Geen Jantjes zonder Carry Tefsen
KUNST CULTUUR
De natuur in een kast
Barbiepoppen en indianen,
bij galerie Nu vervelen snel
Borsato:
het bestfj
bezochtil
Muur van beschermende lucht voor Davidi
Alexander f
Grote bere<
Fries paarde
Valery Gergit'
stopt in 2008"
Liebespaar - Egon Schiele.
Foto: AP
Egon Schiele in
het Van Gogh
Amsterdam - Meer dan hon
derd werken van de Weense ex
pressionist Egon Schiele (1890-
1918) zijn binnenkort in het
Van Gogh Museum in Amster
dam te bezichtigen. Zijn the
ma's erotiek, seksualiteit en
dood kunnen zelfs vandaag de
dag nog choqueren. Perfor
mances en dansvoorstellingen
van Marina Abramovic en
Dansgroep Krisztina de Chatel
zijn ook onderdeel van de ten
toonstelling die van 25 maart
tot en met 19 juni te bewonde
ren is.
Oudjaar weer
met Youp
Amsterdam - Cabaretier Youp
van 't Hek verzorgt dit jaar de
oudejaarsconference. Van 't
Hek toert vanaf september met
het programma door het land.
De laatste serie voorstellingen
speelt hij in Groningen. Het is
de vierde keer dat de cabaretier
een oudejaarsconference
houdt. Eerder deed Van 't Hek
dit in 1989, 1995 en 1999.
Ali B wint
Zilveren Harp
Hilversum - Rapper Ali B. is de
winnaar van een Zilveren Harp
2004. De andere winnaars zijn
zanger/componist Alain Clark,
zanger/componist Kasper van
Kooten en de band The Sheer.
De jury die de Harpen toekent,
bestaat uit deskundigen uit het
muziekvak. De Zilveren Harpen
worden op 16 februari uitge
reikt tijdens het Harpen Gala in
Bussum. Wie de Gouden Harp
krijgt, wordt later bekendge
maakt.
Efteling-musical
voor doven
kaatsheuvel - Een musical is
doorgaans niet geschikt voor
doven en slechthorenden, maar
de Efteling brengt daar veran
dering in. Het sprookjespark
verzorgt op donderdag 3 maart
een speciale voorstelling van de
De Kleine Zeemeermin. Twee
tolken geven de show weer in
gebarentaal. Het publiek kan
tegen betaling van een speciaal
tarief stoelen vooraan in de zaal
reserveren.
beeldende kunst recensie
Bernadette van der Goes
Expositie: 'Duo', werk van Jacqueline
Schafer en Espen Greger Hagen. Prijzen:
150 t/m 3.750 euro. Te zien: t/m 12/2, do
t/m zo 12-17 uur. do ook 19-21 uur- Galerie
Nu, Oude Rijn 11, Leiden.
Wat kan kunst toch lelijk zijn
als het vooral gemaakt wordt
om commercieel te exploiteren.
Bijna iedereen kent de zeef
drukken van Corneille en Jan
Cremer die te pas en te onpas
in menig interieur opduiken.
Vaak zijn het de eerste aanko
pen van beginnende verzame
laars. De werkjes zien er fleurig
en niet ingewikkeld uit. Het zijn
leuke plaatjes om naar te kij
ken, geen mens zal er aanstoot
aan nemen. Maar tegelijkertijd
maken zij onomwonden duide
lijk dat hun eigenaren van echte
kunst nog niet veel kaas hebben
gegeten. Dit is precies het pu
bliek dat de enkele maanden
geleden geopende Leidse gale
rie Nu wil aanspreken.
Op dit moment exposeren daar
Jacqueline Schafer en Espen
Greger Hagen hun schilderijen,
zeefdrukken en litho's. Twee
jonge mensen, die hoewel zij
het vak technisch redelijk goed
beheersen, zich er voor wat be
treft vorm en inhoud zo gemak
kelijk van af maken dat hun
werk nauwelijks het predikaat
kunst verdient.
Schafer schildert tegen een ach
tergrond van gekleurde vlakken
steeds dezelfde vrouwen.
Meestal zijn ze naakt, hebben
ze halflang haar, een rechte
neus en volle lippen. Hun bor
sten zijn zo rond als discussen,
hun ogen hebben ze neergesla
gen en ze glimlachen flauwtjes.
Het zijn stereotype barbiepop
pen die geen enkele individua
liteit vertonen. Dit wordt nog
versterkt doordat Schafer alleen
hun contouren weergeeft. De
vrouwen worden slechts aange
duid door enkele zwarte lijnen
en blijven daardoor vlak. Even
als de omgeving waarin zij zich
bevinden. Of het nu gaat om
het tafeltje waaraan zo'n vrouw
zit, een vaas bloemen of om het
raam waardoor wij de stad zien.
Alles speelt zich af in het platte
vlak. Door dit ontbreken van re
liëf gaan de gekleurde vlakken
van de achtergrond constant de
concurrentie aan met de voor
stelling, en ontstaat een decora
tief effect. In de verte doen deze
schilderijen denken aan he
werk van kunstenaars als B,
Matisse en Femand Leger,
ook op deze wijze experimj
teerden met diepte. Voor eP
beginnend kunstenaar kanv
heel leerzaam zijn dit als 011
ning ook een keer te probe1
Maar Schafer maakt er mei
een hele serie van. En daar1
verveelt haar werk vrij snel.
Hetzelfde geldt voor de serf!
rijen en litho's van Espen O1
ger Hagen. Daarop zien weP
steeds indianen geportrett^1
Meestal in hun eentje, een?
kele keer met z'n tweeën, sf1
ze de bezoeker aan. WelisW-
zijn het steeds andere indrf
en, maar ook van hen blijft'
dat betreft vrij weinig over/
Enerzijds komt dat doordal
hier veel nadruk ligt op de f
rige achtergrond, anderzijdf
doordat de indianengezich1
dekt zijn met allerlei verscli'
lende tinten. Onmiddellijk'
roept dit associaties op mei
andere bekende kunstenaaf
de vorige eeuw. Namelijk A['
Warhol, die dit soort series
maakte van onder anderen
rilyn Monroe, Mao, Beetho
Goethe en onze eigen konii.
Maar evenals Matisse en Lé
ligt ook dat alweer geruime
achter ons.
den haag/gpd - Het wereldberoemde beeld Da
vid van Michelangelo wordt waarschijnlijk nog
dit jaar ter bescherming 'ingepakt' in een muur
van lucht. Dit heeft de Galleria Accademia in Flo
rence, waar het 4,86 meter hoge beeld jaarlijks
zo'n 1,2 miljoen toeristen trekt, meegedeeld.
De ventilatiestromen rondom David moeten
voorkomen dat stof en vuil, meegebracht door
stoffige en zweterige toeristen, zich opnieuw nes
telen op de marmeren en 5.572 küo wegende
weergave van de bijbelse koning van Israël. De
muur van lucht lijkt het museum een elegantere
oplossing dan het tentoonstellen van Davidi
ter glas.
In mei vorig jaar werd een bijna twee jaar dij
de renovatie van het beeld afgerond. Kort dai
ontdekten medewerkers van het museum
verse stofdeeltjes op David, die het beeld c(
den aan te tasten. De Galleria Accademia
weegt ook een speciale vloerbedekking te ld
en een goed geventileerde doorgang te crej
die zo veel mogelijk vuil van schoenen en kl^
moeten verwijderen, voordat toeristen het
kunnen bekijken. 1
In Leiden en de regio bestaat grote belangstelling voor professio
nele en amateuristische kunstbeoefening. Heilig Vuur volgt stad-
en regiogenoten die musiceren, zingen, dansen, toneelspelen, fo
tograferen of op andere wijze actief zijn. Vandaag: kunstschilder
Anna van der Valk uit Voorschoten.
Haar atelier zelf is al een plaat
je op zich, een schilderij. Een
houten vloer, een ouderwetse
uivormige gaskachel met tegel
tjes daarachter, boekenkasten
met oude werken, zoals de
plaatjesalbums van Jac. P.
Thijsse, een schildersezel voor
het raam waardoor zacht licht
valt, een tafel met glazen potjes
veelal gevuld door ragfijne
kwastjes, een open kast waarin
een kommetje staat met wat
verdroogd, ondefinieerbaar
plantenmateriaal.
Haar werkkast'legt Van der
Valk (van 1947) iiit. Daarin zet
ze alles wat ze schildert. De
kast dient als achtergrond.
,,Dat werkt makkelijk. Alles wat
ik schilder staat zo op dezelfde
hoogte, onder dezelfde hoek
met de schildersezel. En het
heeft ook iets vertrouwds."
Die werkwijze is duidelijk te
zien in haar schilderijen.
Steeds is daar dat stukje kast
op de achtergrond. Op de
voorgrond veelal bloemen of
fruit. Voorwerpen als een oude
broodtrommel met roestrand
jes, een knikker, een blikje die
nen ter omlijsting. „Ik zoek van
tevoren altijd naar een compo
sitie die me aanspreekt. De
kleuren moeten voor mijn ge
voel bij elkaar passen, net als
de vormen."
De voorwerpen snort ze in de
regel op bij bezoekjes aan rom
melmarkten en speelgoedbeur
zen. „Maar zeker niet zomaar
alles. De spullen moeten wel
geleefd hebben, ze moeten een
geschiedenis hebben. Ik vind
het mooi als er roestvlekken op
zitten, of als ze een beetje be
schadigd zijn."
Dat is de omlijsting, uiteinde
lijk draait het in haar werk
steeds weer om de natuur. De
kleuren ervan en de vormen.
En dat alles heel minutieus ge
schilderd, tot in het kleinste
detail. Op druiven die ze schil
dert zit soms een zweempje
dauw. Door het schilletje van
een nog niet rijpe aalbes is het
pitje te zien. De bloem van een
klaproos oogt glanzend fris.
„Dat vind ik geweldig om te
schilderen, bloemen en fruit.
Zo natuurgetrouw mogelijk.
Zodat de mensen de neiging
hebben die druif te pakken.
Gewoon omdat het water ze
IA-
Dë
delft/anp - Zanger Marcifll
sato staat op de eerste plai-
de lijst van bestbezochte
ten van 2004. De lijst be\'
leen artiesten van wie de.
certen door Mojo werden*
ganiseerd. Zo staan
Froger (uitverkochte AretL(
Frans Bauer er niet op.
Borsato stond zes keer l(
Kuip in Rotterdam en tr j.
totaal 270.000 bezoeker^'
verbrak hiermee een ouL
cord van Dire Straits, den
die in 1993 vier keer de>
uitverkocht. Madonna l!
met twee concerten in heL,
redome in Arnhem, goed.,)]
72.000 bezoekers, de tij:
plaats in de Mojo-lijst. Phji
lins staat met 37.500 in d&^
sterdam Arena op de 1
plaats.
leeuwarden/gpd - alexj^
de Grote veroverde de vjF
op een Friese hengst. Alth£
de beleving van regisseur f.
Stone (Platoon, JFK). Vof
film Alexander gebruikte h01
Friese hengsten voor de r<r'
de wilde onoverwim/1
hengst Bucephalus. Stont11
als een blok voor het krat,
uiterlijk van de Friezen, a||
het nog een hele zoektoch
de juiste paarden te vindeili
Het ideale viertal van gelijk
Friese hengsten werd uiteu
lijk gevonden bij een paar
handelaar in Italië. Twe^1
wassen hengsten van vijM
oud en twee jongere en klé11
van drie jaar oud, voor de je
Alexander, bleken uiteinr
geschikt. De paarden kif1
oorspronkelijk uit Neder
maar zijn niet allemaal ter1
vinden in de boeken va£'
Fries Paarden StamboekP
paarden werden speciaal
Alexander twee maandeP
traind in Italië en Spanje.
S
rotterdam/anp - Valery.*
giev stopt in augustus 20Cj
chef-dirigent van het Rr
dams Philharmonisch Oi
Hij blijft wel artistiek leidei
het jaarlijkse Gergiev Festij(
Rotterdam. Gergiev is I
1995 chef-dirigent.
k
Anna van der Valk: „Dat is geweldig om te schilderen, bloemen en fruit. Zo natuurgetrouw mogelijk."
Foto: Dick Hogewoning
vanzelf in de mond loopt."
„Het meeste wat ik schilder
komt uit eigen tuin. Daar heb
ik een eigen hoekje, waar ik
van alles zaai. Ik pluk er af en
toe het een en ander van, zet
het in deze kast en begin te
schilderen. Alleen met klapro
zen is dat een ramp. Die vallen
al na een paar uur uit. Dus dan
moet ik weer nieuwe plukken."
Dat ze fruit en bloemen als on
derwerp heeft gekozen is voor
haar volstrekt logisch. „Hier
vlakbij had mijn vader een gro
te tuinderij. Ik had een heerlij
ke jeugd, ik was bijna altijd
buiten. Die passie is niet meer
weggegaan."
Van der Valk leerde alles voor
namelijk zelf, maar kreeg toch
nog korte tijd les van Jaap van
Kuyk en Leo van der Kink en
volgde lessen aan de Vrije Aca
demie. „Ik was al heel vroeg de
hele tijd aan het schilderen en
aan het tekenen. Dan maakte
ik bijvoorbeeld aquarellen van
bloemen en paddestoelen.
Maar dit soort schilderijen
maak ik pas sinds het eind van
de jaren tachtig, denk ik. Dat
hele precieze, dat nauwkeuri
ge. Ik probeer wel eens ruig te
schilderen, veel grover, maar
dat lukt me minder. Uiteinde
lijk wordt het dan toch steeds
een fijn schilderij. Dat zit nu
eenmaal in me."
Bovendien valt haar werk in de
smaak. Tot in België en Enge
land toe. „En laatst informeer
de er een galerie in Zuid-
Frankrijk naar mijn werk. Toch
is er vooraal in Nederland
vraag naar. Er zijn zelfs men
sen die schilderijen van mij
verzamelen. Die komen eens in
de zoveel jaar langs om weer
wat nieuws te kopen. Soms is
dat ook een beetje jammer. Ze
ker als een schilderij nog maar
net af is, kan ik er moeilijk af
stand van doen. Dan heb ik er
nog niet zelf van kunnen ge
nieten. Gelukkig hangen een
paar van mijn schilderijen bij
vrienden. Als ik dan op visite
kom, kan ik er weer naar kij
ken."
Het werk van Anna Maria Ber-
nardina van der Valk is per
manent te zien in Kunsthan
del Le Chevalet, Leidseweg
308 in Voorschoten (071-
5766735).
Herman Joustra
Oer-Hollands theaterstuk voor de vijftiende maal te zien
door Martin Hermens
Rotterdam - 'De Jantjes' zijn te
rug. Voor de vijftiende keer is het
oer-Hollandse theaterstuk weer
in het land te zien. Met voor de
vierde keer Carry Tefsen (66) in
een van de hoofdrollen. „Het lijkt
wel of'De Jantjes' onmogelijk is
zonder mij."
Je zou zo verliefd op haar kun
nen worden. Zoals ze daar zit in
de artiestenfoyer van het Oude
Luxor Theater in Rotterdam:
glinsterende ogen, een bos
knalrood haar en een energieke
uitstraling. Carry Tefsen heeft
dat van nature. Geen wonder
dat haar rol van Mien Dobbel
steen in de televisiecomedy
'Zeg eens Aaa' - ondanks alle
onhandigheden van het perso
nage - zo tot de verbeelding
sprak.
In diezelfde artiestenfoyer
hangt een zwartwitfoto aan de
muur. Een scène uit de musical
'Oliver!' van begin jaren zestig.
Rechts vooraan staat een jong
meisje met lang blond haar
klaar om te buigen voor het pu
bliek. „Dat ben ik", zegt Tefsen.
„Als ik dat tegen andere spelers
van 'De Jantjes' zeg, zijn ze he
lemaal verbaasd."
Zo lang zit ze dus al in het thea
ter. Terwijl haar vader haar toch
nadrukkelijk had gewezen op
het leren van een echt vak. „Hij
was al 51 toen ik geboren
werd", vertelt Tefsen. „Zijn gro
te zorg was dat ik voor mezelf
moest kunnen zorgen als hij
overleden was. Dat hoefde wat
hem betreft niet via een man.
Mijn vader was onderwijzer,
maar hield van schilderen. Hij
vond schilderen een hobby
waar je niet van kon leven.
'Kunst is mooi, maar niet voor
een beroep', zei hij altijd."
„Dus ging ik naar de kweek
school. Na drie jaar was ik dat
zo zat dat ik lampenkappen ben
gaan beschilderen bij een zaak
je in Amsterdam. Bloemen en
Delftsblauwe molentjes, dat
soort dingen. Die afbeeldingen
waren voorgetekend. Maar we
maakten er van alles bij. Toch
had ik al snel door dat dat werk
voor mij geen toekomst had. Ik
was achttien jaar en heb vervol
gens in een half jaar tijd de
hoofdakte van de kweekschool
alsnog gehaald."
In Weesp stond ze bijna drie
jaar voor de klas. Tussendoor
volgde Tefsen veel balletlessen.
„Uiteindelijk heb ik toch voor
het dansen gekozen. Dat was
een intuïtieve beslissing. In een
snackbar ontmoette ik een
meisje met een danseressen-
uitstraling. Zij werkte bij Rieka
Ondenkbaar - 'De Jantjes' zonder Carry Tefsen. Foto: ANP/Deen van der Meer
Jansen in de Moulin Rouge in
Amsterdam. Of ik kon dansen,
vroeg ze. Ze hadden iemand
nodig. Natuurlijk zei ik 'ja'. Ik
kon meteen beginnen. Niet
omdat ik zo goed was, maar
omdat ik in het kostuum paste.
Dat was het belangrijkste."
Het vertrouwen op haar intuïtie
is ze in latere jareh wat kwijtge
raakt. „Je weet hoe dat gaat: ge
zin, kinderen en al die andere
dingen die het leven op je af
stuurt. Dan vergeet je als mens
per ongeluk die intuïtie en ga je
verzekeringen bestellen. Maar
dat voelde toch niet zo lekker.
Zekerheden zijn geen zekerhe
den. Mijn vader dacht ook dat
hij mij kon behoeden door me
het onderwijs in te sturen. Maar
in feite zit niemand die ik ken
uit die tijd nog in het onderwijs.
Zekerheid in het leven bestaat
niet. Dus probeer ik weer meer
te vertrouwen op die intuïtie."
Via Karei Wunnink, oud-direc
teur van Theater Carré, kwam
ze bij Beppie Nooy's Volksto
neel terecht. „Ik had al van alles
gedaan, maar was nog altijd te
groot voor het servet en te klein
voor het tafellaken. Bij Beppie
kreeg ik een rol in 'De Jantjes'.
Dat was eind jaren zestig. De
sfeer bij haar gezelschap vond
in prettig. Bovendien had Bep
pie een zoon die ik heel smake
lijk vond. Dus ben ik blijven
hangen. We zijn nu al 35 jaar
samen en hebben twee kinde
ren."
„Beppie was dol op mij, ook als
artiest. Dat volkstheater paste
wel bij mij. De voorstellingen
werden gemaakt met een kleine
portemonnee. In die tijd wilden
sponsoren zich nog bemoeien
met de inhoud van een produc
tie. Dat vond Beppie vreselijk.
Niemand was dan ook in vaste
dienst bij haar. Dat bestond ge
woon niet bij het Amsterdams
Volkstoneel."
In 'De Jantjes' van 1969 speelde
Tefsen de rol van Jans. „In het
begin was ik heel keurig aan het
acteren. Totdat Beppie zei dat
het meer schwung moest heb
ben. 'Meer peper in je reet',
riep ze dan. Ik moest over een
drempeltje heen in die tijd.
Sindsdien ben ik gemakkelijker
geworden in het acteren."
Dit theaterseizoen speelt ze
voor de vierde keer een rol in
'De Jantjes', het muzikale volks
theaterstuk dat niet kapot is te
krijgen. „Toen Joop van den
Ende mij vroeg, dacht ik: ach,
waarom ook niet. Als ik nu tus
sen de coulissen sta en de mu
ziek hoor, voel ik me blij dat ik
er weer bij ben. Die muziek is
me zo eigen. Mijn man zei: je
vraagt gewoon of je de rol van
Tante Pietje mag spelen. Dat
leek me wel wat; die rol had ik
nog niet gedaan in 'De Jantjes'.
Het is een aardig vals mens, ter
wijl ik meestal toch vriendelijke
typetjes speel. Ik kan me daar
heerlijk in uitleven."
„Veel vrienden vragen me de
laatste tijd waarom ik in gods
naam weer in 'De Jantjes' wil
spelen. Mijn antwoord? Omdat
het weer een heel andere pro
ductie wordt dan de vorige ke
ren. Met andere collega's en
een andere regisseur. Dat voor
komt dat het een soort van her
halingsoefening wordt. Ik heb
me ook voorgenomen dat ik
niet ga terugverlangen naar vo
rige producties van 'De Jantjes'.
Ik wil openstaan voor wat er nu
op mij afkomt. Ik ben en blijf
nieuwsgierig en ontdekt zo
nieuwe mogelijkheden in me
zelf."
Carry Tefsen is inmiddels 66
jaar. „Je hoort mij niet zeuren
over hoe zwaar dit vak is. Ik heb
nog lang geen zin om achter de
geraniums te gaan zitten. Leef
tijd telt eigenlijk niet in het the
atervak. We moeten allemaal
onze danspassen doen en de
tekst opzeggen. Dat is soms
zwaar, ja, maar je krijgt er veel
voor terug van het publiek."
„Natuurlijk is mijn lichaam niet
meer zo soepel en snel als vroe
ger. Vanaf je 35ste wordt dat al
lemaal minder. Maar alle pijn
valt mee als je plezier hebt in je
werk. Je moet wel oppassen dat
je niet denkt dat je alles kunt.
Gelukkig speel ik nu een oudere
dame; die hoeft niet altijd mee
te dansen."
Het einde van haar theatercar
rière is in zicht. Zegt ze zelf.
„Volgend seizoen nog het to
neelstuk 'Champagne'. Dat
wordt waarschijnlijk het laatste.
Ik wil weer gaan schilderen. Dat
moet nodig gebeuren. Ik was al
aardig op gang en had al wat
exposities. De uitdaging voor
mij is nu een goede schilder te
worden. Daar moet ik net zo
veel voor knokken als ik met
een tekst moet worstelen."
Maar eerst nog even 'De Jan
tjes'. Wat spreekt haar zo aan in
het stuk? Tefsen: „Het is een
heel menselijk verhaal over af
scheid, verbondenheid en
vriendschap. Over jonge man
nen die met allerlei smoezen de
oorlog worden ingestuurd. Dat
was toen in Indië en tegen
woordig in Irak. Die jongens
zijn kanonnenvlees en eigenlijk
niet belangrijk als mens. Daar
om roept 'De Jantjes' elke keer
weer emoties op. Een tijdje te
rug zat er een vriendje van me
in de zaal. Hij kreeg ook dit keer
gewoon weer tranen in de ogen
bij 'De Jantjes'."
Musical 'De Jantjes' - Te zien
op 23 en 24 maart in de Leidse
Schouwburg en op 31 mei en 1
juni in het Castellum Theater
m Alphen aan den Rijn
