Zou Zoestdyk dan blijven staan?
GESPREK VAN DE DAG
Baarn en Soest strijden al jaren om Soestdijk
Paleis heeft het allemaal al eens meegemaakt: van koninklijke residentie tot militaire legerplaats
Het mandement
ZATERDAG 11 december 20
DAGELIJKS LEVEN
Soestdijk, is het Baarn of is het Soest?
Baarn natuurlijk, zeggen de Baamaars. En
ze hebben gelijk, paleis Soestdijk ligt im
mers in de gemeente Baarn. Maar dat is
maai- officieel, zeggen de Soesters dan,
want eigenlijk hoort het bij Soest. Kijk maar
naar de naam, die zegt genoeg. Bovendien
ligt het paleis veel dichter bij Soest dan bij
Baarn. En ook dat is waar. Zo wordt er al ja
ren getwist, meestal op een vriendelijke,
plagerige toon. Er is echter een periode ge
weest dat de kinnesinne op hoog niveau
werd uitgevochten. De Baarnse burge
meester jonkheer Van Reenen riep zijn
Soester collega in 1937 bijvoorbeeld op om
de naam van NS-station Soestdijk te veran
deren. Soestdijk was immers Baarn, en een
gelijknamige station in Soest zou maar voor
verwarring zorgen. Van Reenens actie
werkte averechts: Soest liet de naam van
het station nog eens extra overschilderen
zodat het nog duidelijker leesbaar was, en
het station heet nog steeds zo. Van Reenen
was echter niet voor één gat te vangen. Hij
riep de ANWB op om de bebouwde kom-
borden met de tekst 'Soestdijk, gemeente
Soest' weg te halen op de Biltseweg en de
Vredehofstraat. De argumentatie was nog
steeds hetzelfde: Soestdijk is Baarn. De
ANWB luisterde braaf naar Baarn en haalde
de borden weg, uiteraard tot grote woede
van Soest. Toen de landelijke pers lucht
kreeg van de affaire keerde de ANWB
schrijlings op zijn schreden en plaatstf i
borden terug. Van Reenen beet dus op
nieuw in het stof. Uiteindelijk heeft de
natieke Baarnse burgemeester echter i
zijn zin gekregen. Tegenwoordig staan!
borden met alleen maar 'Soest', en op
plaatsnaambordjes aan weerszijden v<
het paleis staat keurig 'Soestdijk, gemc
Baarn'.
Bron: Paleis Soestdijk en zijn bewonen
door J.W. van Steendelaar.
Hooli. Jfc DAT kUI F M E Z-Ë-Nj
MENSELIJK
Het is goed voor de persoonlijkheidsontwikkeling van KINDEREN als ouders
met hen over de KERSTMAN praten. Dit blijkt uit Brits wetenschappelijk onder
zoek waarover is gepubliceerd in het Psychiatrie Bulletin. Volgens onderzoek
van kinderpsychiaters stimuleert het praten over de kerstman bij kinderen de
ontwikkeling van de notie van goed en kwaad. Het idee voor het onderzoek
kwam van dr. Lynda Breen van het Alder Hey kinderziekenhuis in Liverpool,
toen zij merkte dat zij betreurde dat haar eigen kinderen niet meer in de kerst
man geloven. Gelet op de Britse tradities is het onderzoek in het Verenigd Ko
ninkrijk gedaan naar de kerstman. Aangenomen mag worden dat praten over
Sinterklaas bij Nederlandse kinderen hetzelfde effect heeft. Foto: Reuters
Chirurgen in de Centraal-Chinese
provincie Hunan hebben een 12 cen
timeter lange WORM verwijderd uit
de HERSENEN van een 24-jarige
man. Volgens de krant China Daily
had de man een sparganum. Die pa
rasiet heeft hij waarschijnlijk binnen
gekregen door het eten van wilde
slangen of kikkers. Mensen met zo'n
worm in het hoofd lijden meestal aan
hoofdpijn en stuiptrekkingen voordat
ze in coma raken. Hoe deze patiënt
het nu maakt, meldt de krant niet.
Luisteraars van het Radio Veronica
ochtendprogramma 'RinkeldeKin-
kel' hebben het woord 'LIEFDE' ver
kozen tot het MOOISTE WOORD van
Nederland. Dit maakte Radio Vero
nica DJ Jeroen van Inkel samen met
de Nederlandse schrijver en dichter
Bart Chabot gisterochtend in zijn
programma bekend. Twee weken
lang kon worden gestemd op tien
genomineerde woorden. Het was
een nek aan nek race, waarin als
tweede het woord 'desalniettemin'
eindigde en 'saamhorigheid' op de
derde plek. Reactie van Van Inkel:
„Prachtig toch? Zo'n fluweel zacht
woord gekozen door de luisteraars
van de macho ochtendshow 'Rinkel-
deKinkel'. Hoezo ruwe bolsters,
blanke pit!" Bart Chabot: „Liefde?
3 x daags innemen!"
In NIEUW-ZEELAND is het sinds
gisteren VERBODEN TE ROKEN in
bars en restaurants. Eerder waren
Noorwegen en Ierland al overgegaan
tot de drastische maatregel. Terwijl
sommige horeca-ondernemers zich
hebben neergelegd bij het verbod,
doen anderen er van alles aan om
het aan nicotine verslaafde klanten
toch naar de zin te maken. Een
kroegbaas op het platteland heeft
een veewagen voor de deur gezet
waarin zijn stamgasten kunnen ro
ken. Enkele hotels in de steden heb
ben inderhaast gaten in muren en
daken geslagen om zo een 'binnen
plaats' te creëren, waar roken wel is
toegestaan.
Livingstone
Een mens is
onsterflijk totdat zijn
taak is volbracht
De Litouwse douane heeft een drie
kilometer lange PIJPLEIDING ont
dekt die bedoeld was voor de illega
le invoer van WODKA uit Wit-Rus-
land. Dat hebben lokale media gis
teren gemeld. Wodka is in Wit-Rus-
land aanmerkelijk goedkoper dan in
Litouwen, dat sinds afgelopen mei
lid is van de Europese Unie. Volgens
de autoriteiten betreft het dan ook
zeker niet de eerste poging om de
sterke drank op deze manier de
grens over te smokkelen.
Het DUURSTE MEUBELSTUK ter we
reld is GEVEILD voor 27,4 miljoen eu
ro. Het zogenoemde Badminton-kabi-
net is verkocht aan het Liechtenstein
Museum in Wenen, aldus veilinghuis
Christie's gisteren. Het stuk, een Itali
aanse kast uit de 18de eeuw, bracht
op een eerdere veiling in 1990 al meer
dan 12 miljoen euro op. Het geldt als
het duurste kunstwerk ter wereld, met
uitzondering van sommige schilderij
en. De derde hertog van Beaufort,
Henry Somerset, was 19 toen hij in
1726 een werkplaats in Florence op
dracht gaf een kabinet te vervaardigen.
Na vijf jaar was het meubelstuk klaar.
Het vier meter hoge kabinet is uitge
voerd in ebbenhout, verguldsel, brons
en pietra dura (panelen ingelegd met
marmer en halfedelstenen). De koop
werd gedaan in opdracht van prins
Hans-Adam II van Liechtenstein. Van
af het voorjaar van 2005 kan het meu
bel worden bewonderd. Foto: EPA
Wat gebeurt er met het paleis? Het
is de vraag die het hele land lijkt
bezig te houden sinds het overlij
den van prins Bernhard. Een ant
woord is voorlopig niet te geven.
Het is eigendom van de staat, en
daar moet het antwoord vandaan
komen. Een blik in het verleden
leert echter dat het paleis in de
grofweg drieëneenhalve eeuw dat
het bestaat al van alles is geweest:
jachtslot van stadhouder Willem III
bijvoorbeeld, en woning van men
sen als Hendrik de Zeevaarder en
Lodewijk Napoleon. Maar het be
leefde ook minder glansrijke perio
des. Duitse soldaten gebruikten het
als vakantieoord, en twee eeuwen
geleden werden er Franse troepen
gelegerd. Het was in die tijd dat
dichter Pieter Pypers verzuchtte:
'Troje! gij vergingt in vonken; Sion
is in bloed verdronken: Zou Zoest
dyk dan blijven staan?'
De geschiedenis van paleis Soest
dijk begint ergens halverwege de
17de eeuw. De Amsterdamse pa
triciër Comelis de Graeff koopt
een lap grond bij Baarn en sticht
rond 1650 de buitenplaats Soest
dijk. Hoe het buitenhuis eruit zag
is niet helemaal zeker, maar er
wordt van uitgegaan dat het om
het middelste deel gaat van het
hoofdgebouw van het huidige pa
leis: de voordeur met aan weers
zijden twee ramen en een verdie
ping erboven. Geen bijzonder ge
bouw eigenlijk, zo zag het gros
van de buitenhuizen eruit in die
tijd. Lang heeft de Amsterdammer
niet van zijn bezit kunnen genie
ten: hij overleed in 1664, en zijn
zoon Jacob verkocht het in 1674
aan stadhouder Willem III, die
onmiddellijk architect Maurits
Post aan het werk zette voor een 1
grondige verbouwing. Soestdijk
werd een jachtslot passend bij de
status van een stadhouder. Aan de
achterkant is een grote zaal toege
voegd en aan weerszijden is een
stukje aangebouwd. Muren en
plafonds worden beschilderd met
vooral jachttaferelen. Willem ver
loor zijn belangstelling toen zijn
nieuwe optrekje Het Loo werd op
geleverd. Toen hij het ook nog tot
koning van Engeland schopte,
verdween Soestdijk helemaal naar
de achtergrond.
Soestdijk werd na Willems dood
het onderwerp van een ordinaire
erfeniskwestie tussen de Friese
stadhouder Johan Willem Friso en
Frederik I, de koning van Pruisen.
De kwestie werd pas na het over
lijden van Friso in 1711 geregeld:
zijn weduwe Maria Louise betrok
het paleis samen met hun zoon
Willem IV. Ook zij begonnen met
verbouwen: ze lieten de stallen
vertimmeren tot woningen voor
de hofhouding. Na Willem IV
kwam logischerwijs Willem V. Zo
wel vader als zoon waren vaak op
Soestdijk, en huis en park werden
gestaag verfraaid en uitgebreid.
Willem V had echter meer ver
stand van kunst dan van politiek:
de binnenlandse onlusten namen
hand over hand toe;, iets dat uit
eindelijk zijn climax vond in de
Franse inval van 1795.
Soestdijk werd in deze Franse Tijd
geconfisqueerd door de staat en
de inboedel werd verkocht of ge
roofd. In het paleis werden Franse
soldaten gelegerd, totdat koning
Vijftig jaar geleden stuurden de Nederlandse bis
schoppen hun beruchte mandement de wereld in.
Een mandement is een herderlijk schrijnen. Voor
de jongeren onder u: in de brief van 1954, hij werd
op iedere preekstoel voorgelezen, werd het katho
lieken verboden lid te zijn van hetNW. Ook het
lezen van socialistische pers en het luisteren naar
de Vara werd zondig verklaard. Verstokte overtre
ders van deze regels kon de sacramenten onthou
den worden.
Het mandement zorgde voor enorme beroering in
de maatschappij. Vergeet niet dat er namens de
KVP katholieken in het kabinet zaten onder lei
ding van de socialist Willem Drees. De regering
viel nog net niet maar het NW verbrak de banden
met de christelijke vakbonden. Ook binnen fami
lies en oude vriendschappen zorgde de brief voor
een scheiding der geesten. Een onnozel voorbeeld:
als kind mocht ik van mijn moeder op zaterdag
avond naar de Vara Showboot luisteren. Ook na
het mandement. Maar toen ik een paar weken la
ter bij een oom logeerde, verbood hij dit amuse
ment: „Ik heb het niet op die socialen jongen, en
bovendien het mag niet van de bisschoppen". Kin
derverdriet. Er gebeurden ook intrieste dingen. Een
katholieke vriend van mijn ouders was in Nijme
gen gemeenteraadslid namens de PvdA Toen de
brief in de kerk werd voorgelezen gingen de blik
ken zijn richting uit. De man stond op, aarzelde
even en begon richting uitgang te lopen. Zijn
vrouw, vroom katholiek, kon weinig anders doen
dan haar man volgen. En zo liep een gezin van va
der, moeder en vier kinderen, nooit een zondags
mis overgeslagen, onder doodse stilte de kerk uit.
Gelukkig zou de brief al vrij snel als een blunder
van formaat gezien worden. Al duurde het tot 1965
voor de Kerk die blunder herriep. Toen pas ver
klaarden de bisschoppen in een nieuw schrijven
dat je weer met goed fatsoen naar de Vara mocht
luisteren.
Gisteren las ik een bundel met fragmenten uit het
werk van Karei van het Reve. In '65 vroeg hij zich
afin een badinerend stukje wat er moest gebeuren
met de katholieken die trouw naar de Vara waren
blijven luisteren en die tussen '54 en '65 gestorven
waren. Moesten zij worden herbegraven in gewijde
de Tweede Wereldoorlog ge
bruikten als rust- en vakantis e
oord voor Duitse soldaten er ;t
als onderkomen voor parach
tisten. Ook deed een deel vai e
het paleis even dienst als mu r
um. Juliana en Bernhard kee e
den na de oorlog weer terug
na de troonsbestijging van Ji j,
ana in 1948 werd Soestdijk h
paleis van Nederland. Buiten j
landse staatshoofden kwame
er over de vloer, kabinetten
werden er gepresenteerd en jd
jaar op 30 april vormde het d y
filé in de paleistuin het hoog
punt van de koninginnedag.
Eric Lorier
Toegankelijk
Paleis Soestdijk was ooit ge n
woon publiek toegankelijk t
was in de jaren rond 1930, h
het door koningin Wilhelm
en haar moeder koningin I f
ma als zomerverblijf werd j
bruikt. Op dagen dat de koi
gin zelf niet aanwezig was i
haar zomerresidentie, moe h
iedereen die dat wilde lang bi
men voor een wandeling d ei
het park of de bezichtiging
een aantal vertrekken. Hetid
was niet gratis. Voor een b< D
zoekje aan het paleis moes! li
kwartje worden betaald, eejdi
wandeling door het park kc >i
zelfs vijftig cent. Volgens ee r
beschrijving uit die tijd was t
bezoek aan het paleis zeker \t
moeite waard, 'want er zijn vi
menigte kunstwerken, behi
de prachtige meubelen en
schoone planten in de serri
Bron: Paleis Soestdijk en zij f
bewoners, door J.W. van
Steendelaar.
grond? Werd de excommunicatie postuum opge
heven? Daar kwam natuurlijk geen antwoord op
vanuit Rome.
Ik heb gelukkig ook een vrolijke herinnering aan
de dagen van het mandement. Een kennis van me
werkte zijn hele leven voor het ANP. Op die bewus
te zondag in 1954 had hij samen met een collega
weekenddienst. In de vroege ochtend, er was
niets te doen, ging die collega even naar de
kerk om de vroegmis mee te pikken. „Als de
pastoor iets nieuws te melden heeft in zijn
preek dan onthou je het wel hè", zei mijn
kennis. Nog geen vijfentwintig minuten
later kwam zijn collega de redactie op
gestormd. „Over nieuws gesproken", riep
hij. Even later ratelde op de hele wereld de
telex dank zij een wakkere kerkganger van
de persdienst.
Ik vind het vreemd te bedenken dat ik al die
bizarre ellende zelf heb mee gemaakt. Ik
ben pas tweeënzestig.
De achterkant van het paleis met op de voorgrond de enorme vijver. Archieffoto: Ton Kastermans
Lodewijk Napoleon de troepen er
in 1806 hoogst persoonlijk weer
uit knikkerde. Hij werkte aan een
landelijk netwerk van paleizen, en
Soestdijk paste mooi in dat plaat
je. Net als veel voorgangers begon
ook Lodewijk Napoleon met het
bestellen van architecten en
bouwvakkers. Het paleis werd
grondig verbouwd, maar de Ko
ning van Holland kreeg niet de
kans om van het resultaat te ge
nieten. Hij verdween in 1810 van
het toneel na een conflict met zijn
baas, Napoleon Bonaparte, die
een paar jaar later de Slag bij Wa
terloo om zijn oren kreeg en zelf
het veld moest ruimen.
Omdat kroonprins Willem II een
heldenrol had gespeeld bij het
verslaan van Napoleon, kreeg hij
in 1815 het leegstaande paleis ca
deau van de staat. Naar inmiddels
goed gebruik werd het paleis eerst
nog wel even drastisch verbouwd.
Bij deze gelegenheid kreeg Soest
dijk zijn huidige karakteristieke
uiterlijk, dus met de grote, gebo
gen vleugels en de witte pleister
laag. Na de oplevering in 1821 -de
klus had een miljoen gulden ge-
kost- betrokken prins Willem II en
prinses Anna Paulowna de ver
trekken op de eerste verdieping,
de hofhouding werd in de vleu
gels gehuisvest.
Na Willem en Anna Paulowna
kwam Hendrik de Zeevaarder, die
veel grond van het paleisterrein
verkocht ten behoeve van de aan
leg van de spoorlijn en de bouw
van de Baarnse villawijk met de
voorspelbare naam Prins Hen
drikpark. Na de dood van Hendrik
in 1879 kwam Soestdijk in handen
van achtereenvolgens koning Wil
lem III, koningin Emma en konin
gin Wilhelmina, die geregeld in
het paleis verbleven.
Koningin Juliana en prins Bern
hard betrokken het paleis in 1937,
na een flinke verbouwing. Er wer
den onder meer een bibliotheek
en een eetkamer achter een van
beide vleugels gebouwd. Het paar
moest een paar jaar later wijken
voor de Duitsers, die het paleis in
De koninklijke familie stond afgelopen zondag voor het laatst op het bordes van Soestdijk. Toen werd het li
chaam van de laatste bewoner prins Bernhard overgebracht naar Den Haag. Foto: GPD/Marc van der Kort
