LEIDE
Rembrandt
levensgroot
in de stad
Messcherp stond het tegen de glazen wand'
REGIO
Forse claim tegen
oud-directeur K&O
LUMC wil geen
enkel risico lopen
'Taaltoets Engels
docenten slaat aan'
R1
Krukas van 1800 kilo
Vacaturestop UB
Leiden verlengd
dinsdag 22 februari 2005
REGIO
Stedentrip
ordt leuk met
idskompas
Lastige leerling
ijgt time-out op
k Witte Poort
nieler van
0 opgepakt
- Een 18-jarige Leidenaar
slopen weekeinde gearres-
op verdenking van het
ilen van een auto op het
leinde. De politie was ge-
oor een getuige. Op de
ivegovergang bij de Haag-
rerd de man aangehou-
enaar
draagt zich
De politie heeft zater-
:ht in de Groenoordhal-
29-jarige Leidenaar
louden op verdenking
shandeling van een aan-
ïwen. Alle betrokkenen
aanwezig bij een groot
)e man zou een 33-jarige
onzedelijk hebben be
ien een 18-jarige Leidse
s van zei tegen de man
26-jarige Leidse tussen-
wam, gaf de man de 26-
touw een stomp tegen
lus. Hierna heeft hij een
se (26) een schop gege-
trapte hij een 33-jarige
die hij eerst zou hebben
v Vervolgens is de man
nstanders ingerekend,
arige en de 26-jarige
zijn in het ziekenhuis
ocht waar hoofd- en
;el en een gebroken
erden geconstateerd.
tak in
nislukt
Een inbraak in het
ytologisch Pathologisch
torium aan de Roose-
at is zaterdagnacht mis-
ïbekenden die het op
erapparatuur hadden
n, gooiden een baksteen
:n van de ruiten van het
loor een speciale folie
i aam, ging de ruit niet
1 'oen de bewakings-
5 ia een stil alarm arri-
gingen de daders ervan
door Erna Straatsma
leiden - De voor verduistering
en valsheid in geschrifte ver
oordeelde oud-directeur van K
&0, H. Onderwater, hangt een
forse schadeclaim boven het
hoofd. Hij moet naar verwach
ting minimaal 50.000 euro te
rugbetalen aan de gedupeerde
Leidse volksuniversiteit.
Onderwater stond gistermiddag
tegenover het K&O-bestuur, dat
via de kantonrechter schade
vergoeding eist. De schade door
diens 'mismanagement' zou
zo'n 80.000 euro bedragen.
Na een lange rechtszitting
stuurde kantonrechter Den Os
beide partijen naar huis met de
opdracht om het, in een maand
tijd, eens te worden over de
hoogte van een schadevergoe
ding. Lukt dat niet dan zal de
kantonrechter die klus alsnog
klaren. Ze liet daarbij doorsche
meren dat de oud-directeur
dan moet denken aan een scha
devergoeding van minimaal
50.000 tot 60.000 euro.
De gedaagde was van 2000 tot
2003 directeur van de volksuni
versiteit en liet na zijn vertrek
'chaos en ellende' achter. Hij is
inmiddels door de politierech
ter veroordeeld wegens ver
duistering van 14.000 euro en
het vervalsen van een bankpa
pier. Daarnaast heeft hij veel
geld uitgegeven aan allerhande
zaken, waarover het bestuur
nooit is ingelicht. Ook zou hij
jarenlang verzuimd hebben
subsidies aan te vragen bij di
verse gemeenten.
Grote risico's nam Onderwater
met het opzetten van 'bedrijfs-
cursussen'. Hij deed zaken met
een organisator van dit soort
cursussen, gaf daaraan 28.000
euro uit, maar zag nooit enige
cursist opdagen. „Het was een
experiment", verklaarde On
derwater gisteren.
In zijn pogingen om nieuwe
softwarepakketten aan te schaf
fen, ging het ook mis. Onder
water ging geheel op eigen
houtje met een nieuwe leveran
cier in zee en gaf daar 23.000
euro aan uit. „Bewuste roeke
loosheid", zo betitelde K&O-
advocaat P. Bank het.
Nieuwe cursusactiviteiten in
Voorschoten leidden ertoe dat
Onderwater een bedrag van
44.000 in de boeken 'ver
schoof. Wederom geheel uit
het zicht van het bestuur en ac
countants ging hij met dat be
drag aan de slag. „We zijn voor
een verschrikkelijk bedrag om
de tuin geleid en dat betekent
dat we nu nog met een gruwe
lijk vermogenstekort zitten", al
dus K&O-voorzitter M. van
Dobben de Bruijn.
Kantonrechter Den Os zei dat
het strafvonnis voor haar niet
meteen voldoende is om een
volledige schadevergoeding toe
te wijzen. „Maar u hebt de
schijn tegen en dat is alleen nog
maar versterkt na deze zitting.
Er zit zo'n vast patroon in uw
handelen dat dat niet per onge
luk lijkt gegaan."
De oud-directeur meende dat
de kantonrechter een 'erg cru
beeld' schetste. „Ik vind dit een
zeer pijnlijke suggestie", aldus
de man die tegenwoordig free
lancer is op het gebied van 'ad
ministratieve adviezen'.
vervolg van voorpagina
leiden - Het Leids Universitair
Medisch Centrum wil 'geen en
kel risico' nemen met patiënten
die een ICD van het type Mar
quis van de firma Medtronic
dragen. Volgens prof. dr. Schalij
is het volkomen onvoorspel
baar welke patiënten proble
men zullen krijgen. Daarom is
in overleg met de Inspectie
voor de Gezondheidszorg be
sloten alle patiënten op te roe
pen voor een extra controle.
Medtronic vermoedde tijdens
standaardtests in 2003 voor het
eerst dat er iets mis was met het
product. De nadere testen
duurden volgens woordvoerder
Lindemans tot afgelopen de
cember. Lindemans weer
spreekt dat de fabrikant eerder
alarm had moeten slaan. „De
eerste uitval van een Marquis
bij een patiënt was in april
2004, de tweede in september.
We moesten dat eerst nader on
derzoeken. Daarnaast is het ri
sico erg klein, zegt hij: de kans
dat een Marquis uitvalt is een
op de tienduizend. „Bij negen
patiënten wereldwijd is dat ge
beurd. Geen van hen is overle
den."
Medtronic is er geen voorstan
der van dat 30 procent een an
dere ICD krijgt, zoals Schalij
wil. Zo'n vervangingsoperatie
levert de patiënten volgens de
fabrikant een hoog risico op
complicaties op. Voorzitter M.
Split van de Stichting ICD-dra-
gers Nederland noemt de ont
stane situatie 'zeer pijnlijk' voor
de mensen die het aangaat.
leiden - Een krukas van 1800 kilo, speciaal ge
smeed in Engeland, werd gisteren geplaatst in mo
len De Heesterboom. De molen op het terrein van
Noordman aan de Haagweg wordt gerestaureerd
en 'zaagklaar' gemaakt. De krukas is het onderdeel
dat de zagen bedient. De oude krukas was gebro
ken. Het is de bedoeling dat de molen binnenkort
weer boomstammen kan zagen. Dat is twee jaar
geleden voor het laatst gebeurd.
Foto: Dick Hogewoning
Dirk van Delft schrijft biografie over Heike Kamerlingh Onnes
fred Simons
-lOp 10 juli 1908 maakte
merlingh Onnes van Lei-
koudste plekje op aar-
-jeidse hoogleraar natuur-
as in meerdere opzich-
ijd vooruit, zo blijkt uit
.afie die Dirk van Delft
hem schreef.
Kamerlingh Onnes
26) gaf de stoot tot wat
cience' heet. Als eerste
- hij erin om helium
r te maken op een tem-
vlak boven het absolu-
it (-273 graden Celsi-
10 juli 1908 maakte hij
;n 'het koudste plekje
met methoden die
ongehoord en onge
in, schrijft natuurkun-
van Delft in zijn
nerlingh Onnes
proefschrift Heike Kamerlingh
Onnes - een biografie.
Kamerlingh Onnes was in veel
opzichten zijn tijd vooruit. De
Groninger deed op zijn 25ste al
aan carrièreplanning. Amper
gepromoveerd in Groningen,
op een analyse van de banen
die de slinger van Foucault be
schrijft, dacht hij al aan een
baan aan de Leidse universiteit.
Die had toen al een reputatie
op natuurkundig gebied, met
coryfeeën als Van der Waals en
Lorentz. In 1882 was het zo ver
gekomen en kon hij zijn oratie
in Leiden houden.
Veel mensen denken dat het
Kamerlingh Onnes' doel was
om het absolute nulpunt te be
reiken. Daar ging het hem feite
lijk niet om. Hij wilde de theo
rie van zijn Amsterdamse colle
ga Van der Waals toetsen, die
op puur rekenkundige gronden
had aangetoond dat gasmole-
culen een aantrekkingskracht
op elkaar uitoefenen, de zoge
heten "Van der Waalskracht'.
Kamerlingh Onnes wilde die
theorie proefondervindelijk
controleren. Hij had daarvoor
eenvoudige gassen nodig, zoals
zuurstof, waterstof, stikstof of
helium. In vloeibare vorm lie
ten deze gassen zich eenvoudig
bestuderen. Daarvoor had hij
dan weer een apparaat nodig
dat ze kon afkoelen tot lage
temperaturen én uiterst precie
ze meetinstrumenten om de re
sultaten te meten.
Zo'n machine bestond niet en
moest dus worden gemaakt.
Kamerlingh Onnes was één van
de oprichters van de Leidse In-
strumentmakersschool waar
onderdelen van een 'helium-li-
Biograaf Dirk van Delft over Heike Kamerlingh Onnes: „Hij was in veel opzichten zijn tijd ver vooruit."
Foto: Taco van der Eb
quefactor' konden worden ge
produceerd. Verder gebruikte
hij uitvindingen van anderen,
zoals thermosflessen die even
eerder waren uitgevonden door
de Engelse natuurkundige Ja
mes Dewar. Zo ontstond het
koelapparaat waarmee in 1908
een temperatuur van -271 gra
den Celsius werd bereikt en dat
nu nog te zien is in het Boer-
haave Laboratorium in Leiden.
De kosten waren voor die tijd
immens: 'honderdduizenden
guldens' zegt Van Delft, waar
voor Kamerlingh Onnes ook
nog eens constant moest bede
len.
Op 10 juli 1908 ('een winderige,
natte zomerdag', volgens Van
Delft) begon Kamerlingh Onnes
om 5.00 uur 's ochtends met
het afkoelen van waterstof, de
eerste stap in het afkoelings-
proces. Hiermee kon -180 gra
den Celsius worden gehaald.
Pas 's middags om 14.30 uur
kon met het afkoelen van het
helium worden begonnen en
om 18.30 uur was -267 graden
gehaald. Bij die temperatuur
was het helium nog altijd vloei
baar. Een uurtje later echter zag
collega Schreinemakers 'dat het
net leek of de thermometer in
een bad met vloeistof stond'.
Kamerlingh Onnes hield een
lamp op de thermosfles en in
derdaad: hij zag de vloeistof-
spiegel staan. 'Toen het opper
vlak eenmaal gezien was',
schreef hij in zijn verslag voor
de Nederlandse Akademie van
Wetenschappen, 'werd het niet
meer uit het oog verloren. Het
stond messcherp tegen de gla
zen wand'.
Een uur later deed Kamerlingh
Onnes nog een poging om het
helium te bevriezen, maar daar
slaagde hij niet in. De tempera
tuur bleef steken op anderhalve
graad boven het absolute nul
punt.
Natuurkundig onderzoek bij
zeer lage temperaturen was
heel nieuw en er kwamen in de
jaren daarna veel ontdekkingen
uit voort, zoals supergeleiding
(weerstandsloos transport van
elektriciteit). Ook bleek dat met
de inzet van een grote, op één
ding gerichte organisatie, ge
avanceerde techniek en van
veel geld grote wetenschappe
lijke vooruitgang kon worden
geboekt.
De twintigste eeuw heeft veel
voorbeelden van 'big science'
gezien. De bouw van de atoom
bom in het Amerikaanse Los
Alamos is daar een voorbeeld
van. CERN in Genève, de orga
nisatie die met deeltjesversnel
lers onderzoek doet naar ele
mentaire deeltjes is een ander
voorbeeld, evenals ITER in het
Franse Cadarache, waar wordt
gezocht naar een methode om
energie op te wekken met be
hulp van kernfusie.
Met zijn strak geplande onder
zoeksprogramma's, continue
fondsenwerving en veel buiten
landse contacten wees Kamer
lingh Onnes toekomstige ge
leerden de weg voor zulke me
thoden van wetenschappelijk
onderzoek.
Dirk van Delft: Heike Kamerlingh On
nes- een biografie. Uitg. Bert Bakker.
ISBN 90 351 2739 0. Prijs: 39,95 euro.
Tevredenheid over voorbereidingen
door Silvan Schoonhoven
leiden - De voorbereidingen
voor het Rembrandtjaar 2006
liggen op schema. De Leidse po
litiek is tevreden over de voort
gang van het jaar waarin Leiden
honderdduizenden bezoekers wil
trekken en miljoenen euro's wil
verdienen.
Door de stad komen enorme
doeken te hangen met werken
van Rembrandt, blijkt uit de
jongste plannen. Het gaat om
een dertigtal reproducties van
40 vierkante meter, mogelijk ge
koppeld aan een route die be
zoekers met GPS-ontvanger
kunnen volgen.
Op het Weddesteegplein, in de
buurt van Rembrandts geboor
teplek, komt een nieuw kunst
object te staan om het plein op
te knappen. Mogelijk komt er
een beeld van de jonge Rem
brandt - de oude die nu over de
Witte Singel uitkijkt, blijft in elk
geval staan.
Een wandelroute voert langs de
Latijnse School, waar toeristen
in een levensgrote kijkdoos een
peinzende Rembrandt zien zit
ten. In de Lakenhal komt een
expositie met landschappen
van de schilder, 'de grootste
verzameling van Rembrandts
landschappen ooit', aldus de
organisatie. Ook de Parijse col
lectie van verzamelaar Frits
Lugt komt naar Leiden. In de
planning staat bovendien een
Rembrandt-musical die twintig
voorstellingen in de stad geeft.
Verder staat een 'crea-doedag'
op het programma onder het
motto 'knutsel je eigen Rem
brandt'.
„We hadden eerst vraagtekens
over de haalbaarheid van de
plannen, maar nu zijn we ge
rustgesteld", zegt Liesbeth Hes-
seling (PvdA). „Nu de plannen
zijn bijgesteld, zijn ze ook rea
listischer. Je kan beter een paar
dingen goed doen, dan meer
projecten opzetten dan je kan
waarmaken."
Het raadslid Van Hees (Groen
links) hamert op samenwer
king met Amsterdam: als Lei
den geen package deals sluit
met de hoofdstad, vist Rem
brandts geboortestad achter het
net in de strijd om de buiten
landse bezoeker. Van Hees wil
daarom 'passe-partouts' voor
Amsterdamse en Leidse musea.
Ook moeten er hotelarrange
menten komen: „Twee nachten
in Amsterdam, één nacht in
Leiden."
Universiteitsraad sceptisch
door Wilfred Simons
leiden - Driehonderd docenten
van de Universiteit Leiden heb
ben zich tot nu toe opgegeven
voor een taaltoets Engels. Het
gaat om docenten die met in
gang van het komend studie
jaar onderwijs gaan geven in de
'masterfase', het laatste ander
half jaar van de universitaire
opleidingen. Dit zei rector
magnificus Breimer gistermid
dag tijdens een vergadering van
de Universiteitsraad. De meeste
U-raadsleden vinden dit een te
leurstellend laag aantal, maar
Breimer is optimistisch ge
stemd. „Het is een tussen
stand", zei hij. „De docenten
hebben nog tot in maart om
zich op te geven." In totaal is er
capaciteit voor 750 docenten.
De docenten die Engelstalig on
derwijs moeten geven, worden
eerst getest in het Talencen
trum van de universiteit of in
het Expertisecentrum Acade
misch Engels. Als de kwaliteit
van hun Engels tekortschiet,
moeten zij een cursus volgen.
In de praktijk betekent dit dat
zij 40 uur les krijgen en nog
eens 40 uur moeten wijden aan
zelfstudie. Ook dit vond U-
raadslid Arie Hoeflaak (AbvaKa
bo) niet erg veel. „Het niveau
waarop deze docenten moeten
werken, is zo hoog", zei hij.
„Het is bijna het moeilijkste wat
er is, zelfs Engelsen kunnen dat
lang niet allemaal. Zo'n oplei
ding zou minimaal drie a vier
weken moeten duren."
Breimer geeft toe dat 'het hoog
ste niveau waarschijnlijk niet
bij aanvang haalbaar is'. Hij
noemde de 'relativerende op
merkingen' van de universi
teitsraadsleden begrijpelijk.
„Dit is een proces. Docenten
moeten ervaring opdoen met
leiden - Een vacaturestop op de
Universiteitsbibliotheek Leiden
wordt voor onbepaalde tijd ver
lengd. Het college van bestuur
van de universiteit wil hiermee
een einde maken aan het voort
durende financiële tekort bij de
UB. De oorzaak hiervan ligt
vooral in de hoge aanschafprijs
van tijdschriften. Penningmees
ter J. van Bergen van het college
van bestuur sluit ontslagen uit,
maar vertrekkende collega's
worden niet vervangen. De
openingstijden van de UB ver
anderen niet, maar de bezetting
tijdens stillere uren zal minder
worden.
het geven van Engelstalig on
derwijs."
Docenten die door het volgen
van de cursus in problemen ko
men met hun andere onder
wijs- en onderzoeksverplichtin-
gen, moeten zich melden bij
hun faculteitsbestuur. Zij kun
nen dan tijdelijk vrijstelling krij
gen van hun andere verplich
tingen, aldus Breimer. „Wij
hebben begrip voor hun pro
bleem." Een centrale regeling,
zoals de universiteitsraad be
pleitte, acht hij niet nodig.
Niet alleen de docenten, ook de
studenten krijgen een taaltest
en indien nodig een cursus
aangeboden. Voor de docenten
is de cursus gratis, de studen
ten betalen 75 euro. Zij krijgen
tweederde daarvan terug als zij
zich daadwerkelijk inschrijven
voor een masteropleiding. Op
verzoek van fractiewoordvoer
der Dennis van Berkel van de
studentenfractie Bewust en
Progressief (BeP) beloofde Brei
mer dat de cursussen ook
openstaan voor de 'vele' docto
raalstudenten die studievertra
ging hebben opgelopen en van
wie de 'oude' onderwijspro
gramma's aflopen. Zij moeten
inschuiven in het nieuwe sys
teem. Ook assistenten- en on-
derzoekers-in-opleiding kun
nen meedoen.
In totaal is er rekening gehou
den met duizend studenten die
de komende maanden een taal
test afleggen. Naar verwachting
moeten er zo'n 750 van hen op
cursus. In het universitaire
weekblad Mare wordt met de
testen en de cursussen geadver
teerd en in studentenhuizen
hangt de universiteit posters
op. Toch 'loopt het nog geen
storm', aldus fractieleider Mare
Rosier van Studenten Groepe
ring Leiden (SGL).
I Mijn wereld, mijn krant. I
1 Leidsch ÖDagblad
