De toorn des heren in Zeewijk
Een figurant in de schijnwerpers
De walvis droomt dat hij kan vliegen
Robert Haasnoot kan zich meten met de groten uit de wereldliteratuur
De heugling
00
O
m
7s
m
Shotgun Alley zindert van actie
Ondergang van de nummer tien
IL,;'/ 't tx ft
De schrijversnaam Robert Haasnoot
is, zo valt te vrezen, nog maar bij
weinig lezers bekend. Haasnoot
(1961) is een bescheiden man die de
publiciteit niet zoekt. Tot nog toe
schreef hij drie romans, waarvan
'Waanzee' het bekendste is. Dit boek
over een matroos die op een schip
op volle zee het woord des Heren
predikt en de bemanning meesleurt
in godsdienstwaanzin dan wel in de
dood, heeft redelijk wat aandacht
gekregen in de media, maar te wei
nig om het de status te verlenen die
het verdient. Hopelijk brengt zijn
vierde roman daar verandering in.
roman recensie
Peter van Vlerken
'De heugling' door Robert Haasnoot.
Uitgeverij De Geus. Prijs: €18,90.
Zonder overdrijving kan worden ge
steld dat de meeslepende geschiede
nis van Waanzee het verdient een
ereplaats te krijgen onder de klassie
kers van de Nederlandse literatuur,
zoals Op hoop van zegen van Heijer-
mans en Herinneringen van een
Robert Haasnoot
m Wttmee en Steenkind
bramzijgertje van Jan de Hartog. En
ik zou nog verder willen gaan: het
kan zich meten met grote boeken uit
de wereldliteratuur, zoals Lord of the
flies van Golding, Treasure island
van Stevenson en Robinson Crusoë
van Defoe.
Haasnoots eerste roman, De kracht
van het woud, ken ik niet. Zijn derde
boek Steenkind wel. Dat is wat be
scheidener van potentie en heeft
niet, zoals Waanzee, de verborgen
oerkracht van een mythe, die doet
vermoeden dat het er altijd geweest
is. Net uk is een nieuwe roman van
Haasnoot en opnieuw vertelt hij een
schitterend verhaal, zowel naar in
houd als naar vorm en taal.
Net als Waanzee en Steenkind speelt
het zich af in Zeewijk, waarmee Kat
wijk wordt bedoeld, de streng gere
formeerde geboorteplaats van Haas
noot. In dat, niet alleen onder het
ware geloof, maar ook onder allerlei
soorten bijgeloof zuchtende dorp,
doet zich een aantal merkwaardige
gebeurtenissen voor. Terwijl de vis
sers voor enkele maanden op zee
zijn, wordt het dorp geplaagd door
tientallen raven. Bovendien breekt
een dodelijke konijnenziekte uit en
hebben de bewoners in hun dromen
visioenen van een bijbelse plek in de
duinen.
Alles wijst erop dat God Zijn toorn
heeft laten neerdalen op Zeewijk.
Het verhaal wordt verteld door een
'heugling', een chroniqueur van de
geschiedenis van het dorp. Hij heeft
zijn miskende beroep van zijn vader
geërfd, alsmede zijn gave van
droomuitlegger en tracht een ver
band te ontdekken tussen de ge
beurtenissen. De roman heeft de
vorm van een brief, die de heugling
schrijft aan een gevangene. De pre
cieze toedracht van waarom die in
de cel zit, wordt pas aan het eind
duidelijk, waardoor het boek een
thriller-achtige spanning meekrijgt.
Tel daarbij op de prachtige taal, de
mede aan de bijbel en de visserij
ontleende oude woorden en gezeg
den, en ook deze roman is zonder
meer een meesterwerkje te noemen.
Om tenslotte een vergelijking te ma
ken tussen Haasnoot en nog een an
dere schrijver: hij is stilistisch ge
sproken de gereformeerde equiva
lent van de katholiek Erwin Mortier.
Deze Vlaming krijgt hier alle lof toe
gezwaaid die hij verdient, maar laten
we Robert Haasnoot niet vergeten.
ZATERDAG
26 FEBRUARI
2005
ER
BIJ
thriller recensie
Arno Ruitenbeek
|un Alle/ door Andrew Klavan.
jverij De Boekerij. Prijs: €16,50.
ld, seks en spanning in
vadraat. Zie daar Shot-
Uley, de nieuwste thriller
ndrew Klavan. Hij is de
r van pareltjes als True
(verfilmd met een pri-
il van Clint Eastwood) en
l Een tijdje geleden ver-
n van zijn hand de eer-
hopelijk een lange rij
i en Bishop-romans, ge
titeld Vluchtroute. Nummertje
twee over de door het leven
beschadigde privé-detectives,
Shotgun Alley, is zo mogelijk
nóg beter.
Terwijl Weiss op kantoor lei
ding geeft aan onder anderen
student Klavan, de ik-per-
soon, is de bikkelharde Bis
hop in het veld. Hij sluit zich
aan bij de criminele motorrfj-
dersgroep Outriders, om de
zeventienjarige rijkeluisdoch
ter Beverley 'Honey' Graham
te redden uit de armen van
Outrider-baas Cobra.
Weiss zoekt voor een vrouwe
lijke professor degene die
haar pomografisch-literaire e-
mails stuurt. De uitkomst is
voor allen een schok. Oncon
ventionele methoden beho
ren tot de standaarduitrusting
van de snuffelaars.
Dit boek zindert van de actie.
Het bloed en de sterke drank
druipen van de pagina's. Rust
lijkt slechts een vervelende
onderbreking voor een nieu
we uitbarsting van lichamelijk
contact dat eindigt óf in een
vuil bed of in een smalle kist.
Clint staat waarschijnlijk te
trappelen om de opvolgers
van 'zijn' Dirty Harry op het
bioscoopscherm te brengen.
roman recensie
Wim Vogel
'De hemelraf door Jan van Mersbergen. Uitgeverij
Cossee. Prijs: €18,90.
Gezellige kletsers zijn het niet, de persona
ges uit de romans van Jan van Mersbergen
(1971). Een zwijgzame boer, gesloten plat
telandsjongeren en ook in De hemelrat, zijn
derde boek in vijf jaar, beperkt de dialoog
zich tot het strikt noodzakelijke, wat nog
versterkt wordt doordat zelfs de enkele
aanhalingstekens bij de directe rede zijn
weggelaten. Alsof ook praten een vorm van
zwijgen, van verzwijgen is en dat is precies
wat het proza van Van Mersbergen zo be
klemmend en broeierig maakt.
Want de problemen van de grote wereld
mogen dan ontbreken, in het werk van Van
Mersbergen draait het om de kleine, per
soonlijke drama's die ons leven misschien
meer typeren en vormen dan die van de de
samenleving daarbuiten. Het zijn de dra
ma's van liefde die niet uitgesproken
wordt, van troost en koestering waar niet
om gevraagd durft te worden, van gene
genheid die niet verwoord wordt en van
misverstanden die pas achteraf, als het te
laat is, duidelijk worden.
Hoofdpersoon in De hemelrat is de drieën
twintigjarige Edward. Als middelbare scho
lier ergens in de Betuwe is hij briljant, dus
dient er gestudeerd te gaan worden. Los
van zijn weinig communicatieve ouders,
los van een meisje dat zijn vertrek niet ac
cepteert, wordt hij al snel een eenzame stu
dent in Amsterdam, niet opgewassen tegen
de uitdagingen van het leven daar dat initi
atief en coöptatie eist. Anderhalf jaar later
ziet hij de zin van studeren niet verder in
en werkt als schoonmaker in het laborato
rium van een ziekenhuis. Uit dat laborato
rium smokkelt hij een zieke, zwarte rat mee
naar zijn kamer, een rat die volgens andere
schoonmakers geluk zal brengen.
Subtiel en met een groot inlevingsvermo
gen schetst Van Mersbergen het naar bin
nen gekeerde leven van een jongeman die
uit kennelijke onvrede met zichzelf en met
de wereld niet veel verder komt dat het ro
ken van talloze sigaretten terwijl het leven
tussen zijn vingers doorglipt. Niet in staat
zijn gevoelens direct te uiten, richt hij die
op de rat die hem inderdaad geluk brengt
in de persoon van Nora, een mooie, jonge
vrouw die iedere dag haar doodzieke
vriend in het ziekenhuis bezoekt.
Nora is op zoek naar troost en warmte, Ed
ward naar liefde en bevestiging maar om
dat beiden die gevoelens en verlangens niet
uitspreken, loopt alles heel anders af dan in
ieder geval Edward had verwacht. En als in
de laatste alinea's Edward zijn rat waar
schijnlijk vrijlaat omdat die zijn werk, geluk
brengen, heeft gedaan, is er maar één die
alleen in de grote stad en aan de rand van
het water achterblijft..
De kwaliteit van een boek als De hemelrat
zit hem voor mij vooral in de suggestieve
stijl en in de spanning die onder iedere ali
nea, in elke beschrijving en achter elke ob
servatie voelbaar aanwezig is. De lijdzaam
heid van Edward - zo gaat het leven nu
eenmaal, zo is de loop der dingen, daar doe
je zelf allemaal weinig aan - die lijdzaam
heid die hij lijkt kwijt te raken in zijn om
gang met Nora, blijkt zo eigen, zo wezenlijk
voor hem te zijn dat je als lezer net zo ver
weesd en teleurgesteld achterblijft als Ed
ward zelf.
Spectaculair, laat staan modieus, is de we
reld die Van Mersbergen in zijn romans op
roept nergens. Het zijn de kleine levens van
de kleine 'losers' die hij betrapt, even uit
licht en die daarna weer in vergetelheid van
het alledaagse leven verdwijnen. Droomt
niet iedere figurant ervan om even in het
volle licht te staan?
LEESTAFEL
sportboek recensie
Rolf Finders
I, opkomst en ondergang van de spelverdeler' door
ger Barth en Giuseppe Di Grazia. Uitgeverij Tirion
Sport Prijs: €14,95.
een magisch nummer in het voetbal,
Ummer dat alleen gedragen mag worden
fle zeer groten. De 10. Het is geen num-
loor waterdragers, maar voor spelers die
ïn en betoveren. Over hen gaat De 10, op-
f en ondergang van de spelverdeler.
Igang? Jawel, want de klassieke nummer
iaast van de aardbodem verdwenen. Ver-
jgegaan door verfoeilijke systemen en
trainers die de schoonheid van het voet-
nek omdraaiden. De 10 is een waar eer-
in aan de eigengereide spelverdeler, maar
Ie geniale ingevingen van de goddelijke
leur.
lijtende pass ontbreekt in de hoofdstuk-
ver de briljante Pelé (de eerste nummer
fe flegmatieke Zico ('ik prefereer het fute-
te"), de meesterlijke Platini ('het genie
par excellence'), de onnavolgbare Maradona
('de meest tragische nummer 10'), de dirige
rende Cruijff (een 10 met nummer 14).en de
beste huidige nummer 10 van de wereld, de
nummer 5 van Real Madrid, Zinedine Zidane.
De liefde van de schrijvers Rudiger Barth en
Giuseppe Di Grazia voor de patron van de
ploeg spat er vanaf, maar het meeste is wel be
kend, hoe mooi opgeschreven ook. Hoogte
punten? Ja, die zijn er ook. Zoals het openings
verhaal van gastschrijver Henri van der Steen
die de kunst van het spelverdelen vergelijkt
met het beminnen van een vrouw. 'In bed kun
je natuurlijk eens snel scoren door meteen de
diepte te zoeken (lange bal naar voren, schot,
goal), maar een ware minnaar maakt er werk
van.'
Net als journalist Simon Kuper. Hij beant
woordt de vraag waarom het Engelse voetbal
nooit een spelverdeler van het kaliber Platini
heeft voortgebracht. 'Door drank en de Twee
de Wereldoorlog.' Ook het hoofdstuk over Lo-
thar Matthaus is amusant. De Duitser wilde bij
Inter met de 8 spelen, maar kreeg - ondanks
protest ('Ik ben geen Maradona') - toch de 10.
Hij genoot. 'In Italië is de 10 heilig. Voor mij
was dit nummer als een ridderslag.'
door Willeke Heijkoop
De leestafel is een onregelmatig verschijnende rubriek waarin een
bepaald genre boeken wordt besproken. Vandaag een greep uit de
recente oogst kinderboeken.
De jeugdroman Fakkels voor de Prinses (€13,95) van Martine Let-
terie is er één uit de historische jeugdboekenserie van uitgeverij
Leopold. De Prinses in dit boek is de Engelse koningsdochter Mary
Stuart die als negenjarig meisje uit strategisch oogpunt moest
trouwen met de Willem II, de veertienjarige zoon van de Hollandse
stadhouder Frederik Hendrik. De fakkels worden vastgehouden
- door de hard werkende volksjongen Nelis die niks liever wil dan
een vast baantje in de stallen van het hof. Hij mag langs de route
staan als de prinses feestelijk wordt ingehaald.
Letterie schetst op vlotte wijze een beeld van het leven in het Den
Haag van de zeventiende eeuw. Ze doet dit aan de hand van de be
levenissen van de adellijke en wat verwende Willem en Mary en de
staljongen Nelis. Hun levens lopen sterk uiteen, maar raken elkaar
zo nu en dan wanneer Nelis een klusje heeft in de stallen van het
Haagse Hof. Daar vergaapt hij zich aan de pracht en praal; maar
de verveelde bozige blikken van de jonge edelen ontgaan hem niet.
Hoewel rijkdom over het algemeen aantrekkelijker klinkt dan ar
moede, is het nog maar de vraag in wiens schoenen je liever zou
staan. Halfwees Nelis moet weliswaar keihard werken voor een
beetje geld; hij groeit op in een warm nest. Terwijl het pad van
Mary en Willem geheel geplaveid is door hun ouders die louter be
zig zijn met wat politiek het handigst is. Met liefde heeft het huwe
lijk weinig van doen. Wie goed heeft opgelet bij Vaderlandse Ge
schiedenis, weet dat Willem en Mary beide jong stierven zonder
ooit echt van het leven genoten te hebben.
Echte en oprechte vriendschap staat centraal in Rood hart, blau
we vlinder van de Zweedse schrijfster Annika Thor (Lemniscaat,
12,50). Thor werd in Nederland bekend door haar serie boeken
over de Joodse zusjes Steffi en Nelli. Haar nieuwste boek speelt
zich grotendeels af in de middenbouw van een Zweedse basis
school. Als het Valentijnsdag is, stuurt Elfie onder druk van haar
populaire vriendin Filippa een rood hart met liefdesverklaring aan
haar klasgenoot Anders. Ze schaamt zich aanvankelijk dood, maar
dat verandert als blijkt dat de wat teruggetrokken Anders heel blij
is met haar actie. Tussen de twee ontstaat een diepe vriendschap
die neigt naar echte liefde. Elfie en Anders zijn onafscheidelijk. Tot
de grote vakantie aanbreekt. Als de twee hartskameraden elkaar op
Elfies vakantie-adres na weken weer terugzien, lijkt alles veran
derd.
Menig lezer zal zich herkennen in de worstelingen van Elfie en An
ders; aan de ene kant wil je niets liever dan samen spelen, praten
en zoenen. Aan de andere kant zijn er 'de anderen' voor wiens
maatstaven je als tienjarige ook niet ongevoelig bent. En dan is er
nog dat rare gevoel dat je krijgt als je iemand van wie je dacht te
houden na een lange tijd weer helemaal opnieuw moet ontdekken.
TOP 10
Tekening van Mance Post uit Toon Tellegens 'Middenin de nacht'.
Erg gecompliceerd allemaal. Maar ook een goed uitgangspunt
voor een lekker tienerboek met diepgang.
Middenin de nacht is alles anders, dat weet iedereen. Toon Telle-
gen maakte er een verhalenbundel van: Middenin de nacht (Que-
rido, €13,75. De onlangs tachtig geworden Mance Post maakte de
illustraties. Dit is op zichzelf al voldoende reden om tot aanschaf
over te gaan. Zo eenvoudig, in blauw-zwart of zwart-wit als een fo
to-negatief, sfeervol en vooral zo middenin de nacht.
De dieren van Toon Teilegen zijn precies goed getroffen in hun
nachtelijke beslommeringen. Ze komen allemaal langs; de aard
worm, de eekhoorn, de egel, de mier. de walvis en ga zo maar
door. De een droomt een mooie droom, de ander ligt wakker of
balanceert op de grens tussen waken en slapen. Allemaal hebben
ze zo hun eigen kleine gedachten. De eekhoorn schrikt van een ge
luid en is blij dat hij wakker is geschrokken zodat hij erover na kan
denken waar het geluid vandaan kwam. De walvis droomt dat hij
kan vliegen, de krekel sloft door het bos omdat hij in het donker
niet durft te springen en het vuurvliegje gaat middenin de nacht
zomaar uit terwijl hij altijd aan is.
De verhalen van Teilegen stemmen zoals gewoonlijk tot nadenken
over dingen waar men in het algemeen niet zozeer over nadenkt.
Poëtische fabeltjes zijn het, zonder helden en zonder verliezers.
Soms verwarrend, soms zo helder als glas. Je reinste filosofie.
1. Nicci French,
Vang me als ik val
Anthos, 19,95
2. (2) Dan Brown,
De Da Vinci code
Luitingh-Sijthoff, 19,95
3. (5) Geert Mak,
Gedoemd tot kwetsbaarheid
Atlas, 5,00
4. (3) John Grisham,
De deal
Bruna, 19,95
5. (4) Dan Brown,
Het Bernini mysterie
Luitingh-Sijthoff. 19,95
6. (6) Dan Brown,
Het Juvenalis dilemma
Luitingh-Sijthoff, 19,95
7. (7) Richard Krajicek,
Harde ballen
Tirion Sport, 16,95
8. (-) Jan Blokker, Jan Blokker jr. en
Bas Blokker,
Het vooroudergevoel
Contact, 35,00
9. (8) Han van Bree,
Het aanzien van 2004
Spectrum, 14,95
10. (9) Saskia Noort,
Terug naar de kust
Anthos, 12,50
Bron: CPNB/De Bestseller 60
Nicci French weerstaat Dan Brown
en Geert Mak. Dan ben je een
grote. Echt nieuw is het
geschiedenisboek van vader en
twee zonen Blokker dat aan de
hand van de befaamde
schoolplaten van Isings de
vaderlandse historie op
aantrekkelijke wijze presenteert.
De Oude Kerk in Katwijk, het vaste decor in de boeken van Robert Haasnoot. Foto: Frans Roomer
Ine Zidane namens Frankrijk in duel met de Fin Joonas Kolkka, juni 1998. Foto: Reuters
