'Roer moet om bij
Publieke Omroep'
BINNEN- BUITENLAND
Mandela: Mijn zoon stierf aan aids
Toetanchamon even uitzn sarcofaag
Noodtoestand Irak
tot na verkiezingen
TNO onderzoekt Chinese
kruidengeneeskunde
16
Verlies kwart kijkers en helft adverteerders dreigt
Achttien gewonden bij tramongeluk
Leger Israël weg
uit Westoever
voor verkiezing
Zoon slachtoffer
oorlog krijgt
2,5 miljoen euro
Nieuw onderzoek naar
martelingen Guantanamo
tnken met
tvel op pad
iveld - Een dronken be-
der van een shovel heeft
odelijk ongeval veroor-
op een camping in het
)urgse Schinveld. De man,
52-jarige Heerlenaar, had
twee kennissen een hore-
egenheid op de camping
cht. Na afloop van dat be-
had hij een shovel zien
p en besloot daarmee zijn
issen terug te brengen
hun bungalow. Tijdens de
het slachtoffer, een 53-jari-
an uit het Duitse Torgau,
e schuifbak gevallen en on-
en van de wielen terecht-
men. Hij was op slag dood.
\mo uit huis
^iggepest
!rdam - Scheldpartijen,
tjes in het portiek, bedrei-
;n, dagelijks belletje trek-
Het slachtoffer van deze
:rijen verhuist binnenkort
ijn woning in de Retief-
it in Amsterdam-Oost. De
te twaalf jaar woonde hij
(er tevredenheid. Tot een
i^pje Marokkaanse jongeren,
Nederlandse overbuur-
er achter kwamen dat hij
iseksueel was. Het resul-
continue pesterijen en een
•kjdie eergisteren op straat in
werd geslagen.
I11
ptandarts
I de cel in
)RE«
irecht - Een in Spanje
nachtige Nederlander die
valselijk uitgaf voor tand
is door de rechtbank ver-
leeld tot anderhalf jaar cel.
itijken in Veenendaal en
lansdorp verrichtte de
lygiënist ingrijpende me-
ïe handelingen die alleen
irbehouden aan tandart-
'et louter valse tandarts
i's op zak ruïneerde de
gebitten en stuurde hij zijn
inten te hoge rekeningen,
jkocht hij tandartsgoud in
:r te betalen.
aatverbod zaak
n burgemeester
terdam - Burgemeester Co-
e kan voortaan een per-
isgebonden straat- of plein-
3 od opleggen aan mensen
■■de openbare orde verstoren.
'Jfnaatregel is genomen nadat
g jaar een groep jongeren
liamantbuurt onveilig
Sfkte. Volgens de gemeente is
naatregel uniek in Neder-
V Een straatverbod wordt
naliter door de rechter op-
S(gd nu kan de burgemeester
dus doen, zegt de gemeen-
politie bepaalt in welk ge-
het verbod moet gelden.
lonken tiener
iter het stuur
den - In Groot-Brittannië is
:n een 13-jarige jongen
irdeeld tot vier maanden
Idetentie voor rijden onder
led. Hij is de jongste die
'oor ooit in het land is ver-
ild. De jongen uit Salford
in november aangehouden
en gestolen auto, na een
tervolging door de stad. Hij
jop doordat hij met onge-
honderd kilometer per uur
bebouwde kom reed en
Dn lichten aan had. Hij miste
■èen haar na een voetganger.
Jchtsextremisme
joeit in Duitsland
lijn - Het aantal in Duits-
d bekende rechtsextremis-
gis het afgelopen jaar sterk
egen tot 3800. Ze komen
meest voor in Berlijn, waar
ngeveer 950 actief zijn, en
88 idenburg. Ongeveer 10.000
tsers zijn skinheads. Ex-
- m rechtse politieke partijen
ben forse winsten geboekt
e deelstaatverkiezingen van
Qlopen jaar.
den in VS
ior winterweer
- 5HINGTON - Hevige sneeuw-
ijzige temperaturen en ook
e regenval hebben in het
den en oosten van de Ver
fde Staten een chaos ver-
'U zaakt. Er vielen zeker zeven
en door verkeersongevallen
:irca 90.000 huishoudens
■-flmen zonder stroom te zit-
Op sommige plaatsen viel
Uer dan dertig centimeter
euw. In Embarrass in Min-
ota daalde het kwik tot mi-
-141 graden Celsius.
ibergen voor
list N-Zeeland
■ungton - Voor het eerst in
tar zijn er ijsbergen uit het
Ipoolgebied opgedoken
)r de zuidkust van Nieuw-
iland. Het gaat om zeker vijf-
uiP ijsbergen, waarvan enkele
jki3 kilometer in doorsnede
ie^. De ijsbergen zijn waar-
ijnlijk afkomstig van eerder
ïbroken enorme ijsschotsen
Ie Ross- en Weddellzee in
jZuidpoolgebied, duizenden
jmeters van de plaats waar
iu te zien zijn.
door Patrick van den Hurk
Hilversum - Als de Publieke Om
roep (PO) het roer niet omgooit,
zal ze door het verlies van de
voetbalrechten aan John de Mol
en de komst van diens nieuwe
zender de komende driejaar een
kwart van de kijkers en de helft
van de STER-inkomsten verlie
zen. Dat scenario schetste Harm
Bruins Slot, voorzitter van de
raad van bestuur, gisteren op de
nieuwjaarsreceptie van de PO.
Volgens Bruins Slot kan alleen
met stevige ingrepen worden
voorkomen dat kijkers en ad
verteerders weglopen. De STER
brengt nu jaarlijks 200 miljoen
euro binnen. De PO moet aller
eerst proberen dat geld veilig te
stellen door de kijkers vast te
houden. Lukt dat niet, dan
moeten nieuwe bronnen wor
den aangeboord. Bruins Slot
denkt aan betaling voor de
doorgifte van de publieke net
ten. „Wat mij betreft mag daar
stevig voor worden betaald."
Die rekening zal op het bordje
van de kijker terecht komen,
omdat de kabelmaatschappijen
en andere distributeurs de kos
ten zullen doorberekenen.
Bruins Slot: „Het is simpel: krij
gen wij meer van de overheid,
dan vragen we minder van de
burger. Ik ga iets demagogisch
zeggen: de kabeltarieven zijn
verhoogd van 10 naar 15 euro
per maand. Dat is voor de ka
belaars jaarlijks zo'n 300 mil
joen euro aan inkomsten, ter
wijl wij van Den Haag 80 mil
joen moeten inleveren.
Bruins Slot benadrukt dat De
Mol met de voetbalrechten 'een
fundament heeft gelegd voor
een sterke publiekszender'.
„Dat is de werkelijke betekenis
van de uitkomst, zeker als je dat
plaatst in het licht van mogelijk
verlies van beeldbepalende
programma's en presentatoren.
Niets doen is geen optie. Dan
zal de schade enorm zijn. Onze
agenda is hierdoor bepaald."
De PO gaat daarom met spoed
werk maken van ontwikkelin
gen die deels al in gang zijn ge
zet. Zo moeten de netprofielen,
die de kanalen herkenbaar ma
ken, nu echt worden aange
scherpt, aldus Bruins Slot. „Het
kijkgedrag moet daarbij leidend
zijn.
Dat betekent dat de program
mamix rigoureus wordt aange
past. Dat bestaande program
ma's worden geschrapt en
nieuwe worden ontwikkeld."
Bruins Slot heeft haast. Het zo
genoemde concessiebeleids
plan voor de komende drie jaar,
dat vóór 1 maart bij staatssecre
taris Van der Laan moet liggen,
moet al harde afspraken bevat
ten. .Afspraken waar we elkaar
aan kunnen houden." Die zul
len ook gaan over de manier
waarop de omroepverenigingen
werken: „Bedrijfsmatiger, mét
meer ruimte voor creativiteit.
De verenigingen blijven, maar
er moet veel meer en professio
neler worden samengewerkt."
Amsterdam - Achttien mensen zijn gisteren gewond geraakt toen een tram van lijn 4 op het Rokin op een tram van lijn 16 botste. In eerste
instantie was de traumahelikopter opgeroepen, maar die bleek uiteindelijk niet nodig te zijn. Negen gewonden werden per ambulance naar
het ziekenhuis vervoerd, de overige werden behandeld voor lichte verwondingen. Twee passagiers liepen rug- en nekletsel op. Naar de oor
zaak van het ongeluk wordt nog onderzoek gedaan. De tram van lijn 16 stond stil en werd van achteren aangereden.
Foto: GPD/Maartje Blijdenstein
luxor/anp-dpa - De mummie van de Egyp
tische farao Toetanchamon is in de nacht
brussel/gpd - Een 65-jarige
man uit het Belgisch-Limburg-
se Hasselt krijgt van de Belgi
sche staat een schadevergoe
ding van 2,5 miljoen euro om
dat zijn vader in 1944 door een
Duitse soldaat werd doodge
schoten. Dat heeft de rechter
beslist. De Belgische overheid
had eerder geweigerd een ver
goeding te geven.
Het gaat om de hoogste scha
devergoeding ooit voor een
oorlogsslachtoffer in België. De
man, die anoniem wil blijven,
voerde een jarenlange juridi
sche strijd. De vader van de
Hasselaar werd in 1944 door
een Duitse schildwacht dood
geschoten. Zijn zoon was toen
amper vijf jaar oud. De krant
Het Belang van Limburg wist
via de heemkundekring van
Mol, waar het slachtoffer werd
geboren, de feiten te achterha
len. Grote vraag is of de uit
spraak een precedent kan zijn
voor andere nog niet-gecom-
penseerde oorlogsslachtoffers.
Hun aantal wordt alleen al in
Vlaanderen geschat op 250. Ad
vocaat Loots was gisteren niet
voor commentaar bereikbaar.
bagdad/anp-afp-rtr - De Iraak-
se interim-regering heeft de
noodtoestand, die van kracht is
sinds 7 november, verlengd tot
na de parlementsverkiezingen
van 30 januari. De noodtoe
stand geeft de veiligheidstroe
pen ruimere bevoegdheden om
op te treden tegen rebellen die
de stembusgang willen versto
ren.
Zo kunnen de autoriteiten on
der meer uitgaansverboden in
stellen, vliegvelden sluiten of
grenzen dichtdoen. Bovendien
mogen Iraakse veiligheidstroe
pen zonder juridische romp
slomp vermeende rebellen ach
ter slot en grendel zetten.
Ook gisteren eiste de golf van
geweld die Irak al weken teis
tert, opnieuw mensenlevens. In
de buurt van de Noord-Iraakse
stad Mosul werden de stoffelij
ke resten van achttien Irakezen
gevonden. Dat meldde een
bron binnen het ministerie van
binnenlandse zaken in Bagdad.
De slachtoffers waren afkom
stig uit een sji'itische wijk van
de hoofdstad.
Zij waren naar het noorden ge
lokt met een aantrekkelijke aan
bieding voor werk op een Ame
rikaanse militaire basis in de
soennitische stad Mosul, aldus
de bron bij het ministerie. De
mannen vertrokken op 8 de
cember al naar het noorden.
Hun lichamen worden terugge
bracht naar een ziekenhuis in
de hoofdstad.
Sinds begin december zijn in de
buurt van Mosul tientallen li
chamen gevonden. Meestal be
trof het leden van de Iraakse
Nationale Garde of politie. Zij
worden vermoord door opstan
delingen. Die beschouwen de
veiligheidstroepen als collabo
rateurs van de bezettingsmacht
Amerika.
Het verzet wil met zijn acties de
verkiezingen van 30 januari
voor een tijdelijk parlement
dwarsbomen. De voorzitter van
de Iraakse kiescommissie zei
gisteren in de Jordaanse hoofd
stad Amman dat meer dan
veertien miljoen Irakezen aan
de verkiezingen zullen deelne
men.
De coalitietroepen hebben on
langs twee Britten gearresteerd
die ervan worden verdacht deel
uit te maken van het verzet in
dat land. Zij worden nog in Irak—
vastgehouden. Eén van de twee
werd aangehouden na een -
schotenwisseling met Ameri
kaanse mariniers op 7 decem
ber in Ramadi. De ander zou
betrokken zijn bij terroristische
acties.
washington/anp - Het Ameri
kaanse ministerie van Defensie
gaat een nieuw onderzoek in
stellen naar beschuldigingen
dat gedetineerden op de mari
nebasis Guanténamo Bay op
Cuba worden mishandeld. Dat
heeft de BBC gisteren bericht.
Generaal Bantz Craddock,
hoofd van het Amerikaanse
Southern Command waaronder
Guantanamo Bay valt, heeft dit
bevolen. Hij besloot hiertoe na
dat agenten van de federale re
cherche (FBI) in e-mails eerder
hadden geklaagd over de on
dervragingsmethoden van het
Pentagon. De afgelopen jaren
zijn herhaaldelijk beschuldigin
gen geuit dat de gevangenen
van Guantanamo Bay worden
gemarteld.
Na de oorlog in Afghanistan in
2001 toen de Amerikanen het
Talibanregime verdreven, wer
den honderden Afghaanse strij
ders en leden van de terreur
groep al-Qaeda naar de Ameri
kaanse basis overgebracht. Mo
menteel bevinden zich er nog
550 gedetineerden. Alberto
Gonzales, de kandidaat van
president Bush voor de opvol
ging van John Ashcroft als mi-
nister van Justitie, heeft giste
ren voor de Senaat benadrukt
dat hij martelingen verwerpt.
Hij zei dat de foto's van de mis
handelingen van gevangenen in
Abu Ghraib bij Bagdad hem
„ziek en onpasselijk maakten".
Gonzales adviseerde Bush bui
tenlandse strijders die in Afgha
nistan en elders waren opge
pakt niet te behandelen volgens
de Geneefse Conventies.
utrecht/gpd - Het onderzoeks- en ontwikkelings
instituut TNO begint als eerste in de wereld een
wetenschappelijk onderzoek naar de effecten van
Chinese geneeskunde met kruiden. De TNO-ves-
tiging in Zeist heeft hiervoor het bedrijf SU Bio-
Medicine opgericht, dat onder meer samenwerkt
met de Chinese hoogleraar Lin Bin, eigenaar van
Zhong Hua Medical Center in Utrecht.
Het onderzoek wordt geleid door Jan van der
Greef, hoogleraar analytische biowetenschappen
aan de Universiteit Leiden en directeur van TNO
Systeembiologie. Volgens Van der Greef is het
onderzoek mogelijk geworden doordat TNO een
meetsysteem heeft ontwikkeld dat laat zien of
mensen ziek zijn en hoe zij zich voelen. Een be
drijf in Boston (USA) gebruikt sinds kort hetzelf
de systeem voor wetenschappelijk onderzoek
naar westerse geneesmiddelen.
Van der Greef: „Ook de westerse medicijnen zijn
voor bijna 50 procent afgeleid van actieve com
ponenten uit planten en kruiden. Het verschil is
dat de Chinese geneeskunde uitgaat van de hele
mens en combinaties van kruiden voorschrijft.
De westerse arts kijkt voornamelijk naar het
symptoom en kiest voor alle mensen met dat
symptoom één geneesmiddel." Over de hele we
reld is een groeiende belangstelling voor Chinese
geneeskunde. Vorig jaar exporteerde China voor
800 miljoen dollar aan geneeskrachtige kruiden,
waarvan voor 100 miljoen naar Europa. In Ne
derland beginnen steeds meer Chinezen praktij
ken voor Chinese geneeskunde.
Henk Timmerman, oud-hoogleraar pharmaco-
chemie en bestuurslid van de V ereniging tegen
de Kwakzalverij, reageert sceptisch op het initia
tiefvan TNO. „Tot dusver is nog nooit aange
toond dat kruidencombinaties een effectief en
veilig geneesmiddel zijn.
En nog minder dat de kwaliteit constant is. Dat
moet het TNO-bedrijf niet alleen bewijzen, maar
de resultaten moeten nadien ook aan onafhanke
lijke deskundigen worden voorgelegd."
Jeruzalem - Israël is begonnen
zijn leger terug te trekken uit
steden op de Westelijke Jor-
daanoever om te voorkomen
dat het beticht kan worden van
inmenging in de Palestijnse
verkiezingen van zondag. Dat
heeft minister van Buitenlandse
Zaken Silvan Shalom gisteren
gezegd.
Shalom sprak met de pers na
een ontmoeting met de Ameri
kaanse oud-president Jimmy
Carter, die een ploeg van hon
derden internationale waarne
mers leidt die toezicht gaan
houden op de stembusgang.
Volgens de bewindsman blijven
de Israëlische militairen 72 uur
weg uit de bezette Palestijnse
gebieden.
Carter sprak gisteren ook met
premier Ariel Sharon. Die be
loofde hem er alles aan te zul
len doen om de presidentsver
kiezingen gladjes te laten verlo
pen.
van woensdag op donderdag uit zijn sarco
faag gehaald en onderzocht met een CAT-
scan. Egyptische onderzoekers proberen zo
te achterhalen hoe de jonge farao om het
leven kwam.
De mummie werd uit het graf in de Vallei
der Koningen naar de scanner gebracht,
die speciaal zo dicht mogelijk bij het graf
was gezet. In een kwartier tijd zijn 1700 op
names gemaakt, die een driedimensionaal
beeld van de heerser moeten opleveren. De
resultaten daarvan worden over drie weken
bekendgemaakt, aldus het hoofd van de
Hoge Raad voor Oudheden in het land, Za-
hi Hawass.
Toetanchamon heerste van 1319 tot 1309
voor Christus. Zijn rijkelijk gevulde graf
werd in 1922 ontdekt door de Britse arche
oloog Howard Carter. Volgens Hawass
heeft Carter de mummie ernstige schade
toegebracht. „Carter mishandelde de
mummie door verhitte ijzeren staven bij
het stoffelijk overschot te houden om de
edelstenen en amuletten in het lichaam te
kunnen pakken." De mummie ondergaat
daarom vanaf volgende week een uitge
breide restauratie. Alleen de schedel zou
nog in goede staat verkeren.
Foto: EPA
De geheimzinnige dood van Toetancha
mon is al langer onderwerp van onderzoe-
ken. Zo constateerde een Britse neurora-
dioloog in 1997 op basis van röntgenfoto's
dat de schedel een kleine ingedeukte frac
tuur had, die zou wijzen op een klap tijdens
het leven van de farao. Hij constateerde
daarom met een voormalige detective van
Scotland Yard dat Toetanchamon waar
schijnlijk werd vermoord. Mogelijke daders
wezen ze ook aan: de vizier van de koning,
Ay, en de opperbevelhebber van het leger,
Horemheb, zouden de dood van de farao
op hun geweten kunnen hebben.
Uitlatingen kunnen taboe doorbreken in Zuid-Affika
door onze correspondent Eelco
van der Linden
pretoria - Ex-president en No
belprijswinnaar Nelson Mandela
heeft gisteren Zuid-Afrika een
enorme dienst bewezen en de
regering van zijn opvolger Thabo
Mbeki in grote verlegenheid ge
bracht door te vertellen dat zijn
oudste zoon aan aids is overle
den. Makgatho Mandela (54)
stierf na een lang ziekbed, een
jaar nadat diens vrouw het leven
had gelaten.
Uit respect voor de 86-jarige
Mandela, die de afgelopen we
ken onafgebroken aan de zijde
van zijn zoon verbleef, heeft
niemand durven suggereren
dat Makgatho aan aids leed. De
onthulling door Mandela zelf
tijdens een persconferentie,
kort na het overlijden, had het
effect van een bominslag. In
Zuid-Afrika is aids, ondanks vijf
miljoen seropositieven, nog
goeddeels een taboe. „Ik heb
jullie hierheen gehaald om te
vertellen dat mijn zoon is ge
storven aan aids", zei een erg
oud en vermoeid ogende Man
dela. Hij stelde drie jaar geleden
het besluit genomen te hebben
dat aids bespreekbaar moet zijn
en niet anders gezien moet
worden dan kanker of tubercu
lose. „Laten we het niet langer
verbergen en zeggen dat ie
mand aan aids is overleden. Zo
zullen mensen ophouden de
ziekte te zien als abnormaal."
Indirect haalde Mandela kei
hard uit naar de regering, die
na protesten wel medicijnen is
gaan verstrekken, maar nooit
leiderschap heeft willen tonen
als het gaat om aids. Voor presi
dent Thabo Mbeki is het acti
visme van zijn voorganger het
meest pijnlijk. Hij heeft jaren
lang 'geflirt' met zogenaamde
aids-dissidenten, die beweren
dat er geen verband is tussen
hiv en aids en medicijnen meer
kwaad dan goed doen. Hoewel
zijn eigen woordvoerder aan de
ziekte overleed, beweerde Mbe-
Nelson Mandela met zijn vrouw Graca Machel, kort nadat hij bekend heeft gemaakt dat zijn oudste zoon
aan aids is overleden. Foto: Reuters
De oudste
Makgatho, die werkte als advocaat voor de grootste bank in
Zuid-Affika, was het oudste kind uit Mandeia's eerste huwelijk
met Evelyn, die vorig jaar is overleden. Volgens de biografie
Mandela van Anthony Sampson was de band tussen de nu 86-
jarige oud-president en zijn zoon niet erg hecht. Zo was Mak
gatho niet aanwezig bij Mandeia's inauguratie als president in
1994. Mandela verloor al eerder een zoon, Thembekile. Hij
kwam om het leven bij een auto-ongeluk in 1969, tijdens Man-
dela's langdurige gevangenschap. De regering tijdens de apart
heid weigerde Mandela toen toestemming te geven om Them-
bekile's begrafenis bij te wonen. Mandela heeft nog drie doch
ters.
ki niemand te kennen met aids.
Met die houding behoort hij tot
de grote groep Afrikaanse man
nen die de ziekte niet accepte
ren, waarschijnlijk omdat die
met seks in verband staat en
hun trots schaadt. De president
heeft zich nu, zoals het heet, te
ruggetrokken uit het 'aids-de-
bat'. Hij zegt geen omstreden
dingen meer, maar zwijgt ook
op cruciale momenten, zoals
op Wereldaidsdag. Mandela is
degene die steevast dan wel zijn
mond open doet en veel verder
gaat door samen met interna
tionale sterren aids-concerten
te organiseren. Met zijn laatste
uitspraken maakt Mandela zich
nog meer tot de lieveling van
aids-activisten en artsen. „Het
is geweldig, een mijlpaal. De
man blijft verbazen", zegt de
Nederlandse huisarts Hugo
Tempelman die in zijn kliniek
in Zuid-Affika veel aids-patiën-
ten behandelt. Tempelman ver
wijt de regering kostbare tijd te
hebben verspeeld en onzeker
heid te hebben gecreëerd, ter
wijl de behandeling van aids-
patiënten nog steeds chaotisch
verloopt. „Ik werk op een slag
veld. De mensen sterven nog
steeds als ratten." Tempelman
noemt Mandeia's uiüatingen
van enorme waarde, die het
einde van het taboe-tijdperk
kunnen inluiden.
