Lauwrys, die
stokstaartje Timon tot leven
brengt, het succesnummer van
musical 'The Lion King'.
„Ik kom uit het gesubsidieerde
circuit", vertelt Jonker. „Heb
Shakespeare en Tsjechov ge
daan. Dan speel je een voorstel
ling vijftig of zestig keer. Dus dit
is wel iets heel anders. Maar het
is niet moeilijk of vervelend om
een voorstelling vierhonderd
keer te spelen. Ik denk als je
zwaar drama doet, dat het an
ders is. Een komische rol is ge
makkelijker. Het draait in 'The
Lion King' natuurlijk allemaal
om de jonge leeuw Simba.
Maar Pumbaa en Timon zijn
echt een fenomeen geworden.
Er zijn knuffels en mokken van
Pumbaa. Dat is een heel vreem
de gewaarwording."
Wereldwijd zijn er tien shows
van 'The Lion King' in produc
tie. Die lijken sterk op elkaar,
maar er zijn ook verschillen,
weet Marcel Jonker. „In New
York wordt Pumbaa gespeeld
door een acteur die twintig jaar
ouder is dan ik. Ik ben daar een
keer naar het theater gegaan en
heb gezegd: 'Ik ben het varken
uit Nederland. Kan ik het var
ken van hier spreken'. Dat is
wel gek, iemand te ontmoeten
die dezelfde rol speelt. Hij is net
zo'n man als ik, maar geeft toch
een heel eigen accent aan Pum
baa."
„De voorstelling in Nederland
is geen exacte kopie van die in
New York. Elke show heeft z'n
Sassenheimse chemicus schrijft boek over onbekende kunstenares
Marcel Jonker (links) in de huid van Pumbaa: „Fysiek is het een zware rol. Het pak van Pumbaa weegt 23 kilo." Foto: Deen van Meer
Leidenaar Marcel Jonker speelt wrattenzwijn Pumbaa in The Lion King
miteit bepalen de bewegingen.
Mensen lopen kil voorbij of be
kijken elkaar van een afstand.
Getrek en geduw bepalen vaak
het contact tussen dansers.
Duetten vallen uiteen. In een
mooie climax van groepsdan-
sen wordt een razende gespan
nenheid opgebouwd. De grim
migheid spat er vanaf als de
dansers zich in een rij opstel
len, waaruit steeds tweetallen
naar voren stormen om in flit
sende vaart een bikkelhard duet
te dansen.
Bij een filmpje van een rokende
fabriek verstrengelen drie dan
sers hun ledematen prachtig.
Het lijkt of hun lichamen tot
machines geassembleerd wor
den. Een danseres staat drome
rig toe te kijken. Dat is iets wat
telkens de kop opsteekt in 'I'm
Here': het dromerige individu
dat naar zachtheid verlangt.
Hoewel er momenten zijn dat
de bewegingen de aandacht
niet vasthouden, heeft 'I'm He-
re' veel overtuigende beelden
en krachtige dans. De strekking
laat niets aan duidelijkheid te
wensen over, wat vaak prettig
overkomt, maar ook een gevaar
in zich bergt. De uitbeelding
van de tragiek ligt er nogal eens
te dik bovenop. Vooral in de
scène waarin een meisje door
vier jongens belaagd wordt, is
het ruwe geweld tegenover de
weerloosheid precies wat je je
bij zulke gebeurtenissen voor
stelt.
Conny Janssen zou iets meer te
raden over mogen laten.
door Floor Ligtvoet
lisse/sassenheim - Voor een
fraaie tulpentekening leggen
liefhebbers op een veiling met
gemak een flink bedrag op tafel.
De schilderingen worden ge
koesterd. Dat lag anders in de
tijd waarin de tulpentekeningen
werden gemaakt, van de 16de
tot en met de 18de eeuw. Toen
sprong men er beduidend min
der zorgvuldig mee om. De bol-
lenboeren gebruikten de prenten
slechts als reclamemateriaal om
hun waren gemakkelijker te kun
nen slijten.
Inmiddels hebben foto's de tra
ditionele schilderingen allang
verdrongen. Maar de fascinatie
voor de geschilderde tulp is nog
niet bij iedereen verdwenen. Zo
heeft Sassenheimer Frans Wil-
lemse (60) in zijn vrije tijd uit
gebreid onderzoek gedaan naar
het fenomeen. Het resultaat is
gebundeld in het boek 'Het
mysterie van de tulpenschil
der', uitgegeven door Museum
de Zwarte Tulp in Lisse.
Willemse, een gepromoveerd
chemicus, heeft als zoon van
een bollenboer de tulpenkweek
nooit helemaal los kunnen la
ten. Zijn professionele kennis
over kleuren en verf liet hij
daarom op de schilderingen
Eeuw bereikte de tulpenhandel
namelijk een hoogtepunt. Er
werd hevig gespeculeerd in de
tulpenbranche en kwekers had
den er in die tijd grof geld voor
over om hun reclamemateriaal
door goede kunstschilders te la
ten vervaardigen. Vooral de
tulp met vlammenpatroon
werd een doorslaand succes.
„Niemand wist in die tijd dat de
vlammen eigenlijk op een zieke
tulp duidden."
Het boek over het vfcrk van de
mysterieuze tulpenschilder laat
vrijwel uitsluitend vlammende
tulpen zien. Deze soorten ver
kochten immers het best en
commercieel succes was het
hoofddoel van de tulpenteke
ningen. Pas jaren later onder
kenden kunsthistorici de artis
tieke waarde ervan.
Jammer genoeg wordt ook in
'Het mysterie van de tulpen
schilder' de identiteit van de
kunstenares niet ontrafeld.
Maar de lezer houdt aan het
boek wel één troostende ge
dachte over: de anonieme kun
stenares heeft in haar leven
waarschijnlijk nooit op zoveel
belangstelling voor haar schil
deringen durven hopen.
Het boek 'Het mysterie van de
tulpenschilder' is voor 58,30
euro verkrijgbaar bij Museum
de Zwarte Tulp, Grachtweg 21
in Lisse.
ree winnaars
idgren-prijs
kholm - De Britse schrijver
1 n' p Pullman en de Japanse
trator Ryoji Arai zijn uitge-
n ien tot winnaars van de As-
jndgren Memorial Award
1 De Zweedse onderschei-
is de grootste prijs ter we-
troor jeugdliteratuur. De
m roemt Arai's eigen en on-
ipelbare stijl. Zijn platen-
et en stralen volgens de be
daars warmte en humor
ie kinderen en volwasse-
tanspreken. Pullman, die
rmeer de trilogie 'Het
|en Kompas' heeft ge-
da ven, is naar de mening
0r ejury een 'meestervertel-
w prijs (circa 550.000 eu-
ad i ingesteld door de Zweed-
;ering ter nagedachtenis
strid Lindgren, de schrijf-
an Pippi Langkous.
W
ir c /lag - Onder zijn schuil-
:er Marek van der Jagt
vri ft Amon Grimberg dit jaar
aal say voor de Maand van de
ïati Be onder de titel 'Otto
art ger of Bestaat de jood?' In
ka toog over de Oostenrijkse
ischapper filosoof Weini-
1 diens omstreden werk
ilecht und Charakter'
Van der Jagt uiteindelijk
stei iet antwoord op de vraag:
iro it de jood? Het essay van
Pt van der Jagt is vanaf 1
lerkrijgbaar voor 3,50 eu-
eigen stijl en toon. De voorstel
ling is anders vertaald, er is an
der publiek. Je speelt een rol
ook niet steeds hetzelfde, pro
beert dingen uit, gaat op een
andere manier met het materi
aal om. Voor de première had
ik de rol 14 keer gespeeld, en nu
bijna 400 keer. In die tijd kom je
er achter welke sterke punten er
nog meer in een karakter zitten.
Dan denk je: als ik dit zus doe,
is het net een stukje leuker dan
wanneer ik het zó doe. Zo'n rol
kristalliseert zich dus uit in de
loop der tijd."
„Uiteindelijk ben je als acteur
degene die de figuur Pumbaa
tot leven wekt. Anders blijft de
pop een pop. Je brengt een ka
rakter op smaak door er iets
van jezelf in te stoppen. Maar
wel binnen bepaalde grenzen.
Als je over de grens gaat word je
terug gefloten. Er is wel iemand
die er op let dat het een homo
gene voorstelling blijft."
„Fysiek is het een zware rol.
Het pak van Pumbaa weegt 23
kilo. Vooral in het begin was dat
een enorme belasting voor mijn
rug. Maar het went wel. Ik sta
onder controle van een chiro
practor die zorgt dat mijn rug in
orde blijft. En ik moet veel trai
nen om in conditie te blijven.
Meestal lig ik 's nachts pas om
drie uur op bed. Mijn vrouw
speelt in 'Mamma Mia', dus we
zijn ongeveer dezelfde tijd
thuis. Dan praat je nog een
beetje na en is het gauw laat."
„Zodra ik opsta ben ik weer met
de show bezig, 's Middags ga ik
naar het theater. Daar eet ik
wat, doe ik stemoefeningen. Ik
kijk of de pop in orde is, of alles
goed beweegt, want als dingen
het niet doen zit je niet lekker
in de voorstelling. Tien minu
ten voor aanvang hebben we
een meeting met de hele cast.
Op het moment dat de voor
stelling begint ga ik naar de
schmink, word ik helemaal
dicht gesmeerd. Na afloop
moet ik flink schrobben om het
den aangetrokken. „In de
kleedkamer naast mij hoor ik
elke avond Afrikaans gezang.
Die mensen hebben zo'n onge
looflijke spirit. Ik heb wel eens
een dag dat ik denk: laat de tent
maar aftikken. Maar zodra ik in
het theater kom en de positieve
energie voel die zij uitstralen,
heb ik er weer zin in. Terwijl het
voor hen veel lastiger is om in
zo'n productie te stappen, in
een ander land met heel ver
schillende mensen. Wat je deelt
is het gevoel dat je elke avond
met elkaar een mooie voorstel
ling wilt maken."
Jonker heeft de smaak van het
spelen in een musical intussen
goed te pakken. „In Nederland
wordt nog altijd met een zekere
gêne naar het genre gekeken.
Toen ik in 'The Lion King' ging
spelen zei een collega-acteur
tegen me: 'Dat je dat doet'. En
ik moet eerlijk zeggen: aanvan
kelijk was ik zelf ook wel scep
tisch. Maar de musical is een
prachtig genre. Het is het mooi
ste, maar ook het moeilijkste
wat ik ooit gedaan heb: je moet
kunnen acteren, zingen, dan
sen en poppenspelen. Voorlo
pig heb ik er nog geen genoeg
van. In New York heb ik 'Hair-
spray' gezien. Daarin speelt een
hele grote, zware man die een
liedje zingt over zijn moeder.
Prachtig! Als Van den Ende dat
in Nederland op de planken
brengt zal ik hem zeker lief aan
kijken."
850.000 Nederlanders hebben
intussen 'The Lion King' gezien.
Maar een bekende Nederlander
is Marcel Jonker niet. „Ik heb
een aantal jaren in 'Toen was
geluk heel gewoon' gespeeld.
Laatst zat ik weer in een afleve
ring en werd ik de volgende dag
op straat meteen herkend. In
tussen werk ik me al een jaar in
het zweet in 'The Lion King'. En
niemand die me daarvan kent.
Niet dat ik het erg vind hoor. Ik
ben het vak niet ingegaan om
heel beroemd te worden."
eater recensie
larten Baanders
van zijn oude liefde los, en al
snel kwam hij tot een verbijste
rende ontdekking. Enkele van
de 56 bekende tulpentekenin
gen die door kunstcritici altijd
aan de meester Anthony Claesz
waren toegeschreven, konden
simpelweg niet van zijn hand
zijn, stelde hij vast.
Willemse zag namelijk een dui
delijk verschil in kleurgebruik
en de manier waarop de verf op
het papier was aangebracht.
Zijn vermoedens werden later
bevestigd door prentenexpert
Theo Laurentius. De bewuste
tekeningen waren geschilderd
op papier dat dateerde uit de
periode 1700-1735. Claesz,
daarentegen, had veel eerder al
zijn laatste adem uitgeblazen.
Direct rees de vraag: wie gaat er
dan schuil achter deze prenten?
Wie is 'de tulpenschilder', zoals
Willemse de anonieme kunste
naar doopte?
Het antwoord geeft zich niet
gemakkelijk prijs, zo blijkt. Wil
lemse bestudeert in het boek
meerdere prenten in detail en
komt tot de conclusie dat de ar
tiest die verantwoordelijk was
voor enkele 'Claesz'-prenten op
zijn minst 650 tulpentekenin
gen heeft geschilderd. „De tul
penschilder moet er een dag
taak aan hebben gehad", legt
Willemse uit. Desondanks sig
neerde de man of vrouw het
werk nooit.
Gelet op de subtiele wijze van
schilderen, vermoedt Willemse
er allemaal weer af te krijgen."
Marcel Jonker is nog steeds ver
baasd dat hij de rol van Pum
baa heeft gekregen. „Ik had
'The Lion King' net in Londen
gezien toen ik werd gebeld of ik
auditie wilde doen. Een paar
dagen later stond ik zelf 'Haku-
na Matata' te zingen. Dat is de
filosofie van Pumbaa en Timon,
wat zoveel betekent als 'geen
zorgen'."
Het is ook een beetje de sfeer
binnen de cast, waarbinnen
Marcel Jonker een van de wei
nigen is die in de Hollandse klei
is geworteld. Om de voorstel
ling de typische Afrikaanse
klankkleur mee te geven is een
flink aantal Afrikaanse castle
Groot Leidsch Historisch Dictee
(2)
- Rembrandt van Rijn, inwoner
van het Zuid-Hollandse Leiden
had zijn leerling Gerrit Dou la
ten weten dat hij een tête-d-tète
zeer op prijs stelde. Van een gs-
m'etje of van geë-mailde post
was in de Gouden Eeuw nog
lang geen sprake, de twee schil
ders communiceerden toenter
tijd gewoon per brief. Of ze
spraken af bij een etablissement
in de Pieterkerk
Choorsteeg de
Vrouwenkerkkoor-
straat of de Janvos-
sensteeg.
Ditmaal kwamen
ze samen in een
chic restaurant
aan de 2e Binnen
vestgracht. Daar
vergaderden toe
valligerwijs ook de
Heren Zeventien,
de bewindvoerders
van de Oost-Indi
sche Compagnie.
Die vochten ver
van Amsterdam op
neutraal terrein in
de gelagkamer bo
ven een oude vete
uit.
Beneden in het
souterrain weidde
Rembrandt erover
uit dat hij met veel scepsis ken
nis had genomen van een expo
sitie van de landschapsschilder
Jan van Goyen en diens schoon
zoon Jan Steen, de genreschilder
en bierbrouwer die domicilie
hield aan de Langebrug. De lo
catie van de tentoonstelling was
een lokaal in de Duizenddraad-
stèeg waar in grote zielenrusten
niet stiekem naar doeken vol
paardebloemen en naar de kon
terfeitsels op perkament van de
gegoede burgerij kon worden ge
keken. Apekool vóór bollebozen,
zo meende Rembrandt. Die een
hartgrondige hekel had aan al
les wat riekte naar laaienlichte-
rij.
Gerrit Dou nochtans beweerde
dat hij niet twijfelde aan de au
thenticiteit van het werk van de
twee andere Leidse concurren
ten. En dat hij de vernissage,
met authentieke hapjes als ka
tenspek, balken brij en crêpes
met kalfsragout geheid met een
bezoekje zou vereren.
Zoveel pedanterie van de kqtit
van zijn leerling schoot de méés
ter acuut in het verkeerde keel
gat. Hij verordonneerde Dop
zijn atelier vooralsnog niet te
verlaten, in afivachting van na
dere orders. Pas jaren later, en
al wonend op de Jodenbree-
straat in Amsterdam, schoot
hem plotsklaps te binnen dat hij
Dou die orders nimmer meer
had gegeven.
ing: Tm Here' door Conny
Danst Gezien: 17/3 Leidse
Schouwburg
Ikt aan een rusteloze
icht, zie je een weg
it autolichten die zo
;en dat ze tot strepen
's je in de auto zit zie
i op het wegdek
;ten. Dit is één van
direct aansprekende
p 'I'm Here' van cho-
fonny Janssen. Tussen
tspringende neonbui-
ige banen vormen,
;ers op, eenlingen,
t daar niet thuisho-
een voetganger niet
jweg thuishoort. Con-
koos het harde
hoeuzj) als thema en Rotter-
B roepen ook foto's
In Carel van Hees
in de stad op. Afge-
rkeren warm verlicht
•^'Irinterieur wordt de
e pr en desolaat neerge-
6n, een fabriek, pas-
pnsen zijn op de
meer dan
De dans sluit naad-
zelf deze grauwe sfeer.
>f te4 zijn vaak gevangen
Me^rkt lichtvlak op de
die verder zwart is.
isolement en anoni-
niet met een kunstenaar maar
met een kunstenares van doen
te hebben. „Ze moet regelmatig
met een penseel van één of
twee haartjes hebben geschil
derd om dit resultaat te kunnen
bereiken."
Als de vrouw in kwestie er in
derdaad een fulltime baan aan
had, zal ze in de tijd van de tul
pengekte hebben gewerkt,
denkt Willemse. In de Gouden
Marcel Jonker: „Het is het mooiste, maar ook het moeilijkste wat ik
ooit gedaan heb." Foto: Roy Beusker
In navolging van steden als
Den Haag en Amsterdam en
afgekeken van het landelijke
Groot Dictee, beleefde de stad
afgelopen maandag de eerste af
levering van het Groot Leidsch
Historisch Dictee. Het initiatief
daarvoor werd genomen door
boekhandel De Kier en het
Leidsch Dagblad.
Aan de eerste versie
deden 44 mensen
mee. Het gemiddel
de aantal fouten
lag ergens rond de
20. Goed dus dat er
volgend jaar tij
dens de boeken
week een vervolg
komt. Er kan nog
wel wat verbeterd
worden aan de
taalvaardigheid
van de meeste deel
nemers.
Nu was het niet
eenvoudig wat
taalonderzoeker
Hans Heestermans
het gemêleerd ge
zelschap aan val
kuilen en instin
kers voorschotelde.
Vooral modernitei
ten als gsm'etje en geé-maild
zijn woorden waarover de mees
te deelnemers hun nek braken.
Het nonsensverhaal over sinter
klaasavond dat was ontsproten
aan het brein van de eindredac
teur van de Dikke Van Dale, be
vatte verder nog eigentijdse
woorden als 50+-arrangement,
enquêtecommissie, knowhow en
no-claimkorting. Niet alleen
veel deelnemers gingen daar de
mist mee in; in zekere mate gold
dat ook voor het dictee zelf.
Het Groot Leidsch Historisch
Dictee, de naam zegt het al, zou
eigenlijk moeten aamluiten op
het thema van de boekenweek -
Spiegel van de Lage Landen.
Maar de Leidse geschiedenis
kwam in het verzonnen verhaal
totaal niet aan bod. Té moeilijk,
zo verdedigde Heestermans zich
na afloop tegen die kritiek. Juist
die moderne woorden zijn zo
moeilijk.
Onzin, zeg ik op mijn beurt. De
taalonderzoeker had er gewoon
even een uurtje voor moeten
gaan zitten. Misschien was er
dan een echt Leidsch en Histo
risch verantwoord 'onzindictee'
uit de bus gerold. Net zo lang en
met ongeveer 40 valkuilen. Zo
iets als dit.
Traditionele tulpen met vlammenpatroon, getekend door een onbekende kunstenares.
Foto's uit 'Het mysterie van de tulpenschilder'
