Gezocht: een hofdichter met gezag
KUNST CULTUUR
Met beelden kun je meer zeggen dan met muziek'
The Gathering gaat op
'Musical History Tour'
Rijke leeglopers die elkaar het
merg uit de botten treiteren
Dansend 2005 binnen
Opnames 'Leef!' afgerond
reekuur natuur
Naturalis
en - Particulieren die fos-
jn, botten, stenen of schei-
hebben gevonden en daar
heer over zouden willen
in, kunnen 5 januari terecht
kturalis. Deskundigen van
latuur Informatie Centrum
j) beantwoorden dan alle
en over deze voorwerpen
13.30 tot 16.30 uur. De toe-
rvoor het spreekuur is gra-
jiaar museumbezoek is niet
grepen.
guwjaarsconcert
n Crescendo
;com - Muziekvereniging
icendo uit Hillegom geeft 9
;ari een nieuwjaarsconcert,
loet dat in Hotel restaurant
a, Hoofdstraat 55 in Hille-
Op het programma staan
br meer "The Godfather Sa-
fan Rota en Coppola en
jvan Bach, 'Eine kleine
htmusik' van Mozart en
iemian Rhapsody' van
jen. Het concert begint om
0 uur. De zaal gaat een half
eerder open.
itallatie van
it Franzen
en - Galerie Sidac-Studio
ide Hogewoerd opent 9 ja-
ri de installatie 'Getekend
Franzen'. Uitgangspunt
r dit project was het boek
jntia', een handboek voor
kunst en gods-
Piet Franzen, ook mede-
naar van Sidac-Studio, be
kt de bladzijden uit dit boek
tekeningen, schilderingen,
ipels en collages. De expo-
wordt om 16.00 geopend
galerie aan de Hogewoerd
iidac-Studio is geopend op
zaterdag en zondag van
0 tot 17.00 uur. De expositie
'zien tot en met 30 januari.
maandag 3 januari 2005
Verkiezing van de Dichter des Vaderlands
door Nico de Boer
alkmaar - Wie wordt de nieuwe
Dichter des Vaderlands? Die
vraag wordt beantwoord op 26
januari aan de vooravond van de
Nationale Gedichtendag. Tot en
met gisteren kon iedereen nog
zijn stem uitbrengen op zijn of
haar favoriete dichter, van wie
de komende vier jaar verwacht
wordt dat hij of zij nationale ge
beurtenissen met een gelegen
heidsgedicht opsiert.
Gerrit Komrij, de eerste Dichter
des Vaderlands, maakte begin
dit jaar, nota bene tijdens de
opening van de Nationale Ge
dichtendag 2004, tot ieders ver
rassing zijn 'aftreden' bekend.
Na drie jaar in functie te zijn
geweest - hij was voor vier jaar
benoemd - zei hij met trillende
stem die grote emotie verried:
„Ik ben het zat. Ik heb er
schoon genoeg van..'
Tijdens een interview een paar
uur eerder leek er nog geen
vuiltje aan de lucht. Onder vier
ogen sprak hij bevlogen over
zijn juist verschenen, grondig
herziene en veelgeprezen
bloemlezing van de Nederland
se poëzie van de 19de en 20ste
eeuw. Met geen woord repte hij
over zijn voornemen om ermee
te kappen. Wel liet hij door
schemeren dat de kritiek op
zijn functioneren als Dichter
des Vaderlands hem soms
zwaar viel. Het hofdichterschap
had zijn reputatie immers meer
geschaad dan goedgedaan. Cri
tici smaalden over zijn mislukte
of halfgeslaagde gelegenheids
gedichten.
Het is daarom verbazend om te
zien hoeveel dichters zich de
laatste maanden actief hebben
gemengd in de strijd om de va
cante functie van Dichter des
Vaderlands. Sterker nog, Komrij
had zijn lier nog niet aan de
wilgen gehangen of zijn opvol
gers stonden al te popelen van
ongeduld om zijn plaats in te
nemen. Simon Vinkenoog
wierp zich op als ad interim.
Ook dichter en criticus Ilja Leo
nard Pfeijffer uit Leiden, de
schrik van dichtend Nederland,
sprong in het gat. Aanvankelijk
roerden de heren zich volop,
zoals na de dood van de oude
vorstin Juliana. Des te verba
zingwekkender was het dat de
gebeurtenissen die ons land re
centelijk in rouw dompelden en
verwarring stichtten, passeer
den zonder dat een van de zelf
benoemde plaatsvervangers de
ze publiekelijk aangrepen voor
het schrijven van een passend
gedicht.
Enkelen vallen bij voorbaat af.
Rutger Kopland zag er vier jaar
geleden vanwege zijn broze ge
zondheid al vanaf. Volksschrij
ver Gerard Reve is eveneens te
ziek. Anderen prijzen zichzelf
aan, zoals Simon Vinkenoog.
Deze 'eeuwige positivo' moge
dan zo zijn verdiensten hebben,
als dichter ontbeert hij het na
tuurlijk gezag waarover een
Komrij of Kopland beschikken.
Jean Pierre Rawie bezit wel de
gewenste statuur. Zijn poëzie is
populair. Hij schrijft bij voor
keur klassieke sonnetten, waar
in grote woorden en effectbejag
niet worden geschuwd. Maar
bij Rawie speelt iets anders
mee. Hij is met zijn gedistin
geerde, dandy-achtige verschij
ning en onafscheidelijke wan
delstok welhaast de vleesge
worden karikatuur van de dich
ter.
Een verrassende kandidaat is
Joost Zwagerman. Sinds hij
stadsdichter van Alkmaar is,
heeft hij de smaak te pakken.
Maar of hij de aangewezen fi
guur is? Zwagerman is toch
vooral een begenadigd roman
cier en misschien nog begaaf
der essayist en polemist. Geno
mineerd zijn ook betrekkelijk
'jonge' dichters als Hagar Pee-
ters, Menno Wigman en Ram
sey Nasr, die een belofte voor
de toekomst inhouden. Een an-
Gerrit Komrij, de eerste Dichter des Vaderlands, maakte begin dit jaar, nota bene tijdens de opening van
de Nationale Gedichtendag 2004, tot ieders verrassing zijn 'aftreden' bekend. Hij zei het 'zat' te zijn.
Foto: ANP
dere opvallende genomineerde
is Elly de Waard. Een dichteres
die nogal uiteenlopende reac
ties oproept. Haar onstuimige
lyriek wordt bejubeld of veraf
schuwd.
Maar aanspraak op de titel
maakt toch vooral de wat oude
re garde. De 89-jarige Leo Vro-
man bijvoorbeeld, die al zijn
halve leven in de Verenigde Sta
ten zit. Dat is een handicap,
hoewel de eerlijkheid gebiedt te
zeggen dat Komrij, hoe vaak hij
ook in ons land verblijft, al ge
ruime tijd in Portugal woont.
Ook Remco Campert zou als
Dichter des Vaderlands geen
slecht figuur slaan. Hij begon
als een verlegen jongeling die
de schoonheid van een berk be
zong - in het omstreden gedicht
'Niet te geloven', met de ge
ruchtmakende regel 'alles zoop
en naaide'. Hij is nu een dichter
met groot gezag. Een voortref
felijke keuze zou ook Gerrit
Kouwenaar zijn, al gaf hij vorig
jaar te kennen dat de mooie
bundel 'Totaal witte kamer' wel
eens zijn laatste zou kunnen
zijn.
Ten onrechte vaak veronacht
zaamd is Bemlef, die in alle rust
doorwerkt aan een indrukwek
kend oeuvre van proza en poë
zie. Maar misschien is het na
een man nu tijd voor een
vrouw. Voor Jucüth Herzberg
bijvoorbeeld, die een grote staat
van dienst heeft en bij een
breed publiek geliefd is. Uit
haar jongste bundel 'Soms
vaak' is 'Uit kranten' afkomstig,
een proeve van haar dicht
kunst: „De derde prijs, in Span
je, voor een gedicht,/ dat was
een roos van brons. De tweede
prijs/ een roos van zilver. Het
vers dat men/ het allermooiste
vond, dat won een werkelijke
roos./ Een roos die helemaal uit
roos bestond.// Nu zie ik in de
krant: de gouden tijden/ zijn
voorbij. Komen dan eindelijk/
de echte?"
idertheater
Alkeburcht
en - Meedoen, daar draait
)m bij 'De Band Krijgt Kin-
in' Klappen, stampen uit
borst meezingen en geba-
nadoen. Deze vijfkoppige
d speelt 16 januari in het
lertheater Speelparasol, in
dkeburcht, het programma
1 ik al gezegd dat je kon
1 zitten?'. De voorstelling
nt om 14.30 uur. De Alke-
ht is gevestigd aan de
19 in Roelofarends-
tie Shaw
rerleden
angeles - De Amerikaanse
[eileider en klarinettist Artie
kvis naar nu eerst bekend is
(orden, afgelopen donder-
op 94-jarige leeftijd overle-
L Dat heeft zijn manager
I Curtis bekendgemaakt,
jw groeide op in Connecti
on begon op jonge leeftijd
pfoon te spelen. Hij stapte
16-jarige leeftijd over op kla-
st'. In zijn carrière vormde hij
jeveer tien orkesten, waar-
ihij de meeste na enkele
paden weer ontbond.
lüz Steps' bij
zieclub Lisse
e - Het combo 'Jazz Steps'
zorgt 9 januari het nieuws-
[sconcert van de Jazzclub
>e. De band is bekend van-
£e zijn eigen stijl. Jazz Steps,
jmaiin stream swinging jazz
het repertoire heeft staan,
jelt vanaf 16.00 uur in De Ge-
de Mand, Haven 4.
leiden - Bomvol was het niet in Groenoordplaza, wel ge
zellig druk bij 'Dance into 2005', het evenement van
Electronic Entertainment. Zo'n duizend danslustigen
vierden Oud Nieuw zoals het hoort: zonder ook maar
één wanklank. De organisatie stond ook kortstondig stil
bij het overlijden van een van de artiesten, Paul Diehl,
die samen met All Hands On Deck zou optreden. De
deejay kwam afgelopen week om bij een verkeersonge
val in Leiderdorp. Electronic Entertainment wil binnen
kort een speciale herdenking voor hem houden.
Foto: Mark Lamers
theater recensie
Joke Dieben-Frerichs
Voorstelling: 'Nieuwbouw' door Levend
Wild. Regie: Maarten Lok. Gezien:
Toneelschuur Haarlem. Te zien: 2/2 en
3/2 2005, LAKtheater Leiden.
Jacqueline heeft niet gewoon
een bontjas, maar is de trotse
bezitter van een cirkelvormige
koningsmantel, opgebouwd uit
wel tien beestenvelletjes. Ze is
in zeer goede doen, en zij en
haar man Wim willen dat weten
ook. Geen vuile vingers op hun
zuiver wollen wandbekleding
svp: de luxe waarmee zij zich
omringen heeft heel veel geld
gekost. Maar weten wij allen
niet allang dat rijk zijn niet ge
lukkig maakt?
Dominante Jacqueline is er het
schoolvoorbeeld van. Hyste
risch vloekend komt ze haar ge
stileerde huiskamer binnen,
trapt haar frustraties van zich af
en gooit Wim haar wensenpak
ket voor de voeten. Een impul
sief en dynamisch bestaan wil
ze, 'op de rand van het aan
vaardbare'. Met een vent die
niet op zaterdag de auto wast,
maar haar 'wild en ongeremd'
de kleren van het lijf rukt.
'Groots en meeslepend' wil de
ze vlinder leven, en Wim moet
daar voor zorgen. Samen met
Pieter en Anja van hiernaast.
Want Wim en de buren zijn wat
deze schizofrene godin van de
jacht betreft vooral op de we
reld gezet om in al haar grillen
te voorzien.
Het is een tragi-komische ze
denschets van het postmoder
ne yuppenbestaan dat theater
groep Levend Wild ons met
'Nieuwbouw' voorschotelt. Vier
rijke leeglopers treiteren elkaar
het merg uit de botten, maai'
kunnen zich kennelijk ook geen
leven zonder elkaar voorstellen.
Hoe het afloopt wordt in het
midden gelaten - al lijken de
buren niet meer van zins ooit
het huis te verlaten waarin ze
zo werden gekoeioneerd.
'Nieuwbouw' is een vermakelij
ke productie, vooral dankzij het
meesterlijke spel van René
Geerlings als de in het rfrtd ge
commandeerde echtgeiwot
Wim - een zenuwenlijder die
als het zo uitkomt ook gemeen
om zich heen blijkt te kunnen
slaan. Judith Lodewijks heeft als
Jacqueline de juiste toon nog
niet gevonden: ze is niet echt
van ijs, maar krijgt ook de la
chers maar moeilijk op haar
hand. Zelfs niet als ze zich
moeizaam door Wim laat be
stijgen, bovenop de open
haard.
Pieter (Ton Heijligers) en Anja
(Lies van de Wel) van hiernaast
blijven wat meer op de achter
grond. Zij lijken niet meer dan
pionnen in deze smakelijke Vi-
nex-locatiecrisis, die tijdens de
komende tournee zijn ultieme
vorm nog wel zal vinden.
Groningen - Metalband The
Gathering heeft samen met de
Groningse docent geschiedenis
Wim Kratsborn een cd gemaakt
over de geschiedenis van de
mensheid. Op The Musical His
tory Tour, die begin deze
maand verschijnt, zijn verschil
lende perioden uit de geschie
denis muzikaal verbeeld. „In ie
der nummer hebben we gepro
beerd de sfeer van een bepaal
de periode weer te geven", al
dus Kratsborn.
Het project vloeit voort uit een
cd-rom die Kratsborn maakte
voor zijn boek Onvoltooid Ver
leden, een lesmethode voor pa
bo-studenten. Via e-mail kwam
hij in contact met The Gathe
ring. „Ik heb ze een keer op
Pinkpop gezien en vond ze voor
dit doel erg geschikt. Dat heeft
met sfeer te maken. Radiohead
zou ook heel goed passen. Ik
heb ook nog gedacht aan Blof
en De Kast, maar dat past toch
minder goed."
Amsterdam - Willem van de
Sanae Bakhuyzen heeft de op
names van zijn nieuwe film
'Leef!' afgerond. De regisseur
heeft de hele film zelf gedraaid.
In augustus werd Jean van de
Velde aangetrokken als co-re-
gisseur toen bij de 47-jarige Van
de Sande kanker werd gecon
stateerd. De ziekte zat hem ech
ter nauwelijks in de weg tijdens
het filmen.
„Ik voel me in topvorm", vat
Van de Sande Bakhuyzen de
draaiperiode samen. „Het ging
erg goed: alles wat we van tevo
ren hadden uitgedacht, is ge
lukt." Of dit ook tot een goed
eindproduct leidt, blijkt pas tij
dens de montage. „Maar ik heb
na het draaien zelden zo'n goed
gevoel gehad over een project.
Dit kan een geweldige film wor
den."
'Leef!' is de derde speelfilm van
Van de Sande en scenariste Ma
ria Goos. Eerder maakte het
duo de veelbekroonde produc
ties 'Cloaca' en 'Familie'. 'Leef!'
vertelt over de 40-jarige verlos
kundige Anna Jongkind, die
schrijfster wil worden. Ze komt
er echter achter dat je om te
schrijven je leven op orde moet
hebben, wat zij totaal niet heeft.
De hoofdrollen worden vertolkt
door Monic Hendrickx en Peter
Blok.
De komende maanden gaat
Van de Sande werken aan de
montage van de film en wil hij
veel tijd doorbrengen met zijn
dierbaren. Ondertussen bereidt
hij 'Ik omhels je met duizend
armen' voor, de derde verfil
ming van een boek van Ronald
Giphart. De opnames daarvan
moeten in mei of juni van start
gaan.
'Leef!' gaat in september in pre
mière op het Nederlands Film
Festival in Utrecht.
E=
Peter Gabriel poetst oude videoclips op
jr Hariy de Jong
i haac; - Zanger Peter Gabriel wordt een
jje oudier, uitputtende wereldtournees
iven voor hem niet meer zo nodig. De En-
>man i s niet van plan de eerstkomende
in weer op pad te gaan met zijn muziek,
ar de man die geschiedenis schreef als
ichter van de legendarische symforock-
id Genesis is geenszins van plan op zijn
weren te gaan rusten.
werkt aan een nieuw album, maar daar-
ist mag hij graag over zijn schouder te-
[kijken op zijn leven en in dat kader past
zojuist onder de titel Play uitgekomen
Het schijfje bevat 23 clips van num-
frs die Gabriel opnam sinds hij eind ja-
t zeventig Genesis vaarwel zei en voor
uzelf een wereldnaam opbouwde met
als 'Sledgehammer', 'Don't Give Up' en
0'.
hen met Daniel Lanois heeft Gabriel de
jtste maanden flink gesleuteld aan al dat
teriaal uit de oude doos en het tweetal is
h geslaagd om vooral het geluid behoor-
I op te krikken. „De techniek gaat steeds
pruit en het zou zonde zijn om de ver-
irvenheden van het dolby surround sys-
p niet toe te passen", vindt Gabriel. „Ik
b het materiaal met liefde en aandacht
opgepoetst, want zonder die twee zaken
heb je misschien een technisch perfect,
maar wel een steriel product."
Gabriel kijkt met gemengde gevoelens te
rug op de clips die hij de afgelopen decen
nia heeft gemaakt. „Van sommige krijg ik
nog steeds een warm gevoel, maar er zijn
andere die ik nooit weer hoef te zien. Toch
heb ik altijd in mijn clips geloofd. Dat komt
misschien omdat ik een echte filmfreak
ben. Ik heb altijd op het standpunt gestaan
dat je met beelden een extra dimensie aan
muziek kunt geven. Als tiener was ik al he
lemaal in de ban van films. Ik had een bre
de smaak, want ik vond niet alleen het werk
van Fellini goed, maar keek ook graag naar
sciencefictionfilms. Nu ik ouder word,
word ik steeds kritischer. Maai' ik ben er
nog steeds van overtuigd dat je met beel
den meer kunt zeggen dan met muziek."
De eerste videoclip van Gabriel stamt uit
1977 en begeleidde het liedje 'Modern Lo
ve'. De regie was in handen van Peter Me-
dak. „Achteraf vind ik 'm niet erg goed,
maar vanuit historisch oogpunt heb ik die
clip toch maar als bonustrack aan de dvd
toegevoegd",' aldus Gabriel. De muzikant
is overigens altijd indirect bij het maken
van een clip betrokken geweest. „Ik denk
mee over het scenario, maar laat de techni
sche uitwerking graag aan anderen over. Ik
geniet er alleen al van om te werken met
hele creatieve mensen."
De clips van Gabriel zijn vaak surrealisti
sche verhaaltjes, waar getekende beelden
doorheen zijn geweven en waarin elemen
ten als water, aarde en levende vegetatie
een belangrijke rol spelen. „Als ik al mijn
clips nog eens op een rijtje zet, dan kom ik
wel heel vaak met hetzelfde verhaal aanzet
ten", geeft Gabriel toe. „Dat heb ik nooit zo
door gehad toen ik ermee bezig was, maar
het bevestigt eens te meer dat een artiest
eigenlijk maar één kunstje kan. Hij laat het
echter steeds weer op een andere manier
zien."
Gabriel beschouwt het nummer 'Biko' uit
1987 nog steeds als een keeipunt in zijn
carrière. Het liedje was destijds opgeno
men voor de film 'Cry Freedom' en in de
clip zijn dan ook beelden te zien uit die
tweedimensionale aanklacht tegen de
Apartheid in Zuid-Afrika. „Het was mijn
eerste politieke liedje en toen pas werd ik
me echt bewust van het feit dat ik met mijn
muziek meer zou kunnen doen dan een
publiek vermaken. Bono had me meege
sleept op een tour van Amnesty en dat was
een ongelooflijk goede leerschool voor mij.
Ik ontmoette allerlei activisten en mensen
die politiek onrecht was aangedaan. Ik be
sefte toen dat muziek voor mij nooit meer
hetzelfde zou zijn en dat ik mijn stem
moest laten horen op het gebied van men
senrechten. En vandaag de dag zet ik me
nog steeds in voor organisaties op dat ge
bied. Zo kan ik misschien een heel klein
beetje bijdragen aan een betere wereld."
Peter Gabriel: „Als ik al mijn clips nog eens op een rijtje zet, kom ik
wel heel vaak met hetzelfde verhaal aanzetten." Foto: GPD
