'Van sommigen werd geen knoop teruggevonden
Overlast door fietser
op stoep Stationsweg
LEIDEN REGIO
HDC972
ZATERDAG 11 DECEMBER 2(
De mislukte Engelse bombardementen op Leiden van 10 en 11 december 1944
voerlijnen, opslagcentra en lan-
ceerplaatsen van het wapen
werden dan ook het doelwit
van de piloten. Maar daarbij
deden zich al snel problemen
voor.
Na geallieerde aanvallen op de
eerste fabriek in Peenemünde
werd de V2-productie in Duits
land verplaatst naar een zout
mijn in Mittelwerk, die onbe
reikbaar was voor bommenwer
pers. En speciaal voor het ver
voer en de lancering in Neder-
door Paul de Tombe
Het waren dagen van wanhoop
en onmacht en er werd nadien
collectief over gezwegen. Pas
een halve eeuw na dato was de
frustratie die Leiden overhield
aan de Engelse bombardemen
ten van zondag 10 en maandag
ii december 1944 zodanig ver
werkt dat de eerste herdenkings
bijeenkomst kon worden gehou
den. Ook nu nog wordt met ge
mengde gevoelens teruggeke
ken op de donkerste december
dagen van de Tweede Wereld
oorlog, waarop Britse piloten de
gevreesde V2 raketten van de
Duitsers wilden vernietigen. De
'Vergeltungswaffen' werden niet
geraakt, De Kooi en vooral het
Stationskwartier wel. Daar vielen
meer dan vijftig doden erv werd
bijna een hele buurt wegge
vaagd. „Allemaal voor niks", ver
zuchtten toenmalige bewoners
van de plek waar nu een par
keerterrein ligt.
Over de bombardementen
werd lang niet gepraat en nu
overlevenden er al meerdere
malen over hebben verteld, is
wel duidelijk waarom ze zo lang
hun mond hielden. De herinne
ring was voor velen vermoede
lijk te pijnlijk. Van enkele gezin
nen werd na de luchtaanvallen
niets teruggevonden en sommi
gen verloren zoveel familiele
den dat ze 'in een half uur grijs
werden'. Het kwam volgens
ooggetuigen, die tien jaar gele
den dan wel hun verhaal deden
in deze krant, mede door de
slechte organisatie bij de hulp
verlening. Die was 'waardeloos
geregeld' door de Luchtbe
schermingsdienst. „We hadden
veel meer mensen kunnen red
den als we erbij hadden gemo
gen. Maar bij die dienst zaten
mensen die er totaal geen ver
stand van hadden."
Ervaring hadden ze zeker niet,
want de eerste vier oorlogsjaren
was Leiden nagenoeg zonder
schade doorgekomen. Er was
een Engels toestel neergestort
op de Haverzaklaan en een
Duits toestel was op de binnen
plaats van het Elisabeth Zieken
huis aan de Hooigracht geval
len. Maar daar was het bij ge
bleven, tot die tiende en elfde
december van 1944.
Op die dagen besloten de En
gelsen luchtaanvallen uit te
voeren op 't Spoortje aan de
Herensingel en op het hoofd
station in Leiden. De Britten
wisten dat die plekken werden
gebruikt als overslagplaatsen
voor de V2 raketten, die Duits
land in september van dat jaar
in de strijd had geworpen tegen
Engeland. De eerste V2 die was
afgevuurd vanuit Wassenaar,
had al meteen een grote krater
geslagen in Londen en er zestig
huizen vernietigd.
Het bevestigde aldaar de indruk
dat Hitier en zijn trawanten met
de 'vliegende bom' een bijna
De Stationsweg, zoals die eruit zag voor de bombardementen. Foto's: archief Hennie Kwik
Het Leidse station, waar het meeste puin van de bombardementen al is weggehaald, Achter het station
de schoorsteen van de keuken en het verwarmingscomplex van het Academische Ziekenhuis.
onoverwinnelijk wapen hadden
geïntroduceerd. Door zijn snel
heid van ruim 5.000 km per uur
en de hoogte waarop hij vloog
was de raket eenvoudig niet te
onderscheppen. Niet door
jachtvliegtuigen en niet door af
weergeschut.
De verbeterde opvolger van de
VI zaaide dan ook dood en ver
derf in de Engelse hoofdstad.
Zeker toen er dagen volgden
dat er 14 exemplaren per dag
vanuit Nederland werden ge
lanceerd. Uiteindelijk vielen
daardoor 2.724 doden, dus was
het logisch dat de British Royal
Air Force de V2 wilde uitscha
kelen. Dat kon maar op één
manier: via vernietiging aan de
grond. Productiecentra, aan-
B en W. „Het plein loopt uit
naar de Stationsweg. Voor fiet
sers en bromfietsers die uit de
fietsenstalling komen èn rich
ting Steenstraat gaan is het ver
leidelijk om de route te kiezen
die tien meter korter is dan de
officiële route via fietspad en
Stationsweg. De sluiproute
gaat via het loopplein op de
Stationsweg."
Volgens de CDA'ers rijden er
vooral veel fietsers over het
voetgangersgedeelte als het
daar erg druk is, in de spits
uren. En dan letten mensen
waarschijnlijk ook minder goed
op: „Elke seconde telt immers
als je de trein of bus moet ha
len."
De eigenaar van Eigenzorg
heeft het volgens het CDA-duo
al twee jaar zwaar te verduren.
„Bij mooi weer vormt een dub
bele rij tafels zijn terras. Vlak
langs en soms dwars door de
dubbele rij heen rijden met ho
ge snelheid fietsers en brom
fietsers."
Hij wordt van het kastje naar
de muur gestuurd. Belde met
de gemeente over de hinder en
het gevaar op zijn stoep, werd
doorverwezen naar de wijk
agent, die hem weer terug
stuurde naar de gemeente. En
toen werd het stü. Totdat de
CDA-raadsleden het voor hem
opnamen: „De eigenaar betaalt
precario voor een terras in een
voetgangersgebied. Op deze
wijze ziet hij zijn terrasomzet
dalen", schrijven zij.
„Voor fietsers op de Stationsweg is het verleidelijk om de route te kiezen die tien meter korter is dan de
officiële route via fietspad en Stationsweg. De sluiproute gaat via het loopplein op de Stationsweg."
Foto: Dick Hogewonrng
Het CDA wil van het college
weten of de situatie bij burge
meester en wethouders bekend
is en of het college op korte ter
mijn wil uizoeken welke 'fysie
ke maatregelen' er kunnen
worden genomen om de veilig
heid op het Stationsplein en
het voetgangersgebied op de
Stationsweg te vergroten. En zij
laten zich bij voorbaat al niet
met een kluitje in het riet stu
ren. „Wij denken hierbij niet
aan extra handhaven. Hiervoor
is het probleem te ernstig en
bestaat het al te lang. De oplos
sing zoeken wij in een fysieke
maatregel door aanpassing van
het plein."
Eric-Jan Berendsen
ei
ia
Herdenkingsbijeenkomst tr,
in
Een monument voor de slachtoffers van de bombardere er
ten in Leiden is ook na 60 jaar nog altijd niet opgericht 1K
dens de eerste herdenkingsbijeenkomst in de Hartebrug lt
beloofde burgemeester Goekoop in 1994 dat op het Stati 0j.
plein een kunstwerk of een plaquette zou komen ter heri laj
nering aan het drama. „Is nooit gebeurd en zal ook nieti je
gebeuren", denkt Hennie Kwik, de Leidenaar met het gri Ur
ste oorlogsarchief. Leiden organiseert wel een tweede heit p
denkingsbijeenkomst ter nagedachtenis aan de slachtof ge|
morgen om 15.00 uur in de Hartebrugkerk. In de toespn le(
die hij daar houdt, komt burgemeester Lenferink terug c laj
toezegging van Goekoop.
Het CDA maakt zich zorgen
om de verkeersveiligheid van
voetgangers op de Stationsweg
en het Stationsplein. Vooral op
het smalle gedeelte tussen de
Bruine Boon en bioscoop
Luxor loopt het volgens de
christen-democraten af en toe
de spuigaten uit. Grote boos
doeners zijn twee gaten in de
hoge opstaande rand van na
tuursteen tussen de rijweg en
de stoep. Via die uitsparingen
scheuren fietsers en bromfiet
sers van en naar het station,
met alle ellende van dien. Zo
zijn er al eens twee klanten van
restaurant Eigenzorg daar voor
de deur aangereden door een
passerende bromfietser. Zij
moesten zich in het ziekenhuis
laten behandelen aan hun ver
wondingen. Het CDA heeft
over de verkeerssituatie vragen
gesteld aan burgemeester en
wethouders.
„Het plein met de openbare,
ondergrondse fietsenstalling
bij het station is alweer zo'n
twee jaar in gebruik", zo schrij
ven de raadsleden Linda Lie-
verse en Jan-Jaap de Haan aan
htm bommen afwerpen.
op 't Spoortje, maar op di
van de Alexanderstraat ei
Sophiastraat. Daar kwam
meer dan tien mensen 01
leven.
De ontsteltenis over de fa
missers was ook in Engel
groot. Daarom werd besli
de jonge kolonel Denys C
in te schakelen, die vanui
werpen al enige precisie-,
vallen succesvol had uitgi
voerd. Hij kreeg de opdra
volgende dag de opslagpl
bij het Leidse station te bi
barderen en deed dat die
maandag twee keer. En w
ging het twee keer ontzet)
mis.
Bij het eerste bombarden
met zestien Typhoons, n(
het middaguur, vielen de
bommen aan de stadsziji
AZL aan de andere kant 1
absoluut niet worden gei
vele tientallen meters vai
doelen. „Mijn moeder w
de gaarkeukensoep aan I
scheppen toen alle ruitei
ons huis vlogen door del
druk. De borden en scha
op tafel stonden werden
zogen en kwamen op hel
van de schuur terecht", t
nert zich Dith van Es van
die met haar ouders en a
broers en zusters op de 1
nenvestgracht woonde. I
bij het station was de hel
losgebarsten.
Op de Stationsweg en in
verzakbuurt lagen tal vai
wonden en doden onder
puin en net toen de hulp
ning op gang was gekom
het een drukte van belan
volgde tegen vieren de t\
aanval van de teruggekei
vliegers. „Het tweede bo
dement was nog erger d<1
eerste", noteerde een 001
ge. De (28) bommen kw;1
overal neer, in het Statio
kwartier, de Haverzakbu
de zijstraten van de Mor
en op de Rijn en Schieka1
„Van sommige gezinnen
niets teruggevonden, zei1
knoop van hun kleren" e1
de Morsweg dacht een 0
tuige een fietsende negei
zien. „Dichterbij gekomi
bleek dat de man zwart 1
de modder."
Na het dubbele bombari
heerste grote paniek in I j
Velen die in de buurt wo
van station en spoorlijn
ten uit angst voor nieuw
vallen. Ook de mannen
puin aan het ruimen wai
men de benen toen in di
van 12 december veertie
Mosquito's boven het ra
bied rondcirkelden, opn
op zoek naar de V2's. He
het te heiig was, anders 1
tot een derde bombarde 1,
gekomen.
Nu dat niet doorging koi
puin worden geruimd er
den de slachtoffers word
borgen. Zo'n 350 gezinn
totaal 1.200 personen, re
bij stadgenoten worden 1
gebracht en het dodenta
de bombardementen lie
46. De Duitsers lieten nie
het drama voor propagai u
doeleinden te gebruiken
spreidden via Het Vaderl
van 18 december het bei
dat Leiden 'eenige malei 2
Anglo Amerikaansche te e
bommenwerpers' was aztl
vallen. ti
Het aantal slachtoffers li
tot 54 omdat verschillen!
mensen aan hun verwon!r
bezweken of nooit werdf 1
vonden. En bij het verdiie.
het verlies van familieiet |e
kwam dan ook nog de fr
dat geen enkel militair dle'
geraakt. 'De bevolking w °c
zend over het lukraak go v
der bommen uit de vlieg fe
op de bevolking,' noteei
Leidenaar in zijn dagbot
V2 bleef in de lucht tot eft
maart 1945, toen de Dui ira
de nadering van de geall |jtj
troepen zelf de raketond jj{
en de springstof opbliezi
De gezamenlijke ontladi
de overlevenden volgde di
de eerste herdenkingsbi) de
komst. Waarom dat zo 1:
duurde? „De herinnerin
pijnlijk, maar je moet he !tj
zien in de geest van de ti
zegt de nabestaande van
slachtoffer. „Je liep in dit j,
wat minder te koop met aE
emoties." jp
land was een trailer ontworpen,
met een hefinstallatie waarmee
de raket in afvuurstand kon
worden gebracht. De V2 was
dus mobiel en vanaf elke plaats
te lanceren. Dat deden de Duit
sers bij voorkeur in drukbevolk
te gebieden (in en om Wasse
naar en in het Haagsche Bos),
omdat ze er op gokten dat
grootscheepse luchtaanvallen
daar zouden uitblijven.
De raketten werden 's nachts
per trein van Duitsland naar
Nederland gebracht, waar ze
een dag op een opslagplaats
bleven staan voor ze met een
trailer werden vervoerd naar
een lanceerplaats. Een van de
weinige mogelijkheden om de
V2 te vernietigen was dus op de
overslagplaatsen en daar had
Leiden er een paar van. Bij het
Spoortje, een stationnetje aan
de Herensingel, en (meerdere)
bij het hoofdstation. „Het lag
dus voor de hand dat te zijner
tijd deze los- en transportplaat
sen het doelwit van de gealli
eerde luchtmacht zouden wor
den", schreef de toenmalige
Leidse wethouder Verweij, die
een rampenplan liet ontwerpen
voor het geval er bombarde
menten zouden komen.
Die kwamen er ook en ze mis
lukten alle drie faliekant. De
zondagochtendaanval van 10
december op 't Spoortje werd
waargenomen door tal van
mensen die de ochtendmis be
zochten in de Josephkerk aan
de Herensingel. Buiten zagen
de kerkgangers vier Spitfires
Onder redactie van
Timoteus Waarsenburg en Eric-Jan Berendsen
TELEFOON O 71 - 53 56 424
Een aantal beschadigde huizen aan de Haverzaklaan en de toren van de daar gevestigde Leidse Duinwa
termaatschappij. Op de achtergrond is het oude stationsgebouw zichtbaar, met daarachter de schoor
steen van het ziekenhuiscomplex.
De Blauwe Steen, die al 700 jaar in de
Breestraat ligt, is het symbolische
middelpunt van de stad
