Het levensverhaal van een bisschop
14
REGIO
Moeder Teresa en Pim Fortuyn zaten in Tiny Muskens' stoel
Fleur en Naomi
MAANDAG 29 NOVEMBER 2OO4
NAVRAAG
Winkelen is een populair tijdverdrijf. Volgens een recent onderzoek
doen Nederlanders dat nog liever dan wandelen, of een museum of
Veel mensen winkelen,
een pretpark
bezoeken.
7 7775 Werk aan de
maar niet voor hun hobby wmkei voor
het archeolo
gisch themapark Archeon in Alphen aan den Rijn. Navraag bij direc
teur JACK VELDMAN.
Beschouwt u, net als veel Neder
landers, winkelen ook als een
vrijetijdsbesteding?
„Nee, en ik geloof dat dat voor de
meeste mannen geldt. Laatst was
ik nog in een grote, populaire
meubelzaak, maar ik vond het
geen feest. En als ik om me heen
keek, zag ik niet veel plezier op
de meeste gezichten. Wat een
drama!"
Hoe veel geloof hecht u aan de
uitslag van dat onderzoek?
„De uitslag verbaast me. Ik ken
nauwelijks grote winkelparadij
zen, afgezien van wat meubel
boulevards. Wel denk ik dat
mensen veel tijd in winkels door
brengen, maar dat doen ze lang
niet altijd voor hun hobby. Het is
waar dat zij de tijd die zij in een
winkel zijn, niet elders - bijvoor
beeld in Archeon - kunnen be
steden. Maar ook dit jaar hebben
wij weer veel publiek getrokken, dus maak ik mij over een mogelij
ke winkelhype geen zorgen."
U zou in uw park een graantje kunnen meepikken van de win
keltrend.
„Dan zou ik bijvoorbeeld middeleeuwse winkeltjes moeten toe
voegen. Dat doe ik niet. Wij hebben één winkel bij de ingang. Dan
kunnen mensen iets meenemen. De drang om iets te willen kopen,
is iets menselijks. Dat hoort ook bij een dagje uit. Verder besteden
wij aandacht aan oude ambachten, maar de winkelier zit daar niet
bij."
Wat waren populaire tijdverdrijven in de Oudheid en in de Mid
deleeuwen?
„De Romeinen vergaapten zich aan gladiatorengevechten. Ook
gingen zij graag naar het badhuis, niet alleen om zich te wassen
maar ook om elkaar te ontmoeten. In de Middeleeuwen waren de
riddertoemooien populair. De populariteit van de markt is van alle
tijden. Dat zou je met winkelen kunnen vergelijken, al geloof ik
niet dat de mensen puur voor de liefhebberij naar de markt gin
gen."
tekst: Tim Brouwer de Koning archieffoto: Dick Hogewoning
UIT DE ARCHIEVEN
ANNO 1954, Maandag 29 November
LEIDEN - Niet minder dan 12 „jubelstemmen" klonken Zaterdagmid
dag op tijdens de in ,,Den Burcht" gehouden receptie ter gelegenheid
van het 50-jarig bestaan van de Leidse Arbeiderszangvereniging ,,De
Stem des Volks," een der grootste en beste koren van Leiden. Behalve
deze jubel over dit vreugdevolle feit in het leven der Leidse arbeiders
beweging, werd het bestuur van ,,De Stem" deze middag verrast met
een totaal aan giften van ruim 1700 gulden, als grondkapitaal voor de
aankoop van een vleugel.
Alvorens de twaalf sprekers hun letterlijke en figuurlijke jubileumklan
ken deden horen, zong het jubilerende koor onder leiding van zijn diri
gent, de heer Iskar Aribo, „Morgenrood" van Otto de Nobel, als een
posthume hulde aan de man, die eens met zo veel elan dit koor leidde.
Hierna gaf de voorzitter van „De Stem", de heer E. Weideman, een
overzicht van een halve eeuw „Stem des Volks."
ANNO 1979, donderdag 29 november
LEIDEN - De bewegingen van Luv en ABBA worden ijverig nagedaan
tijdens de kinderdisco in de Koets-o-theek, die sinds kort met veel
succes gehouden wordt. Vooral de meisjes werken zich in het zweet,
de jongens staan liever rondom de flipperkasten.
Fpto: archief Leidsch Dagblad
Foto's in deze rubriek kunnen worden nabesteld door binnen veertien dagen na
plaatsing 2,50 (afdruk van 13 bij 18 in zwart wit) over te maken op gironummer
8406 t.n.v. HDC Media b.v., Postbus 2,1800 AA Alkmaar, onder vermelding van
Leidsch Dagblad, ANNO «Ld.(datum van plaatsing) of door contante betaling aan
de balie van het Leidsch Dagblad, Rooseveltstraat 82 te Leiden. U krijgt de foto
binnen drie weken thuisgestuurd.
COLOFON
Leidsch Dagblad
Directie: B.M Essenberg
E-mail: directie.hdcuz@hdc.nl
Hoofdredactie: Jan Geert Majoor,
Adriaan Brandenburg
E-mail: redactie.ld@hdc.nl
HOOFDKANTOOR
Rooseveltstraat 82, Leiden, tel. 071-5 356 356
Postadres. Postbus 54,2300 AB Leiden
Redactie fax 071-5 356 415
Advertentie fax 071=5 356 325
Familieberichten fax 023-5150 567
ADVERTENTIEVERKOOP
Advertenties m.b.t
Auto's: 072-6813661
Onroerend goed: 023-5150 543
Personeel: 075-6813677
Overige detailhandel: 071-5 356 300
Reclamebureaus kunnen contact opnemen
met: 075-6813636
LEZERSSERVICE
0800 -1711 (gratis)
Mobiel: 072 - 5196800
ABONNEMENTEN
Bij vooruitbetaling (acceptgiro)
plm €20,20 (alleen aut. ine
p/kw €56,70 p/j €216,90
Abonnees die ons een machtiging verstrekken
tot het automatisch afschrijven van het
abonnementsgeld ontvangen €0,50 korting
per betaling.
VERZENDING PER POST
Voor abonnementen die per post (binnenland)
worden verzonden geldt een toeslag van €0,50
aan portokosten per verschijndag.
Voor zaterdagabonnementen geldt €0,60 per
zaterdag.
GEEN KRANT ONTVANGEN?
Voor nabezorging: 0800-1711 (gratis).
Mobiel: 072-5196800.
ma t/m vr: 07 30-17.00 uur; za: 08.00-13 00 uur
(als op zaterdag voor 12.00 uur wordt gebeld,
wordt de krant dezelfde dag nabezorgd. Wie
tussen 12.00 en 13.00 uur belt, ontvangt de
krant op maandag.)
AUTEURSRECHTEN
Alle auteursrechten en databankrechten ten
aanzien van (de inhoud van) deze uitgave
worden uitdrukkelijk voorbehouden Deze
rechten berusten bij HDC Uitgeverij Media BV
c.q. de betreffende auteur
HDC Media BV, 2004
De publicatierechten van werken van
beeldende kunstenaars aangesloten bij een
CISAC-organisatie zijn geregeld met Stichting
Beeldrecht te Amstelveen.
HDC Media BV is belast met de verwerking van
gegevens van abonnees van dit dagblad. Deze
gegevens kunnen tevens worden gebruikt om
gerichte informatie over voordeelaanbieding
en te geven, zowel door onszelf als door
derden. Heeft u hier bezwaar tegen, dan kunt
u dat laten weten aan HDC Media BV, Afdeling
Lezersservice, postbus 2,1800 AA Alkmaar.
Landelijk gezien zijn de
populairste meisjesna
men van dit moment
Sanne, Lotte, Anne, Em
ma en Iris. Daarvan zijn
Sanne en Anne van oor
sprong verkortingen van
de bijbelse namen Su-
zanna en Anna of Johan
na. Lotte is een verkor
ting van de uit het Frans
afkomstige naam Char
lotte, die gevormd is bij
Charles, de Franse vorm
van de Germaanse naam
Karei. Emma is ook een
Germaanse naam, af
komstig uit een Ger
maans woord dat 'groot,
machtig' betekent.
Iris, ten slotte, komt oor
spronkelijk uit het
Grieks. Het is in de
Griekse mythologie de
naam van een van de
boodschapsters van de
Griekse goden. Omdat de
Grieken de regenboog
zagen als een schakel
tussen de goden en de
mensen, werd deze ook
met de naam iris aange
duid. Vanwege de ver
schillende kleuren die de
regenboog heeft, werd
iris vervolgens ook de
naam voor het gekleurde
deel van het oog en voor
de gelijknamige bloem.
De 339 meisjes die tot nu
toe dit jaar in Leiden bij
de burgerlijke stand zijn
aangegeven, hebben in
totaal 233 verschillende
namen. Daarbij zijn alle
verschillende spellingen
van namen die oorspron
kelijk eigenlijk hetzelfde
zijn, zoals Anna en Anne,
Imke en Ymke en Roos en
Rosa apart meegeteld.
Van deze 233 verschillen
de namen komen er
tweehonderd maar één
keer voor, bijvoorbeeld
Abby, Bertina, Célise,
Dagmar en Ebru. Van de
overige namen zijn er 25
die bij ons dit jaar aan
twee of drie verschillende
meisjesbaby's zijn gege
ven. Hiertoe behoren bij
voorbeeld Anouk,
Noortje, Rosalie en Sterre,
die twee keer, en Maud,
Sascha, Sophie en Vera,
die drie keer werden aan
gegeven.
Er is geen enkele meis
jesnaam uit de landelijke
top-vijf die ook in het
Leidse rijtje van popu
lairste meisjesnamen van
dit moment voorkomt.
Met drie vernoemingen
is Anne nog het fre
quentst, daarna komen
Emma en Iris elk twee
keer voor, terwijl Lotte en
Sanne allebei maar één
keer worden vermeld.
Welke meisjesnamen zijn
dan wel populair in Lei
den? Op de eerste plaats
komen Naomi en Fleur,
die tot nu toe dit jaar elk
vijf keer zijn gegeven. De
bijbelse naam Naomi, die
de laatste jaren vooral via
Engeland en Amerika bij
ons populair is gewor
den, komt daarnaast ook
eenmaal voor als Neomi,
de Nederlandse weerga
ve van de Engelse uit
spraak. Als meisjesnaam
heeft Naomi jarenlang
tot de populairste namen
van Nederland gehoord,
maar hij lijkt nu toch een
beetje op zijn retour te
zijn, want landelijk ge
zien is hij inmiddels ge
zakt naar de twintigste
plaats. Behalve dus ken
nelijk in Leiden, want
daar komen nieuwe Nao
mi's nog volop voor.
Fleur vinden we in Ne
derland op het moment
op de dertiende plaats
van populaire meisjesna
men. Sinds 1983 hebben
bijna zevenduizend
meisjes deze naam ge
kregen. Het is de Franse
vorm van de Latijnse
naam Flora en betekent
'bloem'. Ook de dit jaar
eenmaal in Leiden opge
tekende meisjesnaam
Floor is uiteraard van de
ze naam afgeleid.
Achter Naomi en Fleur
volgen verschillende
meisjesnamen die dit
jaar al vier keer zijn gege
ven. Het zijn Charlotte,
Ilse, Lisa, Mila, Nina en
Oumaima. Van deze na
men staat alleen Lisa in
de toptwintig, op de
twaalfde plaats, maar
ook deze naam neemt
landelijk gezien af in po
pulariteit.
Ruim een derde deel van
de in Leiden aangegeven
meisjes heeft maar één
voornaam. De rest heeft
er twee, drie of vier, hoe
wel dat laatste maar wei
nig voorkomt. Als we kij
ken naar de namen die
als tweede of verdere
voornaam gegeven zijn,
dan zien we dat daar de
traditionele namen hoger
scoren dan bij de eerste
voornaam. Dat komt
overeen met de in som
mige kringen gangbare
trend om kinderen als
eerste naam een leuke,
zelf gekozen voornaalTreu
geven en daarna de tfen 1
tionele namen uit dejdeh.
milie te gebruiken. Vlvan
de 215 meisjes met n^ent
dan één voornaam
er achttien Maria,
na en acht Elisabeth telijk
Johanna. Er zijn echtte vt
ook genoeg tweede ej»gde
derde namen die mii&eme
traditioneel zijn, zoaljhelpi
Cry stel, Dakota, Graqinde:
Sliantelle. Traditie is jijn v
leuk, maar een beetje eei
riatie is toch ook mo# we;
meegenomen. (elpaj
jbeta
Reacties en tips voor qiuidi;
rubriek kunt u sturei\[ en
naar de redactie van fostra
krant, Postbus 54, 23|zijn
AB Leiden, onder ferfchooi
ding van de rubrieks jijn 1
naam 'Aangenaam', je ven
mailen tiaar de auteijover
kan ook: schoon- had ti
heim@inl.nl Mart
ip ha
Tanneke SchoonheimJe gei
Hoewel hij voor de laatste actieve le
vensfase een transformatie tot mon
nik nadrukkelijk openhoudt, heeft bis
schop Tiny Muskens van Breda reeds
nu 'een boeiend leven gehad'. Dat
concludeert hij althans in het slot
woord van zijn vandaag verschijnen
de biografie. De lezer van het vlot ge
schreven boek kan nauwelijks tot een
andere bevinding komen: Muskens
heeft het leven geleefd, intens, met
volle teugen, handig gebruik makend
van de bewegingsvrijheid die het celi
baat hem biedt. Of, zoals hij zelf zegt:
„Ik heb het celibaat leren waarderen
als een levensstaat waarin ik ruimte
schep voor God en voor de mensen
die op mijn weg komen. Ik ken geen
mooier beroep dan dat van priester. Je
leert kijken en luisteren naar de sa
menleving. Bovendien had ik prak
tisch gesproken nooit zoveel en zo
lang kunnen reizen en nooit zoveel
ondernemingen kunnen volbrengen
als ik getrouwd was geweest."
AANGENAAM
Nederlands College had Muskens
verscheidene ontmoetingen met de
paus, bij wie hij steevast met honger
van tafel kwam, omdat hij hem het
hemd van het lijf bleef vragen. Hij
ontmoette er ook andere interessan
te mensen. „Op zekere dag, ik was
toen al vele jaren in Rome, ging tij
dens een les de deur van het lokaal
open en verscheen een frêle, krom
getrokken oude zuster in een Indiaas
gewaad. Ik wist dat Moeder Teresa
het instituut zou bezoeken, maar
niet dat ze zomaar de les zou bin
nenstappen. Ze kwam direct naar
voren om op mijn stoel plaats te ne
men en over de voortreffelijkheid
van haar eigen orde te vertellen."
Fortuyn
Enkele decennia later - Muskens zit
dan al hoog en droog in Breda - zou
er nog eens iemand plompverloren
in zijn stoel neerzijgen. Muskens is
door zijn originele pleidooi voor de
armoedebestrijding, met als ultieme,
bijbels verantwoorde handreiking
het stelen van een brood, een gewild
gesprekspartner geworden van
spraakmakend Nederland. Hij geeft
in drie maanden tijd meer dan hon
derd interviews, ook aan internatio
nale media. Hij kruist de degens met
politieke coryfeeën als Kok, Melkert
en Bolkestein, die hij maar als korze
lige types ervoer. Ook inzake de op
komst van de islam werd de Bredase
bisschop een erkend gesprekspart
ner.
Op zekere dag had hij een columnist
van Elsevier te gast: Pim Fortuyn.
„Fortuyn kwam binnen met een
kistje sigaren in zijn hand, wat ik erg
attent vond. Vervolgens ging hij in
mijn stoel zitten, stak een sigaar op
en stak kettingrokend van wal. Aan
het einde van het gesprek doofde hij
een laatste sigaar, klapte het kistje
dicht en vertrok weer, met de reste
rende sigaren. Ik had geen mo
ment het gevoel dat ik contact
met hem kreeg."
Muskens is een belezen man.
Hij is vertrouwd met
de wereldlitera
tuur en kan
helemaal
Onder de titel 'Wees niet bang" te
kent schrijver Arjan Broers het le
vensverhaal van Tiny Muskens (68)
op. En bangelijk is Muskens inder
daad niet uitgevallen. Hij bereist de
wereld tot in de onherbergzaamste
uithoeken, hij zwemt brede rivieren
over en - misschien het meest on
verschrokken gezien zijn func
tie-hij neemt geen blad
voor de mond.
Broers vertelt van Mus
kens' 'diepe liefde
voor en trouw aan
de kerk', maar
ook hoe hij 'kan
drammen als
een tank,
door bij
eén Ro
meinse
kerkelijke
instantie
naar bin
nen te
stappen,
zijn bis-
schopskruis op
de borst als een impo
nerend herkenningsteken
en gewoon door te blij
ven lopen en te blijven
vragen tot hij krijgt
wat hij wil'.
Broers heeft ander
half jaar intensief met
de bisschop opgetrokken
om hem zijn hele verhaal
te laten doen. Hij heeft hem
leren kennen als een 'gemoedelijke
man die massief kan zwijgen en uit
zijn ogen kan kijken alsof hij eeuwen
ver weg is'.
Muskens heeft een opvallend goed
geheugen, dat stevig wordt onder
steund door tweeduizend bladzijden
dagboekaantekeningen. Toch heeft
ook Broers Tiny Muskens niet echt
leren kennen, bekent hij. „We heb
ben alles gedaan samen, maar eerlijk
gezegd: ik snap hem nog steeds niet.
Velen voelen zich ook ongemakkelijk
bij hem. Niet uit ontzag, maar om
dat hij zo moeilijk te peilen is. Hij
lijkt dan wel die gemoedelijke Bra
bander, maar hij heeft de grootste
moeite om niets te doen of gewoon
iets voor de lol. Zijn hele wezen is op
werken ingesteld. Een enkel borrel
tje, dat gaat er af en toe nog wel in.
Hij houdt van lezen en zonder siga
ren is hij moeilijk voorstelbaar. Dat
onder het motto: een Brabantse pas
toor zonder sigaar is geen gezicht."
Natte droom
Broers vertelt - en dit allemaal in
zijn nawoord - hoe Muskens wor
stelt met zijn verlamde hand, hoe hij
geholpen moet worden om een sui
kerzakje te openen of een appeltje te
schillen, hoe zacht zijn stem is en
hoe hard hij kan lachen.
Muskens' jeugd was volledig door de
indrukwekkende katholieke kalender
gedomineerd, in een 'hyperreligieu
ze' omgeving, met obsessieve trek
jes. De vroomheid overwoekerde alle
belevenissen en emoties en zeker die
van de seksualiteit. We lezen hoe
Muskens na zijn eerste natte droom
'overstuur en in tranen' naar zijn
biechtvader snelt om te vragen wat
hij nou aan zijn fiets heeft hangen.
De goede man spreekt van een 'ge
woon verschijnsel' maar voegt daar
tegen de jonge Tiny wel de verma
ning aan toe 'zich te leren beheer
sen'.
Scherp reconstrueert Muskens het
tijdsbeeld: „Op stations hingen geen
reclameposters met schaars geklede
dames en heren in suggestieve po
ses. Blote lichamen waren nergens
te zien en over lichamelijke liefde
werd niet gesproken. Ik kan me zelfs
niet herinneren dat ik mijn ouders
elkaar ooit een kus heb zien geven of
elkaar met kooswoordjes heb horen
aanspreken."
Kruinschering
Muskens verhaalt over zijn opname
in de geestelijke stand door middel
van de roemruchte kruinschering.
„We kregen een metalen ring op on
ze kruin gelegd en alle haren die
door de opening te zien wa
ren, werden afge
knipt. Het
was
In zijn biogra
fie verklaart
bisschop Mus
kens zijn lief
de voor de
kerk, maar hij
verklaart haar
niet heilig.
„Uiteindelijk
je eigen ge
weten volgen
en eigen be
slissingen ne
men."
Foto: GPD/Jo-
han van Gurp
I E R
BOVEN
een teken waarmee geestelijken aan
geven dat ze de wereld verzaken
door zichzelf minder aantrekkelijk te
maken."
In de jaren zestig en zeventig woon
de en werkte Muskens langdurig in
Indonesië, het land dat volgens hem
een dictator nodig heeft 'die per
soonlijk gezag heeft en het goed met
het volk meent'. Eentje die het beter
aan kan dan Soekarno en meer in
huis heeft dan Soeharto.
Muskens, de Brabantse boerenzoon,
laaft zich aan de verfijnde Javaanse
cultuur met haar vormelijke regels
van omgang en wellevendheid.
„Heel wat Javanen gaven toe, vaak
na enig aandringen, hoe lomp en
onbeschaafd ze ons Nederlanders
vonden. Onze manier van lopen, van
begroeten, gaan zitten: in de ogen
van Javanen getuigt het allemaal van
een grote onbeschaafdheid en onbe
houwenheid."
In 1977 strijkt Muskens neer in Ro
me, 'de navel van de rooms-katho-
lieke wereldkerk'. Als
rector van
het
'U
gaan in theologische geschriften,
losofie en psalmboeken. „Ik bele<
de angst, de teleurstelling en de g
verlatenheid in die psalmen heel
sterk, maar ook de lofzangen over
goedheid van God, tegen wie een if
mens ook mag klagen en treuren,
grondtoon van de psalmen is er et 0
van vertrouwen in God, ook in de
donkerste uren."
Muskens prijst zich gelukkig dat z tsl
mentale vermogens na zijn hersei «r
infarcten vrijwel volledig zijn her- ist<
steld en dat hij niet in een rolstoel se
gesukkeld. De eerste tekenen van
zijn ziekte manifesteerden zich
daags voor Hemelvaart 1999. De 1 do
schop was op een verjaarsfeestje 1 rh
zijn broer. Zijn linkerbeen was on ud
willig. De dag erna had hij geen ct 1 h
trole meer over zijn linkerhand, ne
Muskens is aardig opgeknapt, taliari
zen uit zijn boek zijn al dood. Wie L
lerlegende Wim van Est bijvoor
beeld. „Bij diens uitvaart, in het
voorjaar van 2003, schoot ik vol tc
ik me opeens een verhaal van de
pastoor van Willebrord herinnerd tec
Want als Van Est in de jaren vijftij
weer eens een koers gewonnen h:
dan kwam hij op maandag naar d
pastorie, waar hij een deel van zijl
prijzengeld op de keukentafel leg<
'Alstublieft pastoor', zei hij dan, '1
er maar wat goeds mee'. Dat ont
roerde me."
Niet heilig
Behalve deze anekdotes gaat Mu:
kens ook de grote thema's niet uir
weg. Hij moedigt zelfs nieuw debi^ei
aan. Over gehuwde priesters, vroi
wen in hogere functies in de kerk e
condooms. Hij verklaart zijn liefd
voor de kerk, maar hij verklaart h
niet heilig. „Uiteindelijk je eigen
weten volgen en eigen beslissing!1
nemen." Dat doet hij zelf ook. Rei?1,
waarom hij er rekening mee houc .e
dat hij niet per se tot zijn 75ste sta
en mijter blijft torsen. Hij laat ziet?
aan een jaarlijks functioneringsgi
sprek onderwerpen. „Voorlopig
len ze nog steeds dat ik doorga.
moedelijk zijn ze bang om een
te krijgen."
Wees niet bang", uitgegeven bij Va
bf
