'Ik ben gelukkiger dan ooit'
REGIO
er olechte ZCICIK VOOV CIC feren Ellyde
Nederlandse poezie hoots voor.
Op het hellende vlak: kant of sport?
vrijdag 28 januari 2005
VRAAG
van Wissen is woensdagavond verkozen tot Dichter des Vader-
De Groningse dichter bleef zijn voornaamste concurrenten llja
pi 1 1 -J Leonard Pfeijf-
xji 1 7 y Waard ruim-
Hij schrijft de
lende vier jaar poëzie bij gebeurtenissen van nationaal belang.
q raag bij Leidenaar IDA LEONARD PFEIJFFER, die als pleister op de
ide gisteren wel te horen kreeg dat hij met 'Het grote bagger-
t' op de longlist staat voor de Libris Literatuur Prijs.
gst<
urgesteld dat u niet bent benoemd tot Dichter des Vader-
uiteraard. Als je aan zoiets mee
doe je dat om te winnen. Na-
ndlilijk was ik graag Dichter des Va-
ands geworden. Door een lage
lier van campagne voeren is
j ik van Wissen nu helaas winnaar,
heeft onder meer gratis pennen
9 l edeeld. Ik heb me beperkt tot het
D.31 isturen van een mailtje en ben
met een sandwichbord door de
rlemmerstraat gaan lopen. Van
ien zou dat wel doen."
terechte winnaar dus?
2nje, ik vind het een slechte zaak
de Nederlandse poëzie dat hij
en( onnen heeft. Hij is een versjes-
,3C er en een rijmelaar. Hij schrijft
ies dat waarvan het grote pu-
denkt dat het poëzie is. Maar
s het volk gaat spreken, krijg je
kweet ook geen alternatief. Het
me geen goed idee om de ko-
rge; in iemand te laten benoemen,
in Engeland gebeurt."
lie zou jezelf gestemd hebben?
s nog niet zo gemakkelijk. Uit strategische overwegingen zou
jos or Joost Zwagerman kiezen. Hem vind ik goed en hij maakt
nog enige kans om te winnen. Als ik louter naar mijn persoon-
voorkeur kijk, zou ik op H.H. ter Balkt stemmen. Hij is een
ettend goede dichter. Hij schrijft vernieuwende poëzie en is
gend met de juiste portie woede over wat zich in de actualiteit
eelt."
je zelf over vier jaar weer in de race voor deze titel?
weet ik allemaal nog niet. Misschien bestaat door toedoen
Driek van Wissen het hele instituut in 2009 niet meer."
plaats op de longlist voor de Libris Literatuur Prijs een
t?
eb het net gehoord. Het is mooi nieuws. Voor de Vlaamse lite-
ïrprijs De Gouden Uil sta ik ook al op de longlist. Bij één van
moet ik toch de shortlist kunnen halen. Zo'n nominatie is
voor de verkoop van een boek. Het levert meestal wel twee
drukken op."
S3
Theo de With
archieffoto: Hielco Kuipers
UIT DE ARCHIEVEN
1955, Vrijdag 28 Januari
pk^| UI DEN - Koorzang brengt zanger, aanvoerder, componist en au-
An'i urn met elkaar in ontmoeting. De componist schept voor allen uit
andoening, verankert in een notenbeeld een in hemzelf gehoorde
inheid. Ontbreekt de overdraagbare aandoening, dan ontstaat
Dr werk, dat op geen programma een plaats verdient. Nu was het op
imuidense Zangeravönd van de Ring Leiden zó, dat nog maar een
1 nummers tot het maaksel behoorden. Het overige mocht bogen
ncerterende waarde.
10
j) 1980, maandag
- Een felle uit
brand heeft za-
liddag een leeg-
pand van het
bedrijf Weco-las-
de Morsweg in
;elegd. Het pand
stemd voor
De brandweer
et vuur met ze-
ralen te lijf en
5 brand snel on-
ntrole.
Lec rchief
n Kfi Dagblad
hui
in deze rubriek kunnen worden nabesteld door binnen veertien dagen na
ng 2,50 (afdruk van 13 bij 18 in zwart wit) over te maken op gironummer
Ln.v. HDC Media b.v., Postbus 2,1800 AA Alkmaar, onder vermelding van
_..i Dagblad, ANNO d.d.(datum van plaatsing) of door contante betaling aan
gf)alie van het Leidsch Dagblad, Rooseveltstraat 82 te Leiden. U krijgt de foto
binnen drie weken thuisgestuurd.
10
COLOFON
Leidsch Dagblad
Directie: T. Klein en H. de Wrt
n H -mail: directie.hdcuz@hdc.nl
ge
57 wfdredactie: Jan Geert Majoor,
Adriaan Brandenburg
E-mail: redactie ld@hdc.nl
,e|*NTOOR
straat 82, Leiden, tel. 071-5 356 356
Postbus 54,2300 AB Leiden,
igstijden van de receptiè zijri:
-I tot en met donderdag
Hee -16.30 uur
j n 08.30 -12.30 uur
j ix 071-5 356415
'jv°i ie fax 071-5 356 325
ichten fax 023-5 '5° 567
3ITIEVERKOOP
les m.b.t.:
lout 2-681 3661
'goed: 023-5150543
075-6813677
mi tailhandel: 071-5 356 300
,a ireaus kunnen contact opnemen
»8i 3636
H.
eB>VlCE
1 (gratis)
- 5196800
1ENTEN
betaling (acceptgiro)
0 (alleen aut. ine.)
p/j €216,90
e die ons een machtiging verstrekken
omatisch afschrijven van het
ntsgeld ontvangen €0,50 korting
l
IG PER POST
jaar 'tenten die per post (binnenland)
worden verzonden geldt een toeslag van €0,50
aan portokosten per verschijndag.
Voor zaterdagabonnementen geldt €0.60 per
zaterdag.
GEEN KRANT ONTVANGEN?
Voor nabezorging: 0800-1711 (gratis).
Mobiel: 072 - 5196800.
ma t/m vr? 07.30-17.00 uur; za: 08.00-13.00 uur
(als op zaterdag voor 12.00 uur wordt gebeld,
wordt de krant dezelfde dag nabezorgd. Wie
tussen 12.00 en 13.00 uur belt, ontvangt de
krant op maandag.)
OPZEGGEN
Opzeggen van abonnementen: uitsluitend
schriftelijk, uiterlijk één maand voor afloop van
de abonnementsperiode, t.a.v. afdeling
lezersservice, postbus 2,1800 AA Alkmaar.
Voor leveringsvoorwaarden abonnementen zie
www.leidschdagblad.nl of KvK-nummer
37014187.
AUTEURSRECHTEN
Alle auteursrechten en databankrechten ten
aanzien van (de inhoud van) deze uitgave
worden uitdrukkelijk voorbehouden. Deze
rechten berusten bij HDC Uitgeverij Media BV
c q. de betreffende auteur.
HDC Media BV, 2004
De publicatierechten van werken van
beeldende kunstenaars aangesloten bij een
CiSAC-organisatie zijn geregeld met Stichting
Beeldrecht te Amstelveen
HDC Media BV is belast met de verwerking van
gegevens van abonnees van dit dagblad. Deze
gegevens kunnen tevens worden gebruikt om
gerichte Informatie over voordeelaanbieding
en te geven, zowel door onszelf als door
derden. Heeft u hier bezwaar tegen, dan kunt
u dat laten weten aan HDC Media BV, Afdeling
Lezersservice, postbus 2,1800 AA Alkmaar.
Rond zijn 24ste sloeg de schizofrenie
toe. „Ik zat in de tweede klas van de
HTS. Ik was een jaar of vijf ouder dan
mijn klasgenoten en ik wist zeker dat
ze het op mij gemunt hadden, ik ging
me vreemd gedragen. Ik kon me niet
meer concentreren, maakte ruzie met
leraren en nam soms zelfs de les van
hen over. Ondanks alles ging ik dat
jaar toch over, ik kreeg zelfs een sta
geplaats bij een architectenbureau
waar ik later een baan kreeg aange
boden."
Katwijker Gijs Francken, nu 43,
maakte toen een euforische periode
in zijn leven door. Alles klopte. Hij
was drie jaar getrouwd met Caroline,
er was een kindje op komst, hij had
de droombaan die hij wilde en zijn
werk ging fantastisch. „Tenminste,
zo zag ik dat. Nu besef ik dat mijn
ontwerpen, waarvan ik dacht dat ze
superbriljant waren, eigenlijk bizar
en onrealistisch waren. Mijn bouw
tekeningen kónden niet, maar ik
vond ze geweldig."
Het liep mis. Goed mis. „Het was
een tijd waarin heel veel gebeurde.
Mijn vader overleed, mijn vrouw was
hoogzwanger en mijn werk en de
avond-HTS slokten me op. Dat wa
ren de vier zogenaamde triggers. Het
architectenbureau groeide en dus
kwamen er steeds meer collega's bij.
De drukte zorgde voor onrust in
mijn hoofd. Ik werd achterdochtig
en wist zeker dat er een complot te
gen mij bestond."
Op een vrijdag kwam de klap. „Ik
had een aannemer gezegd dat die
dag de bouwtekeningen klaar zou
den zijn. Om drie uur belt hij om te
vragen naar de tekeningen. Dat was
te veel voor me en ik draaide door. Ik
ging naar mijn baas en zei dat ik
misschien wel te gevoelig was voor
dit werk. Hij raadde me aan om goed
uit te rusten in het weekeinde."
Maar dat weekeinde bracht geen
rust. „Het ging van kwaad tot erger.
Ik wist zeker dat de wereld tegen mij
was en er was niets wat mij van die
gedachte afkon brengen. Het leven
was te veel voor me, ik besloot mijn
polsen door te snijden. Die zelf
moordpoging mislukte en ik werd
afgevoerd naar een psychiatrisch
ziekenhuis. Daar werd vastgesteld
dat ik psychotisch was. Later kreeg ik
te horen dat ik leed aan de depres
sieve vorm van een schizo-affectieve
stoornis." Het is een ongeneeslijke
ziekte, die ervoor zorgt dat de infor
matieverwerking in de hersenen is
ontregeld. Bij een psychose werkt de
dopamine duizenden malen sneller
dan normaal. Allerlei prikkels komen
als in een bombardement in het
hoofd. „Het filter waarmee je de in
formatie ordent, is weg. Je kan niet
focussen en alles wat je hoort, ziet of
ruikt, alles wat je zintuigen waarne
men, komt als bommen bij je bin
nen."
Iemand die in een psychose zit,
heeft er geen benul van dat hij ziek
is. „Het lijkt echt, het is echt."
Tijdens zijn eerste opname kreeg
Francken daar ook mee te maken.
„Ik trok me alle ellende aan die ik in
de krant las. Ik was de moordenaar
van Gerrit-Jan Heijn en de verple
gers waren rechercheurs. Mijn me
depatiënten waren toneelspelers, in
gehuurd om mij erin te luizen. Ik
voelde me erger dan Hitier."
Met moeite liet hij zich overhalen
om medicijnen in te nemen. „Ik wist
zeker dat het gif was. Maar na een
dag of vier merkte ik dat ik weer rus
tig over straat kon lopen. Ik mocht
zelfs definitief naar huis om de be
valling van onze dochter mee te ma
ken. Dat moest overigens in het zie
kenhuis, op medische indicatie van
wege mij. Heb je ooit zoiets raars ge
hoord? Ze waren bang dat ik gekke
dingen zou doen, als het kind gebo
ren was. Dat was niet zo, ik vond het
TUSSEN PEN EN PAN
Mijn leven is niet saai. Vijf kinderen (Fré, Marc, Sam,
Fleur, Olivier) in de leeftijd van 13 tot 24 jaar en mijn
man (Theo) zorgen voor veel leven in de brouwerij. Vier
dagen in de week ga ik naar de redactie van deze krant
Of ik trek op zoek naar nieuws en achtergrondverhalen
de regio in. Een ingewikkeld bestaan? In 'Tussen pen en
pan' bericht ik er wekelijks over.
„Is er verschil tussen een
mannelijke en een vrou
welijke opvoeding?"
„Denk eerst zelf eens
na", roep ik van boven.
Fleur is met haar school
werk bezig. Ik, zoals ge
bruikelijk, een verdieping
hoger met de was. Theo
komt hier nooit. Niet erg,
want hij kookt regelma
tig, doet vaak bood
schappen en zet altijd de
vuilnisbakken buiten.
Liefdevol haal ik zijn
boxershorts uit de droger
en een enigszins verwas
sen wit T-shirt. Volgens
mijn moeder zou deze
outfit zijn carrière scha
den. Ja, hiermee krijgt hij
geen vriendin, denk ik,
maar dat bedoelde mijn
goede moeder zeker niet.
Als je onverwachts in een
ziekenhuis komt te lig
gen, moest het onder
goed in orde zijn. Ze
wees ons meisjes ook op
de kragen en de boorden
van een overhemd. Die
moesten schoon zijn en
niet rafelig, want dat zou
promotie tegenhouden.
Dan wist de baas onmid
dellijk dat hij met een
man met een slonzige
vrouw te maken had. Ik
tob verder met de droger.
De mini tangaslips van
mijn dochter en de dege
lijke tenten van mijzelf
vormen ook geen combi
natie. Wanneer is het
weer lingerie week? Vroe
ger kocht ik daar nog wel
eens wat spannends.
Sterker nog, Theo had er
een neus voor. Ik weet
dat het duurste kanten
setje ooit, nog ergens in
mijn la moet liggen. Het
is te klein, veel te klein.
We zitten op een hellend
vlak. De opvoeding van
onze kinderen geeft de
ruimte niet meer om
daarmee bezig te zijn.
Wat kan ik met kant? Ik
moet een thermoshirt
aan om bij deze vrieskou
warm te blijven. We wor
den de degelijkheid zel
ve. Ik loop met stickers in
de Cl000 om spaghetti
en vaatwastabletten met
korting te scoren. Ik ben
ongelofelijk blij als ik
weet hoe de AH-filialen
op de stations heten. In
mijn krasvakje krijg ik
een krul en vervolgens
mag ik prijskrassen. Wel
vijf extra Air Miles, staat
er te lezen in het winnen
de hokje. Ik word moe
van de handleiding hoe
ik die dingen bij Albert
Heijn kan verzilveren.
Mijn leesbril doet het
niet meer op die kleine
lettertjes.
Toch moet ik hiermee
doorgaan. De post brengt
mijn salarisstrook. Weer
achteruitgegaan. Dat is
nu al zo'n vier jaar lang
het geval. Natuurlijk ik
ben blij dat ik werk heb.
Deze relativerende op
merking maakte ik van
nacht ook tegen Theo die
in zijn slaap bezig was
een bank te beroven. Ook
hij is niet meer gaan ver
dienen en maakt zich erg
ongerust over de staat
van ons huis. Als de dak
pannen eraf vliegen of de
verwarmingsketel het be
geeft hebben we geen
potje meer. Alles is op.
„Ja maar schat wij zijn
niet de enige. Alle gezin
nen hebben het moeilijk.
Als straks de kinderen al
lemaal op eigen benen
staan, kunnen we weer
ademhalen. Ons pensi
oen is toch goed?" Waar
ik het over had. „Dat
pensioen komt nooit
meer. We moeten wer
ken tot we erbij neerval
len." „Prima, dat gaat
ons lukken. We zijn dan
toch gezellig met z'n
tweetjes? We kunnen dan
alles weer."
Zo ongeveer verlopen
ook onze opvoedingsge-
sprekken. Theo denkt
vaak zwart-wit en ik pro
beer meestal de grijstin
ten aan te brengen. Als
we lang genoeg de tijd
hebben, kunnen we dit
soort gesprekken voeren
met een lichte stemver
heffing en komen we er
wel uit. Is de tijd kort en
dat is meestal het geval,
want kinderen zetten je
onder druk, dan ontstaat
er een soort van ruzie en
automatische rolverde
ling. De sterkste op dat
moment neemt het heft
in handen, maakt afspra
ken en de ander legt zich
daar na een paar uur
mokkend bij neer. Loopt
het tegen bedtijd dan
gaan de ruggen tegen el
kaar en hebben we nog
een morgen nodig om
het telefonisch op het
werk goed te maken met:
houd je nog van me? Ie
hoeft alleen maar ja of
nee te zeggen. Fleur
vindt dat Uc lang boven
blijf. „Zoveel was is er
toch niet?"
Zij heeft nagedacht.
„Theo vertrouwt ons
niet. Hij denkt altijd dat
onze plannen misgaan.
En eigenlijk gaat het
nooit mis. Heel erg is dat
hij altijteo blij is als we
allemaOTveer binnen
zijn. Dat is toch geen le
ven. Jij vindt het af en toe
fijn als we even weg zijn.
Van jou mogen we meer,
maar jij wordt altijd zo
boos als het misgaat. Dat
moeten we dan nog we
ken horen."
Wat is beter? Ze zucht.
Het is januari, een lange
zwarte maand. Ze heeft
geen sexy kleren en geen
kleedgeld meer. Of ik wil
bijdragen aan een sport-
bh, die zijn namelijk heel
duur. „En je moet dat
hebben anders gaat het
niet lekker met hockey."
Ik ga met haar mee en
kijk met een schuin oog
naar kant. Het is prach
tig
Saskia Stoelinga
Reageren?
s.c.m.stocllnga@hdc.nl
geweldig. We waren dolgelukkig met
haar."
In de jaren daarna liep het leven van
Gijs Francken volgens een onvoor
spelbare curve. Periodes dat het
goed ging en waarin hij, voor korte
of voor langere tijd, werk had wer
den afgewisseld met periodes van
psychoses, opnames en depressies.
Langzaam werd er steeds meer be
kend over Franckens ziekte en wat
daartegen gedaan kon worden. Uit
de dertig tot veertig verschillende
antidepressiva, antipsychotica en
stemmingstabilisatoren werd de
voor hem best werkende mix gevon
den. „Ik ben ook gestopt met mijn
werk als bouwkundig tekenaar. Niet
alleen om van de stress af te zijn,
maar ook omdat ik mijn creativiteit
ben kwijtgeraakt."
Francken heeft het echter drukker
dan ooit. Als voorzitter van Anoiksis,
de 2200 leden tellende vereniging
van patiënten die een of meerdere
psychosen hebben gehad of die
schizo-affectief of schizofreen zijn,
vertelt hij zijn verhaal op de Politie
academie of aan verpleegkundigen
in opleiding. Ook in de media is hij
regelmatig te vinden. Zo zat hij een
paar maanden geleden bij PaPaul,
het programma van Paul de Leeuw.
Daar hield hij een pleidooi voor de
Stichting Huisjes, die ervoor ijvert
om op de onderhand grotendeels
verlaten GGZ-terreinen zelfstandige
en individuele woonruimte aan te
leggen voor chronisch schizofrenen.
„Die mensen moeten op zichzelf
kunnen wonen en niet met vier an
deren in een huis gestopt worden.
We willen alle Raden van Bestuur
van alle GGZ-terreinen, zoals de Ba-
vo in Noordwijkerhout, af en ze van
dit doel overtuigen."
Verder sprak Francken onlangs de
Vaste Kamercommissie voor Volks
gezondheid toe. „De Wet BOPZ, Bij
zondere Opvang Psychiatrische Zie
kenhuizen, wordt binnenkort geëva
lueerd. In die wet is bepaald dat
mensen die 'een gevaar voor
zichzelf of voor de omgeving
vormen', verplicht kunnen
worden opgenomen. Maar
de mogelijkheid voor een r
verplichte behandeling
ontbreekt. Uit een en-
quete onder de Anoik-
sisleden blijkt een
voorkeur voor een ge
dwongen behande
ling bij 'zichtbaar
psychisch lijden' en
het opstellen van
een zelfbindings
contract. Daarin
staat hoe en door
wie je behandeld
wil worden,
mocht je in een
psychose te
rechtkomen."
En dan is er
nog de baan,
die Francken
per 1 maart
heeft aan
vaard bij
GGZ-instel-
ling Men-
trum. Hij
wordt, als er
varingsdes
kundige, on
derdeel van
een team dat
de daklozen
die met psy
chiatrische
problemen
kampen, naar
zorg begeleidt.
„Mentrum gaat,
in Amsterdam,
op zoek naar
zorgmijders. Het
is mijn rol om con
tact te leggen met
zwervers. Ik wil hun
vertrouwen winnen
en ze uiteindelijk naar
de juiste zorg te krij- Gijs Francken: „Ik heb een goed leven." Foto: Dick Hogewoning
gen.
Francken heeft ontzettend veel zin
in die baan. „Ik ben zelf een model
patiënt. Enerzijds heb ik het geluk
gehad dat ik in mijn omgeving altijd
begrip ben tegengekomen. Mijn
vrouw is altijd van me blijven hou
den, mijn kinderen zijn fantastisch
en mijn familie stond altijd achter
me. Ik heb mijn verhaal over mijn
ziekte ook nooit geheim hoeven
houden."
„Dat geluk heeft niet iedereen, dat
geluk heeft eigenlijk bijna geen enkel
persoon met schizofrenie. Dat is de
reden dat ik die mensen wil helpen.
Omdat ze het nodig hebben, omdat
ik ze begrijp en omdat ik het kan."
Zijn dochters houdt hij goed in
de gaten, zij kunnen
erfelijk belast zijn
en ook gevoe
lig blijken
om psy
chotisch te worden. „Die psychoses
treden meestal op in de adolescen
tie, ze zijn nu veertien en zeventien
jaar. Ze gaan zelf heel goed met die
situatie om en gaan ook niets uit de
weg. Ze zaten dan ook samen met
mij bij Paul de Leeuw. Ik heb goede
hoop voor die meiden, ze zijn fan
tastisch."
Francken is voor zichzelf niet bang
voor een terugval. „Misschien is het
gevoel afgesleten, maar ik ben ge
woon over de hele linie niet bang
meer. Een paar weken geleden was
ik op wintersport. Er kwam een stel
jonge gasten op me af, die me vroe
gen of ik interesse had in paragliden:
op ski's aan een parachute de af
grond in. Ik was meteen enthousiast
en dacht geen seconde na over
hpt opvaar Hpf wac opwpi-
altijd met het goede been eerst uit
bed. Ik zie altijd de zonnige kant van
het leven in. Ik ben nu gelukkiger
dan ik ooit ben geweest. Logisch, ik
heb een goed leven."
Gerard Baas
Anoiksis is maandag tot en met vrijdag van
10.00 tot 17.00 uur te bereiken op 030 -
254.61.13. Fax: 030 - 254.61.53. e-mail:
anoiksis@anoiksis.nl. Het kantooradres is
Gansstraat 67a, 3582 EC te Utrecht.
