Nieuwe pachtwet nekt boeren
ECONOMIE
5*
Bejaard in Roemenië: verpauperd, verkleumd, vergeten
Jongeren, schulden en valkuilen
Cultuurverschillen
LTO: Mogelijk honderden agrarische bedrijven gaan op de fles
Nieuw type
consument:
prosumer
Doekle Terpstra stapt op bij CNV
Recordaantal betalingen
met pin voor Sinterklaas
maandag 6 DECEMBER 2004
iijaldauf. Foto: EPA
r i vrouw van
le|tia stapt op
n - Nokia's topvrouw, Sa-
3auf, hoofd van de divisie
Networks stapt op. Zij
:h meer inzetten voor de
iational Youth' Founda-
en stichting die misdeel-
deren helpt. De Britse za-
er int Financial Times riep
t0 n oktober nog uit tot in-
ijkste zakenvrouw van
a. „Ik zie het leven als
a ontuur en werk als een
j titdagingen", citeert de
x 2 cial Times zaterdag de
ïge Finse. Baldauf had
ral opzien gebaard door
yj linggevende bij het tele-
incem een half jaar ver-
u ïemen voor een studie
iche geschiedenis en veel
skiën. Baldauf werd ge-
i mogelijk opvolger van
s bestuursvoorzitter Jor-
cl
:se topman:
mr werken
vit
ie
ien - In Duitsland moet
;0jis topman Manfred Wen-
van Continental een 43-
verkweek worden inge-
Hij zei niet te begrijpen
in zijn land korter wordt
n dan in bijvoorbeeld
rland, waar volgens hem
er -urige werkweek regel is.
tsland pleiten tal van on-
ners en politici voor een
oering van de 40-urige
eek met gelijkblijvend
m de economie te stimu-
ditcard werkt
op sabbat
lem - De Israëlische
,eumi komt met een cre-
1 die niet werkt op de
de joodse wekelijkse
t De koosjere kaart is
d voor joden die in die
niets willen kopen. De
rordt gelanceerd op
ran de joodse gemeen-
Door de kaart hoeft de
niet te weerstaan aan
leiding om iets te kopen
nistdag, die vrijdagavond
en zaterdagavond een
zonsondergang eindigt.
is religieuze leiders bezit-
iderdduizenden ultra-
oxe joden geen credit-
jlij weigerden op de sab-
to te rijden, ze verbrui-
lts en elektriciteit en telefo-
hu™''
li atriëring
je topman
V
er( ork - Flet Amerikaanse
11 ïrgerconcern McDo-
trekt 300.000 dollar uit
e repatriëring van z'n
;s teruggetreden be-
voorzitter Charlie Bell
'n thuisland Australië. De
ge McDonald's-topman
)p 23 november z'n
neer nadat bij hem kan-
s geconstateerd. Een
het geld gaat op aan
ïrvan een privé-vliegtuig
in boord speciale medi-
oorzieningen. Charlie
maar enkele maanden
jlti ïrsvoorzitter van McDo-
geweest. Hij volgde in
im Cantalupo op, die
ieIJed aan een hartaanval.
[e j itraliërwas de eerste
m merikaan die het voor
la jgen kreeg bij het ham-
Tconcern.
Pensioenlasten niet meer op te hoesten; bevolking vergrijst razendsnel
door onze correspondent
Cees van Zweeden
clui - De gestage vergrijzing
van de bevolking geldt in West-
Europa als een tijdbom onder
het pensioenstelsel. In 2050 zul
len er bij de huidige trend nog
maar twee werkenden zijn op
iedere gepensioneerde. Dat is
echter een cijfer waar de Roe
menen een moord voor zouden
doen. In hun land is er nog maar
0,75 werkende per gepensio
neerde.
Laszlo Ferenc is bejaard, heeft
een houten been en een ge
deeltelijk verlamde vrouw die
hulpbehoevend is. Maar elke
morgen vertrekt deze 75-jarige
Roemeen nog gewoon naar
zijn werk. Hij moet wel; hun
pensioen is 175 euro per
maand. Dat is ook in Roeme
nië niet veel. Ferenc is 45 euro
kwijt aan huur, elektriciteit en
gas en nog eens 20 euro aan
medicijnen voor zijn invalide
vrouw. Wat overblijft, 110 eu
ro, is amper genoeg om van te
leven.
En dan is Ferenc, die in Cluj
woont, nog goed af. „Ik had
veertig jaar gewerkt toen ik in
1990 met pensioen ging," zegt
hij in zijn benepen, nauwelijks
verwarmde flatje. „Daardoor
kreeg ik het maximale pensi
oen. Niettemin was ik gedwon
gen te blijven werken."
Ferenc, die zijn hele leven
sportjournalist was geweest,
nam een baan aan bij een lo
kale krant in Brasov. Op een
mistige ochtend, toen hij met
de trein naar zijn werk wilde,
sloeg het noodlot toe. „De
deuren van de trein sloten ter
wijl ik nog niet binnen was. Ik
raakte belaield, en kwam met
mijn onderlichaam tussen de
rijdende trein en het perron.
De datum staat voor altijd in
mijn geheugen gegrift: 15 okto
ber 1992."
Beide benen waren zwaar ge
wond, en een ervan moest
worden geamputeerd. Hij lag
vijf maanden in het zieken
huis. Maar hij had geen keuze:
na zijn revalidatie moest hij
opnieuw gaan werken. Ferenc
schrijft nu voor een kleine
krant in Cluj, doet sportpro
gramma's voor Radio-Cluj en
Radio-Boekarest, en is corres
pondent voor de Magyar Nem-
zet, een krant in Boedapest.
„Het levert zo'n honderd euro
extra op, net genoeg om ons
een televisie te kunnen veroor
loven."
Met 275 euro per maand is Fe
renc een rijk man. Het gemid
delde pensioen in Roemenië is
2,83 miljoen lei per maand, 70
euro. „Maar dat is een gemid
delde," zegt Dolean Vasile, ad
junct-directeur van de sociale
dienst in de regio-Cluj. „Er zijn
genoeg ouden van dagen die
minder krijgen."
In 1989 had Roemenië negen 9
miljoen werkenden op 2,5 mil
joen gepensioneerden, bijna 4
op 1. Vijfden jaar later zijn er
4,3 miljoen werkenden op 6
miljoen gepensioneerden, een
ratio van 0,75 op 1. Elke werk
nemer moet nu het pensioen
ophoesten van meer dan één
60-plusser. Dat zou misschien
nog mogelijk zijn als die werk
nemer 2000 euro verdiende,
maar in Roemenië is het ge
middelde maandloon 150 eu
ro.
De oorzaken van de pensioen
crisis zijn duidelijk. Honderd
duizenden Roemenen werken
nu buiten hun land en dragen
geen premies af. Honderddui
zenden anderen werken zwart
in eigen land en betalen even
min premies. En de bevolking
vergrijst razendsnel, omdat
huwelijken door geldgebrek
steeds later worden afgesloten.
Tussen 1992 en 2002 daalde de
bevolking van 23 tot 22 miljoen
zielen.
Laszlo Ferenc moet bijklussen op 75-jarige leeftijd. Foto: GPD
eindhoven/gpd - Als minister Cees Veer
man (landbouw, CDA) zijn wetsvoorstel
voor een nieuwe pachtwet niet intrekt,
gaan mogelijk honderden tot duizenden
boerenbedrijven op de fles. De pacht
dreigt zo duur te worden dat die voor
veel boeren niet meer op te brengen is.
Eenderde van de landbouwgrond in Ne
derland wordt gepacht.
Dat stelt bestuurder en portefeuillehou
der pachtzaken I. Roemaat van Land- en
Tuinbouworganisatie Nederland (LTO).
Namens het Nederlands Agrarisch Jon
geren Kontakt, de Bond van Landpach-
ters en Eigen Grondgebruikers, De
Landschappen, de Federatie Particulier
Grondbezit, Staatsbosbeheer en de Ver
eniging Natuurmonumenten heeft LTO
een brief naar Veerman gestuurd. Daar
in wordt gevraagd het kabinetsvoorstel
in te trekken en in overleg te treden met
de maatschappelijke organisaties.
Voornaamste knelpunt van het nieuwe
wetsvoorstel is volgens Roemaat dat
pachters onvoldoende worden be
schermd. „Bij het afsluiten van nieuwe
contracten moeten pachters en ver
pachters onderling een contract over
eenkomen. De huidige pachtwet biedt
pachters rechtsbescherming. Omdat
verpachters in de nieuwe situatie kun
nen vragen wat ze willen, zullen de
pachtkosten explosief stijgen."
Ongeveer eenderde van de twee miljoen
hectaren landbouwgrond in Nederland
schiphol/anp - Ze weten vaak
meer dan de verkopers zelf,
volgen de makelaars op de voet
en lezen productetiketten alsof
het snoepjes zijn. Er is een
nieuwe consument geboren: de
prosumer. Dit is iemand die als
een verslaafde, vaak via de mo
dernste technologie, zoekt naar
nieuwe producten en ervarin
gen, daar met anderen over
praat en zo onverwachts een
producttrend weet te zetten.
Deze vinding doet het reclame
marketingbureau Euro RSCG in
een wereldwijd onderzoek naar
de nieuwe consument die meer
dan gemiddeld geïnteresseerd
is in wat er speelt in het leven.
Het bureau schat in dat zo'n 25
procent van alle consumenten
een prosumer is. De naam is
een samensmelting van pro-ac
tieve consument.
„We zien prosumers als men
sen die pro-actief zijn in hun
consumentrelaties, in plaats
van er passief bij te staan ter
wijl verkopers, fabrikanten en
marketeers vertellen hoe het
moet. Prosumers vertellen an
deren over hun ervaringen met
nieuwe producten, merken en
diensten, maar vragen anderen
ook naar hun ervaringen", con
cluderen de onderzoekers.
Het bureau kwam eerder al met
een beschrijving van de metro-
seksueel als nieuwe, moderne
man, die zich graag mag sme
ren met huidverzorgingsmid
delen en het leuk vindt om te
winkelen.
den haag - Doekle Terpstra, hier in een vro
lijke bui met FNV-voorman Lodewijk de
Waal aan de vooravond van het sociaal ak
koord met het kabinet in november, ziet
zichzelf niet lang meer de vakcentrale CNV
leiden. In het televisieprogramma Buitenhof
zei hij gisteren dat iemand niet langer dan
twee termijnen voorzitter moet zijn. „Boven
dien ben ik volgend jaar 25 jaar bij het CNV.
Dat lijkt me een mooi moment om iets an
ders te gaan doen." In het tv-programma
lichtte de vakbondsman zijn onlangs ver
schenen boek 'Meer dan geld verdienen' toe
en leverde hij kritiek op het functioneren van
de christelijke vakcentrale. Volgens Terpstra
dient de vakbeweging te veel de belangen
van de gevestigde orde en vindt ze onvol
doende aansluiting bij mensen en groepen
die in benarde posities verkeren. „We moe
ten ook meer oog hebben voor fundamente
le thema's als respect en verantwoordelijk
heid voor elkaar."
Foto: WFA/Dirk Hol
g
rul
Michter Santa's
■fid overleden
^r
>telt°RK ^urt S- Adler van
uis Amerika bekende Santa's
ij is op 83-jarige leeftijd
0j den. Adler, van joodse
n Iwist op 13-jarige leeftijd
i-terreur in Duitsland te
wi chten, waarna hij in New
v frecht kwam. Daar begon
j de oorlog met het imper
ii fan handgemaakte hou-
stengeltjes uit Beieren,
ia boortestreek. Momen-
bben Adlers kinderen de
over Santa's World. Het
m biedt in de VS meer
000 artikelen aan voor
•ge lis, Pasen, Halloween en
ce, igiving. Onlangs heeft
V spullen voor het jood-
it Hanukka (Lichtfeest)
ïgevoegd.
„Ik zwem niet in de poen, dus je moet
wat voor me doen. Staat er bank op
mijn voorhoofd?" Deze en andere pitti
ge teksten staan op de internetsite
www.nietmeerlenen.nl. Jongeren die
geld uitgeleend hebben, kunnen hier
mee hun vrienden nog eens goed dui
delijk maken dat ze hun geld toch echt
terug willen. De gesproken teksten kun
je downloaden en mailen naar degene
die jou nog geld schuldig is. De site is
onderdeel van een voorlichtingscam
pagne van het ministerie van sociale za
ken en werkgelegenheid. Want jonge
ren hebben te veel problematische
schulden.
De grote problemen liggen bij jongeren
tussen de 18 en ongeveer 25 jaar. De
voorlichtingscampagne richt zich op de
groep ervoor, op scholieren tussen 13
en 18 jaar. Ook in deze fase kunnen
jongeren zich met geld lenen bij ouders
of vrienden, mobiele telefoons, kopen
op afbetaling en een royale levensstijl
toch al flink in de schulden steken.
De site www.nietmeerlenen.nl dient als
een soort 'portal' die aangeeft waar je
informatie over geld en schulden kun
nen krijgen: bij www.jongerenloket.nl
bijvoorbeeld, eveneens van het ministe
rie van SZW.
De site maakt duidelijk in welke finan
ciële valkuilen jongeren
kunnen trappen. Zo heeft
een jongen van 14 volgens
het Jongerenloket gemid
deld 75 euro per maand aan
inkomsten en geeft hij bijna
honderd euro per maand
uit. Dat kan natuurlijk nooit
lang goed gaan. Veel jonge
ren vinden lenen geen en
kel punt. Maar een lening
moet je terugbetalen.
Leen je duizend euro, dan
betaal al snel 100 euro aan
rente, zo rekent het Jonge
renloket voor. Koop je een
scooter op afbetaling? Weet
dan dat je aan rente onge
veer eenderde scooter extra betaalt! En
dat een scooter nog een heleboel andere
kosten met zich meebrengt. Het Jonge
renloket helpt om je eigen financiële
plaatje helder te krijgen. Bezittingen,
schulden, inkomsten en uitgaven wor
den op jaar- en maandbasis in kaart ge
bracht. Blijkt dan dat je tot over je oren
in de schuld zit, dan is het zaak om hulp
in te roepen.
Die hulp vind je bij de gemeente. Veel
grote steden hebben een speciale afde
ling voor jongeren met schulden. En
schede is een van de eerste steden met
EIGEN
BEURS
Brenda van Dam
een schuldhulpverlenings
project voor jongeren van 18
tot en met 23 jaar. „De jon
geren die bij ons komen,
hebben gemiddeld een
schuld van 10.000 euro,"
vertelt Els Stout, voor Stads
bank Oost-Nederland ver
antwoordelijk voor schuld
preventie en voorlichting.
„We kijken eerst hoe het zo
ver heeft kunnen komen.
Vaak is dat gewoon heel sim
pel: ze kopen wat ze mooi
vinden, wat ze willen heb
ben. Ze gaan leningen aan
zonder over aflossing en
rente na te denken. Die
mentaliteit proberen we te veranderen.
Het verschil tussen sparen en lenen is
geduld" aldus Els Stout.
Als de schulden, de inkomsten en uitga
ven geïnventariseerd zijn, wordt er een
plan opgesteld en een voorstel naar de
schuldeisers gedaan. Als die meewerken,
gaat er een traject van 36 maanden van
start waarin de schulden worden afge
lost. „We nemen de jongeren helemaal
bij het handje" vertelt Els Stout. „Het
traject is zeer intensief en eist offers van
de jongeren. Ze mogen geen nieuwe
schulden maken. Ze moeten een ander
Systeem kon drukte goed aan
wordt gepacht. Het gaat daarbij hoofd
zakelijk om melkveehouders en akker
bouwers, maar ook bedrijven in groen
te- en bollenteelt. Ze pachten land
bouwgrond, en ook gebouwen, van par
ticulieren, beleggingsmaatschappijen of
het Rijk.
LTO heeft niet onderzocht hoeveel boe
renbedrijven door het nieuwe wetsvoor
stel, dat nog niet door de Kamer is be
handeld, worden gedupeerd, maar het
gaat zeker om honderden.
utrecht/anp - Interpay heeft
zaterdag, de laatste zaterdag
voor de viering van sinterklaas,
een recordaantal van ruim zes
miljoen pinbetalingen ver
werkt. Vorig jaar ging het op de
vergelijkbare zaterdag nog om
ruim 5,8 miljoen transacties.
Dat meldde een woordvoerder
van Interpay Nederland, het
bedrijf dat het grootste deel
van het elektronisch betalings
verkeer regelt. Op het drukste
moment van de dag, tussen
14.30 en 15.00 uur, registreerde
de onderneming 242 transac
ties per seconde. Dat is geen
record: vorig jaar was op de
laatste zaterdag voor kerst op
een bepaald moment sprake
van 253 transacties per secon
de.
Het systeem van Interpay kon
de drukte van zaterdag goed
aan. Volgens de woordvoerder
hebben zich geen problemen
voorgedaan. De drukste dag
van het jaar moet volgens hem
naar verwachting nog komen.
Traditiegetrouw is dat de zater
dag voor kerst. Een andere
topper is de zaterdag nadat
mensen hun vakantiegeld
(mei) hebben ontvangen.
ECONOMIEWIJZER
uitgavenpatroon ontwikkelen, waardoor
de kans om toch weer in de oude fouten
te vervallen, voorkomen wordt." Er
wordt een budget beheerrekening ge
opend waarop alle inkomsten worden
gestort. Van die rekening worden alle
vaste lasten en de aflossing van de
schulden betaald. Dan blijft er nog maar
een heel klein bedragje over om van te
leven. Jongeren die zelfstandig wonen,
gaan zelfs soms weer terug naar hun ou
ders, zodat ze minder vaste lasten heb
ben en hun schuld kunnen aflossen.
Ook leren jongeren de meest basale din
gen, zoals een afschrift opbergen in een
mapje.
Els Stout adviseert ouders van pubers
om vooral goed contact te houden met
hun kinderen. „Dat is vaak moeilijk,
maar als je niet communiceert, weet je
ook niets van de financiële handel en
wandel van je kinderen. Een kind dat
zich veilig voelt, durft het ook te zeggen
als er financiële problemen zijn. Dat kan
veel ellende voorkomen."
Meer informatie:
www.nietmeerlenen.nl
www.jongerenloket.nl
Gemeente, vraag naar de afdeling
schuldhulpverlening
Ongeveer acht jaar geleden
was ik decaan van de Faculteit
der Economische Wetenschap
pen en Bedrijfskunde van de
Universiteit Maastricht. In die
hoedanigheid moest ik onder
handelen met vertegenwoordi
gers van een Duits instituut
over een gezamenlijke oplei-
ding.
De Duitse delegatie zat strak in
het pak, inclusief bijpassende
stropdassen. De delegatieleden
verwezen naar elkaar met de
aanhef 'Herr Doktor'. Vanaf de
eerste dag kwamen zij met ge
detailleerde voorstellen om de
afspraken vast te leggen in een
nauwgezet contract, waarin al
le denkbare contin
genties zouden
worden afgedekt.
Zij waren uitste
kend voorbereid,
met gedrukte con
cepten in de akte
tas.
Het Nederlandse
'uniform' bestond
uit spijkerbroek en
trui. De Nederland
se afvaardiging
maakte louter ge
bruik van voorna
men. Binnen vijf
minuten onder
nam de Nederland
se voorzitter ver
geefse pogingen het ijs te bre
ken met behulp van enkele
grapjes. De Nederlandse voor
bereiding had bestaan uit een
informele bijeenkomst van een
half uur, waarin de delegatiele
den al babbelend waren bijge
praat.
Na afloop van mijn decanaat
ben ik vertrokken van het Die
pe Zuiden (Maastricht) naar
het Hoge Noorden (Gronin
gen). In Groningen bestaat ook
een voorkeur voor spijkerbroe
ken en truien. Ook daar wordt
binnen een kwartier na kennis
making overgegaan tot het ma
ken van grappen.
In het zuiden werden mijn ge
zin en ik snel uitgenodigd voor
een kop koffie met (veel) vlaai
bij 'echte' Limburgers, terwijl
wij in het noorden nog altijd
op de eerste uitnodiging van
een 'autochtone' noorderling
wachten. In het zuiden doken
de katholieke kerkgangers op
zondagmorgen direct na af
loop van de dienst de kroeg in.
In het noorden wacht de pro
testantse kerkgangers na de
zondagse preek een rustige
wandeling door het bos.
In het zuiden kan een afspraak
die voor 11:00 uur staat ge
boekt, van start gaan om 11:15
uur, om 11:30 uur, of op elk
moment in de middag als dat
de betrokkenen beter uitkomt.
In het noorden begint een af-
Arjen van Witteloostuijn
hoogleraar Internationale
Economie en Bedrijfskun
de aan de Rijks Universi
teit Groningen.
spraak die staat genoteerd voor
10:00 uur stipt om 10:00 uur.
Vier jaar later ben ik in dienst
getreden van een Engelse uni
versiteit. Een maand na aan
komst was mij duidelijk gewor
den dat de veelgeroemde An
gelsaksische flexibiliteit was
vertaald in een indrukwekken
de bureaucratie. Van elke actie
werd verwacht dat hij een pa
pieren spoor naliet, zodat later
altijd verantwoording kon wor
den afgelegd tegen de boze
buiten- of binnenwereld. De
bureauladen lagen vol met for
mulieren en richtlijnen.
Mijn Nederlandse (Limburgse?
houding dat veel regelgeving
vooral moest
worden gene
geerd of om
zeild, stuitte op
onbegrip. Mijn
suggestie om
bijvoorbeeld de
bocht af te snij
den bij de tijd
rovende proce
dures voor het
nakijken van
opdrachten -
waarbij twee
correctoren on
afhankelijk van
elkaar alle ver
richtingen van
studenten ano
niem moesten beoordelen -
door simpelweg met mijn ogen
dicht akkoord te gaan met de
cijfers van mijn collega, werd
vol ongeloof van tafel geveegd.
Twee regio's binnen hetzelfde
kleine landje en drie aangren
zende lidstaten van dezelfde
Europese Unie - de verschillen
kunnen nauwelijks groter zijn.
Binnen de Europese Unie
wordt dat keer op keer duide
lijk zodra regeringsvertegen
woordigers het eens moeten
zien te worden over djkamen-
lijk beleid. In het becmjfsleven
moeten veel internationale
transacties - en zeker acquisi
ties en fusies - met grote om
zichtigheid worden afgewik
keld, vanwege cultuurverschil
len.
Wat zich tegenwoordig binnen
landsgrenzen afspeelt, hoeft op
deze plaats niet te worden her
haald. Het lijkt erop alsof de
toenemende "Europeanise
ring" en "globalisering" alleen
maar tot nationalistische en
provincialistische afweerreac
ties leiden die de verschillen
juist weer uitvergroten. Inte
greren valt niet mee. Onder
druk van de toenemende "Mc-
Donaldisering" van de samen
leving ontstaat blijkbaar een
grote behoefte om de eigen
identiteit scherper in de verf te
zetten, met alle onbegrip en
agressie van dien.
