KUNST CULTUUR
'Ik heb me altijd verzet tegen nostalgie'
i iwft
'Muziekbranche reageerde te defensief op digitalisering'
jjn zwetende tapdanser en chaotische gedichten
Mezzo
Macho
zeker van
zijn zaak
Land van groene heuvels,
liedjes, poëzie en ruzie
Haarscherp beeld en perfect gefiid
R7
Digitale TV van KPN
donderdag 17 maart 2005
§1 li i
W' Uil
- ÉUlrt
Leidse hoogleraar A. Schmidt: 'De klant voelt zich bekocht'
Ai \y-e-
uk van Os.
0:GPD/Phil Nijhuis
eschiedenisboek
«t het goed
1
dl haag - Het thema van de
kenweek, Spiegel der Lage
den, is een succes. Op De
Ij [seller 60, de lijst van best
et ochte boeken, staan mo-
p: iteel maar liefst vijftien ge-
edenisboeken genoteerd.
ioogste nieuwe binnenko-
is 'Moederlandse geschie
dt is'van Henk van Os, het es-
el van de Boekenweek. Geert
53 wiens boeken bij uitstek
to iet Boekenweekthema aan-
len, staat met maar liefst zes
•ai ken in de lijst. Opvallend is
ts dat Jan Wolkers, schrij-
itj van het Boekenweekge-
ink'Zomerhitte', met drie
jn ;en in De Bestseller 60 is
ts igenwoordigd. Met het zo
et uitgekomen 'Dagboek
tt| ',maar ook met twee ou-
titels, 'Terug naar Oegst-
a(j t'en 'Turks fruit',
;si gdboekenprijs
jn 1 Tina en Bruna
n
w haag - Meidenblad Tina
:rs aan het eind van het
oljaar in samenwerking
loekhandelsketen Bruna
ïieuwe jeugdliteratuurprijs
lorhet beste jeugdboek
Sin een meisje de hoofdrol
LTina stelt samen met
a elke drie maanden een
ianvier titels samen. Via de
itevan Tina, www.tina.nl,
ien de lezeressen stemmen
in 'favoboek' voor de Ti
ft una Award. De winnende
ie' ir krijgt een sculptuur en
e s! eldprijs van vijfduizend
de Bij de eerste twee stem-
;en in werd gekozen voor
De ine Oomen (Ezzies Dag-
en Caja Cazemier (Kus-
1 Krullen),
iet
p0 dvatketen
en
)rl - Drogisterijketen Kruid
ige ikoopt in navolging van
res u ook beeldende kunst.
«1 dinsdag liggen in de
i-a fat-filialen gesigneerde
rukken in de schappen
14,95 euro. De zeefdruk-
leii ïrschijnen in een oplage
iet rieduizend exemplaren
pv uk, stuk voor stuk gesig-
nlZe worden in Polen van
otf asse-partout en een tekst
itleg over het werk en de
inaar voorzien,
erl
dei
leiden/anp - Platenmaatschappijen hebben
te defensief en traditioneel gereageerd op de
komst van digitale muziek en nieuwe distri
butiemethoden. Het is daarom zover geko
men dat de muziekindustrie haar eigen klan
ten voor de rechter dreigt te slepen, stelt
hoogleraar A. Schmidt, die namens de Uni
versiteit Leiden deelneemt aan een onder
zoek naar nieuwe bedrijfsmodellen voor de
branche.
Auteursrechtenorganisatie Brein heeft dins
dag bevestigd dat mensen aansprakelijk wor
den gesteld voor de grootschalige versprei
ding van illegale muziekbestanden op inter
net. De stichting verdedigt de auteursrechten
van aangesloten uitgevers.
Platenmaatschappijen hebben het volgens
Schmidt aan zichzelf te wijten dat muzieldief-
hebbers op internet zoeken naar goedkope
(illegale) muziek. „Het wijst op een ongezon
de situatie. De markt lijkt gezond maar ont
beert steun van de consument."
„De klant voelt zich bekocht." De computer
gebruiker betaalt zelf voor de opslagcapaciteit
en distributie en toch ligt in de legale digitale
muziekwinkel de prijs van een liedje rond een
euro. „Tien bestandjes voor tien euro. Dat is
bijna net zo veel als je in de winkel betaalt
voor een mooie cd mét doosje en boekje. Het
is té duur."
Simpel rekenmodel
Een eerlijke prijs laat zich niet vertalen in een
vaste prijs per bestand, meent Schmidt. Een
abonnement ligt meer voor de hand. Een
simpel rekenmodel toont aan dat een beperk
te prijs per maand voor een complete verza
meling muziekjes de branche voorziet van
een redelijk inkomen. De globale omzet van
de muziekindustrie ligt op ongeveer 35 mil
jard dollar per jaar. De 200 miljoen gebruikers
van illegale uitwisselprogramma's veroorza
ken volgens de branche een schadepost van 5
tot 10 procent (maximaal 3,5 miljard dollar).
Schmidt acht daarom 10 euro per maand een
goede abonnementsprijs.
Schmidt kan geen zinnig woord zeggen over
het effect van claims of vervolging. „Het
schrikt de kleine gebruiker misschien af. Wel
licht komt de consument wel massaal in op
stand", gist hij.
Het auteursrecht is wat hem betreft hoe dan
ook 'achterhaald'. In de digitale markt is
plaats voor een compleet nieuwe relatie tus
sen de artiest en klant en een andere verhou
ding met de platenmaatschappij. „De indu
strie kan minder rigoureus rechten gaan opei
sen. Internet maakt het mogelijk dat de artiest
rechten zelf exploiteert en direct zaken doet
met de consument."
Jurist A. Schmidt doet samen met econoom
W. Dolfsma en auteursrechtspecialist W. Keu
velaar onderzoek naar de invloed van recht,
economie en internet op de muziekindustrie
in de informatiemaatschappij.
'Hotel': het eerste geheel sample-vrije album van Moby
door Peter van Brummelen
londen - Fijn hotel, het Metropolitan in Londen.
De bezoeker waant zich er verzeild in het tijdschrift
Wallpaper, zo hip en stijlvol is het er ingericht. En
het personeel lijkt er betrokken van een modellen
bureau. Vanzelfsprekend is het uitzicht uit Moby's
kamer magnifiek: op de voorgrond het groen van
Hyde Park, daaromheen, massief en druk, de bin
nenstad van Londen.
Een passende omgeving om te praten over een
cd die 'Hotel' heet. Moby's nieuwe cd die vorige
week verscheen. In de hoestekst legt hij uit waar
om hij het album zo heeft genoemd. Wat hem
fascineert aan hotelkamers is dat het altijd voelt
of jij de eerste persoon bent die er binnentreedt.
Mensen kunnen er een paar uur geleden seks
hebben gehad, er kan een ruzie zijn uitgevoch
ten, mogelijk heeft iemand vreselijk zitten stin
ken op het toilet. Maar je merkt er allemaal niets
van. Iedere 24 uur wordt zo'n kamer weer volko
men schoongepoetst. Het doet Moby denken aan
de manier waarop de mens zich door het leven
slaat.
'Hotel' is zijn eerste geheel sample-vrije album.
De 'mobytronica' is geenszins afgezworen, maar
ieder geluid dat op 'Hotel' klinkt is door Moby
zelf gecreëerd in plaats van 'geleend' van bijvoor
beeld een oude bluesplaat. „Veel mensen denken
dat ik een deejay ben die met de computer mu
ziek maakt, maar mijn muzikale achtergrond is
tamelijk traditioneel. Ik heb in punkgroepen ge
speeld, maar ook in jazzcombo's en ik heb mu
ziektheorie gestudeerd."
De songs op 'Hotel' schreef hij - 'heel traditio
neel' - met een akoestische gitaar op schoot.
Daarna nam hij ze op in zijn homestudio in zijn
appartement in Manhattan. „Mijn huis is maar
klein, maar met de hulp van een bevriende archi
tect is het gelukt een volkomen gescheiden
woon- en werkgedeelte te creëren. Het is maar
een paar meter lopen, maar als ik 's ochtends de
studio induik heb ik echt het idee dat ik naar
mijn werk ga. En als ik aan het einde van de dag
die paar meter in tegenovergestelde richting af
leg, ga ik ook echt naar huis."
Waar hij altijd erg om moet lachen is het voor
oordeel dat het maken van muziek met behulp
van samples zo makkelijk als wat zou zijn. „Ei
genlijk is het juist een heel ingewikkelde manier
van muziek maken. Geen album is me zo vlot af
gegaan als 'Hotel'." Hij heeft er anderhalf jaar
aan gewerkt, maai' nam in die periode veel meer
op dan wat uiteindelijk op de cd terechtkwam.
„Ik heb rond de 250 songs opgenomen. Het gaat
in de meeste gevallen om nog ruwe versies, maar
alles is bruikbaar. Als ik zou willen zou ik vijf cd's
tegelijk uit kunnen brengen."
Anders dan op de voorgaande twee cd's van Mo
by zijn op 'Hotel' alleen het openings- en het
eindnummer instrumentaal. Moby zelf is de laat
ste om te beweren dat hij goed kan zingen, maar
hij doet het wel graag. En de liedjes die hij zingt
op 'Hotel' klinken bijna allemaal of ze uit de ja
ren tachtig stammen. Referenties: New Order,
Giorgio Moroder, Echo and the Bunnymen, De-
peche Mode, Bowie, Human League en Killing
Joke. Het is de muziek waar Moby, die dit jaar
veertig wordt, zelf mee opgroeide.
„Ik heb me altijd fel verzet tegen nostalgie", zegt
hij. „Maar ik ben de muziek van toen wel altijd
blijven koesteren, het is de muziek die me ge
maakt heeft tot wie en wat ik ben. En ik weet niet
hoe het in Amsterdam is, maar in New York kun
je tegenwoordig geen club binnenlopen zonder
jarentachtigmuziek te horen. Jonge meisjes dwe
pen met de muziek van Dead Can Dance. DJ's
van voor in de twintig draaien The Cure. The old
is new again. Ja, dan ga ik niet moeilijk doen. Als
de hele wereld verliefd is op de muziek waar ik
zelf mee opgroeide, voel ik me niet te goed om
ook terug te gaan in de tijd." Eén cover staat er
op Hotel: het van New Order bekende 'Tempta
tion'. Moby's uitvoering kreeg de goedkeuring
van New Orders Bernard Albrecht. Het leukste
effect van zijn eigen sterrendom vindt hij dat het
hem in staat stelt zijn eigen helden te ontmoeten,
vaak ook met ze samen te werken. De popster is
weer even fan als hij opsomt met wie hij de laat
ste jaren allemaal speelde: „Samen met Lou Reed
heb ik 'Walk On The Wild Side' gezongen. Met
Bono en Michael Stipe zong ik een nummer van
Neil Young. 'Me And Bobby McGee' zong ik met
de schrijver van het nummer zelf: Kris Kristoffer-
son. Maar het mooist van allemaal was mijn duet
met David Bowie. We zaten bij mij thuis op de
bank, ik met een akoestische gitaar, en zongen
'Heroes'. Dichterbij een held kun je niet komen,
lijkt me."
Zoals veel Amerikaanse popmuzikanten zette
Moby zich in de aanloop tot de Amerikaanse pre
sidentsverkiezingen in voor de democratische
kandidaat John Kerry. Moby heeft zijn bezwaren
tegen Bush en diens optreden hoorbaar vaker
uiteengezet. Als een doorgewinterde activist
draait hij zijn verhaal af. Een vrije samenvatting:
het grootste gevaar dat de wereld bedreigt is
George W. Bush.
Intussen hebben de president en Moby een op
vallende overeenkomst: beiden zijn christen. Dat
schept, hoe klein ook, toch een zekere band?
„Nee, ik snap ook niet waarom hij zich een chris
ten noemt. Christus was er heel duidelijk in: Gij
zult niet doden. En toch steunt George Bush de
doodstraf en begint hij een oorlog in Irak. Dat is
voor mij hetzelfde als jezelf veganist noemen en
elke dag bij McDonald's een hamburger gaan
eten."
Nieuwe voorstelling van De Veenfabriek in het Scheltemacomplex
heode With
De Leidenaar krijgt de
et Scheltemacomplex
•Oude Singel stukje bij
te verkennen. De eerste
felling 'Weef voerde door
nten in het gebouw. Het
'kunstproject 'Tagged'
ïokunstenaar Geert Mul
|e aandacht naar de gevel.
Vond was de première
tweede voorstelling van
abriek. 'Voet' zou oor-
ijk op zolder worden
ld, maar is op last van de
overplaatst naar de
'grond.
niets wat er in de
lige dekenfabriek van
gebeurt. Binnen drie
ïn tijd zijn al drie kunst
en gerealiseerd: twee
)rstellingen en een
met videokunst. Thea-
?r Paul Koek maakt wat
reft met zijn ensemble
ifabriek - en De Laken-
ïedegebruiker van het
een veelbelovende start,
yang heeft Koek gezegd
in Leiden zelf op zoek te
aar verhalen die hij voor
IJ ^stellingen kan gebrui-
dr= orliefde voor authentie-
13 se verhalen liet hij al in
„1 r negentig blijken toen
geB culturele hoofdstad van
t ji olland was. Koek maak-
1. P een voorstelling rond de
nk ubeider van de meelfa-
chi 1 'Weef liet hij in janua-
\V3 'oe in vroeger tijden in
S eltema het proces ver-
rari schaap tot deken. Voor
me rist hij beslag te leggen
igel edichten van de nu 79-
;on aidse dichter Antoon
all
is schizofreen en autis-
Tapdanser Peter Kuit met muzikanten in het Scheltemacomplex. Foto: Mark Lamers
tisch. Hij verblijft bijna zijn hele
leven al in inrichtingen. Toch
weet hij door het schrijven van
teksten richting te geven aan
zijn leven. „Hij spreekt ze ook
de hele dag uit", weet Koek, die
de dichter bezocht heeft. Een
van zijn begeleiders heeft de
teksten gebundeld en daar
heeft de theatermaker beslag
op weten te leggen. In het hui
selijke decor dat met behulp
van schemerlampen, televisie
toestellen, koffiezetapparaten
en een houtkachel in het Schel-
tema is ingericht, spreekt Rik
Elstgeest - bekend van de pop
groep Kopna Kopna - de onna
volgbare teksten van Pollman
uit. Gehuld in corduroy broek,
groene spencer en muts zegt hij
dingen als: 'Ik ken Klazien
goed. Ze woont aan de Victoria-
berg. Ze woont er goed. Ze is
verliefd. Op Antoon Pollman.
Ze heeft seks in de broek han
gen. Ik heb gegeten. Andijvie-
stamppot.'
Het multitalent Rik Elstgeest -
hij is muzikant, acteur, zanger
en danser - spreekt de teksten
met een allerliefst gezicht uit.
Het is alsof hij zelf niet begrijpt
wat hij zegt en ondertussen
toch wereldwijsheden orakelt.
'De wereld verandert niet meer.
Het is de hoogste tijd. Om te
gaan werken.' De 'gedichten'
worden live begeleid door drie
muzikanten. Paul Koek zit zelf
achter de vibrafoon.
Maar een minstens zo opmer
kelijke begeleider is tapdanser
Peter Kuit. Op verschillende
vloertjes vertoont hij zijn kun
sten. Zijn tapdans doet niet
denken aan voormalige Ameri
kaans filmhelden. Kuit danst
niet voor de show. Hij maakt
soms eindeloos dezelfde bewe
ging (en klank) of beweegt zich
juist spastisch, waarbij zijn
schaduw langs de achterwand
meedanst. Het is topsport, want
gedurende de vijf kwartier dat
de voorstelling duurt raakt zijn
overhemd steeds meer door
drenkt van het zweet. Het is een
intrigerende combinatie die
Koek in deze kleine, maar inte
ressante voorstelling heeft sa
mengebracht.
'Voet', t/m 2 april, wo t/m za, Schelte-
ma, Marktsteeg 1Leiden. Reserve
ren: tel. 071-3318053.
muziek recensie
Susanne Lammers
Concert: Mezzo Macho. Gehoord: 16/3,
De Waag, Leiden.
Moby: „Veel mensen denken dat ik een deejay ben die met de computer muziek maakt." Foto: CPD
theater recensie
Dick van Teylingen
Voorstelling: Ierse vertellingen van
Theatergroep Flint. Idee, tekst en spel:
Felix Strategier en Fran Waller Zeper.
Regie: Marja Kok. LAKtheater, Leiden,
16/3. Vanavond herhaling.
Mooi land, Ierland. Groen waar
je kijkt, mensen vol verhalen,
poëzie alom, op elke straathoek
staat een pub, in elke pub klinkt
een lied en door een lied ver
geet je de regen. Ierland spreekt
tot de verbeelding. Noem een
voorstelling Ierse vertellingen,
en het theater zit vol.
Hoewel dat natuurlijk ook kan
komen door de uitvoerenden
van Theatergroep Flint. In het
begin van de voorstelling zie je
hun hoofden in een spot: het
droevige en soms boosaardige
clownshoofdje van Fran Waller
Zeper en de stoere Hollandse
zeemannen kaasboerenkop
van Felix Strategier. De laatste
noemt Ierland zijn tweede va
derland, verscheepte zijn
woonwagen vanaf Cherbourg -
ondanks een afgewaaid dak -
naar het groene eiland en trok
daar vier maanden rond, de kar
achter een tractor met een
kruissnelheid van zestien kilo
meter per uur. Romantiek be
staat nog.
Van hun gedroomde tocht heb
ben Mr. en Mrs. Flint een thea
terproductie gemaakt. Ze ver
tellen op een kaal toneel klas
sieke verhalen, over een Ier die
zijn heerlijke heuvels verlaat, de
wereld intrekt en als gesneuvel
de soldaat terugkomt, over hun
ontmoetingen met welbe
spraakte plaatselijke helden en
vooral over hun reizigersleed.
Ierse vertellingen hangt sterk
op het geruzie tussen een man
en een vrouw samen op reis.
Verkeerd kaartlezen, de dissel
naar de knopen rijden, rampza
lige omwegen. Het is wel even
aardig, maar het duurt nogal
lang. De andere pijler van het
programma zijn de liedjes van
Strategier met zijn accordeon.
Skibbereen, The Sally gardens,
Innisfree... Ook aardig, soms
zelfs mooi.
Jammer dat er zo weinig ver
band zit tussen de onderdelen
van de voorstelling. Nu blijft
het bij wat tamelijk vrijblijven
de impressies waaruit we niet
meer van Ierland te weten ko
men dan het tamelijk toeristi
sche beeld van veel drinken en
veel praten. Okee, de schapen
kunnen er zwemmen, dat is een
verrassing. Het land is mis
schien geweldig, maar het
stond de ruzies van Felix en
Fran niet in de weg. Hebben ze
het er nou naar hun zin gehad?
Dat weet je pas als je de reisver
slagen leest op de www.theater-
groepflint.nl. Kennelijk vonden
ze geluk in een tweede vader
land ongeschikt voor het thea
ter.
Lef, humor en vooral erg mooie
stemmen. Dat is Mezzo Macho,
een van de weinige Nederland
se a-cappellagroepen die er een
eer in stelt harmonieus samen
te zingen, zo niet de enige. Niks
om de beurt soleren en de rest
ineen laten schrompelen tot
een voor de hand liggende,
quasi-instrumentale begelei
ding - gewoon schitterende,
meerstemmige arrangementen
waarin elke stem mooi en on
misbaar is.
Mezzo Macho bestrijkt een
breed gebied. Ze putten met
een knipoog, maar liefdevol, uit
veel verschillende bronnen, van
Mozart tot de Comedian Har
monists, van Stevie Wonders 'I
Wish' tot Préverts en Kosma's
'Feuilles Mortes', van 'Kortjak
je' tot 'De zusters Karamazov'
van Drs. P. Dat maakt hun op
treden lekker afwisselend en ei
genlijk te kort. Alleen 'Maria',
een Zuidamerikaanse liefdes
klacht had voor mij, als slacht
offer van hun uitzinnig smach
tende serenade, eindigend met
een handkus, wel wat korter ge
mogen. Maar verder lijkt het
alsof ze je alleen maar laten rui
ken aan wat ze kunnen. Veel te
snel gaan weer de deksels op de
pannen.
Mezzo Macho is dol op prettig
dissonerende harmonieën en
kiest graag gekruide tempi en
ritmes. Daar boft bijvoorbeeld
'Kortjakje' bij, wier zilverwerk
heel chic wordt opgepoetst tot
intellectuele jazz, tot ze uitein
delijk helemaal een 'Girl from
Ipanema' blijkt.
Ron Mesland, Wilbert Friede-
richs, Jack Breikers en Hans
Scholing hebben naast hun vo
cale kwaliteiten een scherp oog
voor teksten, en vooral voor de
mogelijkheden die teksten bie
den. Dat blijkt uit de vormvast
getoonzette en gezongen Drs.
P.-liederen. "Winschoterdiep'
wordt een strenge ballade met
een glanzende hoofdrol voor
bas Hans Scholing: 'Ananas'
een sterk staaltje jarenvijftigla-
tin, waarin Jack Breikers fraai
croonen mag.
Maar het mooiste voorbeeld
daarvan is de Afrikaans-man
nenkoor-aanpak van 'Ik zag
twee beren broodjes smeren',
waaraan de akoestiek van De
Waag niet weinig bijdraagt.
'Twee bee-, twee bee-' begint
Ron Mesland, mysterieus en
met een vette w. Tergend lang
zaam en heel ruimtelijk wordt
dan het geheim onthuld, het
liedje van niks weerkaatst als
door duizend spiegels. Spelend
en bloedserieus, en terecht ze
ker van hun zaak.
(advertentie)
Eenvoudig aan te sluiten
Startpakket (antenne en digitale
ontvanger) nu vanaf 39,95
Primafoon H Business Center
altijd dichtbij
