Weggemoffeld verleden speelt op
Op de vlucht voor een zeemonster,
Vader kan het even niet meer aan
Adembenemend spel
met feit en fictie
Gruwelijke
details
thriller recensie
Joost Reijnders
'De moordkamer' door Peter May. Uitgeverij
Bzztöh. Prijs: €19,50.
Aan gruwelijke details opnieuw geen
gebrek in deze tweede thriller van Pe
ter May die uitgeverij Bzztöh in verta
ling op de markt heeft gebracht. Deze
keer speelt de geschiedenis zich niet
in Peking af, maar in Shanghai. Daar
worden in-een massagraf de resten
van negentien jonge vrouwen gevon
den. In stukken gehakt en ontdaan
van hun organen. Werk genoeg dus
voor Margaret Campbell. Haar gelief
de, politieinspecteur Li Yan, is vanuit
Peking te hulp geroepen om de zaak
op te lossen. Samen gaan ze de mis
daad te lijf.
May gebruikt zijn thriller als vehikel
om zijn kennis over China te etaleren
en dat maakt dit tot een heel aardig
boek. Er speelt natuurlijk ook nog zo
iets als de liefde. En ook deze keer
slaagt May er niet in dat op een aan
nemelijke manier voor het voetlicht
te brengen. Puberaal, maar misschien
is dat wel Chinees. Wel is De moord
kamer aanzienlijk spannender dan De
vuurmaker, het eerste deel van de
Campbell-cyclus.
1. (2) John Grisham,
De deal
Bruna, 19,95
2. (1) Dan Brown,
De Da Vinci code
Luitingh-Sijthoff, 19,95
3. (3) Han van Bree,
Het aanzien van 2004
Spectrum, 14,95
4. (5) Dan Brown,
Het Bernini mysterie
Luitingh-Sijthoff, 19,95
5. (4) Dan Brown,
Het Juvenalis dilemma
Luitingh-Sijthoff, 19,95
Eindelijk is Dan Brown van de eerste plaats versto
ten. John Grisham heeft het op z'n geweten die in
De deal ouderwets in vorm is. Nieuw: de op zijn ei
gen carrière en op tennissende collega's terugkij
kende Krajicek (die meteen het commerciële succes
van echtgenote Daphne Deckers evenaart - knap).
Ook nieuw: de cartoons van Fokke Sukke waar in
op hilarische wijze het afgelopen jaar op de korrel
wordt genomen.
6. (6) Saskia Noort,
Terug naar de kust
Anthos, 12,50
7. (7) Saskia Noort,
De eetclub
Anthos, 18,95
8. (-) Richard Krajicek,
Harde ballen
Tirion Sport, 16,95
9. (-) Fokke Sukke,
Het afzien van 2004
Harmonie, 8,60
10. (8) Simon Cox,
De geheimen van de
Da Vinci code
Forum, 12,50
Bron: CPNB/De Bestseller 60
roman recensie
Jan-Hendrik Bakker
'Uefdesgeschiedenis. Relaas van het verval' door Bas van
Putten. Uitgeverij Contact. Prijs: €17,80.
Een vrouw van even in de zestig staat kort voor
haar pensionering. Ze is docente Frans, altijd
een zware baan gehad dus en ze ziet uit naar
het nieuwe leven, waarin ze veel tijd zal heb
ben voor haar hobby muziek. Dan krijgt ze van
het ene op het andere moment te horen dat
slokdarmkanker haar lichaam heeft verwoest
en dat ze nog slechts zeer korte tijd zal leven.
Het is een lelijke streep door de rekening,
maar de vrouw vangt de slag moedig op. Op
het moment van de noodlotstijding echter laat
haar echtgenoot plotseling weten dat dit niet
de bedoeling kan zijn en hij het leven zo niet
aan kan. De echtgenoot stort in en zijn dood
zieke vrouw krijgt er in haar laatste le
vensmaanden een zorgenkindje bij.
Bas van Putten beschreef met Liefdesgeschie
denis een genadeloze momentopname uit een
huwelijk. Vader kan het even niet meer aan dat
moeder gaat sterven. In plaats van haar te hel
pen zakt hij weg in een moeras van zelfmede
lijden. Vermoedelijk gaat het om een drama
dat zich afgespeeld heeft tussen Van Puttens
eigen ouders, maar dat doet eigenlijk nauwe
lijks ter zake. Dit schitterend geschreven, bitte
re maar ook lucide boekje stijgt veruit boven
de particuliere verschrikking die er waar
schijnlijk aan ten grondslag heeft gelegen.
Liefdesgeschiedenis gaat over heel veel. Het is
inderdaad de ontluisterende rekening die op
gemaakt wordt van een huwelijk. Waarom
vlucht een echtgenoot in een depressie als hij
er moet zijn om zijn vrouw in haar laatste
maanden te steunen? Dan moet dat huwelijk
op drijfzand gebouwd zijn geweest. De zoon,
inmiddels van middelbare leeftijd en zelf vader
van een gezin, ziet een vorm van verraad in
het gedrag van zijn vader. En wel een heel ern
stige. Wat wil je als je met je arme, maar dap
pere moedertje op bezoek moet bij pa die in
een psychiatrische inrichting zit te zuchten
hoe zwaar hij het heeft.
Maar Liefdesgeschiedenis gaat ook over de
zoon zelf. Waarom kiest hij zo onverbloemd
voor de moeder? Waarom zorgt hij er voor dat
zijn vader wordt opgenomen? Waarom veroor
deelt hij zijn vader zo sterk. Ligt er bij hem niet
de angst op de loer net zo te zijn als de vader,
en handelt hij niet juist overdreven sterk om
die angst te onderdrukken?
En dan is er nog iets. Deze vertelling gaat ook
over de vraag welke dingen in het leven er echt
toe doen. Voor de moeder is dat bijvoorbeeld
de toewijding aan haar pianospel; daarvoor
leeft ze die laatste maanden, om eindelijk een
keer met twee violisten het largo uit Bachs
dubbelconcert voor viool te kunnen spelen.
Trots, eigenwaarde en doorzettingsvermogen.
Daar gaat het om in het bestaan. Het zijn ei
genschappen die de vader in het geheel niet
bezit. Hij gooit alles te grabbel. Zijn huwelijk,
zijn zelfrespect, de band met zijn kinderen.
Hoe moet hij straks zijn eigen schaamte over
leven?, vraagt de zoon zich soms bijna ont
roerd af. Tegelijk schetst Van Putten met het
dubbelportret van zijn vader en moeder de si
tuatie zoals die is ontstaan na de feministische
omwenteling. Sterke vrouwen en jankerige
mannen. Dat kan niet de bedoeling zijn. De
vader was vroeger in alle opzichten een stoere
man. Iemand die tegen een pijntje kon en dat
ook van zijn zonen eiste. Met al dat gehuil
schiet je immers niets op. Maar van de macho
bleef niets over. De frêle moeder wint, ook al
moet zij sterven. Waaruit blijkt: moed en spier
kracht zijn niet hetzelfde.
De opvallende debuutroman 'Vijand
zonder uniform' van Margit Willems
maakt duidelijk dat het begrip 'twee
de generatie' ruimer moet worden
toegepast. Ook kinderen van dienst
plichtigen die in Indië moesten vech
ten, worstelen met het gedrag van
hun ouders.
roman recensie
Wim Vogel
'Vijand zonder uniform' door Margit Willems.
Uitgeverij Augustus. Prijs: €16,95.
Tweehonderdduizend Nederlandse
jongens vertrokken eind jaren veer
tig naar Indië. Terwijl de muziekka
pel 'pittige marsmuziek' speelde,
gingen zij aan boord. Hun jeugd was
getekend door de crisisjaren, hun
puberteit viel samen met de Tweede
Wereldoorlog, ze hadden net hun
eerste baantjes, hun eerste liefdes:
jongens voor wie de wereld tot nu
toe altijd veel groter was geweest
dan hun eigen invloed daarop.
En die 'Frisse, jonge, Hollandse ke
rels, vol energie en gedragen door
één ideaal' zouden wel even recht en
veiligheid brengen 'aan de zo zwaar
beproefde Indonesische bevolking.'
U hoort de opgewekte, metalen stem
van Philip Bloemendaal.
Toen de Groote Beer, de Zuiderkruis
en andere troepenschepen in 1950
de militairen terugbrachten, ontbra
ken de muziekkorpsen. Hun baan
tjes waren vergeven, hun meisjes het
wachten behoorlijk zat, de woning
nood nog even groot en op verhalen
over die verloren oorlog, over die zo
genaamde politionele acties zat nie
mand te wachten.
De handen uit de mouwen, er dien
de getrouwd te worden, kinderen
moesten worden verwekt, 'Indië'
verwerd tot nasi en bami goreng. Ie
dere vorm van nazorg ontbrak en op
4 mei waren ze niet welkom op de
Dam.
In haar debuut Vijand zonder uni
form beschrijft Margit Willems
(1955) nauwgezet de rampzalige ge
volgen die die dienstplicht heeft ge
had op het leven van een vader, van
een moeder en uiteindelijk ook, tot
op de dag van vandaag, op dat van
Nederlandse troepen leggen een brug aan in Nederlands-lndie. Foto: GPD
hun twee dochters van wie zij er on
getwijfeld één is.
In de loop der jaren verwordt haar
vader steeds meer tot een agressieve
'tralievader', een begrip dat door
Carl Friedman in haar gelijknamige
roman voor eens en voor altijd is
neergezet.
Terwijl zijn vrouw een zo gewoon
mogelijk leven wil (ze heeft niet voor
niets ruim twee jaar op hem ge
wacht), zit haar man vol beelden, vol
verhalen, vol met foto's die niemand
wil horen, die niemand wil zien, die
door niemand op prijs worden ge
steld. Alleen de vertelster, zijn jong
ste dochter wil van alles weten maar
haar vragen worden pas mondjes
maat beantwoord als zij jaren later
zelf onderzoek verricht. Met haar va
der heeft ze dan geen contact meer.
Zijn raadselachtige en niet te accep
teren agressiviteit maakt uiteindelijk
alles kapot. Vijand zonder uniform is
een indnngende en vooral schrij
nende documentaire roman over
een verleden waar we liever niet over
praten.
Eind jaren zestig zorgden tv-docu-
mentaires vol onthullingen over Ne
derlandse oorlogsmisdaden tijdens
de Politionele Acties ervoor dat de
oud-dienstplichtigen maar beter he
lemaal hun mond konden houden.
Margit Willems laat door ruime cita
ten uit reisverslagen, brieven uit het
veld, herdenkingsnummers en ar
chiefmateriaal zien hoe onterecht en
fataal dat en het ontbreken van na
zorg zijn geweest.
De terreur die haar vader, gefasci
neerd door wapens, vuur en geweld,
op zijn gezin uitoefent neemt in de
loop der jaren alleen maar toe en
wordt agressiever naarmate er
steeds minder ruimte voor zijn ver
halen overblijft. Dit debuut van Mar
git Willems maakt duidelijk dat het
begrip 'tweede generatie' naast de
joodse kinderen en naast de kinde
ren van N.S.B.'ers ook toegepast
moet worden op de kinderen van
dienstplichtigen die in Indië moes
ten vechten. Ook hun leven is gete
kend door de geschiedenis van hun
ouders. In 1948 gaf de Legervoor-
lichtingsdienst Scheepspraet uit
'zijnde een reisbeschrijving met tal
van wetenswaardigheden en nuttige
wenken ten profijte van de Neder
landse militairen die naar Indië
scheep gaan.'
Wat diezelfde overheid in de jaren
vijftig en zestig 'ten profijte van de
Nederlandse militairen' heeft ge
daan, weet ik niet. Maar na Vijand
zonder uniform denk ik dat het be
schamend weinig is geweest.
verhalen recensie
Aly Knol
'Emigrantenhotel' door Edgardo Cozarinsky. Vertaling
Adri Boon. Uitgeverij De Arbeiderspers. Prijs-. €15,95.
Treffender dan in zijn eigen woorden
kunnen de negen verhalen van het proza
debuut Emigrantenhotel van filmmaker
en essayist Edgardo Cozarinsky niet wor
den uitgedrukt. ,,(Hij) had in mij een ver
tegenwoordiger van het aloude ras van
boekenliefhebbers herkend, niet een naar
kostbare eerste drukken speurende bi
bliofiel maar gewoon iemand voor wie de
gedrukte woorden tussen twee kaften he
le werelden en nog meer levens kunnen
bevatten."
De (slechts) 141 pagina's tussen de twee
kaften van dit boek bevatten inderdaad
hele werelden en nog meer levens. Cozar
insky speelt een adembenemend spel
met het genre autobiografie en meer dan
eens vraag je je af: waar gaat feit over in
fictie en omgekeerd?
In het openingsverhaal De bruid uit Odes-
sa neemt Cozarinsky de lezer nostalgisch
mee terug naar het Odessa van 1890,
waar een jonge joodse man op de boot
naar Argentinië wacht, een beloofd land
dat in tegenstelling tot de Oekraïne van
die tijd geen pogroms kent.
Honderdtien jaar later wordt een achter
kleinzoon, die in een Parijs' ziekenhuis
ligt, dankzij een brief van een tante deel
genoot van het grote familiegeheim, dat
van generatie op generatie moet worden
doorverteld. De toon is meteen gezet: is
Cozarinsky zelf die achterkleinzoon? Het
zou zo maar kunnen.
Edgardo Cozarinsky werd in 1939 in Bue
nos Aires geboren als zoon van Russische
emigranten. Na een studie literatuur
richtte hij het filmblad Flashback op,
waarin hij in de jaren zestig en zeventig
talloze filmrecensies en essays over film
schreef.
In 1974 verliet hij Argentinië dat na de
dood van president Juan Perón onder
diens weduwe Isabel was veranderd in
een politiek en sociaal slagveld, dat uit
eindelijk leidde tot het schrikbewind van
de militaire junta. Cozarinsky leeft sedert
dien de meeste tijd in Parijs, waar hij
vooral als filmmaker (o.a. Les apprentis
sorciers, La guerre d'un seul homme
naam maakte. En net als in zijn prozade
buut vermengde Cozarinsky al in zijn
films documentairemateriaal met fictieve
beelden.
In navolging van zijn eigen leven, zijn exil
en (e) migratie de constanten in de verha
len van Cozarinsky. In het verhaal Boeda
pest gaat een Argentijnse schilder/verval
ser van Hongaarse afkomst op bezoek bij
een oude gravin in Boedapest om haar
een schilderij afhandig te maken.
In Dagen van 1937 volgt hij het weinig
verheffende bestaan van een pianist van
Duitse afkomst in Buenos Aires, die zijn
leven - slechts verlicht door de van be-
drijfswege verstrekte cocaïne - in een ro
kerige bar slijt, om tenslotte in juli 1937
het onheilszwangere besluit te nemen om
naar Duitsland terug te keren.
Het titelverhaal Emigrantenhotel gaat
over een Amerikaanse, die in de Spaanse
Burgeroorlog aan Republikeinse zijde
heeft gestreden en een driehoeksverhou
ding heeft gehad met twee jongere Duitse
mannen, de één jood, de ander niet.
Haar Argentijnse kleinzoon probeert ja
ren later te achterhalen met welke van de
twee Duitsers ze uiteindelijk in de Portu
gese hoofdstad Lissabon is getrouwd om
in de herfst van 1940 op een van de laat
ste schepen richting New York te vertrek
ken. Hetzelfde schip dat ook Alma Mahler
en de schrijvers Alfred Döblin en Hein-
rich en Golo Mann aan boord had.
Cozarinsky's verhalen, met hun veelal
donkere ondertoon, doen gruwelijk au
thentiek aan. Hier is een man aan het
woord die nog heel veel meer te vertellen
heeft, omdat hij veel heeft gelezen en heel
goed geluisterd. Wat hij heeft opgevangen
weet hij op weergaloze wijze uit te druk
ken, misschien wel juist door de wegla
tingen die hij bewust toepast.
Als Cozarinsky in één van zijn verhalen
zijn fascinatie voor 'duistere personages'
wil verklaren, citeert hij iemand anders:
„Net zoals in de film zijn er ook in het le
ven bijfiguren en figuranten." Maar wat
zijn ze boeiend als ze in handen vallen
van de goede regisseur!
-
Illustratie van Kathrin Schraher
uit het prentenboek 'De Kist'
door Willeke Heijkoop
In de onregelmatig verschijnende rubriek De
Leestafel staat telkens een ander genre boe
ken centraal. In deze aflevering een blik op
onlangs verschenen kinderboeken.
Het prentenboek De Kist (Lemniscaat,
12,95) is het prachtige product van de sa
menwerking tussen Lorenz Pauli (tekst) en
Kathrin Schraher (illustraties). Het gegeven
is even simpel als inspirerend: Geesje de
geit dartelt over het strand en stuit
daar op een grote lege kist. Wanneer
ze een angstaanjagend geluid hoort -
een zeemonster wellicht - besluit ze
zich in de kist te verstoppen.
Gaandeweg voegen zich meer bange die
ren bij haar. Wubbo de hond, Alba de
meeuw en Roosje het varken. Als Roos-
je van pure angst de kist volpoept,
moeten ze er wel uitkomen om
dat de stank niet te harden is.
•V Met een grote gezamenlijke
schreeuw springen ze uit de
kist om vervolgens te ontdekken
dat er in geen velden of wegen een
zeemonster is te bekennen. Overtuigd
als ze zijn dat het monster zich nu in
'hun' kist schuilhoudt, duwen ze sa
men het gevaarte terug de zee in.
Wie wil kan in het verhaal een rode
draad ontdekken die iets met 'sa
men staan we sterk' te
maken heeft. Veel inte
ressanter dan dit nog
al al eens gebruikte
verhaallijntje, zijn de
illustraties. Tegen
een rustige, Noord-
zeeïge achtergrond,
steken de dieren en
de kist scherp af, hoe
wel Schraher amper felle
kleuren heeft ingezet. De figu
ren zijn zo helder van lijn door
dat ze zijn uitgeknipt en in het de
cor geplaatst. Hierdoor krijgen ze nog
meer karakter dan ze sowieso al hebben,
met hun angstige koppies.
De tekeningen uit De Kist werden tentoon
gesteld op de kinderboekenbeurs in Bolog
na. Van Schraher zullen we nog horen.
Lemniscaat kwam eind vorig jaar ook met
Blauw van Joyce Pool (€13,95). Van Pool
kwamen eerder twee historische jeugc|
mans uit. In Blauw heeft ze een actuei
thema bij de kop gepakt: uitgeprocede|
asielzoekers. Basis van het verhaal is cf
zetting van de middelbare scholier Seii
Cegik en haar familie. De familie Cegil
afkomstig uit het Koerdische deel van
kije. Daar is het volgens de Nederland
gering weer veilig, dus het gezin moet
rug. Midden in de nacht wordt Senna
haar ouders en haar broertje uit huis
haald en op het vliegtuig gezet.
Nienke, een vriendin van Senna, heeft'
erg moeilijk met de uitzetting. Haar 1
is politie-agente en zij is er direct bij t
trokken geweest. Ook klasgenoot Bobl
het zwaar, hij had verkering met Senn"
is boos omdat ze hem niet in vertrouw
nam. Door het dagboek van Senna, da
en Nienke in haar oude huis vinden, ld331"
ze hun vriendin beter begrijpen.
Pool beschrijft hoe de tieners ieder op
eigen manier worstelen met de gebeui
nissen. En passant leert de lezer iets 01
uitzettingsprocedure die in Nederland
geldt. De dagboekfragmenten schetsen
beeld van het leven in een andere cult)
Dit alles maakt van Blauw een comple
boek. Lezers vanaf een jaar of twaalf, d
tien kunnen zich lekker in de hoofdpe'
nen verplaatsen en ze steken er nog ie'
op ook.
Waar Pool van historisch naar hedend1
gaat, zoekt Sjoerd Kuyper opnieuw dei
schiedenis en de magie op. Het hart 8
mes (Leopold, €14,95) is het vervolg o|
rode zwaan. Hoofdpersoon is wederoj
staljongen Jakob. Hij is verliefd op Sin)
de onbereikbare dochter van de bew<
van het Hof waar hij werkt. Samen m<
mone komt hij terecht in een avontui
waarin Tobias, een soldaat van het oej
volk van Kleine Lieden een centrale r<
speelt. Tobias en Jakob hebben elkai
hun dromen al ontmoet, maar kunnej
dromen pas duiden als ze elkaar wei-
treffen.
Jakob heeft een bloederige, magische
sie te vervullen en alleen Tobias kan
daarmee helpen. De lijn van het verh.
te gecompliceerd om hier samen te v«
Dat zou ook nogal zonde zijn. In het
kort: Tobias neemt zijn taak aan en Si]
blijkt minder onbereikbaar dan gedat
Het hart liet mes is een boek voor
wassen tieners', vol magie, historie, lij
en - expliciete - seks.
