Een lekker stereotiep griezelgehalte
KUNST 8f CULTUUR
Concert waarin veel te lachen
maar weinig te luisteren valt
'We hebben kunnen laten zien wie we zijn'
Leoni Jansen tooij
haar vele gezichtef
'Altijd een woord van troost
Eerste buitenlandse aute
vertrekt bij Meulenhoff
Christie's veilt fotoset Sissi
Angelina Jolie.
Foto: Reuters
De Niro regisseur
van ClA-drama
den haag - Robert de Niro gaat
zijn tweede film regisseren.
Over twee maanden beginnen
de opnamen van 'The Good
Shepard', over een geheim
agent die zijn huwelijk kapot
ziet gaan als gevolg van zijn ac
tiviteiten voor de CIA. Het echt
paar wordt gespeeld door Matt
Damon en Angelina Jolie. Het
script is van Eric Roth. Francis
Coppola is bij het project be
trokken als co-producent.
Art Deco Beurs
in Den Haag
den haag - In de Grote Kerk in
Den Haag wordt voor de zeven
de keer de Nationale Art Deco
Beurs gehouden. Op de beurs
worden kunstobjecten en (sier)
gebruiksvoorwerpen uit de Art
Nouveau, Amsterdamse School
en Art Deco periode, de jaren
vijftig en het modemisme aan
geboden. De Nationale Art De
co Beurs wordt gehouden van
donderdag 3 tot en met zondag
6 februari.
Genomineerden
voor Gouden Uil
brussel - Drie van de vijf geno
mineerden voor de Gouden
Uil-literatuurprijs zijn dit jaar
afkomstig uit Nederland. Het
gaat om Amon Grunberg (De
joodse messias), Ilja Leonard
Pfeijffer (Het grote baggerboek)
en Frank Westerman (El Negro
en ik). Daarnaast heeft de jury
de Vlamingen Patricia de Mar-
telaere (Het onverwachte ant
woord) en Paul Verhaegen
(Omega Minor) voorgedragen.
Aan de prijs is een bedrag ver
bonden van 25.000 euro. De
winnaar wordt op 19 maart in
Brussel bekendgemaakt.
De twee zeventiende-eeuwse
tulpenglazen. Foto: ANP
'Rijks' verwerft
twee tulpenvazen
Amsterdam - Het Rijksmuseum
in Amsterdam heeft twee ze
ventiende-eeuwse 'tulpenva
zen' aangekocht. De vazen zijn
bijna 1.60 meter hoog en zien
eruit als piramides. Geïnteres
seerden kunnen de vazen vanaf
maandag zien in de Philips-
vleugel van de kunstinstelling.
Het museum heeft 1,2 miljoen
euro betaald voor de tulpenva
zen, ook wel bloempiramides
genoemd. Er is slechts één an
der paar bloempiramides volle
dig bewaard gebleven.
IN MEMORIAM
Uitgever Kok Kampen wilde
aanvankelijk pas met haar in
zee nadat een kennis borg
stond voor tweehonderd dicht
bundels. Maar de gistermorgen
op 87-jarige leeftijd overleden
Nel Benschop groeide op eigen
kracht uit tot een kassucces. In
1982 ging haar miljoenste
dichtbundel over de toonbank.
Ook in het bui
tenland kregen
haar gedichten
eèn warm ont
haal.
Benschop werd op 16 januari
1918 in Den Haag geboren. Ze
groeide op in een gereformeerd
gezin van zeven kinderen. Na
de lagere school ging zij naar de
mulo en vervolgens naar de
kweekschool. Tot 1981 werkte
Nel Benschop in het onderwijs.
De dichteres uit Arnhem-
Schaarsbergen was niet ge
trouwd, maar had wel twee
pleegzonen. ,,Haar gedichten
kwamen recht uit haar hart en
récht uit haar geloof, zonder
opsmuk. Ze had altijd een
woord van troost", zegt pleeg
zoon Jan van den Bosch. Hoe
wel haar dichtbundels met
honderdduizenden verkocht
werden, werd haar werk door
critici vaak bestempeld als
'pseudo-poëzie'. „Ze werd in de
poëziewereld verguisd, maar
daar trok ze zich niets van
aan", zegt Van den Bosch. „Ze
zei altijd: Ik schrijf niet voor de
critici, maar voor de mensen
die het nodig hebben." Nel
Benschop hechtte sterk aan een
persoonlijke benadering van
haar lezerspubliek. De vele
brieven die ze kreeg, beant
woordde ze
stuk voor
stuk per
soonlijk
Goede be
kende van Nel Benschop was
'majoor' Bosshardt. Hoewel de
levensstijlen van de voorname,
statige dichteres en de nuchtere
heilsofficier sterk van elkaar
verschilden, hadden zij jaren
lang goed contact. In de jaren
tachtig hielden Benschop en
Bosshardt drukbezochte dien
sten door heel Nederland. Bos
shardt spreekt van een warme
en gelovige vrouw. „Ze genoot
van het succes dat ze met haar
dichtbundels had. En ze gaf
goede boodschappen van God
door. Misschien was ze wel vro
mer dan ik"
Nel Benschop wordt zaterdag
in Arnhem in besloten kring be
graven. De familie bereidt in sa
menwerking met uitgeverij Kok
een herdenkingsdienst voor.
Nel Benschop
1918-2005
venetië - Het Venetiaanse carnaval is wereldbe
roemd en trekt dezer dagen weer honderdduizen
den belangstellenden naar het centrale San Marco-
plein in de stad. Voor Venetië betekent carnaval
geen 'Alaaf' en 'hela hola' maar is het vooral een
feest gekenmerkt door fraaie kostuums en histori
sche maskers die door de eeuwen heen gedragen
werden, onder meer in het Italiaanse theater. Het
carnaval van Venetië duurt nog de hele week.
Foto: Reuters/Alessia Pierdomenico
muziek recensie
Lidy van der Spek
Concert: Brisk Recorder Quartet
Amsterdam (Marjan Banis, Alide Verheij,
Saskia Coolen en Bert Honig, blokfluiten)
m.m.v. Porgy Franssen en Bart Kiene
(acteurs). Gehoord: 29/1, Hervormde
kerk, Nieuwkoop.
'Er is géén pauze in dit pro
gramma!'. Dat staat er niet voor
niks, want juist met deze zin
zetten de acteurs Porgy Frans
sen en Bart Kiene ons in de
loop van de avond op het ver
keerde been. Tijdens het druk
bezochte familieconcert dat ei
genlijk om Johann Sebastian
Bach zou moeten draaien 'ver
ziekt' dit clowneske duo de
voortgang van het spel. En daar
moeten de kinderen keihard
om lachen terwijl ze zijdelings
luisteren, veel meer kijken naar
muziek van wereldformaat, die
overigens ook nog eens spran
kelend en tintelfris wordt ge
presenteerd op een heleboel
verschillende houten fluiten,
van piccolo-klein tot subcon
trabas-groot.
De leukste, in ieder geval de la-
waaiigste grol is die van 'de ver
meende pauze'. Als blokfluiten-
semble Brisk is aangekomen bij
de Derde Suite die wel 5 delen
heeft, suggereren Bart en Porgy
dat na deze suite de pauze zal
vallen. De een houdt boven op
z'n kop een verlicht bord om
hoog waarop met grote letters
'Pauze', de ander probeert met
de nodige krankzinnige bok
kensprongen een heel lang
zwiepend tafelblad op twee
schragen te leggen waarop heel
omstandig grote bladen vol met
koffiekopjes worden gezet.
Maar Ho! Onder die kopjes
hoort een (gigantisch) tafella
ken, wat nu?
Bij gebrek aan ruimte wordt het
witte kleed eerst over het stug
doorspelende fluitkwartet ge
drapeerd, hilariteit alom, kopjes
weer rinkelend van tafel gezet,
kleed van Brisk weer op tafel
gelegd, kopjes weer kletterend
uitgezet. Dén blijkt dat het pau
zebord een andere kant heeft
waarop 'géén Pauze' te lezen is.
En jawel hoor, kopjes en
worden met oorverdover
waai de zaal ingedonderc
waarop Brisk een weemo
Largo inzet.
Er zijn gelukkig ook grap]
die echt wat met de muzi
maken hebben, zoals in 1
laatste stuk dat Henny Vr
speciaal voor deze voorst
schreef 'Mooi Speelgoed'
in het duo van het mime
cipe afstapt en meezingt,
luit, meespeelt op een zii
zaag, rare fluitjes uitdeelt
de kinderen die naar hari
mogen mee fuuten. Ook
stuk waar Porgy Fransser
een pracht van een basflt
steeds een stukje afzaagt,
hij past onder de omgeva
stoel met één gebroken p
Naar mate de basfluit kle
wordt, gaat Brisk op een
ner, dus hoger fluitje spe.
wat met elkaar een geesti
quasi functioneel effect h
een van de betere acts.
Kortom, een concert waa
veel te lachen valt, maai-1
te luisteren. Of dit bijdra;
kennismaking met de kla
muziek, is de vraag!
door Herman Joustra
leiden - Natuurlijk verliep niet
alles vlekkeloos. De eerste editie
van Leiden Swingt kende ook
zeker een paar minpuntjes.
Maar al met al blikt het organi
serende duo, Pepijn Hij dra en
Jeroen Bos van Jazzcafé The
Duke tevreden terug op het
evenement dat gezien kan wor
den als de opvolger van de
Leidse Blues en Jazzweek. Of
zoals Hijdra het uitdrukt. „Al
ging niet alles goed, we zijn
toch honderd procent positief
over Leiden Swingt."
Een evenement dat de twee
toch in een vloek en een zucht
Organisatie tevreden over eerste editie Leiden Swingt
uit de grond stampten. Na het
plotselinge overlijden van Dick
Wansink, de animator van de
jazzweek, besloten ze eigen
handig diens traditie in ere te
houden. Lastig zonder draai
boek, want dat behoorde niet
tot de nalatenschap van hun
voorganger die liefst zoveel mo
gelijk alleen regelde. „We had
den bovendien maar zeven we
ken voorbereiding. Of eigenlijk
maar vijf, want de eerste twee
weken hebben we nodig gehad
om de knoop door te hakken:
doen we het of doen we het
niet?"
Het werd dus het eerste. Een
vol programma, van 20 tot en
met 30 januari. Voorwaar een
hele klus, maar geen onmogelij
ke. „We hebben in The Duke
zeven dagen per week live-mu
ziek. Dus we weten hoe we
moeten programmeren. Boven
dien hebben we op deze ma
nier enorm veel contacten ge
legd met muzikanten. Het
moest dus mogelijk zijn, dach
ten we."
Dat de publieke belangstelling
op sommige dagen tegenviel is
jammer, maar niet onlogisch,
zegt Hijdra. „We hadden het
programma pas op het laatste
moment rond, waren ook laat
met folders en flyers. Wat dat
betreft kan ik dan ook zeggen
dat we er het maximale uitge
haald hebben. Zeker na de
kroegentocht van woensdag
wist iedereen dat Leiden Swingt
aan de gang was. Vrijdag en za
terdag was de Waag afgeladen.
En ook in The Duke was het
enorm druk."
Onderdelen zoals de middag
voor senioren in De Waag
(Quintejazz) en de Jazzin van
afgelopen zaterdag in de Stads
gehoorzaal verliepen minder
voorspoedig. „Quintejazz was
pas op het laatst geregeld. Dan
kun je negatief doen en zeggen
dat er maar dertig mensen wa
ren. Of je kunt het positief be
kijken en zeggen dat de aanwe
zigen het reuze naar hun zin
hadden. Die vertellen het wel
verder. Dus gaan we er van uit
dat er volgend jaar meer men
sen komen."
Dat geldt, zo denkt hij, ook voor
de Jazzin. „We hadden de pech
dat we een grote hoofdsponsor
niet konden strikken, on:
contactpersoon daarvan
overleden. Die sponsq
jaarlijks goed voor honj
kaarten. Dat er minder 1,
stelling voor het feest w,
loof ik niet. Want aan d)
zijn net zo veel losse
verkocht als vorige jarq
echte liefhebbers waren]
woon." c
Het duo neemt alle erv^
in elk geval mee naar v,
jaar, naar de tweede edi
Leiden Swingt. „We hebj
een jaar de tijd. Er is ee!
gelegd. De mensen 1|
kunnen horen en zien f
zijn, waar we voor staan.
1
muziek recensie
Susanne Lammers
Première: All by herself-
Leoni Jansen Band. Gehoord: 31/1,
Schouwburg, Leiden.
Het eerste liedje, a capella, over
een meisje dat bedrogen wordt
door een gewetenloze minnaar
('I take delight in everyone'),
klinkt kaal en eenzaam. Leoni
Jansen helemaal alleen, dat wil
zeggen niet omringd door an
dere vrouwen, laat in het eerste
nummer nog alles open. Maar
All by herself blijkt een pro
gramma waarin ze haar folky-,
countrykant exploreert, met
veel liedjes uit Schotland, Ier
land en Amerika.
En dat blijkt vruchtbaar. Jansen
toont veel gezichten: ze zingt
ballads en traditionals, hartroe
rende sfeerbeeldjes, bozige pro
testsongs, en dat maakt All by
herself verrassend afwisselend.
Alleen haar voorkeur voor de
liedjes van Dougie MacLean
kan ik niet helemaal volgen. De
drie nummers die ze van hem
zingt, zijn soft en braaf en saai.
Het opzienbarendst zijn de
country-nummers - je wist niet
dat ze het in zich had, maar
Leoni blijkt over precies de juis
te snik, toon en timing te be
schikken voor dit genre. 'Mary
land', dat donker gekleurd
wordt door pianist en toetsenist
Onno Krijn, mag ze dan c
omfantelijk besluiten me
woorden: 'but I can sing',
toffe en volvette 'God ma
give you', waarin een vroi
haar 'rebom' labbekak va1
echtgenoot de deur wijst,
ze het refrein nog wat md
kunnen laten knauwen, r
het is hoe dan ook een oy
gende meezinger. Maar d
naast zingt Jansen ook ee
pectvol en teder 'Blackbii
met veel ruimte voor gita
nold van Dongen, uit wie]
strument zich een geestig
vrolijk vogeltje losmaakt.;
band volgt haar liefdevol
stemming, bouwt een bei
schoon huisje om haar h(
helemaal op haar maat. E
Wilbrand Meischke geeft]
liedjes enthousiast een fa
sievolle basis, precies luci
genoeg om ze te laten ad]
en percussionist Kim Wei
hoff speelt uiterst terughc
dend de vereiste stemmii
in.
Na de pauze is het muzik
wat eenvormiger, maar vl
toch te genieten van een j
en theatraal 'Blessing', ee
prettig prikkelend 'Ghost
en een expressief 'Fields 1
gold' met prachtig samer
en effectief sprechgesang
de kant van Leoni.
Met All by herself bewijst
Jansen dat ze het inderda
haar eentje dragen kan.
amsterdam/gpd - De leegloop
bij Uitgeverij Meulenhoff wordt
steeds flagranter. Nadat eerder
al een fikse groep Nederlandse
schrijvers de uitgeverij de rug
had toegekeerd, heeft nu ook
de eerste grote buitenlandse
schrijver besloten Meulenhoff
te verlaten. De Israëlische au
teur Amos Oz stapt over naar
Uitgeverij De Bezige Bij, liet di
recteur Robbert Ammerlaan
gisteren via Boekblad weten.
Amos Oz (Jeruzalem 1939) heeft
talloze internationale prijzen
gewonnen, waaronder de Prix
Femina, de Israëlprijs, de
Friedenspreis van de Duitse
Boekhandel en de Prix
Culture. Zijn romans en
zijn in dertig talen vertas
nu toe verscheen zijn v
Nederland alleen bij IV
hoff.
In september verschij
nieuwe roman van Oz
Verhaal Van Liefde En E
nis', bij de Bezige Bij,
Oz voor dit boek al een ci
met Meulenhoff had afge
Dit boek geldt als Oz's m
opus. Andere grote buite
se schrijvers in het Meuli
fonds zijn onder anderi
briel Garcia Mérquez e
Christian Grondahl.
Amsterdam - Een luxe fotoset
van de vroegere Oostenrijkse
keizerin Sissi komt half februari
bij Christie's in Amsterdam on
der de hamer. Het is een zilve
ren doos, met blauw fluweel
bekleed, die twaalf foto's van
München en omgeving
en het opschrift 'Erinner
die Heimat' draagt. De 1
die Sissi bij haar 25-jarig
lijksfeest cadeau kreeg,
tussen de 2000 en 300
opbrengen.
De grote satan en kindertjes etende heks in Tropenmuseum
door Franfoise Ledeboer
Amsterdam - Op de expositie
over 'Het Kwaad' in het Tropen
museum in Amsterdam serveert
een christelijke duivel een vraat
zuchtige in het hellevuur een
schotel met slangen. Yama, de
hindoe-god van de onderwereld,
spiest ontuchtige vrouwen aan
een speer en bij de islam krijgen
zondaars giftig kokend water te
drinken. Zondaars aller geloven
wacht na hun dood uiteraard
eeuwigdurend vreselijk lijden.
Maar waarom moet het leven op
aarde zo'n tranendal zijn, zelfs
voor de braafste zielen?
We breken ons al sinds de
vroegste tijden het hoofd over
de oorsprong van 'Het Kwaad'.
Van akelige ziekte tot nare
dood, van vreselijke natuur
ramp tot verwoestend oorlogs
geweld en van lastig ongemak
tot onverklaarbare pech - onze
voorouders van welke cultuur
en religie dan ook probeerden
'hogere' oorzaken in hemelse
sferen te vinden.
Want er werd (en wordt) het
liefst van uitgegaan dat al die
rampspoed niet onze eigen
schuld is. Omdat daar vanwege
de onstuitbare stroom ellende
niet mee te leven zou zijn, is
ooit de figuur van de duivel be
dacht. Thom Puckey verbeeldt
hem boven op een wc, met
achter hem een lauwerkrans,
opgetild door twee engelen.
Onder de titel 'Triumph Of Lo
ve' torent Puckey's duivelse
beeld bij de entree met hautai
ne blik hoog boven alles en ie
dereen uit. Heeft hij ons in zijn
macht, of mogen we ook een
beetje om hem lachen?
Bij George Bush mocht dat in
elk geval niet. Hij rechtvaardig
de de inval in Irak door Sadam
Hoessein uit te roepen tot 'Heer
Der Duisternis' en wordt omge
keerd in het islamitische kamp
vanzelfsprekend als Grote Satan
aan de schandpaal genageld.
Primitiever 'religieuze' verkla
ringvoor bloedvergieten is niet
denkbaar. Maar ook bij de door
geologische oorzaken verklaar
bare tsunami werd een hogere
macht uit de hoed getoverd.
Déarom bleven zoveel moskee-
en gespaard, zondaars dienden
er lering uit te trekken.
De oude Grieken bedachten als
verklaring voor het kwaad de
mythe van Zeus, de oppergod
die uit angst voor machtsverlies
aan de mensen een doos vol
stopte met vreselijke rampen,
ziekten en misdaden. Pandora
mocht de doos niet openen,
maar deed dat toch. Bij christe
nen ligt de oorsprong van alle
kwaad bij Eva, die zo dom was
in het paradijs onder aanvuring
van de slang, tóch van de appel
te eten. In de koran was het sa
tan Iblis die Eva tot het eten
van de appel verleidde.
Ben Meulenbeld, conservator
van het Tropenmuseum en me
de-auteur van de tentoonstel
lingscatalogus, legt uit dat het
hindoeïsme geen bepaald mo
ment kent waarop het kwaad is
ontstaan: „De mens wordt in de
loop der tijden, in zijn verschil
lende reïncarnaties, door doen
en denken geconfronteerd met
negatieve verschijnselen als
haat, hebzucht, lust of noncha
lance." Om die verschijnselen
kwijt te raken moet hij probe
ren zuiver te worden.
Het helpt dan om de godin Par-
vati te aanbidden, echtgenote
van de oerschepper Shiva. Als
ze het op haar heupen krijgt,
verandert ze in de woeste Dur-
ga of de nog woestere Kali. Om
de gelovigen tegen bedreigin
gen te beschermen danst ze als
een bezetene rond, 'wurgt haar
mannelijke tegenstanders, rukt
hen de ingewanden uit en
cfrinkt brullend en lachend hun
bloed'. Alleen Shiva is in staat
haar in te tomen: als ze merkt
dat ze bovenop hem danst,
komt ze bij zinnen en steekt
haar tong uit. Dat doet ook in
het Tropenmuseum haar schit
terend aangeklede, levensgrote
beeld dat in 1999 in India werd
gemaakt.
Er is geen afdoende verklaring
voor de oorsprong van 'Het
Kwaad' te vinden, maar in de
verbeelding van het fenomeen
is altijd veel eer te behalen ge
weest. Eind negentiende eeuw
leefde een houtsnijder op Bali
zich uit op het beeld van een
kindertjes etende heks, met
haar slagtanden en piekharen
huiveringwekkend realistisch
verbeeld. Getuige het kinder
hoofdje in haar rechterhand
betrapte de kunstenaar haar te
gen het eind van de maaltijd.
Ook de andere heksen op deze
expositie hebben met hun loen
sende ogen, kromme neuzen
en dikke wratten een lekker ste
reotiep griezelgehalte.
Op de expositie wordt 'Het
Kwaad' voor jong en oud ook
bestreden in films als 'Asse
poester', 'Doornroosje', 'Lord
of the Rings' en 'The Shining'.
Curieus is in deze afdeling de
bijdrage van Ghanese videofil
mers, die een markt vonden
voor zwarte magie. Een van die
filmpjes heet 'Diabolo'. Daarin
verandert een man in een
slang, kruipt bij een slapende
prostituee naar binnen en be-
Krishna als demon, te zien op de expositie 'het Kwaad' in het Tropenmuseum. Foto: GPD/Tropenmuseum
vrucht haar. Als ze wakker
wordt, braakt ze papiergeld en
sterft. Einde verhaal. Ook in de
vele strips waarin 'Het Kwaad'
wordt bestreden, is niet veel
diepgang gestopt: ze voorzien
in de behoefte aan veilig grieze
len vanuit de leunstoel en dat is
méér dan genoeg.
De mens wil liever niet omgaan
met 'Het Kwaad' en weert het
daarom af met een amulet, ge
bed, bezweringsritueel of dans.
Of weert het af door er als
'gothic' in zwart leer gekleed op
speelse wijze mee te flirten. Bij
gothics als de op deze expositie
levensgroot gefotografeerde
Medusa en Crudelia ligt de na
druk op gevoelens van verdriet
en verlies, maar ook op een kri
tische kijk op de wereld en ver
langen naar de harmonie van
vroeger. Vlakbij zingt Alice Coo
per onder de koptelefoon 'Go
To Heil'. Doen we toch nog
maar even niet.
'Het Kwaad' in het Tropenmu
seum (Linnaeusstraat 2, Am
sterdam), t/m 12 september,
dagelijks van 10.00 tot 17.00
uur.
