Nieuwsmonitor neemt media onder loep
MEDIA
lysterie Fidel niet echt ontrafeld
Jl'
Zoeken naar de Grootmeester
'Internet beconcurreert krant niet altijd'
Onechte Oranjes bestaan soms echt
Prijzen voor
regiozenders
naar camjo's
irdon, Joling
Froger bij RTL
iisuM - RTL4 komt vanaf
april met een reality-serie
de zangers Gordon, Gerard
gen Rene Froger. Die ge
zamenlijk een concert op
iei in de Amsterdam ArenA,
un voorbereidingen daar-
zijn bij de commerciële
Ier te zien. De naam van
irogramma is nog niet be-
evenals het aantal afleve-
n. Een woordvoerder van
spreekt niet over een rea-
oap, omdat zo'n program-
e nadruk legt op het privé-
van sterren. Deze serie
et wel en wee rond het
van de artiesten zien.
ija Jess doet
nptation Island
ksum - Actrice Tanja Jess
le vierde editie van het Ve-
a-televisieprogramma
itation Island presenteren.
Jess is onder meer be-
van rollen in de soaps
Tijden Slechte Tijden,
rvveg naar Morgen en
Verder is de stem van
ekend van veel tv-recla-
Jwee keer ging ze uit de
ivoor het mannenblad
oy. Jess presenteert het
;amma samen met de Bel-
Hans Otten, die eerder
le Belgische tv Het Blok
nteerde. Volgende week
n de opnames van Temp-
Island.op het Thaise ei-
'huket. Vanaf april zijn de
ringen op televisie te zien.
mten in zee
verzekeraar
arden - De Noordelijke
d Combinatie (NDC),
irvan de Leeuwarder
it en het Dagblad van het
;n, probeert door een sa
cking met verzekeraar
de huidige abonnees
houden. De in totaal
abonnees van beide
kunnen op de premie
gen verschillenden scha-
ekeringen 10 tot en met
cent korting bij Meeüs
zaterdag ig februari 2005
De media worden vanaf 1 maart perma
nent onder de loep genomen door de
Nederlandse Nieuwsmonitor. Niet om
een beschuldigend vingertje te heffen,
maar om ze een spiegel voor te houden.
door Bart van Zoelen
Amsterdam - Steeds vaker is de be
richtgeving in de media aan kritiek on
derhevig. .Journalistieke principes en
taakopvattingen worden (noodzakelij
kerwijs) steeds explicieter afgewogen
tegen het voldoen aan 'de' vraag",
schreef de Wetenschappelijke Raad
voor het Regeringsbeleid (WRR) eerder
deze maand nog. Maar ook politici la
ten - niet zelden uit de losse pols - hun
ergernis de vrije loop over de media
die elkaar napraten, onzorgvuldig, be
vooroordeeld of anderszins tendenti
eus zijn.
„De kritiek op de media steekt steeds
frequenter en heftiger van toon de kop
op", weten Otto Scholten en Nel Ruig-
rok, die namens het Persinstituut van
de Universiteit van Amsterdam op 1
maart beginnen met de Nederlandse
Nieuwsmonitor. Zeker sinds Pim For-
tuyn er een sport van leek te maken
om journalisten in de hoek te zetten
als slippendragers van de macht, zijn
de media het mikpunt geworden. Te
gelijkertijd lijkt de ene hype de andere
op te volgen.
Zo heeft Scholten vorig jaar verschei
dene malen zijn handen voelen jeu
ken. Het aftreden van Rob Oudkerk als
wethouder, de gewelddadige dood van
conrector Hans van Wieren van het
Haagse Terra College en de doodgere
den tasjesdief in Amsterdam Oost wer
den stuk voor stuk uitbundig belicht
door de media, met haastige spoed en
zonder kennis van alle feiten. Over hy
pes spreken ze liever niet, omdat dat
een afwijzend oordeel in zich draagt,
maar de berichtgeving rond dergelijke
gebeurtenissen wordt het onderwerp
van onderzoek voor Scholten en Ruig-
rok.
„Wie heeft wat, waarover en in welke
termen bericht", omschrijven ze kort
weg als het onderzoeksdoel waarvoor
11^4
h l W
fM-
Overste Karremans (midden) proost met generaal Mladic (links) in Srebrenica. De media speelden een rol in het ontstaan van
het drama in de Bosnische plaats, door de publieke opinie te beïnvloeden, stellen de onderzoekers. Foto: ANP/Archief
ze de landelijke en regionale dagbla
den en de belangrijkste nieuwspro
gramma's op televisie nauwgezet gaan
volgen. Eerder verrichten Scholten en
Ruigrok een vergelijkbaar onderzoek
in het kader van het Niod-rapport over
de val van de enclave Srebrenica. Bij
het NIOD was de indruk gegroeid dat
de publieke opinie van betekenis was
geweest bij de beslissing om een Ne
derlands bataljon naar Bosnië te zen
den.
Na het onderzoek van het Persinsti
tuut kon het NIOD concluderen dat in
de berichtgeving de nadruk had gele
gen op opvattingen in plaats van fei
ten, en dat emoties de overhand kre
gen ten koste van analyses. De beelden
uit het kamp bij Omarska zorgden
voor een keerpunt, stelden Ruigrok en
Scholten vast. Daarvóór wisten de me
dia niet goed wat te denken van het
conflict, daarna werden het gebeurde
beschreven in termen van 'deporta
ties', concentratiekampen en etnische
zuiveringen met alle associaties met
WOU van dien.
De verontwaardiging over de brood
magere man achter het prikkeldraad
zorgde voor een stroom aan berichten
die alleen overtroffen werd in de pe
riode na de val van de enclave. Niets
doen kan niet meer, was de teneur.
Maar uit een ander voorbeeld blijkt
dat niet altijd de media alleen blaam
treft. Een vierdelig interview met het
nichtje van koningin Beatrix werd be
gin 2003 opgeblazen tot Margarita-ga-
te, zo lijkt het met een blik terug in de
tijd.
Maar in een artikel in het tijdschrift
Comma beargumenteerde Scholten in
2003 met behulp van statistieken dat
de publicaties in HP/De Tijd alleen
voor de journalistiek weinig reden tot
opwinding waren. Pas toen premier
Balkenende drie weken later een bij
zondere persconferentie belegde,
kwam de stroom aan berichtgeving
goed op gang. „Toen werden de ge
beurtenissen belangrijker gemaakt dan
ze waren voor de journalistiek." Toen
tot overmaat van ramp bleek dat zijn
verklaring meer vragen opriep dan er
beantwoord werden, liep het aantal
berichten over Margarita op tot wel
drie tot vier keer zo veel als in de we
ken daarvoor. „Eigenlijk zou je het
Balkenende-gate moeten noemen",
zegt Scholten.
Dergelijke spraakmakende affaires, die
gedurende korte tijd veel aandacht
voor zich opeisen, lenen zich uitste
kend voor de zogeheten Event Moni
tor. Daarbij wordt de berichtgeving
nog gedetailleerder ontleed, namelijk
tot op zinsniveau. Zo kan bijvoorbeeld
zichtbaar worden of het oordeel over
het functioneren van Rob Oudkerk na
zijn aftreden als wethouder positiever
dan wel negatiever is geworden.
En dan is er nog de Issue Monitor
waarin enkele belangrijke maatschap
pelijke thema's langdurig worden ge
volgd. Bijvoorbeeld omdat verwacht
wordt dat ze gedurende lange tijd een
rol zullen spelen in het publieke debat.
Want waar ging het debat na de dood
van Van Wieren eigenlijk over? Was dit
de consequentie van een falend inte
gratiebeleid, de deerniswekkende toe
stand van het vmbo of betrof het
'slechts' een ontspoorde jongere? Zijn
alledrie deze gezichtspunten in gelijke
mate aan de orde gekomen in de ver
schillende media? Of heeft een van de
drie de boventoon gevoerd?
Doel is niet om een schuldige aan te
wijzen, maar om empirisch materiaal
te vergaren dat kan worden gebruikt
'voor reflectie en discussie over de
kwaliteit van journalistiek werk'. Het
onderzoek wordt dan ook betaald door
onder meer het Bedrijfsfonds voor de
Pers, de Nederlandse Dagblad Pers en
de journalistenvakbond NVJ. Gehoopt
wordt op zelfregulering door de jour
nalistiek. „Al zorgt het maar voor iets
meer nuchterheid op de momenten
dat iedereen achter elkaar aanlooptö,
zegt Scholten. „Maar we bieden het de
samenleving aan. Het is niet aan ons
wat die er verder mee doet."
haarlem - Radio Noord-Hol
land krijgt donderdag een NL-
Award voor een reportage van
Laura Kors over de vondst van
een verdacht pakketje in Haar
lem. De NL Awards zijn onder
scheidingen voor de beste re
gionale radio- en tv-program-
ma's. Het Haarlemse onder
werp won in de categorie radio
nieuws. In het genre achter
grond won Radio Oost met een
verhaal over mensen die elkaar
zestig jaar na de oorlog weer
treffen. In het genre varia ein
digden Radio Rijnmond en
Omroep Brabant allebei op de
eerste plaats.
Opvallend bij de tv-inzendin-
gen was dat vaak camerajour
nalisten, zogenoemde 'cam
jo's', aan het langste eind trok
ken. Dat zijn journalisten die
hun onderwerp zelf filmen en
dus geen gebruik maken van
een cameraploeg.
Volgens de jury levert zo'n
werkwijze brutale reportages op
en daarom juicht het keurkorps
camjo's toe. In de categorie tv-
nieuws won TV Rijnmond met
een reportage over de Rotter
damse wijk Spangen. Een bij
drage van TV Gelderland over
de moord op Maja Bradaric
won in het genre tv-achter-
grond. TV Rijnmond won op
nieuw in de categorie sport met
een verhaal over wielrensters
Leontien van Moorsel, terwijl
TV Noord scoorde in de rubriek
varia met een reportage over
passies van Groningers.
De jury beoordeelde 73 inzen
dingen.
Juryvoorzitter Henk ten Oever:
„De regionale omroepen dur
ven het aan zich kritisch te la
ten beoordelen. Als je die durf
en tegelijkertijd kwetsbaarheid
toont, dan streef je naar een
voortuderende opmaat naar
betere kwaliteit".
Nieuw VARA-programma voorlopige opvolger Lagerhuis
- Wie is de Groot-
r onder de burgemees-
ob Cohen van Amster-
beste in zijn vak, of is
laagse burgervader
:etman? Is Gerd Leers
astricht een gevaarlijke
of troeft toch Ivo Óp-
ran Rotterdam zijn col-
alle fronten af?
itel binnen te slepen
de burgemeesters in het
VARA-programma De
eesters met Paul Witte-
een zware proeve van
teid af te leggen. Van-
ïeemt Cohen het op te-
lan, volgende week
Leers en Opstelten om
een plek in de finale.
De kandidaten worden getest
op vakkennis, door Witteman
onderworpen aan een kruisver
hoor en beoordeeld op een
praktijktest in 'de meester
proef. Supporters nemen het
op voor hün kandidaat, die tot
slot nog een hachelijke proef
moet afleggen: een 'judaskus'
uitdelen aan de gevreesde op
ponent.
De Grootmeesters is niet zo
maar een simpel spelletje, aldus
bedenker Marcel van Dam.
„Het idee is eigenlijk geboren in
het verlengde van de Achter
kant van het gelijk, waarin ik
vertegenwoordigers van een be
paalde beroepsgroep confron
teerde met ethische dilemma's.
Ik heb me daarbij nog wel eens
verbaasd over hoe weinig je als
buitenstaander vaak van een
vakgebied af weet. Voor men
sen die ergens heel goed in zijn
is dat frustrerend."
In de negendelige serie - na de
burgemeesters volgen nog plas
tisch chirurgen en advocaten -
ligt de nadruk op inhoudelijk
vakmanschap, betoogt Van
Dam. „Natuurlijk beseffen we
dat er een tv-wet is die zegt: hoe
serieuzer het onderwerp, hoe
geringer het aantal kijkers.
Maar persoonlijk erger ik me er
nogal aan dat tegenwoordig
vaak alleen nog de buitenkant
wordt gezien en gehoord. Waar
het écht om draait, de inhoud,
krijgt nauwelijks aandacht."
Witteman: „We hebben een
programmavorm gekozen die
hopelijk zoveel mogelijk kijkers
aantrekt, maar doen geen con
cessies aan de inhoud.
De kandidaten voor de titel
Grootmeester zijn genomineerd
door hun collega's. Een vakjury
en de kijkers beslissen wie uit
eindelijk wordt uitgeroepen tot
beste in zijn vak. De Groot
meesters dient voorlopig als
opvolger van Het Lagerhuis.
VARA, Nederland 3, 21 uur
Staatssecretaris: Uitgever zou verliesgevend dagblad moeten steunen
iam - Het mysterie van
eldwijd icoon ontra-
kondigt National Geo-
Ihannel de documen-
:o aan. In de film
leven van de Cubaan-
ir belicht door voor-
itanders. Verder veel
beelden van koene
ijders in de jungle,
teerde Cubaanse kin-
staatsscholen, en
fingen tussen Castro en
':e staatshoofden,
ïppige details over zijn
ijke leven betreft komt
er - tegen de belofte in
af. Logisch, vindt Cas-
ge dochter Alina Fer-
[49), die ook in de film
i. „Castro houdt zijn
[en extreem gescheiden
openbare leven", zegt
|t haar huidige woon -
jiami. „Hij treedt be-
buiten als de solitaire
itend tegen de Grote
"Tie maakt je men-
kwetsbaar. Hij wil te
als einzelganger. De
ibanen weten niet
ij al tientallen jaren is
en zeven zonen
is, zoals ze in 1997
in een boek over haar
loren uit de verhou-
:n Castro en Natalia
Destijds zat Castro,
:n jonge revolutio-
itend tegen het regime
i, in de gevangenis,
itro als Revuelta was
l. De affaire leidde tot
jding voor beiden. Hun
de vervolgens vele
lefde het paar nooit
lezocht ons heel veel.
leel klein was, was hij
r veel gevoel voor hu-
Jr werd dat steeds
p kreeg ooit een pop
ien beeltenis van
ompleet met leger-
Maar verder kregen
:adeautjes, hadden
Feestjes. Toen ik ouder
g het steeds moeiza-
b negeerde hij me. Hij
Alina Fernandez, Fidel Castro's enige dochter. Foto: GPD/PR
wist gewoonweg niet hoe hij
met een dochter moest om
gaan. Gesprekken met hem wa
ren niet mogelijk, hij probeerde
me altijd te overtuigen van zijn
eigen mening."
Het feit dat Castro haar vader
was, ging de jonge Alina niet in
de koude kleren zitten. „Ieder
een was nieuwsgierig naar me,
iedereen verwachtte van me dat
ik een soort kopie van De Lei
der was. Op school moest ik
speechen, de slimste zijn. Men
was bang voor me. Ik voelde
me nooit op mijn gemak, kon
zelf nooit over mijn eigen leven
beslissen. Daarbij kwam ik er
langzaam achter dat het leven
in Cuba verrot was, je was ge
heel rechtenloos. Al met al wist
ik al vroeg dat ik weg wilde uit
Cuba. Ik raakte nooit gewend
aan het leven daar."
Ze werd dissidente, proteste
rend tegen het regime van haar
eigen vader. Privileges had ze
bepaald niet, al voorkwam haar
status vermoedelijk wel dat ze
in de gevangenis belandde.
Castro gaf haar evenmin toe
stemming te vertrekken. In
1993 besloot Fernandez alsnog
te vluchten. „Mijn 16-jarige
dochter zat thuis omdat de
school dicht was. De economie
stortte in elkaar, de electriciteit
viel voortdurend uit, we had
den niets te eten. Een zwaar en
surrealistisch leven: krankzin
nig. Een kwestie van maar zien
dat je in leven bleef. Ik wist:
voor haar moet ik vertrekken."
Vermomd als Spaanse toeriste
wist ze weg te komen. Korte tijd
daarna kreeg ook Castro's
kleindochter toestemming het
land te verlaten. Moeder Nata
lia, die ooit al haar spaargeld en
haar kostbare juwelen aan Cas
tro gaf voor de Goede Zaak,
bleef in Cuba. Fernandez en
haar dochter wonen nu in Mia
mi, waar ze het gevarieerde ra
dioprogramma Simplemente
Alina presenteert, gericht op de
omvangrijke Cubaanse ge
meenschap. Via de radio krijgt
de bannelinge de kans haar kri
tiek op het Cubaanse bewind te
uiten.
Ze voelt zich een van de vele
slachtoffers van de dictator, en
wijt haar depressies, vier mis
lukte huwelijken en de inmid
dels overwonnen ziekte ano
rexia aan haar bizarre jeugd.
„Het gaat nu een stuk beter,
stapje voor stapje. Ik heb ook
de stellige hoop dat het goed
komt in Cuba. In dat geval zal
ik niet de eerste zijn die weer in
het vliegtuig terug zit, maar het
zou mooi zijn weer eens terug
te keren. Het is een regime dat
draait om één man, wie weet
dus wat er gebeurt als hij
sterft."
Monique Brandt
Castro: zondagavond 21.00 uur
tot 23 uur, National Geographic
Channel
door John Oomkes
haarlem - Regionale dagbladen
komen er bekaaid af in het re
cente adviesrapport dat de We
tenschappelijke Raad voor het
Regeringsbeleid (WRR) heeft
opgesteld over het medialand
schap. Verantwoordelijk staats
secretaris Medy van der Laan
(D66; mediabeleid) zegt wèl
heel veel aandacht aan het wel
en wee van 'uw krantje' te be
steden; ook al leest ze de regio
nale krant (De Stentor) in haar
woonplaats Apeldoorn zelf niet.
De staatssecretaris was gister
middag op werkbezoek bij de
hoofdredactie van het Haar
lems Dagblad. Van der Laan
nam er kennis van een internet
project dat met veel succes
draait in delen van het stads
deel Haarlem-Oost. Het betreft
een internetkrant voor en door
bewoners van achterstandswij
ken, waarbij professionele ver
slaggevers helpen bij het ver
werken van informatie.
Volgens Van der Laan laat dit
buurtgebonden project zien dat
het internet niet alleen een
concurrent voor de bestaande,
gedrukte media hoeft te zijn.
„Een heel leuke ontwikkeling.
Ik ben aangenaam verrast. Ik
hoop dat het lukt wegen te vin
den om dit soort initiatieven
Staatssecretaris Medy van der Laan op bezoek bij Haarlems Dagblad.
Foto: United Photos De Boer/Poppe de Boer
rendabel te krijgen. De distribu-
tiekosten zijn in elk geval laag."
De staatssecretaris deelt niet de
kwalificatie dat de krant een
postkoets is, zoals opsteller
Wim van der Donk van het
WRR-rapport zou hebben ge
zegd. Van der Laan: „Ik heb
steeds benadrukt dat de functie
van regionale informatievoor
ziening in een democratie cru
ciaal is. Die mag niet ontbre
ken. Dat is overigens ook de re
den dat de overheid de regiona
le publieke omroep financiert."
De staatssecretaris wil kunnen
beoordelen of de consument
zich eenzijdig laat informeren
in het huidige medialandschap-
„Natuurlijk kan de consument
heel het internet afstruinen en
daar zijn informatie halen om
een goedgeïnformeerde kriti
sche burger te worden. Maar
doet ie het ook? Als een kijker 's
ochtend alleen de koppen van
De Telegraaf snelt, dan even
Teletekst scant om het nieuws
te volgen en 's avond alleen
naar Hart van Nederland van
SBS 6 kijkt, dan is de beleving
van die burger anders dan bij
iemand die daarnaast nog naar
Het Journaal kijkt en de NRC
leest."
„Het enige wat ik niet wil is dat
de consument veel te eenzijdig
wordt geïnformeerd. Dat is
mijn punt en dat wil ik onder
zoeken. Als De Telegraaf en SBS
6 een alliantie in de informatie
nieuwsvoorziening aangaan,
dan wordt de kans dat die bur
ger zich kritisch en mondig kan
laten informeren, steeds klei
ner.
Regionale kranten merken dat
de oplagen teruglopen en de in
formatievoorziening daar
rechtstreeks onder lijdt. Van der
Laan: „Dat vind ik ook zorgelijk.
Ik kan die ontwikkeling niet te
genhouden. Op schrift komt die
regionale nieuwsvoorziening
überhaupt in het gedrang. Dat
zou ik heel erg vinden. Boven
dien: als regionale kranten sa
menwerken in hun landelijke
en internationale nieuwsvoor
ziening, dan treedt ook daar
verschraling op. Maar ik kan
niet collectief staatssteun ge
ven. Een groot krantenconcern
kan er ook voor kiezen een niet
renderende titel in de lucht te
houden. Vanuit de opvatting:
dit is maatschappelijk verant
woord ondernemen."
BIJ DE KAPPER
Onwettige kinderen van ons vorsten
huis; ze blijven voer voor de bladen.
PETER R. DE VRIES windt zich in
Must op over het feit dat wijlen PRINS
BERNHARD er in de publieke opinie nog
steeds zo goed van af komt. „En dat is toch
merkwaardig, want de Prins heeft gedrag
vertoond waarin het gros van de Nederlan
ders in eigen kring bepaald niet zo tolerant
is en helemaal niet zo vergevingsgezind."
DE VRIES vindt het vooral verwerpelijk, dat
de Prins op zijn 56ste een verhouding kreeg
met een 19-jarig meisje, bij wie hij niet veel
later ALEXIA verwekte. „Zijn gedrag, als
machtige vijftiger, grenst moreel gezien aan
pedofilie en neigt naar seksueel misbruik."
Ook weekblad Privé duikt dieper in de ro
mantische escapades van de Prins. Had
BERNHARD nog meer dochters dan de zes
die nu bekend zijn? De in 1994 overleden
naaldkunstenares CÉCILE DREESMANN
had een 'bijzondere band' met de Prins. Ze
zou er meermalen op hebben gezinspeeld
dat ook zij een dochter van hem had gekre
gen. Maar wie hoofdredacteur EVERT SAN-
TEGOEDS ook aan de tand voelde over de
ze dochter, niemand komt ook maar met
een spatje bewijs op de proppen.
Mocht dat er al zijn, dan verplicht Privé zijn
lezers om volgende week weer een exem
plaar te kopen. De thriller met 'de gehei
men van CÉCILE DREESMANN' krijgt een
vervolg: 'Heeft BEATRIX nog een derde
halfzusje?' Waarom heeft Privé eigenlijk de
ze week als enige van de roddelbladen niet
Prins Bemhard was niet heilig, stelt het
blad Must. Foto: Reuters/Jerry Lampen
hét verhaal plus de foto's van die echte on
echte Oranje, CARLOS KLYNSTRA?
CARLOS, die sprekend lijkt op de gelijkna
mige prins, verscheen plotseling aan de
hand van zijn moeder BRIGITTE in LECH.
Inderdaad, het wintersportoord waar op
dat moment ook het gros van het koninklijk
huis verkeerde. De 'ex-minnares' van
PRINS CARLOS en haar zoontje zouden in
hetzelfde hotel als de Oranjes hebben gelo
geerd. Interessant, hoe de bladen met dit
feit omgaan.
Party: 'Pest ex-liefje Oranjes?' Volgens dit
blad veroorzaakte de verschijning van 'het
bastaardprinsje' voor een lichte paniek. De
RVD zou zelfs aan een van de vele aanwezi
ge fotografen om een plaatje van de twee
hebben gevraagd. Op die manier *lst men
in elk geval hoe BRIGITTE en CARLOS JR.
er uit zagen. Weekend en Story spreken ook
van 'consternatie', hoewel deze bladen toe
geven in het duister te tasten over de vraag
of het tweetal verwacht, dan wel onuitge
nodigd in Lech was. Gelukkig viel er meer
te zien in het plaatsje: de familie FROGER
en ESTELLE GULLIT plus kinderen gaven
acte de présence. Manlief RUUD bleef ach
ter bij zijn Feyenoord.
'Maar gelukkig gaf hij maar wat graag zijn
creditcard mee', zo meldt Story. Of RUUDs
collega CO ADRIAANSE ook zo makkelijk
zijn creditcard meegeeft, is maar de vraag.
Privé meldt dat de voetbalwereld is 'ge
schokt' door de scheiding van CO en zijn
JOKE. De trainer zou nu iets hebben met
een schaatsregisseuse van de NOS. Ook zo
benieuwd wanneer de voetbalrechten te
rugkeren bij Studio Sport?
Martin Ruesink
