In het theater gaat de kers op de taart
KUNST CULTUUR
Het gaat regisseur Alexander Payne nog om het verhaal
Terug naar de basis
Visuele pret bij
duo 'Schudden'
Spannende
uren voor
Kiki Lamers
Exportprijs naar Within Temptation
Acht 'Naked Boys' geven zich zingend bloot
Ter gelegenheid van
regeringsjubileum
jn Beatrix organi-
e de Regentenkamer
ig de tentoonstelling
voor Beatrix'. Deze
in vorstelijke zetels
9 april geopend door
ter Deetman in het
rotterdam/anp - Met vijf belangrijke
nominaties is de tragikomedie 'Side
ways' een van de grote kanshebbers
op de Oscaruitreiking eind februari.
Een gelukkig toeval voor het Filmfesti
val Rotterdam, die de film verkoos tot
publiekspremière. De zelf voor twee
Oscars genomineerde regisseur-scena
rist Alexander Payne blijft echter
nuchter onder alle aandacht.
„Ik denk niet dat we bij de Oscars
enorm gaan scoren", voorspelt hij.
,,De nominaties alleen al zijn bijzon
der voor een kleine film als 'Side
ways'." De 43-jarige Amerikaan juicht
het toe als een lans wordt gebroken
voor kleine, menselijke films zoals hij
ze maakt. „Al ben ik wel bang dat iets
niet klopt in een wereld waar dat
wordt gezien als een verdienste: het
zou de norm moeten zijn. Mochten we
echter in de prijzen vallen, dan heb ik
zeker een paar speciale flessen Bor
deaux klaar staan."
Wijn - een grote passie van Payne -
vormt de rode draad in 'Sideways'.
Twee dertigers, de tobbende, slecht
verkopende schrijver Miles (Paul Gia-
matti) en vrijbuiter en soapacteur Jack
(Thomas Haden Church), maken aan
de vooravond van het huwelijk van
Jack een wijnproefreis door Californië.
Beiden worden tijdens de talloze proe-
verijen en door de vele opmerkelijke
personages die ze daarbij ontmoeten
geconfronteerd met hun eigen ang
sten, frustraties en falen.
Paynes films worden door critici en
publiek bejubeld als afwijkend en ori
gineel. Zelf ziet hij dat echter absoluut
niet zo. „Ik ben juist een heel ouder
wetse filmmaker. Ik geef om een goed
verhaal en goed acteren in plaats van
effecten en geweld. Er is misschien
een nieuwe norm gegroeid, maar dat
maakt mij nog geen alternatieve film
maker."
Vraag hem vooral niet naar diepere
betekenissen in zijn films. „Ik vind het
fantastisch als mensen boodschappen
uit mijn verhalen weten te halen, maar
ik ga er zelf niet over filosoferen. Ik
maak wat ik wil maken. Het is aan an
deren om dat te duiden of om er een
plaats aan te geven in de filmhistorie."
Payne vergeet nooit de uitspraak van
de Italiaanse regisseur Michelangelo
Antonioni. „Hoe meer ik over mijn
films vertel, hoe meer risico ik loop de
kijker het plezier en de betekenis van
de film te ontnemen. Ik denk niet in
grote termen. Ik ben geen moralist en
ben al helemaal niet goed in het in
tekst verwoorden van wat ik bedoel of
vind. Daarvoor gebruik ik films, daarin
wordt een heel andere taal gesproken,
die ik blijkbaar wel beheers."
Met films als 'Citizen Ruth' (1996),
Election' (1999) en 'About Schmidt'
(2002) profileerde Payne zich als geën
gageerd filmmaker. „Ik ben enorm ge
ïnteresseerd in mensen. Ik vind het
leuk om te kijken hoe mensen hun
kleine persoonlijke trauma's uiten in
de maatschappij. We leven in een cul
tuur van leugens. Ik denk dat je als
kunstenaar zeker een taak hebt die
bloot te leggen." Films mogen nooit
liegen, vindt hij. „Kunst moet de waar
heid vertellen. Kunst moet niet mani
puleren, In de maatschappij wordt al
genoeg gemanipuleerd. Het publiek
heeft meer behoefte aan waarheid.
Hoe passen films als 'Jurassic Park HI'
of 'Meet the Parents', waar Payne de
scenario's voor schreef, in dat beeld?
De regisseur lacht. „Ja, die films heb ik
alleen maar voor het geld gedaan. Die
hebben ook niets met kunst te maken
volgens mij. Er is niets op dat soort
films tegen, zolang het maar niet de
norm wordt." Bovendien waren dat al
lebei prima oefeningen om zichzelf
beter te leren schrijven. „Misschien
had ik zonder 'Jurassic Park ni' wel
nooit 'Sideways' kunnen maken."
'Sideways' draait op het Filmfestival
Rotterdam en is vanaf 17 februari te
zien in de Nederlandse bioscopen.
Alexander Payne: „Ik ben juist
een heel ouderwetse filmma
ker." Foto: ANP/Robert Vos
parijs/Opd - Frankrijk is mo
menteel geobsedeerd door ze-
denschandalen en iedere keer
wanneer ook maar iets riekt
naar 'afwijkend gedrag' wordt
de complete politiële en justiti
ële machinerie in werking ge
steld. De Nederlandse schilde
res Kiki Lamers (40) dreigt daar
de dupe van te worden. Van
daag doet het gerechtshof in Ri-
om in de Auvergne in hoger be
roep uitspraak in een zaak die
Kafkaiaanse trekjes vertoont.
Lamers heeft jarenlang foto's
gemaakt van blote kinderen. In
de eerste plaats haar eigen kin
deren maar ook die van vrien
dinnen. De foto's gebruikte ze
als studiemateriaal voor haar
schilderijen, die de afgelopen
jaren lovende kritieken kregen
bij exposities in Amsterdam,
Parijs en New York. Maar de
Franse justitie vindt het maar
niks. 'Zedelijke beschadiging
van minderjarigen', luidt de
aanklacht tegen Lamers en haar
voormalige echtgenoot. De
rechtbank in Cusset had haar in
eerste instantie tot onvoorwaar
delijke gevangenisstraf veroor
deeld maar Lamers was in ho
ger beroep gegaan. Hoewel de
aanklager in Riom in zijn requi
sitoir duidelijk was dat de foto's
van Kiki Lamers geen porno
grafie vormden, eiste hij wel
een voorwaardelijke gevange
nisstraf van acht maanden plus
een boete van 5000 euro.
De zaak kwam vier jaar geleden
aan het rollen. Lamers en haar
gezin hadden een kasteeltje in
de Auvergne betrokken. Niets
vermoedend had ze haar fo
torolletjes naar de plaatselijke
studio gebracht om ze te laten
ontwikkelen. De eigenaar van
de fotozaak bekeek de afdruk
ken, vond de foto's 'abnormaal'
en waarschuwde de politie.
Toen Lamers' echtgenoot de fo
to's kwam ophalen werd hij ge
arresteerd. Óp de foto's waren
blote kinderen te zien.
Er werd ook huiszoeking ge
daan in het huis van de schilde
res. Daarbij onderzochten de
gendarmes ook de computer
van Lamers' toenmalige levens
gezel. Ze troffen er een serie
naaktfoto's aan die wel een
pornografisch karakter hadden.
De man zei de foto's 'per onge
luk' te hebben binnengehaald
toen hij op zoek was naar ande
re illustraties.
theater recensie
Wijnand Zeilstra
Voorstelling: 'Klam' door 'Schudden'
Met Emiel de Jong en Noël van Santen.
Regieadvies: Paul Vermolen. Gezien: 1/2
schouwburg Leiden
Bij het duo 'Schudden' zit de
grap niet in de woorden. Er
wordt af en toe wel eens wat ge
zegd. Maar daar gaat het niet
om. Bij 'Schudden' draait alles
om de visuele vondsten. Een
programma baseren op louter
verrassende beelden is op zich
al een moeilijke opgave. Nog
veel lastiger is het om al die los
se vondsten in een samenhan
gend geheel onder te brengen.
Toch is dat in het nieuwe pro
gramma 'Klam' op een specta
culaire manier gelukt. Het de
cor blijkt namelijk enorm inspi
rerend te hebben gewerkt.
Steeds keren we als het ware
even terug in de nuchtere wer
kelijkheid van een wasserette.
Voortdurend houden twee was-
bazen de boel letterlijk en fi
guurlijk draaiend.
En steeds schieten de twee
Schudden-acteurs Emiel de
Jong en Noël van Santen van
daaruit door naar een fantasie
wereld. Attributen uit de wasse
rette worden daarbij inventief
als hulpmiddel ingezet. Of het
nu gaat om de wasmachines
die dienst doen als de gluur-
hokjes bij de peepshow of twee
droogrekken die plotseling als
reusachtige spinnenwebben
worden benut. Zet meerdere
wasmachines naast en op el
kaar en bij Schudden heb je een
onderzeeër.
Is de vondst eenmaal duidelijk,
dan ben je er nog niet. Dan
komt immers het probleem,
hoe je de grap verrassend af
rondt en terugkeert naar het ka
der van de voorstellingJuist in
die punten blijkt de kracht van
het programma te schuilen.
Een uitgelezen timing is daarbij
ook nog eens van essentieel be
lang. De diverse scènes lopen
vlot in elkaar over en krijgen
vaak een geestige, of efficiënte
afronding. Op zulke momenten
is er dus geen twijfel mogelijk:
in het genre van het sterk visu
eel georiënteerde theater zijn
De Jong en Van Santen alias
duo 'Schudden' inmiddels gro
te specialisten.
De zaak-Lamers heeft in de
Franse pers overigens nauwe
lijks aandacht gekregen. Alleen
in de krant Le Monde werd in
het afgelopen weekeind een
opiniestuk gepubliceerd van de
rechtsfilosoof Ruwen Ogien. Hij
wees er daarbij op dat Kiki La
mers voordat ze naar Frankrijk
kwam, in het bezit was van
meer dan 8000 negatieven van
blote kinderen waarvan een
aantal is gepubliceerd in het
boek Tender Age, dat verscheen
ter gelegenheid van een grote
expositie van de schilderes in
Amsterdam. „Dat heeft destijds
geen enkel schandaal veroor
zaakt. Wil dat zeggen dat de
Nederlanders immoreler dan
wij zijn?", vraagt Ogien zich af.
Een veroordeling van Kiki La
mers zou in zijn ogen een ge
vaarlijk precedent zijn, dat ook
gevolgen kan hebben voor beel
dend kunstenaars als Sally
Mann en Nan Goldin. Beider
werk is onlangs in het Centre
Pompidou tentoong^Held. Ogi
en: „Maar bovenal zal het de
onrust doen toenemen bij die
genen die vrezen dat het argu
ment dat minderjarigen in ge
vaar worden gebracht, zal wor
den gehanteerd om de artistie
ke vrijheid aan te tasten."
den haac/gpd - De Exportprijs 2004 gaat op
nieuw naar Within Temptation. De gothic rock
band heeft twee jaar achtereen de meeste cd's en
andere geluidsdragers in het buitenland verkocht
en is daarmee buiten Nederland de meest suc
cesvolle Nederlandse groep.
Vorig jaar won Within Temptation, na een Zilve
ren Harp voor 2002, ook al de Exportprijs van de
stichting Conamus. Het vorig jaar verschenen al
bum The Silent Force werd goud in Nederland.
België en Duitsland en kwam in de top 25 in lan
den als Frankrijk. Zwitserland en Oostenrijk te
recht. De band is ook succesvol in Zweden,
Noorwegen en Polen.
Fotografiek in Voorschoten. Kees Ballintyn, Reneé Vermond, Elly Deinum, Arthur Groodt, Jan de Jong
en Wil van Leeuwen. Foto: Henk Bouwman
Het effect van een penteke
ning, inderdaad."
„Daarom heeft het fotografe
ren van een bos voor ons geen
zin", legt Elly Deinum uit. „Te
gedetailleerd. Portretten idem
dito. En in wolken zit veel te
veel grijs. Dat krijg je er nooit
helemaal uit. Goed doen ge
bouwen het. Of staalconstruc
ties. En losse objecten zoals
een landbouwwerktuig. Een
leeg land ook.
„Minimaal werken", daar komt
het op neer", concludeert de
vijfde man, Arthur Groodt.
De groep komt onder leiding
van Ballintyn wekelijks bij el
kaar in het buurthuis Aletta. Er
is een eigen ruimte met een
donkere kamer van ruime af
metingen. Er bestaat ook de
mogelijkheid om kleurenfoto's
te ontwikkelen. Maar sinds ze
uitsluitend zijn gefixeerd op
zwart en wit kijkt niemand
daar naar om.
Die avonden zijn belangrijk,
vinden ze zonder uitzondering.
Je beïnvloedt elkaar, je leert
van elkaar en van kritiek, je
wisselt nieuwtjes uit en je
maakt afspraken om er samen
op uit te trekken. „Het grappi
ge van dit procédé is dan dat je
met zijn vijven naast elkaar
hebt staan fotograferen. En
dan bij het ontwikkelen blijkt
dat je allemaal iets heel anders
in handen hebt."
Tot slot: is dit kunst? Ze kijken
elkaar aan. „Dit wordt al de
derde expositie in een jaar",
zegt Deinum na enige aarze
ling. „Ik verkocht in Brugge
drie foto's nog voor ze aan de
wand hingen. Je zou zeggen:
het begint erop te lijken."
Expositie Fotografiek Voor
schoten - van 17 februari tot 3
maart, Stadsbouwhuis, Lan-
gegracht Leiden. Geopend tij
dens kantooruren. Zeefdruk
ken Kees Ballintyn - van 1 tot
27 april, Stadsbouwhuis, Lan-
gegracht Leiden.
Ad van Kaam
1 het Haagse stad-
uitend zullen de tro-
lizen langs verschil-
jes in Nederland. De
een officieel onder-
►t nationale pro-
het kader van het
geringsjubileum. Be
ar schreef de Regen-
;en wedstrijd uit voor
tenaars, die een
de vorstin moesten
L Uit het grote aantal
in heeft een commis-
sn gekozen.
lit: Leidse
i-artiesten
or de multimedia-
'Tagged', die van 4
20 maart 's avonds
Scheltemacomplex
zijn, is beeldend
r Geert Mul op zoek
ale) beelden van graf-
iervoor vraagt hij de
eidse jongeren die al
ikunst van zich heb-
ïoren. Ter voorberei-
it project geeft hij
dse kunstenaar
m Maanen work-
jongeren op vrijdag
lag 5 februari. Tussen
ot 16.00 uur kunnen
innenlopen in de
dekenfabriek op de
le Oude Singel en de
ntergang'
at 'Amelie'
a - De film 'Der Un-
ver de laatste dagen
Hitler, heeft het om-
gebroken voor beste
s- of Nederlandstali-
ipfilm in Nederland.
I stond op naam van
film 'Le Fabuleux
hielie Poulain', die
i euro opbracht. 'Der
r staat nu op 2,25
iro. Wat bezoekers
'Amelie' nog aan
lie' trok in totaal
izoekers, 'Der Unter-
it de 325.000 gepas-
ir de kans dat Hitier
lord gaat breken, is
alm van regisseur Oli-
biegel draait na drie
nog in 37 zalen.
[ar de basis. Als je het
i de Groep Voorscho-
toch onder één noe-
vatten, dan lijkt die
5 het beste de lading te
Foto's die zo zwart en
lat er niets anders
1 dan een strak en bij-
ch lijnenspel. Zo zijn
ionen uit het beeld
|en. Het resultaat: foto-
Voorschoten bestaat
ïlijkgestemden. Tien
g verlieten ze onder
an Kees Ballintyn een
:lub om zich toe te leg-
lit specialisme in de fo-
De techniek deed in
zestig in Nederland
maar raakte na een
eiperiode uit de gratie
vergetelheid. Ballintyn
wist zijn mensen er-
ertuigen dat deze ma-
werken veel bevredi-
t en mooie resultaten
Zelf is de mentor in
middels een stap verder ge
gaan. Zeefdrukken.
Wat houdt dat proces van foto
grafiek eigenlijk in? Wil van
Leeuwen: „In een gewone
zwart-witfoto zitten grijstonen.
Met een speciale film maken
we van het negatief eerst een
positief en vervolgens weer een
negatief. Al het grijs is dan uit
beeld verdwenen."
„En je avond ook", voegt Jan
de Jong er gevat aan toe. „Of
een maand van mijn part.
Want het is een behoorlijk tijd
rovende klus. Praat je alleen
nog over de afwerking. Heb je
het nog niet over het fotografe
ren zelf."
„Je kijkt buiten op een aparte
manier tegen de dingen aan",
neemt Renée Vermond over.
„Je zoekt namelijk al naar veel
zwart-wit in het beeld. En naar
zo weinig mogelijk grijs. Je kijkt
naar strakke lijnen. Hoe strak
ker het lijnenspel, hoe beter
het resultaat van zwart en wit.
.eiden en de regio bgstaat grote belangstelling voor
rofessionele en amateuristische kunstbeoefening,
/uur volgt stad- en regiogenoten die musiceren, zingen,
toneelspelen, fotograferen of op andere wijze actief zijn.
S Vandaag: De Fotografiekgroep Voorschoten.
door Hans Visser
purmerend - Er waren acteurs
die vroegen of ze voor de auditie
ook naakt moesten zingen. Pro
ducent Mark Vijn stelde ze ge
rust: een acteur draagt bij de au
ditie nooit het uiteindelijke to
neelkostuum. „Ook al treedt ie
dereen in 'Naked Boys Singing'
naakt op, het gaat ook hier in de
eerste plaats om zingen en acte
ren."
Op 12 februari beleeft in Pur
merend de van oorsprong Ame
rikaanse show 'Naked Boys Sin-
ging' zijn Nederlandse premiè
re, een soort cabareteske revue
waarin acht jongemannen zin
gen over de vele aspecten van
het naakt zijn. Behalve dan de
erotische kant. „Want naakt is
zo veel meer", zegt regisseur
Robert Schrok. Het wordt alle
maal uitgelegd in het speelse
door Fred Florusse vertaalde
openingsnummer 'Poedeltje
naakt'.
Iwan Dam ziet dan ook niets
bijzonders aan 'Naked Boys
Singing': „Gewoon een pro
gramma zoals ook Purper of
Karin Bloemen dat ook zou
brengen. Alleen doen wij het
naakt." De cabaretier van de
groep Op Sterk Water moest
wel even lachen toen hij de op
roep voor de auditie van deze
show zag. „Voor de grap gaf ik
me op, maar toen ik werd ge
vraagd voor de tweede auditie
ronde, begon ik 'm toch te knij
pen. Een vriend heeft daarom
op mijn verzoek naakt een lied
je voor me gezongen. Dat zag er
mooi en kwetsbaar uit."
De voorstelling ontstond een
paar jaar geleden toen Schrok
zich als artistiek leider van een
'gay theater' in Los Angeles ern
stig afvroeg hoe hij zijn 65 stoe
len op langere termijn bezet
kon krijgen. „Tot ik me reali
seerde dat mensen houden van
musical en van naakt. Die com
binatie zag je nooit, dus daar
lag mijn kans. Bovendien wist
ik uit ervaring hoe leuk het is
om naakt op het toneel te
staan. Een aantal bevriende
liedjesschrijvers ging toen op
mijn verzoek aan het werk en al
snel kon ik kiezen uit vijftig
liedjes met een lach en een
traan voor een show waarin het
niet ging óm het naakt, maar
óver het naakt."
'Naked Boys' werd wereldwijd
een hit. „In Vancouver en Los
Angeles speelden we voor zalen
van 1500 man. En nooit last, al
leen in de Amerikaanse provin
cie, waar justitie de show twee
maal stillegde, omdat conserva
tieve groepen er bezwaar tegen
hadden dat we naakt in een ge
meentelijk theater stonden. Er
gens anders moesten we stop
pen omdat het theater naast de
kerk stond. Ze dachten dat dit
pomo was."
De show heeft inderdaad wei
nig met erotiek te maken, afge
zien van dat door Frans van
Deursen alleraardigst vertaalde
nummer: 'Ik ben een kleine
blije pornoster'. Daarin over
heerst de glimlach van aan
doenlijkheid. Tot nadenken
stemt hooguit de aanblik van
de kleine piercing in de voor
huid van de zanger, die bij het
relaas van de drukke gevarieer
de werkzaamheden, blinkt in
de spotlights.
In de show speelden nooit ster
ren. „Het gaat om het ensem
ble. Het zou ook erg lastig zijn
om bekende namen te krijgen.
Ze komen in elk geval nooit op
de audities af." Ook in Neder
land niet. Joris van de Sande,
een van de andere acteurs, kan
zich dat wel voorstellen: „Ik zie
een Danny de Munk niet zo
gauw in zijn blote kont op het
toneel staan."
Voor Van de Sande is naakt op
het toneel staan geen pro
bleem. „We moesten al op de
eerste repetitiedag onze kleren
uittrekken. Dan raak je gauw
De cast van 'Naked Boys Singing': „Veel theaters vinden een show met acht naakte mannen toch een risico."
Foto: GPD/Diederik van der Laan
aan elkaar gewend." In het bui
tenland trekt de show vooral
vrouwen, homo's en musical-
fans. Joris denkt dat het in Ne
derland niet veel anders zal
zijn, al noemt hij de voorstel
ling toch heel toegankelijk voor
een breed publiek. Vooralsnog
zijn zo'n veertig voorstellingen
gepland. Relatief weinig, maar
dat getuigt volgens hen van de
'dubbele Nederlandse moraal':
alles moet kunnen maar veel
theaters vinden een show met
acht naakte mannen toch een
risico'.
De foto's waarmee de show tot
dusver naar buiten treedt, zijn
vrij decent, er is 'niets' te zien.
Naked Boy' Marc-Peter van der
Maas: „Ons echte naakt bewa
ren wij voor het theater, daar is
het de kers op de taart."
Zou er ook een dergelijke show
met vrouwen te maken zijn? Jo
ris denkt dat daar een 'raar pu
bliek' op afkomt. En Dam rede
neert: „Vrouwen hebben de
'Vaginamonologen', die lullen
daarover. Mannen laten het ge
woon zien. Toch heeft cabaret
de Bloeiende Maagden ook al
eens een voorstelling naakt ge
speeld. En dat Paul de Leeuw
opeens naakt op televisie een
liedje zingt? Het begint blijk
baar toch een soort hype te
worden."
'Naked Boys Singing', o.a. te
zien: 11 en 12/2 De Purmaryn,
Purmerend; 15 en 16/2 Oude
Luxor, Rotterdam; 21 en 22/2
Nieuwe de La Mar, Amster
dam; 9/3 Rijswijkse Schouw
burg, Rijswijk; 23/4 Schouw
burg, Amstelveen.
