KUNST CULTUUR
'Gij hebt een venijnig karakter'
TamTam Festival ingedikt tot tien dagen
oep tot mildheid in nieuw stuk Scapino
Let the sunshine
\fclentiinsda2
bericht *4^ via SMS
jouw r of de website
R5
De moeizame relatie tussen Van Gogh en de Haagse School
Kijk snel op wwwJeidsdidagbtadnl
via SMS
of de website
Amsterdam Sinfonietta
kleurt intens mooi
vrijdag n februari 2005
virïls de Bulldog. Foto: AP
1st'
j museum
Churchill
Coningin Elisabeth
iteren in Londen het
iseum dat is gewijd
riston Churchill. De
ieran de Engelse Minis-
t dent ten tijde van de
r. Vereldoorlog luidde de
:i% een keramiek, ge-
etk na zijn verkiezing,
tuurlijk niet ontbre-
collectie.
ènirs benoemd
immander
Concertgebouwdi-
Sanders is be-
Commander of the
^pire (CBE). Hij krijgt
Olijke onderscheiding
lsh verdiensten voor
^tie van Britse muziek,
solisten in Neder-
dtse ambassadeur
"Ag de versierselen bij
',0<igebouwdirecteur op-
eki
ek
rgamst
„overleden
De Amerikaanse
Jimmy Smith is
door Theo de With
leiden - Het TamTam Festival in Lei-
den-Noord wordt ingedikt tot tien da
gen. Tot vorig jaar besloeg het multicul
turele festival altijd de hele maand juni.
Coördinator Jennefer Verbeek heeft sa
men met het team vrijwilligers besloten
dat zo'n periode te lang is en dat daar
door versnippering dreigt. Daarom wor
den de activiteiten ook niet meer op
meerdere plekken in Leiden-Noord ge
houden, maar op één centrale plaats.
In juni vindt de vijfde editie plaats van
het TamTam Festival, dat in 2003 door
prinses Méxima als voorbeeldproject
werd onderscheiden met een Appeltje
van Oranje. Voor de organisatoren was
dat reden om zich eens te bezinnen op
de opzet van het festival. „Het festival
speelde zich altijd af op diverse plekken
in Groenoord, de Slaaghwijk, de Kooi en
het Noorderkwartier. Dat is hartstikke
leuk, maar ook hartstikke lastig. Mensen
moesten steeds opzoeken waar activitei
ten plaatsvinden. Het was soms ook
moeilijk om een festivalsfeer op te bou
wen."
Ook de periode van dertig dagen werd
door veel van de vrijwilligers als te belas
tend ervaren. Ze waren aan het einde
van het festival bekaf. Verbeek en haar
team hebben daarom het plan opgevat
op een centrale plek in Leiden-Noord
voor tien dagen een grote feesttent neer
te zetten. Ze hebben het oog laten vallen
op een tent met een diameter van 22
meter en plaats voor driehonderd man.
Afhankelijk van de beschikbaarheid
wordt het TamTam Festival gehouden
van 1 tot en met 10 juni of van 10 tot en
met 20 juni.
De basisgroep van vijftien vrijwilligers is
nu bezig het enthousiasme voor Tam
Tam in de betreffende wijken weer op te
peppen. Alle verenigingen krijgen een
vrijwilliger op bezoek om ideeën te in
ventariseren en medewerking te vragen.
Vrijwilliger Ed Hofkes: „Die tent moet
van 's ochtends tot 's avonds bruisen.
Dat was voorheen niet altijd het geval.
We hopen dat te bereiken door meer ac
tiviteiten aan elkaar te knopen. Suri
naams koken kan prima worden gecom
bineerd met muziek en dans. Zo haal je
meerdere groepen tegelijkertijd bin
nen."
Voor het theaterspektakel, het ouderen-
cabaret en het multiculturele koor zijn
de voorbereidingen al gestart. Het koor
bestaat geheel uit vrouwen en studeert
onder meer Turkse, Marokkaanse en
Macedonische liederen in. Acht oude
ren, onder wie enkele Surinamers, wer
ken aan een cabaretprogramma waarin
hun eigen verhalen centraal staan.
Een gezelschap van 25 mensen werkt
onder leiding van regisseur Paul Flaton
uit Voorschoten aan het theaterspekta
kel dat zich deels in de openlucht moet
afspelen. Het campingleven dient als ro
de draad. „We zijn nog op zoek naar een
caravan", meldt Hofkes. „Alleen moet
wel de voorkant er afgehaald mogen
worden, zodat het publiek letterlijk naar
binnen kan kijken."
n Als koning van het
hj B-3 orgel mixte
e(|g blues, R&B, bebop
jj,^spel tot een nieuwe
t ves. „Hij deed wat
me deed in de jaren
irdanin '56 en '57",
„jrganist Joey De-
Jimmy Smith werd
Ei
"'Br op
Rock
rgst»and Survivor, be-
,ez,p hit Eye of the Ti-
3 si,aar het Arrow Rock
ïeljrjl juni in Delft. Ver-
bjnifou Gramm tijdens
er (pvenement in
1cjerde nummers van
,g 0fand Foreigner ten
der werd al bekend
s tjjiaf, Dream Theater,
(jjej en The Little River
dodf programma staan,
tor
irertaling
I- Vertaler Helga van
treeg gisteren in
jse Otten Prijs uitge
vaar vertaling in het
clen van de roman-
Indeloze tijd van
[der Heijden. Aan de
e prijs is een geld-
^200 euro verbon-
ningen vertaalde
a Bernlef, Louis
a Cees Nooteboom.
in
jinvaart
'e Oostenrijkse di-
jv Kuhn gaat de
pera Der Ring Des
van Richard Wag
envaart opvoeren,
id acer stukken, die bij
er zestien uur du-
ien etmaal laten
gebruikelijker dat
[er avonden achter
in opgevoerd. De
(n zijn vanaf 22 jüli
ipeltheater in het
Erl.
Een bezoeker van het Haags Gemeentemuseum kijkt naar een zelfportret van de meester. Foto: ANP
door Herman Rosenberg
den haag - Hij zwierf er in de duinen,
schetste stratenmakers in steegjes en
nam een 'gevallen' vrouw in huis. Er ge
beurde veel tijdens de twintig maanden
dat Vincent van Gogh in Den Haag ver
bleef. De expositie 'De Haagse School en
de jonge Van Gogh' in het Gemeentemu
seum Den Haag plaatst hem tussen de
meesters van de Haagse School.
Het was een dramatische scène van het
soort waarvan er nog vele zouden vol
gen. Het is mei 1882. Van Gogh ontmoet
op een wandeling in Scheveningen An
ton Mauve. Hij vraagt of de schilder, een
van de leidende figuren van de Haagse
School, naar zijn atelier wil komen om
zijn jongste werk te bekijken. Mauve
weigert. „Naar u toe komen doe ik zeker
niet, het is glad uit", zegt hij. En: „Gij
hebt een venijnig karakter." Van Gogh
draait zich om, boos en bedroefd tege
lijk. Het zal nooit meer goed komen.
De schilder beschreef de confrontatie in
een brief aan zijn broer Theo. De uitval
van Mauve kwam als een verrassing,
maar Vincent vermoedde wel wat er aan
de hand was. Hij had de zwangere pros
tituee Sien Hoornik in huis genomen,
enerzijds uit medelijden, anderzijds om
dat hij haar wilde laten poseren.
Hiermee maakte hij zich voor velen on
mogelijk en ook Theo had bezwaren.
Maar Van Gogh verdedigde zich fel. Het
was 'eenvoudig en vanzelfsprekend' wat
hij had gedaan. „Het komt mij voor dat
ieder man die het leer van zijn schoenen
waard is, wanneer hij voor zo'n geval
stond, hetzelfde zou hebben gedaan",
schreef hij.
Maar er speelde meer. De jonge schilder
(1853-1890) had zich in augustus 1881
bij Mauve gemeld als leerling, maar
bleek bijzonder eigenwijs. Mauve con
stateerde dat Vincent nog weinig kon en
stelde voor dat hij zich op het aquarelle
ren zou werpen. Tevens moest hij gip
sen beeldfragmenten van handen en
voeten natekenen. Het werd geen suc
ces. Van Gogh gooide de gipsen kapot
en verklaarde dat hij met waterverf niet
kon uitdrukken wat hij voelde.
Van Gogh kon overigens best met water
verf uit de voeten, of begon dat in elk ge
val te leren. Zie op deze expositie bij
voorbeeld de aquarellen 'Schevenings
naaistertje' (1881) en het impressionisti
sche 'In de regen', een Haags straattafe
reel uit 1882.
Toch deed ook de invloed van ouderen
als Mauve en Mesdag zich gelden. Een
van zijn eerste 'Haagse' olieverven was
een strandgezicht met bomschuit en vis
sers (1882). Het zou op de tentoonstel
ling hebben gehangen als het niet eind
2002 uit het Van Gogh Museum was ge
stolen. Een van zijn inspiratiebronnen
was een topstuk van Mauve uit hetzelfde
jaar, 'Bomschuit op het strand'. Het gro
te doek toont paarden die net een schuit
op het strand hebben getrokken.
Naast de overweldigende Mauve hangt
nu van Van Goghs hand een kleine teke
ning van een werkpaard. Het verschil in
schaal en kwaliteit illustreert de positie
die de jonge schilder toen, in 1882, nog
innam.
De rest van deze zaal is 'De zee' ge
doopt. Grote doeken van Mesdag met
gloeiende luchten, een forse (Jacob) Ma-
ris en twee Weissenbruchs. Je kunt je
voorstellen hoe wanhopig Van Gogh
zich soms moet hebben gevoeld als hij
er niet uitkwam met perspectief of com
positie.
gpd - „Het is toch iedere keer
aandoe", verzucht Ed
leider van Scapino Bal
vooravond van de
an zijn nieuwste stuk 'Para-
mst n kantoor is bedrieg-
rt stilte voor de storm: na twee
700tard werken in de studio heeft
uich naar de schouwburg ver-
zeifdtjaat het erom alle verschillende
elkaar te passen.
1 sinecure, zegt Wubbe, want
decor en kostuums werden
deze voorstelling gemaakt en
"e is, moet er nog aan de ti-
gewerkt. Of alles al klopt?
'entig uur voor de opening
ristiek leider nog van 'nee':
loreografieën kun je moeite-
v itsen van de kale studio naar
enenzij werken meteen, maar een
Hijk1? Paramount' vraagt veel
inmiddels wat bleek om de
toch is het niet allemaal kom-
1 De choreograaf worstelt wel-
jdgebrek, maar geniet tegelijk
productieproces: „Tijdgebrek
°ni beslissingen te nemen, je
8 erg helder van." Dat hij het
•akkelijk maakt met zijn nei-
complex en theatraal, geeft
>ndig toe: „Maar dat is nu
opdracht die ik mezelf stel, ik
ivondvullende producties aan
de hand van thema's."
Daarmee neemt de choreograaf een unieke
positie in binnen het Nederlandse dans-
veld, waar 'dans om de dans' mode is en
een dansstuk vaak niet langer duurt dan
een minuut of twintig. Wubbe is zich van
die aparte status bewust en blijft zijn eigen
weg gaan, in de mode of niet: „Ik kan heel
erg genieten van de pure dansstukken. De
analytische manier van kijken helpt de
danskunst zich verder te ontwikkelen, maar
als choreograaf kan ik er weinig mee."
Voor 'Paramount' liet Wubbe zich inspire
ren door een heel concreet gegeven: het feit
dat mensen" zich in vreemde culturen vaak
krampachtig vasthouden aan hun eigen
traditie. Dat geldt niet alleen voor migran
ten die naar Nederland komen, maar zeker
ook voor Nederlanders in den verre. „Het
gold ook voor mijn ouders, die in de jaren
vijftig in Indonesië woonden. Ondanks de
tropische hitte stond er boerenkool op ta
fel."
Of dat vasthouden aan gewoontes een
slechte eigenschap is? „Rationeel gezien
wel, ik vind dat mensen moeten integreren,
maar het is ook heel menselijk, mensen
zoeken nu eenmaal houvast." Wubbe pleit
daarom voor meer mildheid ten opzichte
van buitenlanders die zich hier maar moei
lijk aanpassen: „Ze gedragen zich immers
niet zo heel veel anders dan wij."
Het probleem van gebrekkige integratie en
de eenzaamheid die ermee gepaard gaat,
kwam voor Wubbe in het bijzonder naar
voren in de filmklassieker 'Casablanca'.
Met name het beeld van bij elkaar klittende
westerlingen in Rick's café, bleef hem bij:
„De broeierige sfeer van dat café, van al die
mensen die eigenlijk niets in Marokko te
zoeken hebben, interesseerde me meer dan
de intrige tussen Ingrid Bergman en Hum
phrey Bogart."
In 'Paramount' zet de choreograaf zijn
dansers in eenzelfde soort omgeving. De
dames zijn heel chique en in het lang, ze
dansen ballroom met de heren, maar de
setting is Arabisch: „Ik wilde een soort so
ciëteit neerzetten, waar al die ontwortelde
mensen samenkomen. Het begint allemaal
heel formeel, maar langzaam gaan de ha
ren los en de schoenen uit, een beetje als
een feestje dat ontspoort.
Dat de voorstelling uiteindelijk een zelfde
soort glamour uitstraalt als de film, en dat
de Scapinodanseressen als klassieke
schoonheden het toneel opschrijden, is
niet toevallig: Wubbe houdt wel van dat
film noir-sfeertje. Dat vrouwen, met of zon
der loshangend haar, vaak de hoofdrollen
in zijn dansstukken vertolken, berust niet
alleen op toeval, geeft Wubbe toe: „Ik cho
reografeer nu eenmaal makkelijker vrou
wen."
Scapino Ballet Rotterdam met 'Para
mount'. Te zien: t/m 12 februari, Rotter
damse Schouwburg, daarna tournee t/m
29 april. Informatie: www.scapinoballet-
.nl.
NOODZAKELIJK KWAAD
Waar de Haagse School-coryfeeën vaak
in de eerste plaats een bepaalde stem
ming of atmosfeer wilden weergeven,
zocht de gevoelsmens Van Gogh naar
het sentiment. Daarom beschouwde hij
Jozef Israëls als de grootste Haagse
meester. Hij zag onder meer diens 'Kari
ge maaltijd' waarop een boerengezin
aan tafel. Het grote doek inspireerde
hem later tot zijn eerste grote meester
werk, de 'Aardappeleters'.
Eén van zijn laatste doeken, 'Veld met
papavers' (Auvers-sur-Oise, 1890) vormt
het sluitstuk van de tentoonstelling. Het
hangt er als een vermaning aan het
adres van allen die Van Gogh destijds
onheus behandelden. In 1892, twee jaar
na de dood van de kunstenaar, sloot
Den Haag Vincent van Gogh alsnog in
de armen. De Haagsche Kunstkring or
ganiseerde een overzichtstentoonstel
ling die insloeg als een bom. De oude Is
raëls verscheen bij de opening en moest
erkennen dat Van Gogh 'veel moois had
geleverd'.
'De Haagse School en de jonge Van
Gogh' - t/m 16 mei. Gemeentemuseum
Den Haag, Stadhouderslaan 41. Ope
ningstijden: di t/m zo 11-17 uur.
Je kunt het je bijna niet meer
voorstellen, maar eind jaren
zestig schokte 'Hair' de (theater)
wereld. De hippiemusical, in
middels het symbool van een
tijdperk waarin een jonge gene
ratie zich afzette tegen de geves
tigde politiek, de oorlog in Viet
nam en de hypocriete seksuele
moraal, riep ook in Nederland
heftige reacties op.
Ruim 35 jaar na dato toert de
musical, in een nieuw jasje, op
nieuw door ons
land. Helemaal uit
de tijd, zeggen
sommige critici.
Maar in veel op
zichten blijkt de
musical ook nog
verrassend actueel.
De oorlog in Viet
nam is moeiteloos
inwisselbaar voor
de oorlog in Irak,
of welke andere
oorlog dan ook.
Het finalenummer
van de voorstel
ling, 'Let the sun
shine', was afgelo
pen zomer nog een hit, in een ei
gentijdse dance-versie. In de
daarbij horende videoclip, re
gelmatig vertoond op de mu
ziekzenders, zien we een stel
jongens en meiden, zo goed als
in d'r blote reet, vrolijk dansend
in en rond een zwembad. De
nieuwe seksuele moraal heeft
gezegevierd, zou je kunnen zeg
gen.
Ik weet dat zo net nog niet. Die
videoclip is ook heel wrang. In
de gelijknamige speelfilm, die
een paar jaar na de musical
werd gemaakt, zingen duizen
den jongeren aan het eind ook
'Let the sunshine', maar dan
met beelden van de begraaf
plaats waar duizenden soldaten
liggen (gemiddelde leeftijd 18
jaar) die gesneuveld zijn in Viet
nam. Die beelden en de muziek
gaan nog steeds door merg en
been.
De film en heropvoering van de
musical maken op pijtdijke wij
ze duidelijk hoe schaamteloos
de muziekindustrie een num
mer uit de oorspronkelijke con
text haalt: van de begraafplaats
naar de rand van het zwembad.
De nieuwe amoraliteit, zou we
dus beter kunnen zeggen.
Kunstenaars, muzikanten die
geëngageerd zijn, zijn vast ook
uit de tijd. In de Verenigde Sta
ten namen popartiesten onlangs
nog wel stelling tegen de herver
kiezing van Bush, tegen de leu
gens waarmee het Amerikaanse
volk in een oorlog met Irak is
gestort en tegen de belastingver
lagingen die alleen de allerrijk
sten (slechts 1van de totale
1, op- gen.
O
JAN RIJS DAM
bevolking) ten goede komen. De
steun van artiesten en kunste
naars aan de campagnes van
presidentskandidaten is in de
VS niet ongewoon. „We leven in
een cultuur van leugens", zei de
Amerikaanse regisseur Alexan
der Payne, aanwezig op het
Filmfestival Rotterdam, vorige
week nog in deze krant. „Ik
denk dat je als kunstenaar zeker
een taak hebt die bloot te leg
gen.
Waar blijven dan
de Nederlandse ci
neasten, theater
makers, poparties
ten, schrijvers, beel
dend kunstenaars
Waarom laten zijn
hun stem niet of
nauwelijks horen
over al die demago
gische lulkoek van
politici die alleen -
maar uitzijn op de
electorale erfenis
van Pim Fortuyn?
Waar blijft de cul
turele voorhoede
die stelling neemt
tegen de grote smoel van een or
dinaire onbenul als Hilbrand
Nawijn en tegen de hysterische
en ophitsende anti-islam-taal
van een Geert Wilders. Of tegen
het obsessieve uitzettingbeleid
van minister Verdonk die er,
met een afkalvende WD-aan- '1
hang en de hete adem van Wil-
ders in de nek, haar levenswerk -
van heeft gemaakt om 26.000
mensen, gezinnen die hier al ja
ren wonen, het land uit te sar
ren. Niets is deze heren en dame
teveel om het debat te laten es- c
cateren, zolang ze hun buikje
maar rond kunnen eten aan ze
telwinst in de opiniepeilingen,
net ratten die vreten aan het lijk-
van Fortuyn.
Handelaren in angst, noemt
schrijver en historicus Geert
Mak ze. Want er zijn nog wel l
een paar kunstenaars in Neder
land die hun stem laten horen.
De cineast Eddy Terstal, die in
zijn films al de vrijzinnig libera
le cultuur propageert, heeft poll
tieke ambities. En van de hand
van Geert Mak verschijnt deze
week een 'pamflet' waarin hij
waarschuwt tegen de hard tegen
hard mentaliteit en het alsmaar,
aanblazen van het vuurtje. Mak
zoekt steun voor een mildere
toon in het debat, voor een ge-
nuanceerde discussie en ver
draagzaamheid. Dat is allemaal
heel politiek correct natuurlijk-
en net als 'Hair' erg uit de tijd.
Maar zelf vind ik het een ver
ademing om een fatsoenlijk ge-
luid te horen. Nederlatui moet
maar weer eens een beschaafd b*
land worden. b
(advertentie)
Stuur eeiv a
Valentijn!
Paramount van Scapino: het begint allemaal heel formeel, maar
langzaam gaan de haren los en de schoenen uit, een beetje als een
feestje dat ontspoort. Foto: Hans Gerritsen
Muziek recensie
Lidy van der Spek
Concert: Amsterdam Sinfonietta o.l.v.
Candida Thompson, m.m.v. Frank Braley
(piano). Gehoord: 10/2, Stadsgehoorzaal,
Leiden.
Chaussons Concert in D beslaat
het programma voor de pauze:
in alle hevigheid. Hij wenste,
zei hij, niet te worden meege
sleept door emoties, maar wilde
meester blijven van de vorm.
Daar is Chausson minder in ge
slaagd dan hij voor ogen had.
Dit zesdelige werk zweept in al
le delen, ook het langzame
sombere Grave, op tot vervaar
lijke hoogten, weliswaar in strak
gedresseerde lijnen.
Na een drietal zware dreigende
tonen op de piano, eerst voluit
beantwoord door de strijkers,
daarna in een gonzend, wazig
coloriet, wat alleen Sinfonietta
zo intens mooi kan kleuren. De
pianist Frank Braley toont zich
in dit concert de ware kla
vierleeuw; afwisselend groots
en meeslepend, dan verstild en
vlinderend rondom de viool
klank van de concertmeester
Candida Thompson, of met
verve stuwend in het orkest.
Thompson speelt verwonder
lijk, wél samen met Braley maar
eigenzinnig haar eigen weg uit
zettend, soms ver verwijderd
van de pianopartij, dan weer
toenadering zoekend. Gruwelijk
stil en desolaat vangt het grave
aan in drie op en neergaande
bewegingen waar de piano bij
na schuchter op reageert. In al
le delen glinsteren tussen on
weerstaanbaar opruiende, wel
haast martiale ruigheid, kleine
lieflijke stroompjes die je even
op adem brengen.
Van de Impromptus twee en
drie van Franz Schubert die
Braley na de pauze speelt kan
twee mij bepaald niet bekoren.
De derde Impromptu begint
doordachter. De lange lijnen lo
pen natuurlijker weg, de dyna
miek is oprechter.
Tot slot krijgen we weer een
strijkkwartet van Beethoven
(zijn laatste in F) in een versie
voor strijkorkest. De klank is ui
teraard minder slank, niettemin
is Amsterdam Sinfwuetta als
geen ander in staarte structuur
van het stemmenweefsel totaal
transparant te houden. Delicaat
wordt de spanning in lijn en
klankkleur gedoseerd opge
voerd in het schitterend ge
speelde Lento, dat zich verhe
ven en ingetogen voortbeweegt
in het donkelere spoor van ceUó
en contrabas. Hel en scherp
schieten de violen de korte fra
sen als speren van zich af in het
vierde deel Cantante e tranquil-
lo, fraai afstekend op het duis
tere fond van grote strijkers. Op
het muzikale motief van drie
woorden 'Muss es sein?', 'Es
muss sein!'eindigt Beethoven,
waar Amsterdam Sinfonietta
vrolijkheid en doem beurtelings
tussen de muren van het bouw
werk doet opklinken.
