Zoektocht van een
domineesdochter
Tori Amos over terrorisme, leugens en het woord van Jezus
ZATERDAG
26 februar|
2005
Tori Amos: „De onmogelijkheden in de relatie tussen man en vrouw zullen altijd als een rode
draad door mijn werk heen blijven lopen." Publiciteitsfoto's
Deze week verscheen het negende
album van de Amerikaanse
singer/songwriter Tori Amos, 'The
Beekeeper'. Over een persoonlijke
speurtocht naar wat waarheid in
een wereld van leugens, mythes,
geloof, vooroordelen, alledaagse
aannames en politieke
manipulaties. Een zoektocht van
een domineesdochter.
door Richard Stekelenburg
Ze wordt nogal eens beticht van zwe
verigheid. En het is waar, Tori Amos
(41) heeft er een handje van zelfs de
meest alledaagse dingen te mystificeren. Of
ze gewoon een eigen, uit persoonlijke asso
ciaties opgebouwde, naam te geven. Kan ie
mand vertellen wat ze nou werkelijk bedoelt
met een 'Cornflake girl', zoals ze die bezingt
in haar gelijknamige hit uit 1994? Of met
'Raisin girl'?
Tori Amos - ze zal altijd in één adem ge
noemd worden met Kate Bush en, als het
meezit, Joni Mitchell. Toch heeft ze zich -
waarschijnlijk juist vanwége haar ongrijp
baarheid - al jaren geleden een geheel eigen
plek verworven binnen het spectrum van de
popmuziek. Al was het maar als de meest
sensuele feministe uit de business. Maar er
is meer.
Deze week verscheen haar negende album,
The Beekeeper. Ook dit keer is het - zelfs met
het tekstvel in de hand - nog een behoorlijke
puzzel om Tori's boodschap te doorgron
den. De niet minder dan negentien songs
spelen zich af in zes verschillende 'tuinen'.
Dat aantal verwijst dan weer naar de zes
kanten van een honingraatcel. Ja zeker. En
toch - ze intrigeren, die boodschappen.
In het derde nummer gaat het over 'de
macht van oranje damesondergoed':
The power of orange knickers,
under my petty coat
the power of listening to what
you don't want me to know.
Can somebody tell me now:
who is this terrorist,
those girls that smile kindly
then rip your life to pieces?
Tori Amos schenkt zichzelf nog een kop thee
in, en vlijt zich dan bevallig op de sofa van
haar hotelkamer. Ze licht haar werk graag
toe en neemt daar, op deze winderige vrij
dagmiddag in Amsterdam, uitgebreid de tijd
voor.
„Het woord terrorisme wordt de laatste tijd
zoveel gebruikt, dat ik dat woord nader wil
de onderzoeken", zegt ze over het bewuste
nummer, The Power of Orange Knickers,
waarin ze overigens - en dat is opvallend! -
rechten en gelijkheid op de werkvloer was
geweest?"
Verwacht dus vooral geen EO-retoriek als
Amos het over het christendom heeft. Haar
strijd tegen gevestigde orden, machtsstruc
turen en manipulaties begon ze in de kerk,
en nergens anders.
„Een heleboel dingen gaan nou eenmaal
niet over waar ze over lijken te gaan", zegt
Amos.Als er macht om de hoek komt kij
ken gaat het al gauw ergens anders over."
Dat merkte ze ook in haar strijd om weg te
komen bij haar vorige platenmaatschappij,
wier moederbedrijf meer bezig was met een
fusie met internetgigant AOL dan met mu
ziek. „Toen ik de directie eenmaal had ge
zegd dat ze van muziek geen verstand had
den en er in mijn ogen ook geen moer om
gaven, had ik het voorgoed verbruid. Maar
zo gaat het toch? Zo gaat het namelijk in alle
grote bedrijven. Aan de top is er geen we
zenlijke interesse voor het eigenlijke pro
duct, hoe vreselijk dat ook is. Dat geldt voor
de muziekindustrie, en ik neem aan ook
voor de journalistiek. Toch?"
Relaties
Grote thema's, grote structuren, grote ge
vechten - Tori Amos ten voeten uit. Opval
lend is dat Amos ze op The Beekeeper ver
taalt naar menselijke relaties op microni
veau. De terrorist binnen een liefdesband
van een man en een vrouw. De oorlog in
Irak teruggebracht op huiskamerniveau.
Amos: „Als je een zoektocht begint naar dat
soort wezenlijke vragen kom je uiteindelijk
altijd weer terug op dat kleine, intermenselij
ke niveau."
Eenmaal op dat niveau is het een kleine stap
naar een van haar vaste
thema's: de relatie man- 'llx U U l^-y. iC -jlf,
/vrouw. En dat is in de IICU JCaIIj dlli
ogen van Tori Amos
geen makkelijke en bijna 0611 206CIG POZ6
altijd een ongelijke. Dat
ze zelf ooit slachtoffer PPVnnHPD
was van een verkrach- O
ting speelt daar zonder 11
twijfel een niet te onder- "611 I10££ dl Lij Cl
schatten rol in.
„De onmogelijkheden in de relatie tussen
man en vrouw zullen altijd als een rode
draad door mijn werk heen blijven lopen",
zegt ze. Het is als het ware haar richtsnoer,
waarlangs veel van wat er in de wereld
scheef zit kan worden afgelezen. Zelfs de
Amerikaanse oorlog in Irak, decor voor het
nummer General Joy. 'General Joy It seems
you need a soldier girl -/ now "drey" have
Liberty gagged'.
Hoewel het verhaal van The Beekeeper over
duidelijk over de huidige staat van haar ge
boorteland gaat, kwam de plaat daar niet tot
stand. Tori Amos woont al sinds een paar
jaar in de landelijke omgeving van Cornwall
in Zuid-West Engeland. „Het is enerzijds
makkelijker om van daaruit naar mijn ge
boorteland en wat daar op dit moment ge
beurt te kijken. Van onder de appelbomen,
zeg maar. Aan de andere kant moet je er af
en toe ook middenin zitten om te proeven
wat er werkelijk gebeurt. Mijn man wil abso
luut niet in Amerika wonen. Maar hij komt
er graag als bezoeker."
In Cornwall woont Tori met haar man, ge
luidstechnicus Mark Hawley en hun doch
tertje Natashya Lórien. Na een reeks miskra
men is er sinds drieënhalf jaar nu eindelijk
een dochter. Een langgekoesterde wens is
vervuld. Het gezin woont op een deels tot
geluidsstudio omgebouwde boerderij. De
'beekeeper' - de imker - zit er bij wijze van
spreken, om de hoek.
„Dingen lijken de laatste tijd wel iets meer
op hun plaats te vallen", zegt ze. „Ik word
ouder", lacht ze vervolgens. „Hoewel mijn
plaat een grote zoektocht is, heb ik ook wat
gevonden...." Met stralende groene ogen
kijkt ze haar gesprekspartner een moment
zwijgend aan, een tevreden glimlach op de
roze-gestifte lippen. „De harmonie tussen
piano en orgel. Mijn man bracht op een dag
een B3 Hammond orgel de studio in. De
Bosendorfer piano en de B3 blijken zich
prachtig tot elkaar te verhouden.
Die harmonie is de werkelijke basis van The
Beekeeper."
('The Beekeeper' is verschenen bij Sony/B-
MG; het boek 'Piece by Piece' van Tori Amos
en Ann Powers is vooralsnog alleen in VS
verschenen bij Broadway Books)
vocaal wordt bijgestaan door
singer/songwriter Damien Rice.
„Ik ben gaan spelen met het begrip terroris
me door het te plaatsen in verschillende si
tuaties.
We kennen een terrorist natuurlijk als een
onbekende die - gevuld van haat - dood en
verderf zaait onder onschuldigen, en zo
zijn strijd voert tegen een overheid of
een gedachtegoed.
Maar wat als je de terrorist plaatst in
een sfeer van intimiteit, waar kom je
dan op uit? Een terrorist in het strijd
perk van twee geliefden. We weten allemaal
hoe wreed die strijd kan zijn. En bloederig...
Ik kwam op het idee toen Tash, mijn doch
tertje, me vroeg wat 'terrorist' betekende.
Ik probeerde het haar uit te leggen, maar
omdat ze pas drie is, was dat vrij moeilijk.
Uiteindelijk keek ze me aan en zei ze:
'Dus net zoals Jack?'. Jack is de pestkop
van de speelplaats waar ze vaak komt.
Voor mijn dochtertje van drie is Jack
nu 'de terrorist'."
In feite staat The Beekeeper vol met
dat soort gedachtespelletjes.
Wie bereid is Tori Amos te volgen in
het web van raadsels, mystificaties en ab
stracties komt uit bij een persoonlijke zoek
tocht.
Het is een zoeken in een wereld van leugens,
mythes, geloof, vooroordelen, alledaagse
aannames en politieke manipulaties.
Een zoektocht naar christelijke waarden in
een tijdsgewricht waarin in de naam van het
christendom de 'vrijheid' wordt gebracht bij
mensen die helemaal niet in Christus gelo
ven - en dat allemaal in ruil voor olie. Het
zijn de vragen van een domineesdochter.
Jezus
Tori Amos werd in 1963 geboren als Myra
Ellen Amos, dochter van een methodisten
dominee in het niet meer dan 13.000 inwo
ners tellende stadje Newton in North Caroli
na. Dat alleen al moet genoeg zijn voor een
vol en zeer omvangrijk oeuvre. Zie Freek de
Jonge - en zijn vader was niet eens metho
dist, wat een zéér zware aangelegenheid is.
Maar Myra, of Tori, kreeg nog meer mee van
huis.
Haar moeder is een Cherokee-Indiaanse met
een universitaire opleiding Engelse en Ame
rikaanse literatuur. De combinatie van de
Indiaanse ziel en de Leer van De Heilige
Schrift hebben zonder twijfel de grondslag
gelegd voor het overgrote deel van Amos'
werk. Het is een achtergrond van boetedoe
ning versus Indiaanse vrijgevochtenheid,
van Godvrezendheid versus de spiritualiteit
van fluisterende bomen zoals haar Che-
rokee-opa haar die bijbracht.
Misschien wórd je daar ook wel een beetje
zweverig van.
Tweeënhalf jaar geleden reageerde Tori
Amos op de aanslagen van 11 september en
de gebeurtenissen die daarop volgden met
het album Scarlet's Walk, ook al een con
ceptplaat. Op Scarlet's Walk reist de hoofd
persoon door de verschillende staten van
een verscheurde VS. Dat doet ze in de rol
van spirituele vredessoldate.
„Scarlet's Walk heb ik gemaakt vanuit de
'native American'-kant in mij", zegt Amos.
„Mijn moeders kant dus. En hoewel ik het
toen nog niet wist, was het vervolgens tijd
om een plaat te maken vanuit die andere
kant - mijn vaders kant. Als het gedachte
goed van Jezus en de bijbel wordt gean
nexeerd door politici die op oorlogspad zijn,
dan moet ik wel teruggaan naar de christelij
ke oorsprong zoals die nou eenmaal diep in
mij geworteld zit. Of ik wil of niet."
Ze kwam uit bij de gnostiek. Amos: „Het was
in zekere zin een zoektocht naar fundamen
tele waarheden binnen het christendom.
Want: waar is het gemanipuleer met de
woorden van Jezus ten faveure van kerkva
ders en andere machthebbers nou werkelijk
begonnen? Daar gaat het dus om."
Over haar relatie met het christendom
spreekt Tori uitgebreid in het begin deze
maand verschenen boek Piece by Piece dat ze
maakte met de New Yorkse muziekjournalist
Ann Powers. 'Jesus was a feminist, dear',
zegt ze daarin. Het idee kwam bij haar op
toen ze 19 was. Tegen haar moeder in die
tijd: 'Ik heb geen probleem met Jezus. Heb 't
altijd een goeie gozer gevonden - en nog
steeds. Maar geloof je nou echt dat Maria
Magdalena wat in het idee van hun als stel
letje had gezien als hij niet voor vrouwen-
