GcWCld Irak Scepsis in VS over stabiliteit in Irak na verkiezingen
domper op
verkiezingen
BUITENLAND
Unieke kans voor vrede in 'opstandig' Atjeh
Indonesië biedt Atjeh
vergaande autonomie
u teistert
ord-Afrika
Doctor Death doodde 250 patiënten
Stil herdenken in Auschwitz
Geschiedenis van een conflict
s/alciers - Noord-Afrika
ibukt onder ongebruike-
iterweer. In Algerije, Ma-
en Tunesië leidden zware
al en temperaturen
het vriespunt tot dodelij-
':eersongelukken. De Al-
ie autoriteiten registreer-
>ker dertien doden. Ook
buurlanden Marokko en
iië zou het winterweer le-
:bben geëist. In Algerijn-
egio's zijn talrijke ste
in dorpen van de buiten-
afgesneden. Volgens de
ienst was het sinds 1950
leer zo winters.
iter sneeuw
Griekenland
l ie - In Zuid-Europa heerst
Mnter al enkele dagen. In
van Griekenland ligt een
r sneeuw. In Noord-Span
en duizenden automobi-
vast door ijzel. Maar ook
ICt tosnelweg bij de veel zui-
er gelegen badplaats Beni-
'te veranderde in een ijs-
.In het midden van het
daalde het kwik voor het
in twintig jaar tot 11 gra-
f inder nul.
■gtuig stort
ir in noodweer
(Een Roemeens vracht-
tuig is in slecht weer neer-
rt in het noordoosten van
ienië. Beide bemannings-
i kwamen daarbij om het
I Het vliegtuig was vanuit
jrest onderweg naar Iasi.
jf kilometer voor de lucht-
van die stad stortte het
II neer naast een weg. Het
k deed zich voor tijdens
sneeuwval.
chen blijven
;er in Irak
- Het Tsjechische leger
ingerinlrak. Demissie
ligeveer honderd militaire
!pn en tien artsen liep in
i af, maar wordt nu ver-
jtot eind 2005. De man-
fpen zijn in het zuiden van
felegerd rond de stad Bas-
idoleeza
naar Europa
ngton - De nieuwe Ame-
se minister van Buiten-
Zaken, Condoleeza Rice,
Dlgende week naar Euro-
iet Midden-Oosten. Op
ramma staan België,
irittannië, Frankrijk,
id, Italië, Luxemburg,
[Israël, de Westelijke Jor-
rer en Turkije. De be-
ig komt een dag na
latie van Rice als op-
van Colin Powell. Presi-
Ls ush brengt later in febru-
y bezoek aan Europa.
imen geweerd
frits ziekenhuis
Het traditionele bloe-
'oor de zieke is wat be
st Britse ziekenhuis
le Infirmary definitief
fen tijd. De instelling ver-
i inensen nog langer een
- mee te brengen voor
ten. Bloemen zouden een
opleveren voor de ge-
eid. Ze zijn een bron van
in, net als volle vazen
staand water. Omvallen
en vormen een bedrei-
)r apparatuur zoals
bnitoren.
ftrdverdachte
einongeval
GELES - De veroorzaker
i treinongeluk met elf
jbij het Amerikaanse Los
i is aangeklaagd voor
1 De Amerikaan parkeer-
Jvoertuig op de rails, wat
i botsing met een foren-
rfo leidde. De 25-jarige
lanuel Alvarez wilde zelf-
plegen, maar hij be-
fich op het laatste mo-
in verliet zijn auto. Alva-
4 zijn polsen doorgesne-
look zijn borst verwond.
'«Mklacht is zodanig gefor-
id dat hij met de dood-
gstraft kan worden.
jen op basis
ichietpartij
Bij een schietpartij op
iis van het Afghaanse le-
zeker zes militairen ge
il raakten minstens zes
or h gewond. Een soldaat
ltS! om nog onbekende re-
Efjhet wachtlopen het vuur
[collega's op de basis in
fincie Helmand. Hij
2sf r vijf dood alvorens zelf
len doodgeschoten.
ion|ië komt met
cnami-postzegel
ebt
- De Belgische Post
leert volgende week een
,a*l tsunami-postzegel. De
n'®Rst gaat naar slachtof-
untl de vloedgolf. De Belgi-
Astrid zal de zegel
■%en' in de Nationale ze-
kerij in Mechelen.
vrijdag 28 januari 2005
bagdad/anp/dpa -Een dubbele
zelfmoordaanslag vlakbij een
school, ingericht als stembureau,
heeft gisteren in de Irakese stad
Samarra aan zeker elf Irakezen
het leven gekost.
Ook bij drie stemlokalen in de
omgeving van de noordelijke
stad Kirkuk ontploften bom
men. Daardoor vielen geen
slachtoffers. Het toenemende
geweld werpt een schaduw over
de verkiezingen, die zondag
worden gehouden.
De aanslagen in Samarra trof
fen een Irakese legerpatrouille,
en eisten de levens van acht
soldaten. Ze volgden op ge
vechten tussen opstandelingen
en Amerikaanse en Irakese sol
daten. Daarbij kwamen zeker
vier Irakese militairen en een
burger om het leven. Elders in
Irak sneuvelden twee Ameri
kaanse militairen tijdens ge
vechten.
Door een aanslag met een zelf
gemaakte bom ten zuiden van
Bagdad kwamen zeker vijf Ira
kese burgers om het leven. Vijf
tien Irakezen raakten gewond,
onder wie vier militairen. In
Baquba ontplofte gisteren een
autobom bij het kantoor van de
gouverneur. De dader sleurde
vijf mensen, onder wie een ho
ge politiefunctionaris, met zich
mee de dood in.
De aanslag in Baquba is op een
islamitische website opgeëist
door een militante beweging
die gelieerd is aan de Jordaanse
terroristenleider Abu Musab al-
Zarqawi. In Baquba waren
woensdag al de kantoren van
drie politieke partijen doelwit
van een aanslag.
Soennitische terreurgroepen,
waaronder die van al-Zarqawi,
hebben gezworen de verkiezin
gen van zondag met geweld te
zullen verstoren. De afgelopen
weken zijn al ruim veertig stem
lokalen vernietigd door aansla
gen.
Irak kiest zondag een parle
ment, de Nationale Assemblee.
Die moet een overgangsrege
ring benoemen en een nieuwe
grondwet opstellen. De huidige
interim-regering onder leiding
van premier Iyad Allawi is aan
gesteld door de Amerikanen.
De Verenigde Naties hebben
gisteren felle kritiek geuit op de
Amerikaanse bemoeienis met
de verkiezingen. Amerikaanse
militairen zijn volgens een me
dewerkster van de VN-verkie
zingsmissie in Irak 'overen
thousiast' met het uitdelen van
promotiemateriaal. Daardoor
zou bij Irakezen het beeld ont
staan dat niet de Irakezen,
maar de Amerikanen de stem
busgang regisseren.
Generaal John Abizaid, de
hoogste Amerikaanse comman
dant in de Golfregio, zei in een
reactie dat zijn manschappen
geen opdracht hebben gekre
gen de verkiezingen bij de be
volking onder de aandacht te
brengen. Het Pentagon liet ech
ter weten dat Amerikaanse mili
tairen wel degelijk educatief
materiaal hebben verspreid, op
verzoek van de Irakese kies
commissie.
londen/anp-rtr-afp - De Britse
huisarts Harold Shipman, alias
Doctor Death, heeft gedurende
zijn 27-jarige carrière als arts
ongeveer 250 van zijn patiënten
omgebracht. Dat bleek gisteren
bij de presentatie van het laat
ste officiële onderzoek naar de
huisarts dat de Britse autoritei
ten uitvoerden.
„Ik schat dat Shipman onge
veer 250 patiënten heeft ge
dood, van wie ik er 218 met ze-
helsinki/jakarta/anp De Indo
nesische president Susilo Bam-
bang Yudhoyono heeft de re
bellen van de Beweging Vrij At-
jeh (GAM) vergaande autono
mie voor de Indonesische pro
vincie aangeboden. Hij toonde
zich ook bereid op andere pun
ten concessies aan de GAM te
doen in ruil voor vrede, meldde
de krant The Jakarta Post giste
ren. De president wil onder
meer een amnestieregeling
voor GAM-rebellen invoeren en
maatregelen nemen ter bevor
dering van de herintegratie van
oud-strijders in de maatschap
pij. Susilo liet weten dat hij de
GAM-leiders een aanbod tot
nieuw vredesoverleg heeft ge
daan. Die onderhandelingen
moeten op een 'vreedzame en
verstandige' wijze tot een eind
van het conflict leiden. In een
gesprek met de televisiezender
CNBC Asia Pacific zei Susilo dat
de reactie van de GAM-kop-
stukken positief was.
Een hoge delegatie van de In
donesische regering en rebel
lenleiders van de GAM zitten
door onze correspondent
Ans Bouwmans
Washington- De verwachtingen in de
VS van de parlementsverkiezingen in
Irak zijn naar beneden bijgesteld. Zowel
Irak-deskundigen als de Amerikaanse
regering waarschuwen, geen illusies te
koesteren over een onmiddellijk effect
op de stabiliteit in het land. Dat er ver
kiezingen gehouden worden in Irak is al
een succes, claimde president George
Bush van de week.
Van een glorieuze mijlpaal is de stem
busgang vap zondag veranderd in een
eerste stapje op weg naar democratie.
Dat komt omdat de verkiezingen be
langrijk zijn, maar tegelijkertijd niet zon
der risico, aldus Noah Feldman, een
hoogleraar rechten aan de Universiteit
van New York.
„De verkiezingen kunnen het riskante
effect hebben dat ze legitiem zijn in de
ogen van de sjiieten en Koerden, en on
wettig in de ogen van de soennieten",
zegt Feldman, die de voormalige Coali
tieautoriteit in Irak adviseerde over de
tijdelijke grondwet. Soennitische Arabie
ren vormen een minderheid in Irak,
maar onder Saddam Hoessein waren zij
via de Baath-partij aan de macht. Deze
groep is nu de kweekvijver voor de op
stand in Irak, en de kans dat de guerril
la's na 30 januari de wapens neerleggen
is niet groot. Reken op aanhoudend ge
weld, waarschuwde defensieminister
Donald Rumsfeld eergisteren. Het Pen
tagon gaat nog steeds uit van een lang
durige militaire aanwezigheid in Irak.
Irak kiest zondag een overgangsparle
ment, dat uit haar midden een president
kiest en tot 15 augustus de tijd krijgt om
een nieuwe conceptgrondwet op te stel
len. Die moet in oktober in een referen
dum moet worden goedgekeurd. Daar
na volgen opnieuw verkiezingen. Het
huidige tijdelijke - aan de VS gelieerde -
Irakese bestuur is er het afgelopen half
jaar niet in geslaagd een breed draagvlak
te krijgen in het land. Het is van groot
belang dat de door het volk gekozen
volksvertegenwoordiging en de daarna
te vormen regering op meer gezag kun
nen rekenen. En daar zit juist het pro
bleem.
De samenstelling van de kieslijst en het
complexe karakter ervan, de boycot van
de verkiezingen door soennitische gees
telijken en intimidatie van kiezers in met
name soennitische gebieden kunnen lei
den tot een marginalisering van de
soennieten in de 275 leden tellende
volksvertegenwoordiging. Het gebrek
aan veiligheid heeft bovendien verhin
derd dat er echt sprake kon zijn van een
campagne. Dat zorgt ervoor dat onbe
kende kandidaten in het nadeel zijn, en
de grotere herkenbare partijen in het
voordeel.
Feldman: „Als je een grondwet maakt
moet die de feitelijke machtsverhouding
op de grond reflecteren, anders zal die
geen lang leven beschoren zijn." Wat de
verkiezingen zullen doen is de sjiïtische
moslims gezag geven, zegt Feldman, die
behalve grondwetexpert ook een islam-
deskundige is. „Dat is een noodzakelijke
stap. Ze zullen een machtige partij vor
men." Maar tegelijkertijd is het zaak de
rechten van minderheden te respecte
ren, aldus Feldman. Soennieten zijn
bang dat ze straks volledig buitenspel
gezet worden.
Een complicerende factor is dat geen
enkele etnische of religieuze groep in
Irak precies weet hoe groot zijn achter
ban is en dat complottheorieën er eer
der regel dan uitzondering zijn, aldus
Anthony Cordesman, een expert van
denktank CSIS in een rapport over de
Irakese verkiezingen. Schattingen dat er
zestig procent sjiieten leven in Irak,
twintig procent soennieten, vijftien pro
cent koerden en vijf procent andere
minderheden zijn al twee decennia oud,
aldus Cordesman.
Het is de vraag of die nog overeen ko
men met de realiteit.
De grote vraag is hoe je voorkomt dat de
stembusuitslag Irak splijt. Cruciaal is of
de winnaars van de verkiezingen sterk
en verenigd genoeg zijn om te kunnen
leiden en wijs genoeg zijn om alle groe
peringen en regio's te betrekken bij het
bestuur en het ontwerp van de grond
wet, meent Cordesman. Feldman: „Krij
gen soennieten een rol bij het opstellen
van de grondwet, ook al zijn ze niet ge
kozen, dan bestaat er een kans, geen ga
rantie, maar een kans dat het goed gaat.
Als de anderen, de sjiieten en Koerden,
zeggen 'we buigen niet voor geweld' en
weigeren met gematigde soennieten om
de tafel te zitten dan voorzie ik een lang
durige voortzetting van geweld en een
burgeroorlog."
kerheid heb geïdentificeerd",
zei onderzoeksleidster Dame
Janet Smith. Shipman overleed
afgelopen jaar in de gevangenis
van Wakefield.
Volgens het onderzoek van
Smith moordde Shipman al
voordat hij goed en wel aan de
slag ging als huisarts. Tijdens
zijn opleiding tot arts ver
moordde hij in het ziekenhuis
van Pontefract tussen 1971 en
1974 minstens drie mensen.
voor het eerst in bijna
twee jaar weer om de tafel. Het
vredesoverleg vindt plaats in
Helsinki en is georganiseerd
door de voormalige Finse presi
dent Ahtisaari. Die greep de
verwoestingen in Atjeh door de
zeebeving aan om een nieuwe
bemiddelingspoging te doen.
Op de luchthaven van Helsinki
arriveerde gisterochtend het
vliegtuig met de Indonesische
delegatie. Wie deel uitmaken
van de delegatie was niet dui
delijk. Indonesische regerings
bronnen meldden eerder dat
coördinerend minister van Vei
ligheid Widodo, minister van
Buitenlandse Zaken Wirajuda
en zijn collega van Justitie Awa-
luddin bij het overleg zullen
zijn.
De gesprekken tussen de strij
dende partijen in de Indonesi
sche provincie liggen al sinds
mei 2003 stil. Het Indonesische
parlement stemde al eerder in
met een autonomieplan voor
Atjeh, maar dat werd door de
aanhoudende strijd in de pro
vincie nooit uitgevoerd.
oswiECiM - Koningin Beatrix herdacht gisteren in con
centratiekamp Auschwitz-Birkenau in Polen dat het
kamp zestig jaar geleden werd bevrijd door het Russi
sche leger. De koningin plaatste een kaars op het monu
ment voor de slachtoffers van het vernietigingskamp. De
herdenking gebeurde in het bijzijn van 2.000 overleven
den van het kamp en in aanwezigheid van leiders uit en
kele tientallen landen. Naast de koningin werd Neder
land vertegenwoordigd door minister-president Balke
nende. De aanwezige staatshoofden en regeringsleiders
riepen op tot bezinning en waarschuwden voor een ople
ving van antisemitisme in het moderne Europa. Overle
venden en bevrijders vertelden het gruwelijke verhaal
van wat zich heeft afgespeeld achter de muren van
Auschwitz. De 79-jarige Russische oud-militair Yakov Vi-
nisjenko beschreef de schokkende beelden die al zestig
jaar op zijn netvlies staan gebrand. „Achter het hek za
gen wij joodse, Poolse en Franse gevangenen. Ze huilden
en omhelsden ons. Ze waren zeer zwak en ziek, zagen er
uit als geraamtes. We durfden niet eens naar hen te kij
ken." „Het sneeuwde net als vandaag. Sommigen van
ons liepen op blote voeten. Het waren verschrikkelijke
dagen", vertelde de 84-jarige Pool Kazimierz Orlowski,
die de gruwelen van Auschwitz overleefde. De Israëlische
president Moshe Katsav noemde Auschwitz 'de grootste
begraafplaats van het joodse volk.' Paus Johannes Paulus
II liet een boodschap voorlezen waarin hij Auschwitz 'een
zwarte bladzijde in de geschiedenis van de mensheid'
noemde. De nazi's vermoordden in het vernietigings
kamp tussen de 1,1 en 1,5 miljoen mensen, van wie de
meesten joods waren. In totaal kostte de Holocaust aan
zes miljoen joden het leven.
Foto: ANP/Robin Utrecht
door Step Vaessen
Jakarta - Voor het eerst sinds jaren wordt er weer on
derhandeld over vrede in Atjeh. Een situatie waar de
Atjeeërs al vele jaren vergeefs op wachten. Een beter
moment is er niet. De rebellen zijn verzwakt, de rege
ring wordt opgeslorpt door de naweeën van de tsuna
mi. Het is nu of nooit, lijkt het.
Helaas moest zich eerst een verwoestende natuurramp
voltrekken voordat de partijen rond de tafel wilden.
Zonder tsunami had Jakarta nooit drie ministers naar
Helsinki laten afreizen voor een ontmoeting met de lei
ding van de Beweging Vrij Atjeh (GAM).
Het is de hoogste delegatie voor onderhandelingen
met de rebellen ooit. De voormalige president van Fin
land en gerenommeerd onderhandelaar, Martti Ahti
saari, leidt de gesprekken. De aanvoerder aan Indone
sische zijde is de minister voor veiligheid, voormalig le
gerleider Widodo. Samen met zijn ambtgenoten van
justitie en communicatie gaat hij onderhandelen met
dezelfde mensen die Jakarta tot voor kort als terroris
ten bestempelde.
Vlak na zijn aantreden zei president Yudhoyono dat hij
nooit meer met de GAM-leiding, uitgeweken naar Zwe
den, wilde praten. Een vredesakkoord zou alleen kun
nen worden gesloten met de rebellen in Atjeh of Malei
sië,^zei hij. 7
Nu waait er een nieuwe wind. Maar voor hoe lang? Ja
karta benadrukt met klem dat er alleen gepraat kan
worden als de rebellen bereid zijn hun streven naar
onafhankelijkheid op te geven.
Toch lijkt de president serieus te streven naar een op
lossing. Yudhoyono heeft de Europese Unie gevraagd
ervoor te zorgen dat de GAM inbindt. Leiders van de
rebellen in Europese landen, vooral Zweden, moeten
ervan doordrongen worden dat geen enkel land ter we
reld hun onafhankelijkheidsstreven steunt. Met die in
ternationale druk hoopt de president de GAM in het
gareel te krijgen.
Toch lijkt de GAM juist de tsunami te gebruiken om in
ternationale steun te verwerven. Nooit eerder waren er
zoveel buitenlanders in Atjeh. De rebellen hopen dat
ze met eigen ogen kunnen zien hoe bekaaid de
Atjeeërs er van afkomen. Niet alleen is er op econo
misch gebied nooit enige vooruitgang geboekt, de hulp
aan de door de tsunami getroffen bevolking kwam ont
stellend traag op gang. Terwijl het leger rustig verder
streed tegen GAM, een strijd die dagelijks onschuldige
levens eist.
Feitelijk heeft de GAM echter geen schijn van kans. De
beweging is al lang geen eenheid meer. Een minder
heid houdt zich bezig met de politieke strijd, anderen
hebben roversbendes gevormd die als enige doel heb
ben de bevolking te bestelen en te intimideren. OoJ;
worden ze beschuldigd van talloze moordpartijen
vooral op leraren, ambtenaren en andere mensen die
voor de 'vijand' werken.
De Atjeeërs klagen dat ze tussen twee vuren zitten.
Hoewel de meesten weinig liefde voelen voor Indone
sië, staan ze doodsangsten uit voor de rebellen. Stu
denten en activisten vinden dat een referendum de
eerlijkste manier is om over de toekomst van Atjeh te
beslissen.
Als dat nu zou worden gehouden, zou de bevolking
zich massaal voor onafhankelijkheid uitspreken. Jakar
ta weet dat, dus is een referendum geen optie. De rege
ring biedt de rebellen amnestie en gedeeltelijk autono
mie voor Atjeh. Volgens een woordvoerder van presi
dent Yudhoyono heeft hij alleen een delegatie naar
Helsinki gestuurd omdat de GAM bereid is in te schik
ken.
Terwijl de regering haar best doet, probeert het leger
de vredespogingen te ondermijnen. Het leger is weer
begonnen met het opleiden en bewapenen van burger
milities. Net als vijf jaar geleden in Oost Timor toen
president Habibi het woord referendum liet vallen in
het kader van een vredesvoorstel.
De milities moeten straks het vuile werk opknappen en
stiekem doorvechten. De Atjeeërs houden hun hart
vast. Ze willen na de tsunami maar één ding en dat is,
na 29 jaar, vrede.
Op 4 december 1976 roept
Teungku Hasan di Tiro de onaf
hankelijkheid uit van de islami
tische staat Atjeh. Di Tiro is een
familielid van Chik di Tiro, die
jarenlang tegen de Nederlan
ders streed. Volgens de declara
tie in 1976 was de overdracht
van Atjeh door de Nederlanders
aan Indonesië in 1949 illegaal,
omdat het gebied nooit officieel
onderdeel is geweest van Ne-
derlands-Indië.
De Atjeeërs hebben zich tot de
laatste snik verzet tegen Neder
landse overheersing. In 1953
brak een rebellie uit tegen In
donesië, omdat de regering-Su-
kamo de provincie wilde sa
menvoegen met Noord-Suma-
tra. In 1959 kreeg Atjeh de sta
tus van 'speciaal gebied'. Maar
de Atjeeërs bleven het gevoel
houden gekoloniseerd te rijn.
Zeker toen in 1972 aardgas
werd gevonden waarvan de op
brengsten naar Mobil Oil en de
Indonesische staat gingen.
Hasan di Tiro werkte in de ja
ren vj'.ftig als VN-ambassadeur
in de VerenigaeStaten. Daarna
werd hij zakenman in de VS. Hij
steunde de rebellie en kwam
met rijn kapitaal terug naar At
jeh om de strijd aan te binden
tegen 'de Javaanse overheer
sers'.
Hij richtte de Beweging vrij At
jeh (GAM) op. Zijn troepen
werden getraind in Libië en be
wapend vanuit Thailand. In de
jaren tachtig vluchtte hij naar
het buitenland. Sindsdien runt
hij een regering in ballingschap
vanuit Zweden. In de jaren ne
gentig is de GAM opgesplitst in
verschillende fracties die behal
ve naar Zweden ook zijn uitge:'
weken naar Maleisië en Singa
pore. Er rijn ook door het leger
opgezette milities actief die de
naam GAM misbruiken om on
rust te stoken. Criminelen rijn
ook onder de noemer GAM ac
tief.
Volgens het Indonesische leger
rijn er nog 2000 rebellen over.
Volgens de GAM zijn het er veel
meer en komen er dagelijks
strijders bij.
