Charmante,
harde strateeg
vuur
'Als een van de
twee moet opstappen,
is dat niet de baas'
ZATERDAG
29 JANUARI
2005
ER
BIJ
Man met twee gezichten: president-directeur Gerlach Cerfontaine van Schiphol is beminnelijk en vasthoudend tegelijk. Foto: ANP/Raymond Rutting
Een charmeur. Een innemende
persoonlijkheid. President
directeur Gerlach Cerfontaine van
Schiphol is een gemoedelijke
Limburgse jongen gebleven. Maar
evengoed liet hij collega-directeur
Marike van Lier Leis zonder
pardon haar koffers pakken. Met
Cerfontaine kun je beter geen
ruzie krijgen.
door Richard Mooyman
chiphol-topman kust het asfalt bij de opening van de Pol
kan. Foto: ANP/Olaf Kraak
Een man met twee gezichten, zo wordt
hij door diverse betrokkenen ge
noemd. Hartelijk, informeel, vol aan
dacht. Maar Cerfontaine heeft een minder
zachte kant. Hij kan arrogant overkomen en
schrikt er niet voor terug om zijn wil dwin
gend op te leggen. Want ondanks zijn opvat
tingen over 'coachend leiderschap' is er
maar één de baas. En dat is Cerfontaine.
De flamboyante Schiphol-topman met de
nonchalante haar dracht ligt onder vuur. Zijn
botte optreden bij het ontslag van collega-
directeur Van Lier Leis veroorzaakte ophef
tot op het Binnenhof. De PvdA stelde Ka
mervragen over het gedwongen vertrek van
een van de machtigste zakenvrouwen van
Nederland. De sociaal-democraten denken
dat Cerfontaine buiten zijn boekje is gegaan.
De 58-jarige Cerfontaine zwaait al jaren de
scepter over de vierde luchthaven van Euro
pa. Een banenmotor in het hart van de
Randstad, goed voor meer dan 57.000 direc
te arbeidsplaatsen. Een geldmachine ook.
Ondanks de malaise in de luchtvaart behaal
de Schiphol in 2003 een winst van 191 mil
joen euro. De luchthaven investeert jaarlijks
zo'n slordige 430 miljoen euro.
Met een lange omweg kwam Cerfontaine op
Schiphol terecht. Als medicus had hij eigen
lijk niets met vliegtuigen. Gerlach Jean Cer
fontaine groeide op in Zuid-Limburgse
dorpje Houthem-St.Gerlach. Na zijn studie
medicijnen in Utrecht, was hij onder meer
assistent-verloskundige in Indonesië, waar
nemend huisarts in Limburg en scheepsarts.
Uiteindelijk koos Cerfontaine voor een be
stuurlijke carrière in de gezondheidszorg.
In zijn woonplaats Utrecht was hij onder
meer directeur van het Wilhelmina Kinder
ziekenhuis en het Academisch Ziekenhuis
Utrecht, waar hij opklom tot bestuursvoor
zitter. Hij bracht een reeks lastige fusies tot
een goed einde en het AZU werd onder zijn
leiding door het weekblad Elsevier uitgeroe
pen tot het beste ziekenhuis van Nederland.
Op een dag in 1998 rinkelde de telefoon. Of
hij er iets voor voelde om opvolger te wor
den van Hans Smits, president-directeur van
Schiphol? Hij besloot het te doen. Bij zijn af
scheid van de medische wereld prezen rela
ties hem als een natuurlijk leider, charisma
tisch en inspirerend. Een man met een hekel
aan bureaucratie, die slecht nieuws aan me
dewerkers kan brengen alsof het een belo
ning betreft. Maar tussen de lofzangen vie
len ook woorden als ijdel en autoritair.
Vlot haalde Cerfontaine op Schiphol de be
zem door het hoofdkantoor. Staffunctiona
rissen moesten verdwijnen, terwijl in de ter
minal meer personeel aan het werk werd ge
zet voor zaken als schoonmaak, het klaarzet
ten van bagagekarretjes en informatievoor
ziening.
Hij vormde het nogal ambtelijk ingestelde
overheidsbedrijf Schiphol om in een com
mercieel ingestelde onderneming. Cerfon
taine omarmde het idee van een airportcity:
een luchthavenstad die met de ontwikkeling
van kantoren, hotels, winkels en horeca veel
geld kan opleveren.
In het contact met omwonenden had hij zijn
communicatieve vaardigheden volop nodig.
Cerfontaine begaf zich geregeld in het hol
van de leeuw. Bij gesprekken aan de keuken
tafel in het door vliegherrie geteisterde Zwa
nenburg bracht hij gebak mee.
In Spaarndam beloonde een zaal vol boze
inwoners Cerfontaine met een luid applaus
na zijn belofte dat een veel hinder veroorza
kende vliegroute zou worden verlegd. De
route werd inderdaad verschoven. ,,Voor de
ze zaak heeft hij zich persoonlijk ingezet",
zegt voorzitter Barend Jan Luijtze van de
Dorpsraad Spaarndam. „Hij is een char
meur, weet mensen voor zich in te nemen.
Alles doet hij eraan om de afstand zo klein
mogelijk te houden."
Positief is ook de vliegwereld. Volgens secre
taris Frank Allard van de branche-organisa
tie voor luchtvaartmaatschappijen BARIN is
Cerfontaine een slimme strateeg, die de par
tijen goed weet te bespelen. Daarbij houdt
hij zijn eigen belang duidelijk voor ogen.
Verder is hij 'een plezierig mens, makkelijk
benaderbaar'. De weg in politiek Den Haag
kent Cerfontaine goed, zo stelt Allard. „Hij
kan handig manoeuvreren, ofschoon hij wel
eens wrevel wekt."
Ras-netwerker
Maar ras-netwerker Cerfontaine kan uit zijn
slof schieten. Enkele jaren geleden trommel
de hij de pers op voor een tirade over de
PvdA, die zich plotseling tegen de privatise
ring van Schiphol keerde. Hij noemde de
ommezwaai 'een schande'. Cerfontaine zag
zijn internationale ambities stranden. Hij
wilde Schiphol uitbouwen tot een luchtha-
venmultinational door deelnames en over
names over de hele wereld. Inmiddels heeft
het kabinet Balkenende alsnog besloten dat
een minderheidsaandeel mag worden gepri
vatiseerd.
Cerfontaine kijkt graag verder dan Schiphol
alleen en dus flirtte hij met de landelijke po
litiek. Aan meningen geen gebrek. Hij hekelt
graag de bestuurlijke stroperigheid, waar
door de Randstad onbereikbaar dreigt te
worden en niet meer aantrekkelijk is als ves
tigingsplaats voor buitenlandse bedrijven.
Met de voormalige minister Hans Wijers
(D66) zette hij zich al langer in voor de leef
Cerfontaine (midden) aan de keukentafel met inwoners van Zwanenburg.
Foto: Hans van Weel
baarheid in zijn Utrechtse woonbuurt. Maar
toen hij door D66 werd gevr aagd als minister
van economische zaken in het tweede kabi
net Balkenende, zag hij af van het regerings
pluche. Hij zou te weinig tijd overhouden
voor zijn drie zoons en echtgenote, de tv-
presentatrice Pia Dijkstra. Maar ook geld
speelde een rol, zo gaf hij later toe. Een mi
nister verdient namelijk een stuk minder
dan de 345.000 euro die Cerfontaine in 2003
ontving, nog afgezien van zijn behaalde
recht op bonussen van in totaal 190.000 eu-
Complex en bizar
De complexe en soms bizarre milieuregelge
ving voor Schiphol bleek ook voor Cerfontai
ne een lastig dossier. Als boegbeeld werd
Cerfontaine flirtte met de landelijke poli
tiek, maar wees een ministerschap voor
D66 af. Foto: GPD/Marco Hofste
Cerfontaine al gauw op alle mogelijke pro
blemen aangekeken, ook al werden die deels
veroorzaakt door besluiten in politiek Den
Haag. Zo'n beetje iedereen schuilt achter
mijn rug, heeft de president-directeur wel
eens verzucht.
Als schaker op vele borden tegelijk ging er
wel eens wat mis. Zo was er de affaire rond
de te krap vastgestelde capaciteit van de
Zwanenburgbaan. Deze beruchte rekenfout
moest worden rechtgebreid door een onder
deel van de luchtvaartwet weer aan te pas
sen. Het leverde woedende reacties uit de
omgeving op, want dit betekende een inten
siever gebruik van de Zwanenburgbaan dan
beloofd.
De vliegbranche was eveneens ontevreden.
Want hoewel de blunder werd hersteld, kon
den er binnen de geluidsgrenzen minder
vluchten worden uitgevoerd.
Dan was er de opening van de Polderbaan.
Die bleek geen wondermiddel tegen de ge
luidsoverlast, integendeel. Het gebruik van
de nieuwe baan leidde tot een stortvloed van
klachten uit gebieden die tot dusver weinig
of geen last hadden van vlieglawaai. Tot ver
bijstering van vriend en vijand bleken vlieg
tuigen bij parallelle starts van de Polderbaan
en Zwanenburgbaan te dicht bij elkaar te ko
men. De luchtverkeersleiding nam extra vei
ligheidsmaatregelen, die leidden tot meer
geluidshinder.
Cerfontaine ondergroef vorig jaar zelf zijn
positie door een mislukte overstap naar
VNO-NCW. De transfer ketste volgens de
werkgeversorganisatie op het laatste mo
ment af op de 'ongebruikelijk hoge pensi-
oeneisen'. Cerfontaine meldde zich weer
doodleuk op het hoofdkantoor van de lucht
haven. Hij hield het erop dat zijn liefde voor
Schiphol had gewonnen, maar door deze af
faire verspeelde hij intern goodwill.
Schiphol scoort op het gebied van de baga
ge-afhandeling en vertragingen al jaren
slecht ten opzichte van de grote Europese
concurrenten. De operationele problemen
zijn, althans volgens de lezing van Schiphol,
de belangrijkste reden voor het vertrek van
de 45-jarige operationeel directeur Marike
Van Lier Leis. De bedoeling was dat het ge
ruisloos zou gaan, maar het werd een publi
citaire ramp.
Als reden werd aangcv^rd een verschil van
inzicht over het beleid. Dat klonk natuurlijk
alsof er meer aan de hand was. Na een storm
van publiciteit besloot Schiphol een tipje
van de sluier op te lichten. De commissaris
sen lieten weten dat haar functioneren on
der de maat was. Daarbij speelde de opera
tionele samenwerking met de grootste klant
KLM een belangrijke rol.
Het ontaardde in een partijtje moddergooi
en. De opgestapte directeur hield het vooral
op de 'sterk verstoorde relatie' met haar baas
Cerfontaine en een verschil van inzicht. Cer
fontaine en Van Lier Leis lieten via hun
woordvoerders weten dat zij voor dit artikel
geen nadere toelichting willen geven. Juris
ten onderhandelen nu over een vertrekrege-
ling.
Kwaad bloed
Vier jaar geleden had Cerfontaine de voor
malige zakenvrouw van het jaar nog vol trots
binnengehaald. Van Lier Leis was destijds
directeur van transportbedrijf Van Gend
&Loos. Terwijl Cerfontaine regelmatig in het
volle licht van de schijnwerpers stond, hield
Van Lier Leis zich liever op de achtergrond.
Voor sommigen kwam haar ontslag hele
maal niet als een donderslag bij heldere he
mel, voor anderen was het wel 'out of the
blue'. Schiphol scoorde in 2004 niet goed op
de internationale ranglijstjes op het gebied
van bagage-afhandeling en vertragingen,
maar in de voorgaande jaren waren er soort
gelijke problemen.
Niettemin behaalde Van Lier Leis in 2003
nog het recht op bonussen van in totaal
168.000 euro bovenop haar basissalaris. Een
jaar later la-
gen de zaken
kennelijk to
taal anders.
Volgens
bronnen
rond Cerfon
taine was de
situatie on
houdbaar omdat de KLM geen vertrouwen
meer had in Van Lier Leis. Het personeel
had kennelijk eveneens moeite met haar.
Volgens de Centrale Ondernemingsraad zet
te zij veel kwaad bloed door tot op het bot te
bezuinigen, waardoor de dienstverlening in
de knel kwam.
Cerfontaine stapte in december met het pro
bleem naar de Raad van Commissarissen.
Voorzitter Kalff (ex-topman van de ABN-
Amro) en de vooraanstaande commissaris
Woltman (ex-KLM) schaarden zich achter de
topman. Van Lier Leis moest haar koffers
pakken, verontwaardigd omdat zij nooit eer
der kritiek op haar functioneren zou hebben
ontvangen.
Bronnen dichtbij Cerfontaine houden vol Ék
dat er geen meningsverschil was over de
strategie, maar volgens getrouwen van Van
Lier Leis speelde dit wel degelijk een rol. Vol
gens deze lezing wilde Cerfontaine zich con
centreren op service aan Air France-KLM,
die Schiphol extra onder druk kan zetten
omdat de combinatie in Parijs beschikt over
een alternatieve luchthaven. Groei en expan
sie zouden na de privatisering vooral uit het
buitenland moeten komen.
Van Lier Leis zag meer in groei op Schiphol
zelf door aparte, goedkopere voorzieningen
voor prijsvechters. Maar dat was tegen het
zere been van de KLM, die al jaren aandringt
op lagere afhandelingstarieven en snellere
service. „Het is allemaal niet erg elegant ge
gaan", aldus voorzitter Benno Baksteen van
het Platform voor de Nederlandse Lucht
vaart. „Maar als één van de twee moet op
stappen, dan is dat natuurlijk niet de baas."
Cerfontaine heeft inmiddels Alain Maca, di
recteur van de Schiphol-terminal in New
York, laten overvliegen om orde op zaken te
stellen. Dat is een slimme zet. want als ex-
KLM-er lijkt de Amerikaan Maca ook de aan
gewezen man om de gespannen relatie met
de KLM te verbeteren. De strateeg Cerfontai
ne kan tevreden zijn. Glorieus was het zeker
niet, maar de schaakpara] is gewonnen.
