Dag des oordeels
voor Irak
Twijfels overheersen over verloop van de verkiezingen
ZATERDAG
29 JANUARI
2005
Interview
Interview
Nicolaas Klei is
na 2000
supermarktwijnen
nog fris en fruitig
In Nederland woonachtige Irakezen lieten zich de afgelopen week op verschillende locaties registreren om zondag hun stem te kunnen uitbrengen voor de verkiezingen in hun land.
Foto: ANP
n wordt gefouilleerd wanneer hij zich bij de verkiezingscommissie in Basra wil laten registeren. Foto: EPA
De Irakese eerste minister lyad Llawi profileert zich op een verkiezingsposter in Bagdad.
Foto: EPA
computer. „Het is nogal lastig om hier op
dit moment een boek te laten binden",
mompelt hij.
Al snel hervindt hij zijn enthousiasme.
„Ons ideaal is alle Arabische landen sa
men te brengen in de Verenigde Arabi
sche Staten. Net als de Europese Unie. De
tijd is voorbij om klein te denken, om je te
willen afsplitsen. Alleen grote blokken
kunnen succesvol zijn, kleine landen heb
ben geen toekomst."
Het is mooi dat er in Irak eindelijk ruimte
is om te discussiëren over een ideale toe
komst van het land. De harde realiteit is
dat er een opstand aan de gang is die het
land zo goed als totaal verlamt.
Kidnappen
Zo was het bijvoorbeeld onmogelijk om
Mazin Zwayne gewoon in zijn huis in
Bagdad te ontmoeten. Door opstandelin
gen wordt actief gejaagd op westerlingen,
om ze te kidnappen en in het ergste geval
te onthoofden. Irakezen die met wester
lingen worden gezien, lopen een groot ri
sico hetzelfde te overkomen.
Hetzelfde gold voor het ontmoeten van
Uday Lufti, kandidaat voor een van de ve
le partijen die aan de verkiezingen mee
doen. Óm de twee Iraakse politici te kun
nen spreken, moesten zij naar een Ameri
kaanse basis komen, net buiten de stad,
waar de interviews in alle rust konden
plaatsvinden. Zijn de politici niet bang
om straks weer terug te gaan naar Bag
dad? „Ik steun de verkiezingen heel open
lijk, het maakt me niets uit dat sommigen
me misschien dood willen hebben", zegt
Lufti. „Natuurlijk is het er soms gevaarlijk,
maar ik woon in Bagdad en ik merk we
kenlang niets van die opstandelingen. Er
ontploft af en toe een bom, maar Bagdad
is groot, de meeste aanslagen gaan volle
dig aan me voorbij. Iedereen denkt dat er
dag en nacht wordt gevochten in de stad,
maar dat is echt volkomen onzin. Dit is
geen volksopstand, dit zijn aanslagen en
incidenten die door een heel klein, maar
fanatiek groepje worden gepleegd."
Mazin Zwayne is het daar volledig mee
eens. „Natuurlijk moet je uitkijken, ik ben
niet naïef", verzekert hij. „De situatie is
echt niet zo slecht als vaak wordt be
weerd. De opstandelingen weten dat de
verkiezingen hoe dan ook doorgaan, wat
voor aanslagen ze ook plegen. Ik denk dat
het op de verkiezingsdag relatief rustig
blijft."
Uday Lufti is kandidaat voor de Koninklij
ke partij, omdat in zijn optiek 'alleen een
koning het land kan redden'. Ligt het ge
vaar niet op de loer dat een koning net zo
dictatoriaal zal worden als Saddam Hoes
sein? Oh, nee, zegt Lufti stellig „Wij willen
een parlementaire democratie. Nederland
heeft een koningin en is toch ook demo
cratisch?"
Wat Uday en partijgenoten willen is dat
de prins, die nu in Bagdad woont en
wiens familie door de voorgangers van
Saddam is afgezet, als koning moet terug
keren op de troon. Vervolgens dient er
een grondwet te worden aangenomen,
waarin staat dat de koning geen feitelijke
macht heeft. „De koning als symbool van
eenheid om het land bij elkaar te hou
den", stelt Lufti zich voor.
Een gekozen regering krijgt de leiding
over het land, gecontroleerd door een
parlement. In de grondwet staat precies
wat de regering wel en niet mag doen. Als
de grondwet wordt overtreden, dient de
regering af te treden en moeten er nieuwe
verkiezingen worden gehouden.
Lufti: „Het grootste probleem in de Arabi
sche wereld is dat individuen alle macht
naar zich toetrekken en dictators worden.
Saddam Hoessein was daar een goed
voorbeeld van. Om te voorkomen dat ooit
weer zo'n gek kans ziet naar de macht te
grijpen, moeten we een systeem beden
ken om zoiets onmogelijk te maken. Een
grondwet, in plaats van mensen, moet
daarom bepalen welke kant het uitmoet
met dit land. Ik heb al m'n vertrouwen in
individuen opgegeven. Ze worden altijd
weer corrupt, gewelddadig of beiden. Een
grondwet heeft eeuwigheidswaarde, daar
kan je niet mee sjoemelen."
Hoe de verkiezingsdag er precies uit gaat
zien, valt niet te voorspellen. Zij die me
nen dat het in het grootste deel van het
land zal meevallen met ongeregeldheden,
wijzen erop dat de sjiieten die 70 procent
van de bevolking uitmaken, vóór de ver
kiezingen zijn. Ook de Koerden, tien pro
cent van de Irakezen, hebben niets tegen
de stembusgang. Dat zou betekenen dat
alleen onder de soennitische minderheid,
zo'n 20 procent van de bevolking, grote
bezwaren bestaan tegen de verkiezingen
die mogelijk tot geweld aanleiding geven.
„Dat scheelt een stuk", meent een Ameri
kaanse militair. „Als iedereen op chaos uit
zou zijn, konden wij daar nauwelijks iets
tegen doen, maar een relatief klein groep
je kunnen we wel aan."
Opkomst
Volgens de Irakezen Zwayne en Lufti zal
de opkomst in het zuiden, waar het groot
ste deel van de sjiieten woont, hoog zijn.
In Bagdad verwachten ze dat zo'n 40 pro
cent van de mensen naar de stembus
gaat, vergelijkbaar met de verkiezingsop
komst in Nederland voor het Europese
parlement. „Meer zal het niet worden",
denkt Mazin Zwayne. „De omstandighe
den zijn natuurlijk niet ideaal. Veel men
sen zullen bang zijn om voor een stemlo
kaal in een lange rij te gaan staan. Overal
in de stad gonst het van de geruchten, dat
het Iraakse verzet sluipschutters zal inzet
ten in de buurt van stemlokalen om ie
dereen die gaat kiezen af te schieten.
Daar geloof ik helemaal niets van. Ik ga
stemmen, hoe dan ook.
Ik ben niet bang, ik ben Irakees."
Veiligheid heeft de hoogste prioriteit tijdens de verkiezingen
in Irak. Foto: EPA
Stompwijkse
regisseur: eerste
grote speelfilm
Internationaal bestaat grote
angst dat het volledig uit de
hand gaat lopen met de
verkiezingen van zondag in Irak.
In het land zelf zijn de meningen
verdeeld. Van: de huidige
situatie is slechts stilte voor de
storm, tot: alles blijft rustig. „Ik
ben niet bang, ik ben Irakees",
zegt Mazin Zwayne, professor in
Bagdad.
door Harald Doornbos
Bagdad lijkt aan de vooravond van
cruciale verkiezingen vooral in de
ban van de vraag of de gang naar
de stembus wel of niet in een bloedbad
zal ontaarden. Afgezien van de voortdu
rende aanslagen vindt er toch een proces
plaats dat uniek is voor dit zo zwaar ge
teisterde land.
Mensen proberen ondanks de dagelijkse
portie geweld en vernietiging na te den
ken over een weg uit de ellende. Voortdu
rend vinden discussies plaats over demo
cratie, de positie van de regeringsleider,
de rol van religie en van religieuze en et
nische tegenstellingen.
Liefst 120 partijen en duizenden kandida
ten doen mee aan de verkiezingen. Voor
Europa mag zoiets gesneden koek zijn, in
Irak is het een opzienbarende ontwikke
ling. „Vergelijk het met het begin van de
Verlichting in Europa", zegt professor
Mazin Zwayne, politicoloog in Bagdad.
„Hopelijk kunnen we nu de donkere mid
deleeuwse jaren achter ons laten."
Volgens Zwayne, die net een boek heeft
geschreven over het nieuwe Irak, moet
het land in vijf staten worden opgedeeld.
Twee voor de soennitische moslims, twee
voor de sjiieten en een voor de Koerden.
„Natuurlijk blijft Irak één land met een
centraal gezag, maar die vijf staten kun
nen net als de Amerikaanse staten func
tioneren, met een eigen gouverneur en ei
gen wetgeving."
Zwayne laat ondertussen zijn manuscript
zien, dat nu nog uit losse velletjes A-4 be
staat, die hij net zelf heeft geprint op de
Verstandelijk
gehandicapten
en kinderen,
lastige combinatie
