Badderen in Hongaars wonderwater
TOERISME
Kroatië kooit zijn onderwaterschatten
OAD trekt ten
strijde in USA
Vanaf volgend jaar werpt OAD
zich op Amerika, inclusief Ha
waii en Canada. En de Overijs
selse toeroperator pakt direct
fors uit. Er komt een lijvige gids
met een compleet aanbod. Van
geheel verzorgd tot fly drive,
luxehotels of campers, cruises
of autorondreizen, stedentrips
en natuurlijk de Disney-parken.
OAD wil binnen een jaar markt
leider op deze bestemming
worden.
Ambities genoeg bij dit familie
bedrijf dat aankondigde dat de
succesvolle en avontuurlijke
Afrika Jumbo Camper ook na
volging krijgt in landen als In
dia en Australië.
Afgelopen jaar trok OAD voor
het eerst met een luxe dagbus,
inclusief overnachting, naar Ita
lië. Ook dit bleek een succes,
waarop volgend jaar Kroatië
aan het pakket wordt toege
voegd. Al eerder had het bedrijf
laten weten volgend jaar met de
buspendel naar Spanje te stop
pen. Blijft de consument voor
het boeken van OAD-reizen
aangewezen op de reisbureaus,
trips met dochterbedrijven BEX
Reizen en SRC Cultuurvakan
ties kunnen wel vanachter de
computer volledig worden afge
wikkeld.
Verwarring over
fietsbeurzen
Verwarring in fietsvakantieland.
Zijn er eind januari twee fiets
vakantiebeurzen? Eentje in
sporthal Merwestein in Nieu-
wegein en eentje in de Amster
damse RAI? En op hetzelfde
weekeinde: zaterdag 29 en zon
dag 30 januari? Volgens internet
wel, al blijkt bij navraag dat de
firma Jacobse Partners, die de
beurs in Nieuwegein zou orga
niseren, geen duidelijke uit
spraak wü doen of de beurs
daar nu wel of niet doorgaat.
Maar de hal is wel gereserveerd,
zegt de beheerder van de hal.
De organisatoren van de beurs
in Amsterdam daarentegen zijn
heel stellig: ons evenement gaat
zeker door. Ontevredenheid
over de gang van zaken in
Nieuwegein leidde er toe dat de
oprichters van de beurs, en 'ei
genaren' van de merknaam
'Fietsvakantiebeurs', geen za
ken meer willen doen met Ja
cobse Partners en voor de
RAI hebben gekozen. „Maar het
logo is van ons", zegt een
woordvoerster van Jacobse
Partners die er bovendien op
wijst dat met haar geen overleg
is gevoerd. „Erg vervelend alle
maal", reageert Frits Deben, di
recteur van Cycletours en bijna
25 geleden een van de initiatief
nemers van de beurs. „Al in
mei hebben we laten weten met
Nieuwegein te willen stoppen.
Er is nooit een reactie geweest.
En nu dit". De zaak ligt inmid
dels bij juristen, maar onder
tussen blijft er onduidelijkheid.
Plussen en minnen
bij wintersport
Zaait daar de ANWB onrust
door te roepen dat het slecht
gaat met de wintersportboekin
gen. Iedereen boos. De baas
van OAD, Louis Frankenhuis,
sneerde zelfs 'waar die com
merciële club zich mee be
moeit'. OAD scoort nu al plus
12 procent, zegt hij. Ook Euro
Relais, aanbieder van meer dan
4.000 vakantiehuizen in veer
tien Europese landen, zegt dat
de vraag sterk stijgt. In vergelij
king met 2003 staat Euro Relais
deze winter, naar eigen zeggen,
al op een plus van ruim 50%.
Het aantal internetboekingen is
toegenomen tot ca. 15.000, of
tewel 70% van het totaal. Oos
tenrijk tenslotte doet ook een
duit in het zakje. 'De boekingen
van de reisorganisaties tonen
dat bij het belangrijkste ver
voermiddel naar de winter
sport, de auto, Oostenrijk weer
geheel op koers ligt', meldt het
verkeersbureau. De afgelopen
zes winters heeft het land iede
re winter weer een plus kunnen
noteren bij de overnachtingen
vanuit Nederland.
Met NS Travel
snel naar Londen
NS Travel brengt voor het eer
ste een aparte Londen-gids op
de markt, die gebaseerd is op
vervoer met de Eurostar. En de
Eurostar is een échte sneltrein,
die de afstand tussen Brussel en
de Engelse hoofdstad, via de
Kanaaltunnel, in slechts 82 mi
nuten overbrugt. Ideaal dus als
je even een paar dagen lekker
wilt gaan shoppen,,musea wilt
bekijken of een musical bezoe
ken. Maar hoe kom je in Brus
sel, waar de Eurostar vertrekt?
Geen probleem: bij NS Travel
kan vanaf elk station in Neder
land een 2e klas-treinretour
naar Brussel worden gereser
veerd voor slechts 8 euro per
persoon. Het goedkoopste drie
daagse Eurostar-arrangement
zelf, naar Londen, kost 143 eu
ro. De nieuwe KortwegLonden-
brochure is te verkrijgen bij de
ANVR- reisbureaus. Ook kan
men terecht op website www.n-
stravel.nl of op telefoonnum
mer 030 2977 291.
VRIJDAG lO DECEMBER 2OO4
De Hongaren vinden het de ge
woonste zaak van de wereld. Zij
dompelen zich al generaties lang
onder in kuurbaden met ther
maal water uit eigen bodem.
Van historische baden tot hyper
moderne spa's. Hongarije is er
van vergeven.
door Machteld Leistra
Het is even slikken. In de ijs
koude donkere nacht in een bi
kini de circa vijftig meter naar
het buitenbad te moeten over
bruggen. Het diepbruine water
dat nu pikzwart lijkt, ziet er al
les behalve aanlokkelijk uit. De
stoomwolkjes en de zwavelach
tige geur die eruit opstijgen ma
ken het er niet beter op. Maar
als we het water inlopen, klinkt
er simultaan een zucht van ge
not op uit de groep. Het water
dat zo'n 38 graden is, omringt
ons als een warme zachte de
ken. Muisstil dobberen we on
der de sterren. Langzaam, maar
zeker drijft alle stress en ver
moeidheid uit ons weg.
De locatie is Gyula, een stadje
in het zuiden van Hongarije, in
de zuidelijk Laagvlakte om pre
cies te zijn, ook wel bekend als
de Poesta-regio. Grootste pu
bliekstrekker is een middel
eeuws kasteel dat zich tegen
over publiekstrekker nummer
twee bevindt: Gyulai Vérfürdo,
het Kasteelbad, de grootste spa
in deze regio.
Het binnengedeelte, een gigan
tische verbouwde oude paar
denstal met een prachtige hou
ten puntdak, bestaat uit drie
opeenvolgende thermale baden
met steeds warmer water. Bui
ten op het landgoed een veel
heid aan thermale baden. En
dan is er ook nog een wellness-
gedeelte. Het ronde bad met al
lerlei speeltjes zoals bruisende
bubbelbaden, een stroomver
snelling, knalharde waterstralen
en een apart sauna- en stoom-
baddeel doet niet onder voor
het gemiddelde zwemparadijs
in de bekende Hollandse bun
galowparken.
Onder Gyula, op zo'n 2000 me
ter diepte, bevinden zich zoveel
thermale heetwaterbronnen dat
er op een litertje meer of min
der niet gekeken hoeft worden.
Niet alleen worden de baden ie-
Het majestueuze atrium van het Gellért Bad.
Terug in de tijd: het binnenbad in het Gellért Hotel. Foto's: GPD
dere dag ververst, het genees
krachtige bruine water met een
natuurlijke temperatuur van
rond de 70 graden Celsius,
stroomt ook door de buizen
van de stadsverwarming.
Uren zouden we wel in dit wa
ter kunnen blijven, maar het
advies luidt: niet langer dan een
half uur achter elkaar. Vervol
gens eventjes rust en dan weer
erin en dat dan maximaal drie
keer. De teleurstelling is dan
ook groot als we na 30 minuten
precies ons warme bad weer
uitgebonjourd worden. Het me-
Het middeleeuwse kasteel van Gyula.
dicinale water is zo rijk aan
mineralen en ijzer dat langer
erin blijven teveel van het goeie
zou zijn.
Het Hongaarse bronwater
schijnt te helpen tegen allerlei
kwaaltjes zoals reuma en artri
tis, maar doet ook wonderen
voor de geest. Om je herboren
te voelen, moet je hier naartoe
komen, zeggen ze. En dat is
waar, zelfs na een half uurtje
drijven in het donkerbruine wa
ter voelen we ons al helemaal
opgekikkerd. In plaats van pijn
stillers of andere medicijnen
schrijft een Hongaarse dokter
vaak een kuurbad voor. De
Hongaren mogen op dokters
advies vijftien keer per jaar kos
teloos badderen.
Dit armère gedeelte van Honga
rije is als spa-plek nog niet echt
ontdekt door toeristen uit
West-Europa. Het zijn voorna
melijk de Hongaren uit de
buurt die van de baden gebruik
maken. Maar ook veel Roeme
nen hoppen graag even de
grens over om zich te laven aan
het wonderwater in deze streek.
Schaken in het Széchenyi Bad in het Stadspark van Boedapest.
Het Széchenyi Bad op de binnenplaats van een Jugendstilgebouw.
Gyula ligt namelijk vlak bij de
Roemeense grens en dat heeft
voor ons Westerse toeristen
weer als voordeel dat deze
streek vele malen goedkoper is
dan de bekendere èn drukkere
kuuroorden in het noorden van
Hongarije aan de grens met
Oostenrijk. Voor ongeveer zes
euro zitje hier de hele dag met
je kont in een thermaal bubbel
bad en voor een kleine tien eu
ro extra heb je een massage van
een dik uur, een pedicure of
een andere 'wellness'-behande-
ling.
Een nadeel is dat de voorzie
ningen hier in het zuiden vaak
een beetje te wensen overlaten.
Geen kwaad woord over het
badcomplex in Gyula, dit vol
doet, ondanks dat het al vijftig
jaar bestaat, geheel aan de wen
sen van de verwende Westerse
toerist. Maar het zit wel vast
aan een nogal ouderwets aan
doend hotel: het Hunguest Ho
tel Erkel, een mooi staaltje van
vergane glorie uit de oostblok-
tijd. Versleten rode lopers en
ouderwetse lambrisering, lom
pe meubels in de lobby, een
krakkemikkige lift die een ge
heel eigen leven lijkt te leiden
en een gigantische eetzaal wdar
hét hier en daar lekt. Alleen
voor de toerist die dit juist wel
charmant vindt, een aanrader.
De kamers zijn op zich oké en
het is even zoeken in je badjas-
je, maar via een labyrint aan
gangenstelsels is het Kasteelbad
binnendoor te bereiken.
Het bad dat we eerder die dag
bezochten in Oroshaza-Gyopa-
rosfürdo, dat tussen de hoofd
stad Boedapest en Gyula in ligt,
valt een beetje tegen. De vloe
ren van het kleed-, bad-, en
saunaruimten zijn niet bijster
schoon en het thermale water
schijnt hier bij navraag - in te
genstelling tot in Gyula - 'zelf
reinigend' te zijn.
Ook het personeel blinkt niet
bepaald uit in behulpzaamheid
en spreekt geen woord Engels
of Duits. Handen- en voeten-
taal lijken ze niet te begrijpen,
wat de communicatie een beet
je moeilijk maakt. Bij de ingang
krijgen we, bij wijze van hand
doek, een stuk laken uitgereikt
dat we later weer bijna kwijtra
ken als we de sauna willen ver
laten. Een chagrijnig kijkende
vrouw in een witte jas die op
wacht staat bij de in- en uitgang
van de sauna, dwingt ons het
laken in een daarvoor bestemde
bak te gooien. Als we dit perti
nent weigeren, het is immers
onze enige lichaamsbedekking,
begint ze er boos aan te trek
ken. Na enig heen en weer ge
duw en getrek, haalt ze gelaten
haar schouders op. Voor haar
bestaan we niet meer. En geluk
kig hebben wij ons klamme la
ken nog!
Het spa-toerisme is inmiddels
de grootste attractie van het
land en vijfenzeventig procent
van de toeristen komt voor de
thermale baden. Van de inter
nationale toeristen zijn het
vooral de Duitsers, op de voet
gevolgd door Oostenrijkers en
Zwitsers. Amerikanen, Britten,
Scandinaviërs en Nederlanders
beginnen meer en meer doei
krijgen dat het goed toeven i
de baden van Hongarije.
Er zijn liefst 82 verschillend*
soorten behandelingen. Van
lerlei vormen van massagesi
modderpakkingen, tot 'han
gend baden' - een Hongaar*
uitvinding waarbij je in een
soort harnas in het water vvo
gehangen om zo je ruggengj
te rechten - tot onderwater-
gymnastiek.
Van de 1300 thermale bronn
in Hongarije, liggen er ongei
tachtig in Boedapest. Vandai
ook dat er op zeventig verscl
lende plaatsen in de stad ba;
met thermaal water zijn. He;
Széchenyi bad, midden in hj
mooie stadspark, is daarvan
meest gelief bij de Boedapes
naren. De dampende open
luchtbaden, die zomer èn wi
ter geopend zijn, bevinden a
op de binnenplaats van een
enorm geel Jugendstilgebou
waarin zich ook vele thermal
baden bevinden. Beelden, u
zaïeken, koepels en rijkelijki
sierde gevels en hekwerkjesi
ven het badhuis een sprookj
achtig karakter.
In weer en wind geven de
baders zich hier over aan hu
favoriete hobby: schaken inl
water. Een kaartje voor de hi
dag badderen kost ongeveer
tien euro.
We bezoeken uiteraard hetl
kende Gellért Hotel: nog zo'i
prachtig staaltje Belle Epoqu
uit 1918 aan de voet van de(
lértheuvel. Het straalt de sfer
uit van rokkostuums en baljl
ken. Echt modem is het niet,
maar toch willen de groten i|
aarde hier logeren als ze in d
stad zijn. Het hotel heeft dan
ook een lange lijst van beror
de gasten. Prachtige zuileng
rijen, balkons, beelden, fonl
tjes en mozaïeken. Het is all
maal aan een opknapbeurt i
maar hett draagt wel bij
nostalgische sfeer.
Hoogtepunt is het thermale
binnenzwembad waarin jel
gevoel hebt dat je een reis n
het begin van de negentien;
eeuw hebt gemaakt. Iedere;
mag hier voor ongeveer twa
euro naar binnen en daar w
dan ook grif gebruik van ge
maakt.
Zwemmend tussen de maje
euze pilaren moet je wel op|
sen dat je niet per ongeluk s
ten thermaal water binnenk
tijdens het gapen naar al dal
moois. Maar ach, wie weeti;
dat juist ook wel reuze gezoi
FEITEN CIJFERS
Het Hongaars Verkeersbureau heeft een speciale spa en wellne
brochure waarin de belangrijkste baden van Hongarije staan w
meld. tel. 070 3209 092.
•Het Gellért Hotel, Szent Gellért tér. 1,1111 Boedapest, tel.
0036 1889 5500.
•Széchenyi Bad in Vérosliget (Stadspark), Allatkerti boulevard 1
1146 Boedapest, tel. 0036 1363 3210.
•Thermaal bad Oroshéza-Gyopérosfürdo, Fasor u. 3, 5904 Oros
za, tel. 0036 8641 1962.
•Hunguest Hotel Erkel. tel. 0036 6646 3555, www.hunguesthoti
.hu.
•Gyulai Varfürdo (Kasteelbaden), Vdrkert u. 2, 5700 Gyula, tel.
0036 6656 1350, www.gyulavarfurdo en www.gyula.hu.
door Cees van Zweeden
Voor de kust van Kroatië liggen
oude scheepswrakken, antieke
kruiken en complete bommen
werpers. Niet zelden ontvreem
den duikers waardevolle voor
werpen uit die wrakken, zoals
amfora's (kruiken). Om deze
diefstal te voorkomen is het
land begonnen kooien te plaat
sen over zijn schatten.
Als Boris Obranovic vanuit zijn
duikcentrum naar buiten blikt,
ontrolt zich voor zijn ogen een
vredig tafereel. Palmen steken
onbeweeglijk af tegen een blau
we lucht, de zee is vlak, en zelfs
de vogels doen er het zwijgen
toe. In de verte glinsteren de
kale rotsen van een eilandje in
de late herfstzon. „Maar je
hoeft maar enkele tientallen
meters diep te duiken om te be
grijpen dat het hier ook kan
spoken", zegt hij. „Het stikt in
deze zee van de scheepswrak
ken."
Bij het eilandje verging in de
vierde eeuw na Christus een
dertig meter lang handelsschip
dat amfora's vervoerde, buikige
kruiken van het type dat de ou
de Grieken en Romeinen ge
bruikten. Van het oude zeil
schip is niet veel over, maar zijn
vracht ligt nog op de bodem:
meer dan duizend amfora's
Voor Obranovic was de vondst
ervan vijf jaar geleden een
godsgeschenk. Evenals de twee
andere duikcentra in Cavtat,
een middeleeuws stadje op een
schiereiland in Zuid-Dalmatië,
zag hij zijn klandizie explode
ren. Maar hij was niet de enige
die eraan verdiende. „Een am
fora doet op de zwarte markt
bijna drieduizend euro", zegt
hij. „Een hoop kruiken werden
De Baron Gautsch, die aan het begin van de eerste wereldoorlog op een mijn liep voor de kust van Istrië. Een Boeing B-17, die aan het einde van de tweede wereldoorlog bij Vis neerstortte. Foto's: GPD
gestolen."
In Cavtat doen verhalen de ron
de over leegstaande huizen die
veranderden in werkplaatsjes
waar kruiken werden gereinigd.
Van het zwarte geld verrezen
appartementen, die nu aan toe
risten worden verhuurd, niet
zelden duikers.
Vorig jaar meldden zich 50.000
duikers in Kroatië, de meesten
in Zuid-Dalmatië. Obranovic
schat dat zijn school alleen al
goed was voor duizend onder
watertoeristen. „De Adriatische
Zee is hier het diepst en er is
vrijwel geen vervuiling. De
transparantie van het water is
hier veel groter dan in Istrië of
in Frankrijk." Obranovic troont
zijn klanten mee naar spectacu
laire modderwaterrotsformaties
en naar drie plekken van arche
ologische waarde. Behalve de
kruiken zijn dat een Romeins
schip uit de 1ste eeuw en een
Italiaanse vrachtboot.
Maar als zij afdalen, stuiten
Obranovic' duikers tegenwoor
dig bij de amfora's op een kooi.
Om meer averij te voorkomen
is Kroatië begonnen zijn be
langrijkste schatten te beveili
gen. Als een wrak nog goed
deels intact is of als het aantal
amfora's te groot is voor een
museum, dan plaatsen wij er
een kooi overheen", zegt Jasen
Mesic van het ministerie van
cultuur.
De wateren van Kroatië herber
gen volgens Mesic ruim drie
honderd archeologische plek
ken en zeventig scheepswrak
ken, waarmee het land, na Ita
lië, Spanje en Frankrijk, qua on
derwater-erfgoed in Europa op
de vierde plaats komt. Maar
Kroatië is met zijn immense
kustlijn van vijfduizend kilome
ter veel minder grondig geëx
ploreerd dan voornoemde lan
den, en volgens sommige ex
perts moeten in de Adria nog
minstens tweeduizend niet-
ontdekte wrakken liggen. De
zee was een belangrijke scheep
vaartroute van de dagen van
het Romeinse Rijk tot de onder
gang van Venetië en de Repu
bliek Dubrovnik.
Hachelijk
In de winter kan de noordelijke
borawind navigatie hachelijk
maken, maar behalve slecht
weer eiste ook de oorlog zijn
tol. Tal van schepen liepen er
op mijnen, zoals het Habsburg-
se passagiersschip Baron
Gautsch dat in 1914 ten onder
ging met 177 van zijn opvaren
den.
In de buurt van het eiland Vis
belandde in de Tweede Wereld
oorlog een onbekend aantal
vliegtuigen op de zeebodem.
Veelal waren zo zwaar bescha
digd door luchtafweergeschut
dat landing op de vluchtstrook
van Vis onmogelijk was gewor
den. De bemanningen spron
gen eruit, en lieten hun toestel
in zee storten. Vijf jaar geleden
werd vlak voor de kust van Vis
een zware Amerikaanse bom
menwerper van het type B-17
gevonden, vrijwel intact.
Tot nu toe zijn zeven kooien ge
plaatst, en voor de gehele zee is
een duikvergunning verplicht.
Maar zelfs de kooien zijn niet
altijd afdoende. „Bij het eiland
Lastovo werden dertig amfora's
gestolen door een bende dui
kers", zegt Mesic. „Ze haddi
de constructie vernield onil
nen te komen. Gelukkig kon
ze worden gearresteerd."
Hoewel de kooien de onder
tersport minder interessant
maken, trekt de Adriatische
steeds meer duikers aan. „E
jaar heb ik hier vermogende
Hongaren, die ook naar del
de Zee gaan om te duiken",
zegt Obranovic. „Ze vertelle
mij dat Cavtat interessanter
Enkele jaren geleden zijn N
van hen hier zelfs onder wal
getrouwd. Op dertig meter
diepte schoven ze elkaar de
gen om, en openden ze een
champagne."
