'Het gaat nog lang duren voor we elkaar begrijpen
Museum Boerhaave verrast met topjaar
KUNST CULTUUR
Opzet van Parkpop staat ernstig onder druk
Cees Nooteboom over engelen, aboriginals en het verloren paradijs
Nederlandse musea blikken tevreden terug op afgelopen jaar
uien Hirst.
Reuters/Stephen Hird
imien Hirst
De Hallen
i haag - De controversiële
se kunstenaar Damien
jt, bekend van onder meer
doorgezaagde dieren op
k water, exposeert vanaf 19
ut met mode- en societyfo-
:aaf David Bailey in De Hal-
in Haarlem. Het is de eerste
seumpresentatie van Hirsts
k in Nederland. In 'The Sta-
l Of The Cross' verbeelden
;t en Bailey in veertien foto's
ijdensweg van Christus. De
iserie uit 2004, waarin een
edel van een koe met twee
>sen symbool staat voor de
jordeling van Christus en
j kruis met sigarettenpeuken
moment van Christus' dood
srgeeft, bevindt zich in parti
er bezit. Museum De Hallen
de tentoonstelling in de
vocerende beeldtaal die het
k van Hirst typeert bewust
dagen voor Pasen laten
I.
ito's Besnyö
ider de hamer
haag - Veilinghuis Sothe-
in Amsterdam veilt op 25
jari foto's uit de collectie
de in 2003 overleden foto-
je Eva Besnyö. Naast een
tal foto's van de hand van
Besnyö zelf komen uit haar
«verzameling werken aan
Ivan onder meer Henri Car-
•Bresson, Robert Capa, Ad
Denderen en Bertien van
oen. De in 1910 in Boeda-
t geboren Besnyö wordt be-
ouwd als een van de belang
de fotografen van Neder-
t speelt in juni in
nsterdam Arena
iterdam - U2 zal op zijn
ïwe wereldtournee in juni
sterdam aandoen. De Ierse
cband staat volgens het Au-
lische muziekblad 'Under-
er' op 1, 4 en 5 juni in de
na. Het doorgaans goed in-
chte blad baseert zich op
'uitgelekte' concertagenda,
management van de band
le de berichten niet bevesti-
Volgens de agenda zou U2
i in januari en februari gaan
rbereiden op de tour met
Btities in Cannes aan de
nse Rivièra. De tour begint
l en 3 maart met een con-
in het Amerikaanse Miami,
de VS en Europa volgen in
ember afsluitende concer-
in Japan en Australië.
Privatisering 'grootste gratis openluchtfestival van Europa' verloopt moeizaam
door Victor Schildkamp
den haag - Parkpop, het 'groot
ste gratis openluchtfestival van
Europa', staat onder druk. De
voorgenomen privatisering van
het jaarlijkse muziekfestival in
het Haagse Zuiderpark gaat
moeizaam. Leveranciers wan
trouwen de beoogde nieuwe
exploitant, het Rotterdamse be
drijf Ducos, en vanwege alle
strubbelingen is er zorg over de
organisatie van de 25ste editie
in juni van dit jaar.
Dat blijkt uit een rapport van
onderzoeksbureau Risbo, dat is
verbonden aan de Erasmus
Universiteit. Risbo bracht de
sterke en zwakke punten van
Parkpop in kaart en analyseer
de hoe de privatisering ver
loopt. Het onderzoek werd uit
gevoerd in opdracht van Den
Haag Marketing Events (DH-
ME), het bureau dat Den Haag
op zakelijk en toeristisch gebied
promoot.
DHME organiseerde Parkpop
de afgelopen jaren. Het door de
gemeente gefinancierde bedrijf
is echter met een reorganisatie
bezig en onderdeel daarvan is
dat het zelf geen evenementen
meer organiseert, maar daar
onafhankelijke organisaties
voor moet vinden. Twee jaar
geleden werd besloten dat
Parkpop zou worden overgeno
men door het evenementenbe-
drijf Ducos/ACR.
Het afgelopen jaar gold als
overgangsjaar. Ducos en de
evenemententak van Den Haag
Marketing Events organiseer
den het festival samen en dat
ging volgens het rapport met
veel problemen gepaard. Zo
ging het budget om bands te
contracteren onder druk van
Ducos omlaag van 105.000 naar
67.000 euro, met als gevolg dat
Parkpop 2004 een magere be
zetting kende. Het vermoeden
is ook dat Parkpop ruim onder
de 200.000 bezoekers trok, ter
wijl naar buiten toe een aantal
van 325.000 werd genoemd.
Tussen Ducos en de evenemen
tentak van DHME boterde het
ook niet. Uit het Risbo-rapport
blijkt dat Parkpop jarenlang
voor een deel op basis van
goodwill werd georganiseerd.
De relaties tussen DHME en de
leveranciers waren zo goed, dat
lang niet altijd de hoogste prij
zen werden gevraagd. Op die
manier kon Parkpop elk jaar
weer doorgaan, ondanks het
feit dat artiesten steeds meer
geld vragen omdat zij het na
het instorten van de cd-markt
nu van optredens moeten heb
ben.
De vrees is dat die goodwill tus
sen leveranciers en organisatie
wegvalt als een commercieel
bedrijf als Ducos het over
neemt. Dat zou het organiseren
van Parkpop veel duurder kun
nen maken en bezuinigingen
kunnen opleveren waardoor
het niveau van het 'grootste
gratis openluchtfestival van Eu
ropa' aanmerkelijk daalt. Een
mogelijkheid zou volgens het
rapport zijn Parkpop op twee
dagen te organiseren met een
betaald en een gratis deel. Ook
een bescheiden toegangsprijs
wordt genoemd, maar met het
gevaar dat het bezoekersaantal
dan zo daalt dat Parkpop naar
een gemiddelde grootte afzakt.
door Herman Joustra
leiden - De zes grote Leidse mu
sea hebben in 2004 minder be
zoekers getrokken dan het jaar
daarvoor, wat een absoluut top
jaar was. In totaal passeerden
ruim 570.000 belangstellenden
de kassa's. In 2003 waren dat er
nog 625.000. Toch blikken de
musea stuk voor stuk 'tevreden'
tot 'heel tevreden' terug.
Museum Boerhaave springt er
in positieve zin uit, met bijna
42.000 bezoekers, 8700 meer
dan het jaar daarvoor. De aan
tallen schommelden de afgelo
pen jaren tussen de 30.000 en
34.000. „Dit heeft ons enorm
verrast", zegt persvoorlichter
Gerhard Kreeftmeijer. „Het af
gelopen jaar hadden we een
tentoonstelling over wiskunde,
'Goochelen met getallen'. Wis
kunde is normaal gesproken
een wat minder populair on
derwerp, terwijl aan gezond
heid gerelateerde zaken in de
regel veel meer bezoekers trek
ken."
Naturalis, dat door de lezers
van de Kampioen werd uitge
roepen tot museum van het
jaar, trok verreweg de meeste
belangstellenden: 238.000, ver
gelijkbaar met de cijfers over
voorgaande jaren. Ook Volken
kunde scoorde met bijna
88.000 bezoekers even goed als
in 2003, maar beduidend beter
dan de jaren daarvoor. De
Hortus Botanicus beleefde een
'normaal' jaar met ongeveer
75.000 bezoekers.
Het Rijksmuseum van Oudhe
den presteerde minder goed.
Met iets meer dan 97.000 be
langstellenden, bleef het mu
seum aan het Rapenburg ach
ter in vergelijking met voor
gaande jaren. De afgelopen
Het Rijksmuseum in Amster
dam heeft in 2004 ruim 1 mil
joen bezoekers getrokken, ver
spreid over verschillende loca
ties. Dat is bijna 60 procent
meer dan geraamd. Het muse
um, dat gemiddeld 1,1 miljoen
bezoekers per jaar krijgt, sloot
in december 2003 het hoofdge
bouw voor een langdurige re
novatie. Ruim 810.000 mensen
bezochten De Meesterwerken,
een presentatie topstukken uit
de Gouden Eeuw in de Philips-
vleugel.
Het Van Gogh Museum, dat
ruim 1,3 miljoen mensen ont
ving, spreekt over een succes
vol jaar. Bijzonder was een stij
ging van het aantal Nederlan
ders: van circa 135.000 in 2003
(10 procent van het totaal) tot
ca. 220.000 (17 procent) in
2004. Het Anne Frank Huis
ontving 935.000 bezoekers,
ruim 2 procent meer dan in
het recordjaar 2003.
De gemeentemusea van Am-
hem, het Museum voor Mo
derne Kunst en Historisch Mu
seum Arnhem, trokken in to
taal 56.000 bezoekers, 7.000
meer dan in 2003. Het Princes-
sehof Leeuwarden telde 23.000
bezoekers, een opmerkelijk
aantal omdat het museum we
gens een verbouwing drie
maanden gesloten is geweest
en de vaste collectie groten
deels in depot was opgeslagen.
Museum Boijmans van Beu-
ningen in Rotterdam telde
180.422 bezoekers tegenover
165.000 in 2003.
Een mager jaar was het voor
het Gemeentemuseum Den
Haag (van 387.000 naar
346.560 bezoekers), een trend
breuk met de afgelopen jaren
toen steevast behoorlijke
groeipercentages werden ge
meld.
tien jaar trok het museum ge
middeld 120.000 bezoekers,
met in 2000 en 2003 uitschie
ters van 190.000 en 141.000.
„Toch zijn we redelijk tevre
den", zegt woordvoerster Selkit
Verberk. ,,De mindere cijfers
komen niet onverwacht. Voor
het eerst in jaren hadden we
geen najaarstentoonstelling.
En we hadden het afgelopen
jaar geen tentoonstelling van
internationale allure, zoals
Pharao's van de zon."
Stedelijk Museum De Lakenhal
leverde ook bezoekers in: naar
schatting 32.000 in 2004 tegen
gemiddeld tussen de 35.000 en
40.000. „Voor ons is dat een
grote meevaller", meldt direc
teur Jetteke Bolten. „We had
den verwacht niet boven de
25.000 uit te komen. Het afge
lopen halve jaar waren we
maar voor de helft open in ver
band met verschillende werk
zaamheden."
De Leidse musea trokken de
meeste bezoekers, 67.000, in
de maand oktober. Een rustige
maand, met iets meer dan
36.000 bezoekers was de
maand juli. Het jaarlijks terug
kerende museumweekend in
april zorgde eveneens voor een
extra toestroom bij de zes mu
sea: 16.482 bezoekers, veel
meer dan in 2003.
a Veel Nederlandse musea blik
ken tevreden terug op het afge
lopen jaar. De bezoekersaan
tallen bleven voor de meeste
gelijk of stegen zelfs in vergelij
king met 2003.
Het Bonnefantenmuseum in
Maastricht zegt terug te kijken
op een dynamisch 2004. On
danks alle verbouwingen ver-
Museumweek
end in Naturalis:
uitgeroepen tot
museum van het
jaar en verreweg
de meeste be
langstellenden in
het afgelopen
jaar.
Archieffoto: Dick
Hogewoning
welkomde het museum
107.000 bezoekers, vergelijk
baar met voorgaande jaren.
Het Groninger Museum trok
222.000 bezoekers, een aantal
'ruim boven verwachting', al
dus het museum. Een topjaar
beleefde ook de Kunsthal in
Rotterdam, die 260.000 bezoe
kers te verstouwen kreeg, een
stijging van bijna veertig pro
cent ten opzichte van 2003.
diepe ervaringen zijn. Iemand raakt je diep, maar je
weet niets van haar."
„Vrouwen als Alma, die bestaan echt hoor. Op de
vreemdste plaatsen ter wereld ontmoet je dat soort
mensen. Ze hebben een paar maanden een onbete
kenend baantje en als ze dan genoeg geld hebben
zwerven ze weer uit, naar een of ander curieus ei
land. Of Australië."
In 'Het verloren paradijs' heeft de criticus een kort
stondige ontmoeting in Perth, Australië, met een als
engel verklede vrouw, tijdens een festival. Jaren later
wordt deze Erik Zondag door haar gemasseerd in
een Oostenrijks kuuroord, waar hij probeert verlich
ting te vinden van een verzuurd leven. Het is een
schets die Nooteboom waarschijnlijk met veel ple
zier gemaakt heeft, want met de vaderlandse kritiek
heeft hij het niet zo op. Vooral niet sinds deze het
boekenweekgeschenk van 1991 'Het volgende ver
haal' nogal zuinig ontving. Later zou het in het bui
tenland als een internationaal meesterwerk worden
bestempeld. Nooteboom kreeg er zelfs een grote Eu
ropese literatuurprijs voor.
Engelen en aboriginals. Dat komt als onderwerp
dicht in de burnt van de new age. Nooteboom: „New
age is voor mij absoluut niets, maar ik moet wel zeg
gen dat je niet in Australië geweest kunt zijn zonder
aangedaan te zijn door de cultuur van de aborigi
nals. Die is echt heel bijzonder. Als er nu iets een
verloren paradijs is, dan dat wel. En natuurlijk niet
in de zin van een mooi huis met een verwarming.
Dat is duidelijk. Maar die aboriginal samenlevingen
waren wel heel democratische maatschappijen, om
het eens politiek te benaderen. Bovendien hebben
die mensen 40.000 jaar geleefd zonder het schrift. Ze
hebben geen uitvindingen van enige betekenis ge
daan, maar ondertussen wel geleefd in grote harmo
nie met hun omgeving en de natuur. Ze kunnen aan
een zandkorrel zien of er water onder zit. En dan ko
men wij, westerlingen, even, en gaat alles kapot.
Nee, een prettig gezicht is het niet, te zien hoe die
oorspronkelijke bewoners nu door de steden rond
dwalen, verloren tussen alles."
„Wat mij aantrekt is het oneindige landschap van de
aboriginals. Een landschap dat altijd zo is geweest
en voor een deel uit taal bestaat. Hun kosmogonie is
ronduit schitterend. Lees de beroemde 'Songlines'
van Bruce Chatwin. Het zijn eigenlijk allemaal ge
zongen en gesproken landkaarten waar je door reist.
Het idee ook dat ze kunst maken die ogenblikkelijk
vernietigbaar is. Zandschilderijen, prachtig beschil
derde holle buizen die in een graf verdwijnen. Dat
staat zo ver van ons af, en is toch zo aantrekkelijk.
Deze mensen hebben tienduizenden jaren in een
eeuwige herhaling van zichzelf geleefd, zonder enige
vooruitgang, zo fascinerend. Maar het is een wereld
die verloren gaat."
Is het verloren paradijs nu niet juist een uitvinding
van ons?
„Ach", zegt hij, „uiteindelijk berust alles op een mis
verstand. We zijn dan misschien het paradijs uitge
schopt omdat we van de boom van kennis van goed
en kwaad gegeten hebben, maar God had het ook zo
kunnen regelen dat dat niet gebeurde. Theologen
zeggen dan: ja maar de menselijke vrijheid. Nou, als
God werkelijk almachtig was geweest, had hij na
tuurlijk de ellende kunnen voorzien die die vrijheid
zou opleveren.
„Maar ik geloof dat het idee dat er vroeger iets ge
weest is dat veel mooier is dan het nu, van alle tijden
is. Nu denken we er niet meer zo over na, maar het
patroon zet zich voort in ons gewone leven. Oude
mensen menen ook altijd dat het vroeger beter was.
Zelf betrap ik me er ook wel eens op. Het komt door
de fysieke omstandigheden. Vroeger had je geen
pijn, geen stijfheid en ongemakken; als je oud bent
wel. Dat is heel praktisch gedacht, maar zo werkt
het. Dat andere verloren paradijs is een metafoor ge
worden voor die verloren jeugd. De mythe zit diep,
vandaar dat alle religies ook een herstel van het Pa
radijs beloven."
„Over het bouwen van een paradijs op aarde zullen
we het maar niet hebben. Dat is altijd op een ramp
uitgelopen. Bovendien hoefje niet langer dan tien
minuten na te denken om te begrijpen dOTnet met
sterfelijke mensen toch niets wordt. Je kunt in soci
aal-economisch opzicht wel een paradijs scheppen,
je blijft toch zitten met onvolkomen mensen die ziek
worden, pijn lijden en dood gaan. Dat wordt dus
echt niets. Maar nogmaals, wij zijn opgehouden over
dit soort zaken na te denken. De ontkerkelijking is
enorm, en wat er rest aan metafysische bespiegeling,
is ook al niet veel."
„De paar gelovige mensen die er dan nog zijn, weten
vermoedelijk ook niet wat ze zich bij de Hemel moe
ten voorstellen. Misschien is het daar wel een beetje
saai. Ze zien de mystieke dimensie ervan niet. Daar
om heb ik geprobeerd over engelen te schrijven op
een nuchtere, wereldse manier, door de ogen van
onze criticus, maar toch de ontroerende ervaring in
tact te laten. Het gevoel dat er gevleugelde wezens
zijn die tussen ons hierbeneden en daarboven, what
ever there is, als intermediair optreden, zit diep."
Nooteboom vertelt hoe hij ooit in Perth, net als de
criticus uit de roman, een parcours liep waar plotse
linge ontmoetingen met 'engelen' waren geënsce
neerd. Daar zag hij de vrouwelijke engel liggen, op
de vloer van een kantoorpand, met afgewend gelaat.
„Een beeld dat me nooit heeft losgelaten."
r Jan-Hendrik Bakker
iterdam - Als je het iemand zou moeten vragen
Cees Nooteboom, wereldreiziger, cultuurkenner
chrijver van talloze reisverhalen. Groeit de wereld
r elkaar toe? Komen we nader tot elkaar? Hoelang
Irt de ellende nog?
hand die dat denkt", antwoordt de schrijver vrij-
onmiddelüjk alsof het om een dagelijkse gedach-
aat, „weet niet waar hij het over heeft. Die moet
[eens goed kijken naar zo'ri video uit Irak waarop
land onthoofd wordt. Die video betekent dat je
een paar uur vliegen van hier een wereld binnen-
waar onthoofding tot de dagelijkse werkelijk-
behoort. De mindset van mensen is compleet
rs. De hardware mag dan dezelfde zijn, er
aien hele verschillende programma's op. En dat
jt niet alleen daér. Ook de boeddhistische wereld
fiders dan de onze. Kijk ik alleen al naar mijn ei-
dorp. Dat ligt in een deel van Spanje waar Cata-
as wordt gesproken. Vroeger ging veel in het
lans en je zou denken dat onder invloed van de
ianse televisie mensen ook steeds meer Spaans
n spreken. Maar wat komt er nu op? Juist, het Ca-
ans. Op het eiland waar mijn dorp ligt was het
atselijke krantje vroeger in het Spaans, nu staan
il hele stukken in het lokale Catalaanse dialect,
it door de globalisering is er een jacht op het eige-
intstaan. Nee, het gaat nog heel lang duren voor
de wereld naar elkaar groeit en we elkaar begrij-
f. Als dat ooit gebeurt."
's Nooteboom (1933) won de P.C. Hooftprijs
(4. Vorig jaar begon zijn Duitse uitgever boven
ra met de publicatie van zijn verzameld werk.
kr dat werk is nog volop in ontwikkeling. Noote-
im is globetrotter én verkenner van de menselijke
j. Zijn laatste roman, met op het omslag de engel
1 Botticelli, gaat over kunstgeschiedenis, de abori-
als, engelen en een literaire criticus die in zijn
llifecrisis verkeert; en ook nog een keer over het
lellen zelf. Toch is de roman niet buitensporig
De schrijver gaat alles in geserreerde vorm te lijf.
fs het thema 'Het verloren paradijs', zoals ook de
l luidt, waar toch heel wat over te zeggen zou zijn
feest, verleidt hem niet breed uit te weiden,
roman vertelt het verhaal van twee Braziliaanse
uwen, Alma en Almut, die kunstgeschiedenis ge
deerd hebben en nu rondreizen door Australië,
zoek naar de geest van de aboriginalcultuur,
fcr hun studie zijn ze goed op de hoogte van de
pie engelen in de (kunst) geschiedenis gespeeld
Cees Noote
boom: „Over
het bouwen van
een paradijs op
aarde zullen we
het maar niet
hebben. Dat is
altijd op een
ramp uitgelo
pen."
Foto: Ton
Kastermans
hebben. Miltons klassieker 'Paradise lost' klinkt dan
ook door de hele roman. Op de tweede helft van het
boek maken we kennis met een wat chagrijnige,
zichzelf in de weg zittende literair criticus die verlos
sing zoekt uit zijn onbevredigende bestaan. Op ver
rassende wijze komen de levens van de criticus en
het Braziliaans meisje Alma kortstondig bij elkaar.
Voor een moment slechts, maar het is een metafy
sisch moment. Je zou bijna denken dat er meer tus
sen hemel en aarde is.
Nooteboom: „Dat zulk soort types elkaar ontmoeten
is niet uitgesloten. Mijn grondidee voor deze roman
was eigenlijk helemaal niet het thema van de enge
len of de aboriginals. Ik wilde een ontmoeting arran
geren tussen een man en een vrouw waarbij je als le
zer al heel veel over die vrouw weet. Maar over de
man, onze criticus, eigenlijk helemaal niets. Toch
kunnen dergelijke ontmoetingen hele wezenlijke en
