Een duister verlangen naar bescherming
Onvervalste pageturner
Spiegels zijn prutsers
die zich vergissen
Jan Siebelink over het spijkerharde geloof
Van Pandora Box tot verliefde garagehouder
Harrie Geelen schrijft nu ook voor volwassenen
ZATERDAG
22 JANUARI
2005
ER
BIJ
Om de zoveel jaar veroorlooft hij zich
een uitstapje, maar eigenlijk schrijft
Jan Siebelink een en hetzelfde boek.
Vaste ingrediënten daarin zijn de on
dergang van de paradijselijke kwekerij
van zijn ouders in Velp, hun huwelijk
dat steeds meer versombert doordat
de vader gegrepen wordt door het
zwartste calvinisme en de reacties
daarop van hun twee zonen. 'Knielen
op een bed violen' lijkt Siebelinks de
finitieve roman hierover.
roman recensie
Wim Vogel
'Knielen op een bed violen' door Jan Siebelink.
Uitgeverij De Bezige Bij. Prijs: 18,50.
Het is tegelijkertijd zijn gruwelijkste
omdat hij tot nu toe niet eerder de
machteloosheid van moeder en kin
deren jegens de terreur van de fun
damentalistisch- calvinistische taal
zo schrijnend durfde te verwoorden.
De patserige bloemenwinkelier uit
Nachtschade, de tennishal (in dit ge
val een zwembad) uit De herfst zal
schitterend zijn, de tweespalt tussen
de broers uit Engelen van het duister,
het land, de sfeer, het geloof en
soms dezelfde personages uit De
overkant van de rivier, de ongelofe
lijke trouw en liefde van de moeder
uit alle romans en verhalen, de
daadkrachtige bekering van de va
der: alles en iedereen komt samen in
deze nieuwe roman waarin ook de
trouwe lezer van Siebelink geëmo
tioneerd thuiskomt. Want de onder
gang van de paradijselijke tuin uit
zijn jeugd is een metafoor voor iede
re jeugd die achteraf aan glans in
boet als de puzzelstukjes uit het ver
leden definitief in elkaar vallen.
Als jongetje al speelt Hans Sievez uit
het dorpje Lathum aan de IJssel het
liefst alleen. Thuis met zijn konijn en
achter het huisje in een hut midden
in een deinend moeras. Die verbor
gen en met bijbelse symbolen bela
den wereld denkt hij voort te kun
nen zetten op zijn kwekerij in Velp
die hij in het midden van de jaren
dertig koopt samen met Margje, zijn
schoolvriendinnetje uit Lathum.
Maar zoals de veiligheid van zijn
jeugd werd aangerand door het ge
nadeloze en vreugdeloze geloof van
zijn vader, zo wordt ook zijn tuin,
zijn tweede Hof van Eden steeds
meer een plek waar datzelfde spij
kerharde geloof binnensijpelt, zich
opdringt, zijn heimelijke onrust
voedt en zich langzaam maar zeker
meester maakt van zelfs zijn liefde
voor Margje.
Het zijn de lange, de gnoomachtige,
de schrale en smoezelige, in lange
zwarte jassen gehulde oefenaars die
met hun devote schrifturen uit oude
tijden zich opdringen aan zijn ont
vankelijk gemoed. Zeker als hij door
God in zijn eigen kwekerij krachtda
dig wordt neergeslagen. Zij zijn het
die met hun verbaal geweld, dat
geen troost kent, alle naasten van
Hans uitsluiten, zich hem toe-eige
nen en hem zo in hun calvinistische
ban weten te krijgen dat zij aan zijn
sterfbed staan en Margje, als 'geeste
lijke vijand', vanuit de andere kamer
machteloos op een afstand moet
toekijken.
Voor haar, praktisch als ze is, staat
de liefde hier en nu centraal, voor
Hans de goddelijke liefde, de pre
destinatie van de individuele mens
waarvoor alles dient te wijken.
Het is Tom, de zoon die zogenaamd
niet wil deugen, die voor mij het
oordeel over het geloof van zijn va
der velt en misschien wel over het
geloof van alle fundamentalisten:
'Alles draait om jou. Om jouw zoge
naamde uitverkiezing, jouw redding.
Waarvan? Er is niks te redden hier. Je
bent een egoïst. Waarom zou ik
van jou houden? Mamma heb je
alleen aan het hek laten staan, haar
uitgestoken hand weggeduwd. Niet
één keer, maar een oneindig aantal
keren....'
En Siebelink zelf? Hoe zou zijn oor-
Vast onderwerp in de boeken van Jan Siebelink is de ondergang van een paradijselijke bloemenkwekerij. Archieffoto:
United Photos De Boer/Marisa Beretta
deel luiden? In Ruben, de oudste
zoon (ulo, kweekschool, akte Frans,
enz.) herkennen we, qua carrière,
veel van hem. Ruben blijft altijd en
ondanks alles wat de vader zijn
vrouw en zijn kinderen aandoet soli
dair. Geen confrontatie, geen ver
wijt. Wat dat betreft had het me
deugd gedaan als ook Ruben wat
meer en wat duidelijker een 'engel
van het duister' had durven zijn.
In een enkele verdwaalde alinea pro
beert de alwetende verteller in het
hoofd en in het hart van de vader,
van de bekommerde bekeerde te
kruipen. Zeldzame momenten van
twijfel en inzicht levert dat op. Maar
gezien het motto van de roman 'en
had de liefde niet', weten we dat het
Siebelink niet om die confrontatie
gaat. Een monument voor zijn vader
wilde hij neerzetten. Nu dat is ont
huld, blijkt het een ontroerend en
hartverscheurend monument voor
zijn moeder te zijn. Een monument
dat veel bloemen verdient!
DE LEESTAFEL
door Jan Kuys
In de onregelmatig verschijnende rubriek
De Leestafel staat telkens een ander gen
re boeken centraal. In deze aflevering een
blik op nieuw verschenen stripboeken.
Het faillissement van stripdistributiebe
drijf Het Raadsel slaat een diepe wond
in de geleidelijk volwassen wordende
branche van het Nederlandse beeldver
haal. Verspreiding van nieuwe albums
wordt een stuk moeilijker en vooral klei
ne uitgaven zullen steeds moeilijker
hun weg vinden naar de stripliefhebber.
Originele tekenaars en scenaristen, sti
mulerende boekhandelaren, gedreven
uitgevers en creatieve geesten werkten
de laatste jaren hard aan een eigen plek
voor de 'negende' kunst. En dat lukte
aardig. Een inzakkende economie dreigt
nu alle grote stappen voorwaarts onge
daan te maken. Te meer, omdat ook een
aantal grote Belgische uitgevers uit eco
nomische motieven heeft besloten zelf
de verspreiding van hun producten ter
hand te nemen. Met het toenemende ri
sico dat vooral de speciale uitgaven lang
niet overal beschikbaar zullen zijn.
Wie echt bijzondere strips wil vinden,
zal voortaan meer zijn best moeten
doen. De hier genoemde nieuw ver
schenen strips zijn, voor zover bekend,
redelijk algemeen verkrijgbaar.
Intrigerend is de net in de winkels ge
brachte Pandora Box. Acht in één jaar
te verschijnen albums over de zeven
hoofdzonden met als afsluiter een posi
tief album over de hoop. Alle verhalen
worden verteld door scenarist Alcante,
elk afzonderlijk deel wordt getekend
door een andere tekenaar. Alleen teke
naar Pagot mag twee delen doen: het
eerste en het laatste. Overkoepelend
thema: Hoe de wedloop om de macht
en de vooruitgang de toekomst van de
mensheid kan vernietigen. De eerste
twee delen (Dupuis, 6,95) liggen vanaf
nu in de winkel en beloven veel moois.
Schrijver/tekenaar Manu Larcenet heeft
de eer de maker te zijn van de eerste
uitgave van de Nederlandse uitgeverij
Oog Blik van dit jaar. Ooit maakte hij
furore als zanger in een punkband;
maar als vanzelf maakte hij van stripte
kenen zijn vak. Sinds 1994 publiceert hij
in zijn geboorteland Frankrijk en de
laatste jaren werkt hij samen met groot-
-heden als Lewis Trondheim en Joann
Sfar in de beroemde Donjon-serie. Vo
rig jaar bracht Dargaud De dagelijkse
worsteling (Oog Blik, 14,95) dat nu
in een Nederlandse vertaling is versche
nen. Een mooi verhaal (autobiogra
fisch??) over de onzekerheden van een
veertiger, die de trauma's van zijn jeugd
en van het hebben van een kat over
wint.
Een warme aanbeveling meekrijgen van
de Belgische stripheld Francois Schui
ten is niet iedere debuterende stripma
ker gegeven. Schuiten zegt mooie woor
den over zijn eerste deel 1963 Clara en
de dwergen van de serie American Sea
sons (Casterman, 4,95) dat hij samen
met Yves Vasseur heeft gemaakt. Een
spannend verhaal over moorden in een
groep Russische circusdwergen, die
door Amerika trekken. Het album heeft
een heel bijzondere sfeer door de speci
ale computergestuurde inkleuringen.
Overigens, Schuiten heeft in het verle
den veel samengewerkt met Claude Re-
nard, de vader van Romain.
Andere niet te missen albums: De godin
van Moebius uit de serie 'De wereld van
Edena'. Net in vertaling verschenen bij
Casterman 12,50). Science-fiction op
zijn Moebius én in de klare lijn. Nicolas
de Crécy is zo'n andere grootheid met
een lange palmares, die ons telkens
blijft verbazen. Nu heeft hij Salvatore in
het leven geroepen: een hondachtige
garagehouder, hunkerend op zoek naar
de liefde van zijn leven. In deel 1, Mid
delen van vervoering (Dupuis, 4,50),
komt alles bij hem samen na een waan
zinnig avontuur van varkensmoeder
Amadine in dit knettergekke verhaal.
Dolle pret verzekerd.
novelle recensie
Nico de Boer
'Het nijlpaard Ellende' door Harrie Geelen. Uitgeverij GA
van Oorschot Prijs: €13,50.
„Ik heb altijd het gevoel dat spiegels zich ver
gissen wanneer ik erin kijk. Want ik weet dat ik
er eigenlijk anders uitzie. Gewoner. Minder er
ge flaporen. Ouder." Aan het woord is de der
tienjarige Sep Paffen, de hoofdpersoon van
Harrie Geelens boek Het nijlpaard Ellende, die
spiegels maar 'prutsers' vindt die je nooit laten
zien hoe je er werkelijk uitziet.
De Nederlandse literatuur grossiert in boeken
over aardige (kwa)jongens. Wie kent ze niet,
jonge romanhelden als Multatuli's Woutertje
Pieterse, Bomans' Erik (uit 'het kleine insec
tenboek'), Reves Werther Nieland, Frederik
van Eedens kleine Johannes, Adriaan van Dis'
Nathan Sid. Het zijn jongens op de rand van
de puberteit die zich dankzij hun dromen en
fantasieën staande weten te houden in een
door volwassenen beheerste wereld, waarin ze
begrip vragen maar onbegrepen blijven.
Harrie Geelen (1939) voegt daar nu zijn eigen
kleine held Sep Paffen aan toe. In zijn novelle
Het nijlpaard Ellende, dat speelt in een rooms
milieu in de naoorlogse jaren, ontdekt de gym
nasiumleerling Sep dat zijn mooie jonge moe
der vreemd gaat met de pianostemmer. Ieder
een lijkt ervan op de hoogte, behalve zijn va
der, die vertegenwoordiger is bij een bierbrou
werij. Hij is een goedmoedige lobbes, 'be
faamd' om zijn kolderieke 'huppeltjes', waar
mee hij stopt zodra hem de schellen van de
ogen vallen.
Het is het begin van een reeks dramatische ge
beurtenissen. Voor zijn ogen ziet Sep zijn le
raar Latijn, die een groot geheim met zich
meedraagt, op de drempel van het klaslokaal
bezwijken. Er is een pestkop van een schoolka
meraad, een wees, met wie het slecht afloopt.
En op straat is Sep er getuige van dat een
buurmeisje uitglijdt en wordt overreden door
de ratelende wielen van een bierwagen die
met twee 'dikke blonde Zeeuwse hengsten' is
bespannen. Ze krabbelt overeind, holt naar
huis waar ze als troost een koekje krijgt: „Toen
ze bleef huilen, werd de dokter gehaald. Ze
stierf nog dezelfde middag."
Dat sobere maar effectieve taalgebruik is illu
stratief voor het hele boek, dat met weinig
woorden een groot effect weet te bereiken.
Door het hele boek heen tref je ook dit soort
rake zinnetjes aan: „Je hoofd is een prullenbak
die nooit geleegd wordt. Alles ligt er kriskras
door elkaar."
Sep verbaast zich over het bedrog en de leu
genachtigheid om zich heen. Het verwart hem
en brengt hem aan het twijfelen. Wat is schijn,
wat werkelijkheid? Hij krijgt het flink voor zijn
kiezen voordat de huwelijkscrisis van zijn ou
ders kan worden bezworen. Hij kan zich ook
domweg niet voorstellen dat zijn ouders er op
een dag niet meer (voor hem) zullen zijn.
Sep Paffen heeft iets van de eerdergenoemde
bekende romanpersonages. Hij is een denker,
een dromer. Hij heeft veel verborgen talenten
en neemt de wereld om zich heen steeds
scherper waar. Hij ontpopt zich bovendien als
een soort redder in nood en doet daarin wel
denken aan Kees Bakels uit Theo Thijssens
Kees de jongen (1923), de braafste en mis
schien wel meest aandoenlijke romanheld uit
de Nederlandse literatuur. Net als Thijssen be
schrijft Geelen de ellendige én vrolijke weder
waardigheden van zijn hoofdpersoon met veel
warmte.
En schrijven kan Harrie Geelen, die vooral be
kendheid geniet als illustrator en auteur van
jeugdboeken. Zijn prijzenlijst - van griffels en
penselen tot een Gouden Kalf - is schier einde
loos. Hij schreef onder andere de televisiepro
gramma's Oebele en Kunt u mij de weg naar
Hameien vertellen, mijnheer, en illustreerde
veel werk van zijn vrouw, de schrijfster Imme
Dros.
Het nijlpaard Ellende is Geelens eerste boek
voor volwassenen. Daarvoor heeft hij onge
twijfeld royaal kunnen putten uit zijn eigen
jeugd. Hij groeide net als zijn hoofdpersoon op
in Limburg, kort voor de Tweede Wereldoor
log. Veel doet dit er niet toe. Met Het nijlpaard
Ellende bewijst Geelen dat hij ook dit genre
beheerst. Zijn boek munt weliswaar niet uit in
originaliteit, maar dankzij dit tragikomische
boek zijn we wel een kleine romanheld rijker.
thriller recensie
Joost Reijnders
'Momentopname' door Harlan Coben. Uitgeverij De Boekerij
Prijs: €16,95.
Momentopname van Harlan Coben is een
thriller van het zuiverste water. Het is het ver
haal van de jonge moeder Grace Lawson, ge
lukkig getrouwd met Jack en moeder van een
dochter en een zoon. Gelukkig tot ze in een
pakketje foto's dat ze bij de fotowinkel ophaalt
een vreemd kiekje vindt. Zeker vijftien jaar oud
en tot haar stomme verbazing herkent ze in
een van de vijf jongelui op de foto haar man.
Als die de foto ziet ontkent hij dat het is. Maar
diezelfde avond springt hij in zijn auto en ver
trekt zonder een woord. Om vervolgens te ver
dwijnen. Vanaf dat moment staat het leven
van Grace op z'n kop en lijkt niemand meer te
zijn wie hij zegt te zijn. Een echte page-turner.
Spannend vanaf bladzijde 1.
Langzaam maar zeker ontrafelt Grace haar ei
gen bizarre geschiedenis, een geschiedenis
waarvan ze zelf geen weet heeft. De twijfel
over al haar zekerheden slaat toe. Was Jack wel
zo'n voorbeeldige echtgenoot en vader; welk
geheim heeft hij al die jaren verborgen?
Een gruwelijke ongeluk vijftien jaar eerder - ze
raakte zwaar gewond toen ze tijdens een pop
concert onder de voet werd gelopen - krijgt
een steeds belangrijkere rol. En de foto na
tuurlijk, zeker als blijkt dat ze niet de enige is
die achter de waarheid achter de foto aanzit.
Voor haar is die waarheid ondergeschikt aan
haar echte doel, het terugvinden van haar
TOP-10
man, die inmiddels zwaar in de penarie zit, al
wordt de lezer in het ongewisse gelaten waar
om. Voor anderen zit er heel wat meer aan de
foto vast. Zo blijkt in het laatste hoofdstuk.
Verrassend en spannend tot de laatste pagina,
zoals een thriller behoort te zijn.
(1) Dan Brown,
De Da Vinci code
Luitingh-Sijtboff, 19,95
2. (-) John Grisham,
e deal
Bruna, 19,95
3. (-) Han van Bree,
Het aanzien van 2004
Spectrum, 14,95
4. (3) Dan Brown,
Het Juvenalis dilemma
Luitingh-Sijthoff, 19,95
5. (2) Dan Brown,
Het Bernini mysterie
Luitingh-Sijthoff, 19,95
6. (9) Saskia Noort,
Terug naar de kust
Anthos, 12,50
7. (4) Saskia Noort,
De eetclub
Anthos, 18,95
8. (6) Simon Cox,
De geheimen van de Da Vinei
code
Forum, 12,50
9. (8) Geert Mak,
In Europa
Atlas, 39,90
10. (-) Fauziya Kassi4^}a,
Wie hoort mijn tranen
Zilver, 8,95
Bron: CPNB/De Bestseller 60
Eindelijk weer verse boeken in
de top tien. Van de nieuwe Gri
sham werd vorige week al op
deze pagina voorspeld dat hij
de concurrentie met Dan
Brown aankon. Het Spectrum
scoort jaarlijks met een snel in
elkaar gezet, maar toch gede
gen beeld van het afgelopen
jaar. Ook nieuw: de pocket Wie
hoort mijn vader, een schok
kend verhaal over een vrouw
die haar Afrikaanse vaderland
moet ontvluchten.
