E
B
een moordprovi
y
J- I: i$fc<W-'H&yji
Wildwest tussen de heuvels door toeloop van Oost-Europese criminelen
mmm
s»L' 'WSi 'J
r
•I
ft
fe i
1 i
- - -• w.A- ,Mf' .-dj/- 'V
Een boer uit Nijswiller heeft een lijk in zijn maaiveld gevonden. Het lijk was gedeeltelijk gehuld in een plastic tas. Limburg wordt geteisterd door moord en doodslag en de politie kan het werk niet meer aan. Foto: ANP/Henri Haenen
Zuid-Limburg, dat is een glooiend heuvellandschap,
pittoreske vakwerkhuisjes en het goede,
bourgondische leven. Dit deel van de provincie laat
zich sinds de zomer van 2003 ook van een andere
kant zien. Moord en doodslag volgen elkaar in hoog
tempo op. „We gaan nog schrikken van de
brutaliteit van de Oost-Europeanen."
door jan Salden
Een stevig slot en een dobermann. Het zijn
onorthodoxe maatregelen die de eigena
res van een atelier aan de Hoofdstraat in
Landgraaf neemt om ongenode gasten buiten de
deur te houden. Ze moet wel, zegt ze.
Een jaar geleden stond opeens een stel Oost-Eu
ropeanen in haar winkel 'om te zien of er iets
halen viel'. Toen ze bij hun volgende bezoek op
een gesloten deur stuitten, barstten de mannen
in woede uit.
„Het was ontzettend intimiderend", zegt de
vrouw, die niet met haar naam in de krant wil.
„Ze stonden hier op de deur te beuken, minu
tenlang. Maakten me voor alles en nog wat uit.
Ik heb aangifte gedaan bij de politie. Die kon
niets voor me doen, zeiden ze."
Voortaan heeft ze een slot op de deur. Dat gaat
er pas af als de persoon aan de andere kant van
haar deur betrouwbaar genoeg wordt bevonden.
Haar klanten geven haar groot gelijk, zeker nadat
eind juli Isabelle Pongs, eigenares van de optiek
aan de overkant van de straat, werd vermoord.
„Ik heb haar nog aangeraden om ook een slot
aan te schaffen. Blijkbaar wilde ze dat niet."
Schaesberg verkeert nog altijd in rouw om de
dood van Pongs, een bekend en graag gezien ge
zicht binnen de Landgraafse wijk. Over de
moord, met veel raadsels omgeven, wordt volop
gespeculeerd. Pongs zou relatieproblemen heb
ben gehad; anderen hebben het over een uit de
hand gelopen overval.
Schaesberg is wel wat gewend als het om crimi-
Het idyllische plaatje van Zuid-Limburg komt niet langer overeen met
de werkelijkheid. Foto: GPD
naliteit gaat, maar met de moord op Pongs lijkt
het dieptepunt bereikt. Juist omdat de dader nog
altijd vrij rond loopt, zit de angst er onder de lo
kale ondernemers goed in. Mia Rijpkema, eige
nares van een cadeauwinkel even verderop aan
de Hoofdstraat, zegt vier maanden later de im
pact van de moord nog steeds te voelen.
Ze staat alleen in haar zaak en zeker nu het in de
avonduren snel donker wordt, lopen de rillingen
haar regelmatig over het lijf. „Ik kijk op bij ieder
een die de winkel binnenkomt. Ik ben bang dat
de moordenaar hier straks voor mijn neus staat.
De gemeente zegt niets te kunnen doen. Hang
twee camera's op, heb ik gezegd. Voor mijn part
hoeven ze niet eens te draaien. Volgens de bur
gemeester is dat te duur."
Overlast
Ook Rijpkema heeft leren leven met criminaliteit
en overlast. In de twintig jaar dat ze haar winkel
in Schaesberg heeft, maakte ze 21 inbraken mee.
Onlangs na de laatste inbraak is ze, zoals ze zelf
zegt, uit de verzekering gegooid. Bij een volgen
de kraak wordt de schade niet meer vergoed.
Rijpkema houdt haar hart vast. „Als het me nog
twee keer overkomt, kan ik de tent wel sluiten."
De eigenares van het atelier zegt geen angst te
kennen. Ze vertrouwt op haar eigen beveiligings
maatregelen.
Volgens haar is Limburg een rampgebied voor
ondernemers. „Voor criminelen is het hier ide
aal. Binnen een kwartier zit je in het buitenland.
Eén Europa, open grenzen: mooi hoor, maar van
mij mogen ze die grenzen morgen weer gaan be
waken."
Criminaliteit en misdaad. Het is niet het eerste
waar je aan denkt bij Limburg. Limburg is glooi
end heuvellandschap, pittoreske dorpjes met
vakwerkhuisjes en het goede, bourgondische le
ven. De provincie heeft zich de afgelopen twee
jaar ook van een andere kant laten kennen. Die
van crimineel broeinest, waar moord en dood
slag bijna wekelijkse kost zijn.
De zomer van 2003 staat voor de politie Lim
burg-Zuid zo'n beetje symbool als startpunt van
een gewelddadige campagne. In die extreem
warme zomermaanden is het moorden begon
nen, met soms drie, vier zaken binnen een
maand. Geruchtmakende zaken, zoals de moord
op het Sittardse echtpaar Zwakhalen, die op drie
Limburgse Hells Angels en het drama in Kerkra-
de, toen oud-marinier Paul S. het complete ge
zin Vromen uit de weg ruimde.
Sinds die zomer is het niet meer rustig gewor
den. Het recordaantal van 22 moorden in 2003 is
•dit jaar al na elf maanden overschreden. Dat valt
op, ook buiten Limburg, zegt korpschef Wim Ve-
lings van de politie Limburg-Zuid.
„Mijn collega's noemen me de moordcommis-
saris." Bovendien wordt ook Velings vaker dan
hem lief is in met die ene, onvermijdelijke vraag
geconfronteerd: wat is er toch bij jullie in Lim
burg aan de hand? „Eerlijk gezegd moet ik het
antwoord daarop altijd schuldig blijven", zegt
Velings. „Ik denk dat er gewoon sprake is van
een algehele verharding."
Hij kijkt uit naar de conclusies van de Tilburgse
criminologen Fijnaut en Spapens, die bezig zijn
met een onderzoek naar de misdaad in Limburg.
Hij wil er niet op vooruitlopen. Volgens de
korpschef werken zijn manschappen erg hard.
„Het probleem met moorden is dat je ze niet
kunt laten lopen. Je kunt niet zeggen: och, dat
lijk laten we even liggen. Je móet gewoon."
De werkdruk is gigantisch, zegt Velings. Sommi
ge rechercheurs hebben ^jnds tijden geen va
Agenten van de ME posten bij de afzetting bij het clubgebouw van de Nomads Hells Angels in het Lim
burgse Oirsbeek, waar drie leden om het leven werden gebracht. Foto: ANP/Vincent Jannink
kantie meer gevierd. Het verlofstuwmeer
stroomt met een totaal van honderdduizend uur
over. Het gaat zelfs zo ver dat het korps een aan
tal keer assistentie heeft moeten vragen aan col
lega's uit Noord-Limburg, Noord-Brabant en
Zeeland.
Velings: „Ik heb onlangs laten uitrekenen hoe
veel agenten we bij de huidige hoeveelheid cri
minaliteit eigenlijk nodig hebben. Het bleken er
200 meer dan de 1800 die we nu hebben. Zelfs
met die 200 méér zouden we het razend druk
hebben."
De hausse aan kapitale delicten, zoals moord en
doodslag in politiejargon worden genoemd,
blijft niet zonder gevolgen. Zo moet er soms ge
kort worden op de duur van onderzoeken. „De
grenzen komen in zicht", zegt ook de Maas
trichtse hoofdofficier van justitie Jacques van
Eek.
„Een nog forsere stijging kunnen we eigenlijk
niet hebben. Je loopt het risico dat een onder
zoek op een laag pitje komt, doordat zich weer
nieuwe zaken aandienen. Misschien wel een te
laag pitje. Of dat nu al het geval is? Nou, als het
zo doorgaat moeten we harde afspraken gaan
maken. Dat betekent dat zaken soms op de
plank terecht zullen komen, en er pas weer af
komen zodra er nieuwe aanwijzingen zijn."
Volgens Van Eek heeft het grote aantal gevallen
van moord en doodslag ook consequenties voor
andere zaken.Aan de bovenkant knelt het niet,
het is meer wat daar net onder zit. Een paar
maanden geleden hebben we hier een bende
Oost-Europeanen opgerold die 300 woningin
braken op hun kerfstok hadden. Dat soort ge
beurtenissen hakt er in bij mensen. Het zijn dit
soort zaken waarmee je mogelijk in de gevaren
zone komt. Die moet je dus laten lopen."
Liefelijk
Ook Van Eek meent dat het tijd is om af te reke
nen met het niet altijd even reële imago van het
lieflijke Limburg. Eerder al noemde hij de pro
vincie een misdaadregio. Wat hij daarmee be
doelde? „Dit gebied is roerig, het is vrij crimineel
en het heeft een randstedelijk karakter. Ten on
rechte wordt er vaak gedacht: Limburg, dat zijn
aardige heuveltjes met een mooi varkwerkhuisje.
Ik zeg er dan altijd bij: achter de gevel van dat
vakwerkhuisje gaat wel een xtc-lab schuil. Lim
burg is verraderlijk aardig."
Volgens zowel Velings als Van Eek behoort Zuid-
Limburg onderhand tot de absolute top binnen
Nederland als het op criminaliteit en misdaad
aankomt. „In Limburg vindt tien procent van de
delicten plaats"m zegt korpschef Velings, „ter
wijl hier echt geen tien procent van de Neder
landers woont. Misschien dat Amsterdam en
Rotterdam ons nog voor blijven, maar vlak daar
na komen wij."
Gevraagd naar verklaringen, fronst de hoofdoffi
cier aanvankelijk de wenkbrauwen. „Dat is
moeilijk. In Zuid-Limburg wonen 650.000 men
sen. Als je buiten de stippellijntjes gaat en Aken
en Luik erbij betrekt heb je het over 1,3 miljoen
inwoners. Dat is een randstad. Onderzoek wijst
uit dat in steden altijd meer misdaad voorkomt."
Een tweede verklaring, denkt Van Eek, is de soci
ale ontreddering na de mijnsluitingen in de oos
telijke mijnstreek. „Je ziet in dat gebied een ho
gere werldoosheid. Ook dat gaat vaak gepaard
met criminaliteit."
Geweldsspiraal
Ook Arthur Vonken, rijzende ster binnen de
Limburgse advocatuur, breekt zich het hoofd
over de toenemende geweldsspiraal. Hij heeft
het aantal geweldszaken in zijn praktijk in Maas
tricht binnen een paar jaar tijd zien verdubbe
len. Vonken staat verdachten bij in een aantal
geruchtmakende zaken. Daaronder de koffer-
bakmoord op de 51-jarige Ger Douven uit Schin-
veld, de pantoffelmoord op de 77-jarige Arnold
Vink in diens woning in Brunssum en de moord
op drie leden van Hells Angelsclub de Nomads
uit Oirsbeek.
Volgens Vonken is er sprake van een ontwik
ling, die zo'n vier jaar geleden al is begonne
Een ontwikkeling waar Limburg volgens hei
niet het alleenrecht op heeft. „Misschien da
te maken heeft met een gebrek aan normbe
Dat mensen niet meer weten wat de ge\
zijn als ze iemand een klap verkopen."
„Vier jaar geleden had ik een zaak die voor i
een soort van keerpunt betekent. Een zaaki
Tilburg. Een groepje vrienden komt met aut
ech vast te staan in een smalle straat. Gevolj
ontstaat een file. De bestuurder van de auto
ter hen biedt aan mee te helpen duwen. Eén
die jongens verstaat iets heel anders, trekt z
pistool en schiet de man van twee meter rei
zijn hoofd."
Vonken wil er maar mee zeggen: het gaat va
om niets. Juist dat is zo beangstigend, vindt
Voer voor een psycholoog. Volgens de Maas
trichtse advocaat zijn de zaken met dodelijk
loop maar het topje van de ijsberg. Daarom
zit nog een bulk aan zaken, zonder dodelijk
loop.
Het zijn niet alleen geweldsdelicten die Lim
op misdaadvlak op de kaart zetten. Zo heeft
Zuid-Limburg als geen ander last van de na!
heid van het buitenland. Volgens Van Eek la
25 procent van de verdachten uit het buitel
Bovendien is het aantal internationale verzt
om rechtshulp sinds 2000 verdubbeld naar
44.000 per jaar. Van Eek: „Er is bijna geen z<
meer waar geen internationaal rechtshulpvi
zoek nodig is."
Afgelopen vrijdag opende het bovenregiona
chercheteam Zuid-Nederland in Bom eenv
vestiging. Het team moet de middelzware q
naliteit gaan bestrijden, waar de regiokorps!
niet aan toekomen. Volgens Kees van Doon
tactisch leider van het team, is Limburg geli
bij Oost-Europeanen.
„Je bent hier zo de grens over. Ladingdiefst
waarbij hele vrachtwagens met opleggers
den gestolen, vinden hier bijvoorbeeld veel
plaats." Rondtrekkende bendes duiken volj
Van Doom vaak het eerst in Zuid-Limburg
simpelweg omdat dat het zuidelijkste puntj
Nederland is.
„Laatst hebben we nog een bende Roemen
opgerold die vanuit België opereerden en v
antwoordelijk waren voor 1500 woninginbi
Sindsdien is het aantal inbraken in Zuid-Lii
burg met 40 procent gedaald."
Woonhuis
Zowel Velings als Van Eek maken zich zorg!
om de verharding, die met de komst van 0(
Europeanen in Limburg wordt geïmporteei
„Ze zoeken de grenzen op", zegt Van Eek. I
noemt homejacking, waarbij criminelen in
ken in een woning om aan de autosleutel tl
men, als voorbeeld.
„De privéwoning was voor criminelen altijl
gebied waar ze vanaf bleven. Ze pleegden e
overval op een bank of een winkel, maar ni
een woonhuis. Dat is voorbij. Mensen word
nu overvallen, vastgebonden of zelfs misha
deld."
Velings denkt dat de kans groot is dat door
komst van Oost-Europeanen sneller geweli
wordt gebruikt bij inbraken en overvallen,
vrees dat we van die brutaliteit nog gaan si
ken." Van Doom kan zich die vrees voorste
„Oost-Europeanen hebben een snoeiharde
mentaliteit. Ze zijn extreem gewelddadig, d
en er hun hand niet voor om om iemand et
schedelbasi^fractuur te slaan."
