REGIO
'De Nederlandse landbouw is failliet'
t&gbzx
Discokiezen
ZATERDAG 29 januari 2005 HDC970
Alphenaar Marco van Kerkhoven schrijft boek over een sector in nood
Nederland houdt niet meer van de boeren. De groene weide, de
koeien en de kale akkers zijn opgegeven. Het is de constatering
van de jonge boer Siebert, de hoofdpersoon in het recent ver
schenen boek Koehandel van Marco van Kerkhoven. De weten
schapsjournalist, woonachtig in zowel Brussel als Alphen aan
den Rijn, schetst daarin de naoorlogse ontwikkelingen in de land
bouw. De landbouw die welvaart bracht, maar ook zijn tol eiste.
„Vijftig jaar handjeklap kon niet voorkomen dat geldverslinden
de overproductie en dodelijke veeziekten het boerenimago ver
pestten. Nederland werd van een agrarische reus een agrarische
schurkenstaat", schrijft de auteur. En Siebert? Die houdt het voor
gezien. Hij vertrekt naar Canada, een land dat nog wel trots is op
zijn boeren.
Drie jaar deed Van Kerkhoven heeft ze in zijn vriendenkring,
erover om een beeld te schet- Hij kent ze nog van de middel-
Voor hem ligt zijn paperback,
nog vers van de pers. Volgens
Van Kerkhoven is het een
uniek boek. „Zoiets als dit be
staat nog niet. Geert Mak be
schreef de ontwikkelingen in
de landbouw op een senti
mentele ma-
sen van de 'landbouwin
dustrie'.
Hij inter
viewde 28
UH Koehandel:
„Het
%T"
Frorit vrt] spe M,uerht-
Knki)kenf\e^
^'ThnnZktav maakten
n iNedlrland een land-
de prijs
was boog
mensen
die hun
stempel
op het
landbouw
beleid heb
ben ge
drukt. On
der hen de
(oud-)mi-
nisters Veer
man, Braks
en Brink
horst, euro
commissaris
Fischler, de
bestuurders
van LTO-Ne-
derland
Doornbos en Vogelaar. Eén
belangrijk persoon heeft hij
niet meer kunnen spreken
omdat die in 1995 overleed:
Sicco Mansholt. De SDAP'er
was de eerste landbouwmi
nister na de Tweede Wereld
oorlog en later eurocommis
saris voor Landbouw in Brus
sel. Zijn motto: 'De boer moet Kerkhoven stu-
meer produceren. Want als de deerde af op
boer het goed heeft, heeft ie
dereen het goed'. Van Kerk
hoven spitte 32 meter privé-
archief van de familie Mans-
holt door om het naoorlogse
landbouwbeleid te kunnen
bare landbouw
school. „Ik ben
opgegroeid in
Wijk bij Duur
stede, toen nog
een dorp. Ik
woonde tussen
de melkvee
houders en de
fruittelers. Ik
kwam vaak op
boerderijen en
was nogal gek
op trekkers.
Het is mis
schien
daarom
dat ik na
de mavo
naar de
land
bouw
school ben gegaan."
Van Kerkhoven be
haalde zijn melkdi
ploma en trekker
rijbewijs en liep
stage op veehou
derijen. Daarna
studeerde hij
chemie en bio
logie. Van
nier. Ik heb
het meer
bekeken
vanuit de
zakelijke,
de politieke
en de we
tenschap
pelijke
kant. Ik
hoop dat dit boek voeding
geeft aan het debat over de
positie van de landbouw dat
momenteel gaande is."
Tussen alle feiten door, duikt
hoofdpersoon Siebert regel
matig op. Onder het genot
van een biertje bespreken de
auteur en zijn vriend de zor
gelijke tijden in de landbouw.
De jonge veehouder bestaat
niet echt, maar zou tegelijker
tijd iedere boer kunnen zijn
die voor het 'duivelse dilem
ma' staat om met
een miljoe-
een eind te maken aan een
eeuwenoude traditie.
Koehandel, zo noemde Van
Kerkhoven zijn boek. „Het is
een mooie woordspeling op
de simpele handel in koeien.
Het zegt ook iets over het po
litieke spel dat gespeeld is."
Van Kerkho-
u't Koehandel:
het slootkan-
tenbeheer en
sprak daarvoor
circa honderd
boeren in de
Leidse regio. Hij
begrijpen. „De informatie was is nu corres
een goudmijn."
Daarnaast raadpleegde hij
een flinke lijst met literatuur.
Maar ook sprak hij met de
boeren zelf. Van Kerkhoven
Marco van Kerkhoven bij het kunst
werk ter ere van het melkveeverle
den. Foto: Hielco Kuipers
ven: „75 pro
cent van de
zuivel die in
Nederland
wordt gepro
duceerd, is
voor de export.
Er is geen land
in de wereld dat
dit nadoet.
Steeds meer productie, gesti
muleerd door subsidies, op
een steeds kleinere opper
vlakte. Dat kon niet goed blij
ven gaan. Er is een zware aan
slag gepleegd op het milieu en
op het dierenwelzijn."
De koe is er niet best aan toe,
constateert Van Kerkhoven.
„Het is niet mijn conclusie,
maar die van veeartsen. Er is
te eenzijdig gefokt op de
melkproductie. Daardoor zijn
ze kwetsbaar geworden. Ziek
tes als uierontstekingen, ont
stekingen aan de poten zijn
aan de orde van de dag. De le
vensduur van een koe in Ne
derland is laag. Boeren die
ik sprak in Canada zeiden het
ook."
De auteur rept ook over de
epidemieën. Varkenspest in
1997, de BSE, de mond- en
klauwzeer vier jaar geleden.
Miljoenen dieren moesten
vanwege besmettingsgevaar
en exportbelangen worden
afgemaakt, terwijl 99 procent
niets mankeerde. „Overal in
de wereld komt wel
eens mkz voor. Maar
in Nederland heeft
het grote gevol
gen omdat er te
veel koeien in
een klein gebied
zijn."
Volgens Van
Kerkhoven
vestigt
het beeld dat de boer aan het
prutsen is, zich meer en meer.
„Het is jammer dat de boeren
en hun organisaties het ont
kennen. Ze moeten toegeven
dat er dingen mis zijn ge
gaan."
De journalist trekt uiteindelijk
de conclusie dat de Neder
landse landbouw econo
misch, technologisch en mo
reel failliet is. „Omdat een
systeem met zoveel verliezers
domweg zijn bestaansrecht
heeft ver
speeld."
Hoofdper
soon Sie
bert is het
er niet mee
eens. Hij
wijst op de
veranderin
gen die
gaande zijn, zoals de markt
werking, de natuurontwikke
ling en de biologische land
bouw. Van Kerkhoven beaamt
dat, maar vindt dat de ontwik
kelingen wel erg langzaam
gaan.
In het
boek
Uit Koehandel:
'^,s fietspaden en
nen komen.
bakste-
Van Kerkhoven emigreert Sie
bert uiteindelijk naar Canada
omdat Nederland niet langer
een landbouwiand is. De jon
ge boer heeft het gevoel dat
de maatschappij hem kan
missen als kiespijn. De au
teur geeft zijn vriend gelijk
dat hij vertrekt. „Ik zou het
ook hebben gedaan."
Van Kerkhoven hoopt dat
het 'faillissement' leidt tot
een doorstart en er dus boe
ren blijven. De
idealist in hem
zegt dat dit
ook gebeurt.
De realist in
hem ziet dat
de ruimte
voor boeren,
zeker in de
Randstad,
onder druk staat. „Ik zie
twee processen in de land
bouw. Er komt een tak die
industrialiseert. Dat gebeurt
vooral in het noorden of in
het oosten van het land. In
de Randstad blijven de keu
terboeren. Met cam
pings, zelfgemaak
te kaas en biobief
van de Groene
Koe. Om hun be
staansrecht te
bewijzen, moeten
ze inspelen op de
vraag. Als er een
vraag is vanuit de
stad om roeiboten te
verhuren, dan moeten
ze in godsnaam maar
roeiboten gaan verhu
ren."
Koehandel met de subtitel
Het verhaal van de boer, is
voor 19,95 euro te koop in
de boekhandel.
nen-
schuld
het be
drijf van
zijn vader
over te ne
men of
Marieta Kroft
pondent Brus
sel voor de
bladen KIJK
en FEMBu-
V:
ANNO 1980, dinsdag 29 januari
LEIDEN - Met een feestmiddag en een receptie heeft de bejaart
ciëteit in centrum Rosenburch gisteren haar tienjarig bestaan g i
vierd. Er worden regelmatig soosmiddagen georganiseerd en
den maken zo nu en dan een reisje. Foto: archief Leidsch Dagbl
HILLEGOM, 11.15 UUR
Ze is zeven en gaat voor het eerst van d'r
leven voor een behandeling naar de
tandarts. Huppelend komt ze binnen, in ge
zelschap van haar vader die een stuk minder
ontspannen oogt. Vond de meester het wel
goed dat je me zo vroeg van school ophaal
de? En hoef ik straks niet meer terug? Wat
gaat de tandarts eigenlijk doen? Waarom
kijk je zo benauwd?' Ze blijft vragen afvu
ren. De vader mompelt zo nu en dan iets te
rug, wat in de verte op een antwoord lijkt.
'Ga maar op deze vliegtuigstoel zitten', glim
lacht de tandarts. 'Gaaf, zegt het kind. De
vader is op een krukje neergezegen en kijkt
met grote ogen naar de drie hardstalen bo
ren die naast elkaar in de standaard staan.
Zijn tong glijdt onwillekeurig langs zijn
loodgrijs gevulde kiezen.
'Weet je wat we gaan doen? Jij krijgt van
daag discokiezen. We maken een dun,
kunststof laagje over de groefjes in je kiezen,
zodat er geen gaatjes in kunnen komen. En
daar gebruik ik deze spullen allemaal voor'.
De tandarts neemt uitgebreid de tijd voor
een uitleg.
'Eerst maak ik je kiezen helemaal schoon en
droog, dan doe ik met dit spuitje het laagje
erover en dan zetten we deze blauwe disco
lamp erop. Daar wordt het laagje goed hard
van. Nu weet je ook waarom ze discokiezen
heten'.
De patiënt vindt het allemaal prachtig. 'Het
doet helemaal geen pijn hoor', laat de tand
arts nog voor alle zekerheid weten. Maar ze
had niet anders verwacht. Het kind opent
gedwee haar mond en krijgt rollen watten
tussen haar tandvlees en wangen gestoken.
De gehandschoende vingers van de tandarts
rommelen een minuut of twintig in het klei
ne mondje rond, maar het hindert het meis
je kennelijk niet. Ze grinnikt alleen zo nu en
dan. 'Hi hi, het kietelt'. Haar vader kijkt al
iets minder benauwd.
Dan is het klaar. Een aantal kiezen is - al
thans aan de bovenkant - voor altijd gevrij
waard van gaatjes. Als beloning mag het
meisje uit een soort kauwgomballenauto-
maat op de balie een cadeautje draaien. Een
gummetje in de vorm van een konijnen-
hoofd rolt eruit. 'Kijk pap, een hazengum',
zegt het kind blij. Vader lijkt ook weer hele
maal boven Jan.
Buiten zegt ze het: 'Wanneer mag ik weer
naar de tandarts?' Ze zegt het echt!
Paul de Vlieger
Foto's in deze rubriek kunnen worden nabesteld door binnen veertien di
plaatsing 2,50 (afdruk van 13 bij 18 in zwart wit) over te maken op girot
8406 t.n.v. HDC Media b.v., Postbus 2,1800 AA Alkmaar, onder vermeldi
Leidsch Dagblad, ANNO d.d.(datum van plaatsing) of door contante bet
de balie van het Leidsch Dagblad, Rooseveltstraat 82 te Leiden. U krijgt i
binnen drie weken thuisgestuurd.
COLOFON
Leidsch Dagblad
Directie: T. Klein en H. de Wit
E-mail: directie.hdcuz@hdc.nl
Hoofdredactie: Jan Geert Majoor,
Adriaan Brandenburg
E-mail: redactie.ld@hdc.nl
HOOFDKANTOOR
Rooseveltstraat 82, Leiden, tel. 071-5 356 356
Postadres: Postbus 54,2300 AB Leiden
De openingstijden van de receptie zijn:
Maandag tot en met donderdag
van 08.30 -16.30 uur
Vrijdag van 08.30 -12.30 uur
Redactie fax 071-5 356 415
Advertentie fax 071-5 356 325
Familieberichten fax 023-5 '5° 567
ADVERTENTIEVERKOOP
Advertenties m.b.t.:
Auto's: 072-6813661
Onroerend goed: 023-5150 543
Personeel: 075-6813677
Overige detailhandel: 071-5 356 300
Reclamebureaus kunnen contact opnemen
met: 075-6813636
LEZERSSERVICE
0800 -1711 (gratis)
Mobiel: 072 - 5196800
ABONNEMENTEN
Bij vooruitbetaling (acceptgiro)
p/m €20,20 (alleen aut. ine.)
p/kw €56,70 p/j €216,90
Abonnees die ons een machtiging verstrekken
tot het automatisch afschrijven van het
abonnementsgeld ontvangen €0,50 korting
per betaling.
VERZENDING PER POST
Voor abonnementen die per post (binnenland)
worden verzonden geldt een toeslag
aan portokosten per verschijndag.
Voor zaterdagabonnementen geldt 1
zaterdag.
GEEN KRANT ONTVANGEN?
Voor nabezorging: 0800-1711 (gratis)
Mobiel: 072 - 5196800.
ma t/m vr: 07.30-17.00 uur, za o8.o<
(als op zaterdag voor 12.00 uur word
wordt de krant dezelfde dag n;
tussen 12.00 en 13.00 uur belt, ontva
krant op maandag.)
OPZEGGEN
Opzeggen van abonnementen: uitsli
schriftelijk, uiterlijk één maand voor
de abonnementsperiode, t a.v. afdeli
lezersservice, postbus 2,1800 AA Alt
Voor leveringsvoorwaarden abonnei
www.leidschdagblad.nl of KvK-numi
37014187
AUTEURSRECHTEN
Alle auteursrechten en databankrec
aanzien van (de inhoud van) deze uil
worden uitdrukkelijk voorbehouden
rechten berusten bij HDC Uitgeverij
c,q. de betreffende auteur.
HDC Media BV, 2004
De publicatierechten van werken v;
beeldende kunstenaars aangesloten
CISAC-organisatie zijn geregeld met
Beeldrecht te Amstelveen.
HDC Media BV is belast met de verv
gegevens van abonnees van dit dag
gegevens kunnen tevens worden ge
gerichte informatie over voordeelaa
en te geven, zowel door onszelf als 1
derden Heeft u hier bezwaar tegen,
u dat laten weten aan HDC Media B
Lezersservice, postbus 2,1800 AA Al
VRAAG
ANNO 1955, Zaterdag 29 Januari
LEIDERDORP - De behandeling van de voorstellen tot stichting
een zwembad, de aanleg van een voetbalveld op de gemeenteter
aan de Hoogmadeseweg tegenover het bestaande sportveld en d
leg van de speelweide in Leiderdorp, heeft heel wat tijd in beslaj
nomen. Voor deze aangelegenheid waren twee deskundigen van
Ned. Heide Mij aanwezig die een uiteenzetting gaven van alle bi
derheden. De heer A. Jebbink behandelde de aanleg van de spe<
de en de heer L. A. Heidelberg, deskundige voor recreatie object
gaf de toelichting over het zwembad.
Veel gekker moet het toch niet worden. Nu is er ook al een mobi
telefoon voor huisdieren. De zogeheten 'pet cell' is gemaakt dooi
Amerikaans 7 7 7
bedrijf en kan Beestmobieltjc stap verdt
aan de hals
band van
in humanisering huisdien
hond of kat worden gegespt, zodat hun baasje ook op afstand m
ze kan babbelen. Nooit meer schrikken dus als een loslopend bee
zichzelf loopt te blaffen ofte miauwen, want dan heeft het gewi -
het thuisfront aan de lijn. Maar wat het nut daarvan nou is? Nav
bij BEN BOERS, mede-eigenaar van dierenspeciaalzaak Vlieland ii1
den.
tekst: Paul de Tombe foto: Ri
UIT DE ARCHIEVEN
Zou u weten wat het nut van zo'n mobieltje is?
„Nee, daar kan ik me echt niks bij voorstellen. Het lijkt me hot l/1
handig als je huisdier weggelopen is en je wilt het traceren. M;
ja, dan moet het wel reageren op de opdracht naar huis te kon
en er zijn ook andere ma
ren om een dier op te spi
Dat je via dat mobieltje 1
je huisdier zou kunnen p
ten gaat me te ver. Ik pra
ook wel eens met mijn h
maar ik denk niet dat ie 1
verstaat. Hij reageert alk
op sommige klanken."
V
Hoe kijkt u eigenlijk teg
zo'n vinding aan?
Aan de ene kant met ve
zing, maar aan de ander
kant weet ik ook wel wa<
vandaan komt. Het heef
maken met de voort gaai
humanisering van het h
dier. De laatste vijf jaar 1
den steeds meer spullen
bestemd zijn voor mens
ook geschikt gemaakt vc
dieren."
Oh ja, welke dan?
„Tandenborstels voor k
en honden zijn al heel n
maal en er zijn tegenwoordig ook lichtgevende halsbanden, z
de dieren goed te zien zijn in het donker. Jasjes voor de beestj
waren er al heel lang, maar nu zijn er ook safetydog jasjes mei
flecterende strepen. Het gaat steeds verder."
Zal dat het gedrag van huisdieren uiteindelijk niet beïnvloe
„Weet ik niet. Maar toen ze met zonnebrillen en petten voor J
den aankwamen, heb ik me toch wel even achter de oren geki
Ik denk niet dat een hond het prettig vindt om met een bril oj 1
kop te lopen."
Zou u klanten aanraden een mobieltje voor uw huisdier te l
pen?
„Nu nog niet nee. Ik zou eerst moeten weten hoe ze werken e
hoe ze moeten opnemen. Maar als klanten erom gaan vragen
ik ze wel leveren. Handel is handel. Ook als ik er zelf het nut 1
van inzie."
