Het
faillissement dat niemand
wilde
Tulpenfonds Novacap trekt nog altijd spoor van vernieling
Moeiteloos zouden ze binnenlopen, de be
leggers in het Lissese Novacap Floralis Ter
mijnfonds. Maar het ging fout, en goed fout
ook. In plaats van miljoenen te incasseren,
dreigen ze miljoenen te verliezen. De tulpen
manie van 2003 heeft een spoor van vernie
ling getrokken. Het Sierteelt Bemiddelings
Centrum en andere bedrijven zijn failliet, re
putaties zijn geknakt en er lopen talloze
rechtszaken. Een jaar na de ontploffing is het
einde nog lang niet in zicht. „Het gaat jaren
duren voordat duidelijk is hoe het nu precies
in elkaar zit. Als het al ooit duidelijk wordt,
tenminste", zegt een nauw betrokkene.
door Sjaak Smakman
Het is mei 2003. Op het be
drijf van de gebroeders Pa
ter in het Noord-Hollandse
Spierdijk is het druk tijdens de
showdag van nieuwe soorten. De
show wordt deze keer echter niet ge
stolen door de bollen, maar door de
man die er grote plannen mee heeft:
Marco Vrijburg. Samen met Jeanette
Franken is de Lissenaar initiatiefne
mer van het Novacap Floralis Ter
mijnfonds 2004, dat grootscheeps
gaat beleggen in die nieuwe soorten.
Wie meedoet, kan op een gemakke
lijke manier veel geld verdienen. Een
rendement van 30 procent in een
jaar tijd is haaibaai-, meldt de pros
pectus.
Het loopt storm.
De opzet is eenvoudig. De beleggers
storten hun miljoenen in het fonds,
dat vervolgens via het Sierteelt Be
middelings Centrum (SBC) bollen
koopt en verkoopt. SBC koopt echter
pas voor Novacap als het bedrijf
(lees: commercieel directeur Mark
van der
Poll) ie
mand heeft
gevonden
die de bol
len voor
méér geld
van Nova
cap koopt.
Zo loop je
als beleg
ger dus op
het oog
geen enkel
risico. „Het
leek niet
fout te
kunnen
gaan", zegt
een beleg
ger die
voor ette
lijke mil
joenen in
stapte.
„Het zag er
waterdicht
uit, de be
heerders
kwamen
vrij be
trouwbaar
over. Geraadpleegde fiscalisten en
accountants waren zo enthousiast
dat ze er zelf ook meteen in wilden
stappen."
Op de lijst van beleggers prijken dan
ook bekende namen: Cor Boonstra
(twee ton), Pieter de Rijcke (ex-
Kruidvat, elf miljoen), Willem Sijt-
hoff (acht ton). Ook de Novacap-di-
recteuren Vrijburg en Franken stap
pen in, voor respectievelijk 1,3 mil
joen en vier ton. Mark van der Poll
zelf doet mee voor een miljoen.
Van der Poll is een centrale figuur. Al
twintig jaar bemiddelaar in bloem
bollen, en een goede ook. 'Een han
dige jongen', heet het in de bloem
bollenwereld. 'Maar Mark zal je niet
belazeren', voegen oud-collega's
daaraan toe. Van der Poll wordt op
een gegeven moment commercieel
directeur van SBC. Hij heeft samen
met Henny van der Voort het bloem-
bollenbemiddelingsbedrijf overge
nomen van Cebeco, dat van deze
vreemde eend in zijn grote bijt af
wilde.
Van der Poll heeft zich gespeciali
seerd in de handel in nieuwe soor
ten. Daar deed hij altijd al in, maar
sinds een paar jaar groeit de handel
enorm. De aandelenmarkt is inge
stort, onroerend goed doet het ook
niet lekker en obligaties zijn saai en
weinig lucratief. Avontuurlijke beleg
gers zoeken iets nieuws dat goed
geld oplevert. En ze vinden dat in de
tulpenhandel.
Een markt voor nieuwe soorten is er
zeker. Veel oude bekende tulpen
soorten takelen langzaam af, terwijl
de consument tulpen wil die er leuk
uit zien en lang staan. Bovendien is
er grote druk op de sector om het
gebruik van bestrijdingsmiddelen te
verminderen. Vraag uit de markt,
geld dat op zoek is naar beleggingen
en sterke verhalen over grote win
sten bij een biertje aan de bar doen
de rest. In een paar jaar tijd groeit de
handel in nieuwe soorten van 4 tot 5
miljoen per jaar naar een ongekende
200 miljoen. De inkomsten van be
middelaars zijn een percentage van
hun omzet en Van der Poll maakt in
Foto's: Frans Roomer en Dick Hogewoning
zijn eentje zo ongeveer meer omzet
dan de rest van SBC bij elkaar met
de gewone bollenhandel. Een mooi
huis aan de Grevelingen in Lisse, een
enorme BMW voor de deur getuigen
daarvan.
Maar met de groei van de tulpen-
markt herhaalt zich het verhaal van
de aandelenhandel van een paar jaar
eerder: alles wordt vanzelf geld
waard. „Er waren te weinig goede
nieuwe soorten", zegt een oud-SBC-
er, „de bollenwereld rook dat er veel
te verdienen was. Ik weet van een
kweker die in 2002 100.000 euro
vroeg voor een soort die hij een jaar
eerder eigenlijk wilde weggooien
omdat het niks was. Ik heb nog nooit
zoveel kwekers het hok bij Mark in
zien lopen met een fotootje of een
potje met weer een nieuwe soort. Ik
heb het ook wel tegen hem gezegd:
Mark, dit klopt niet. Maar het was of
je een zak snoep van een kind afpak
te."
Voorlopig kan het niet op. Lissenaar
Dennis Wassenaar, die zijn IT-be-
drijf op het goede moment heeft ver
kocht en al een paar keer flink heeft
verdiend aan de tulpenhandel via
Van der Poll, brengt via de Porsche-
club menig belegger met Mark in
contact. In augustus 2002 brengt hij
Vrijburg en Van der Poll bij elkaar.
Vrijburg vertelt Van der Poll over zijn
ideeën voor een tulpenfonds. Hij is
niet de eerste. Eerst zien en dan ge
loven, denkt Van der Poll. Maar Vrij
burg is serieus. Hij heeft al een paar
proefhandeltjes opgezet via zijn No
vacap Holding, en die hebben goed
geld opgeleverd. Het werkt, weet hij.
In het voorjaar van 2003 nemen de
plannen voor het Novacap Floralis
Termijnfonds steeds vastere vormen
aan. In mei is het zover: Vrijburg
brengt zijn fonds met succes aan de
man. Schattingen gingen uit van eni
ge tientallen miljoenen aan inleg,
het wordt ruim 85 miljoen. Meer dan
de helft daarvan is afkomstig van
SBC-klanten, de rest komt van men
sen buiten het vak.
De presentatie mag dan pas in mei
zijn, de komst van het fonds is al
veel langer bekend. Vrijburg zelf be
gint, volgens betrokkenen, al maan
den voor de officiële presentatie met
het fonds te leuren in zijn kennis
senkring. En ook in het bollenwe-
reldje is de komst van het fonds al
lang bekend. De prijscarrousel waar
van Novacap later gewag zal maken,
komt al kort na nieuwjaar op gang.
Maar wat wil je, zegt een betrokkene:
„Als ik zou horen dat er 20, 30 mil
joen in de markt komt, zou ik ook al
vast wat gaan kopen."
Foutje bedankt
Van der Poll blijft de spin in het web
van de handel. Via hem worden
soorten in korte tijd meerdere keren
doorverkocht tussen verschillende
handelaren voor steeds hogere prij
zen. De Barney kost 1000 euro per
kilo op 12 februari en bij aankoop
door het fonds in juli is hij 2562 eu
ro. De Royal White stijgt van februari
naar juli van 90 naar 247 euro per ki
lo. In het Novacapjaar 2003 wordt er
voor bijna een miljard euro ver
handeld.
Novacapdirecteuren Franken en
Vrijburg zeggen achteraf van niets te
hebben geweten en alles over te
hebben gelaten aan Mark van der
Poll. Maar Vrijburg komt meerdere
keren per week naar de Lissese
Grachtweg om mee te kijken over de
schouder van Mark, verklaren oud
werknemers van SBC. Bovendien
heeft Novacap toegang tot MX-Bulb,
de internetsite van SBC waarover
veel handel loopt. Vrijburg en Fran
ken weten dus - of künnen dat in elk
geval weten - wat er wordt gekocht
en verkocht en voor welke prijs.
Maar de aankoopprijs doet er in we
zen niet eens toe. Het gaat om de
verkoopprijs. Een belegger legt het
simpel uit: „Stel dat ik 100.000 euro
betaal voor een Volvo die maar
50.000 euro waard is. Dan betaal ik
veel te veel. Maar als ik al iemand
heb die hem van mij gaat kopen
voor 120.000 euro, wat kan mij dat
dan schelen?" Want dat is de crux
van het fonds: Novacap koopt die
Volvo pas voor een ton als er iemand
is die er 120.000 euro voor wil beta
len. Op papier klopt het allemaal. Als
het fonds sluit, heeft Novacap voor
een kleine 75 miljoen euro bollen
gekocht en die op papier al weer ver
kocht voor meer dan 160 miljoen.
Alles exclusief kosten, maar dan nog
is de winst tientallen miljoenen.
Wat oogt als een bastion van gewa
pend beton, is in werkelijkheid ech
ter een kaartenhuis. Net als de ande
re twee grote bemiddelingsbedrijven
CNB en Hobaho, werkt SBC met zo
geheten koopbriefjes, die kwekers
krijgen thuisgestuurd en waarop
staat aangegeven wat ze hebben ge
kocht en voor welke prijs. Af en toe
worden daarbij fouten gemaakt,
maar vanaf september gaat er bij
SBC zoveel fout dat de term spook-
briefjes gaat circuleren. Is dit nog
toeval?, vragen kwekers zich af.
Voor een deel komt het omdat SBC
een nieuw computersysteem in ge
bruik heeft genomen, waarbij geheel
volgens de traditie van nieuwe com
putersystemen van alles fout blijkt te
gaan. Uiteindelijk moeten vrijwel al
le bestaande transacties handmatig
opnieuw worden ingevoerd. En
daarbij worden tikfouten gemaakt.
Kweker Jos Borst bijvoorbeeld heeft
op een bepaald moment een tegoed
van 150 miljoen bij SBC. Foutje, be
dankt.
Maar er is meer aan de hand, zal cu
rator Eelke Muller later constateren.
Van der Poll levert ook verkeerde da
ta aan. De druk op hem is enorm. De
prijzen van de bollen zijn opgelopen
tot exorbitante hoogten, maar hij
moet toch steeds weer kopers zien te
vinden die nóg meer willen betalen.
„Op een gegeven moment waren die
bollen niet meer te verkopen", zegt
een betrokkene. „Daar zat Mark in
zijn kantoor achter zijn twee beeld
schermen, één om te kopen en één
om te verkopen. Om de vijf minuten
een sigaret, om de tien minuten tele
foon om weer een zaak te doen. Het
was een verschrikkelijk rookhol
daar."
Van der Poll verklaart later schrifte
lijk dat hij een keer inderdaad be
wust fout is geweest. Om de zaken
voor Novacap rond te maken, be
sluit hij om ook in zee te gaan met
buitenlandse bedrijven, zoals Lenore
en Cier. Vrijburg accepteert die ech
ter niet als kopers. Volgens Van der
Poll suggereert Vrijburg om die ver
kopen maar op naam te zetten van
Holland Bolroy Market, het bedrijf
van de Heiloose ondernemer Cees
van der Velden en groothandelaar in
nieuwe soorten. Van der Poll doet
het, omdat Vrijburg dreigt de Nova-
capmiljoenen voor de aangekochte
bollen anders niet over te maken.
Van der Velden zal later ontkennen
ooit ook maar één bol van Novacap
gekocht te hebben.
Dan breekt rampmaand november
aan. Waar het preciesiout gaat, is
ook na een jaar nog niet helemaal
duidelijk. Maar een paar dingen
springen in het oog. Ten eerste is er
de Hollandsche Bank Unie (HBU).
Deze volle dochter van ABN-Amro is
de grote financier van het tulpen
fonds. Wie voor een miljoen wil
deelnemen in het fonds, moet voor
zes ton onderpand leveren. Als ook
veel SBC-klanten zich geïnteresseerd
tonen in het tulpenfonds, accepteert
HBU hun tegoeden bij SBC als on
derpand. Het gevolg van die con
structie: als het fout gaat bij SBC,
gaat HBU voor vele miljoenen het
schip in omdat de bank dan met
waardeloze onderpanden zit.
Op een of andere manier krijgt HBU
lucht van de problemen en zet grote
druk op financieel directeur Henny
van der Voort van SBC om een groot
deel van de van HBU afkomstige
miljoenen terug te storten. In totaal
maakt Van der Voort 41 miljoen euro
over. Een flink deel daarvan in strijd
met de regels, constateert curator
Muller later, waardoor SBC met mil
joenentekorten komt te zitten.
Als er ook nog eens steeds meer mel
dingen binnenkomen van klanten
die koopcontracten ontkennen, gaat
Van der Voort rondbellen. Veel meer
klanten blijken nu aankopen te ont
kennen - de bollenwereld wordt on
gerust. De chaos is compleet als
midden in de nacht Hells Angels
voor de deur staan bij Van der Poll:
ze blijken via een stroman belegd te
hebben in het tulpenfonds en zetten
een pistool tegen zijn hoofd om hem
duidelijk te maken wat er gebeurt als
zij straks hun geld kwijt zijn. Van der
Poll duikt onder.
Van der Voort ziet het niet meer zit
ten: ze zet Van der Poll uit zijn func
tie en besluit surseance aan te vra
gen. Was dat echt nodig? In elk geval
heeft niet iedereen een hoge pet op
van de kwaliteiten van Van der
Voort. „Een omhooggevallen secre
taresse die op het goede moment op
de goede plaats was", luidt de harde
kwalificatie van iemand die haar
goed kent.
Handelswaar
De dag na de surseance-aanvraag
geeft Novacap zelf de laatste duw.
Novacap heeft veel méér bollen ge
kocht dan het kan betalen. Er is ruim
85 miljoen opgehaald, waarvan voor
73 miljoen bollen zijn gekocht. De
overige twaalf miljoen zijn nodig
voor BTW, commissies, vakheffing
en andere kosten. Maar Novacap-di-
recteuren Vrijburg en Franken be
sluiten om van die twaalf miljoen
voor nog eens 7,7 miljoen bollen te
kopen - die op papier al weer zijn
verkocht voor ruim tien miljoen.
SBC koopt de bollen en betaalt ze
voor het grootste deel, maar op de
dag na de surseance zeggen Vrijburg
en Franken plotseling dat ze die bol
len helemaal niet hebben gekocht en
dat SBC buiten zijn boekje is gegaan.
Het geld dat SBC heeft uitgegeven
aan die extra bollen, was bedoeld
voor de BTW en andere kosten, zeg
gen ze. Het tekort loopt daardoor op
tot 14 miljoen. Van der Poll en zijn
advocate Saskia Koerselman probe
ren bij de rechter nog een verlenging
van de surseance te krijgen, maar
dat lukt niet: een week later is het
faillissement een feit.
Waarom storten Vrijburg en Franken
SBC op deze manier in de afgrond?
De meest waarschijnlijke verklaring
is, zeggen insiders, dat ze zélf in de
problemen kwamen. Om de extra
aankoop te kunnen financieren én
aan alle overige (fonds)verplichtin-
gen te voldoen, moeten ze heel snel
miljoenen euro's extra zien aan te
trekken. Blijkbaar lukt dat niet. De
enige uitweg is dan nog om de aan
koop gewoon te ontkennen en de
gloeiend hete aardappel door te
schuiven naar SBC. Franken ontkent
namens Novacap deze lezing overi
gens in alle toonaarden.
Het is een faillissement dat niemand
heeft gewild. Want mét SBC valt de
marktplaats voor nieuwe tulpen-
soorten weg en is de handelswaar zo
goed als waardeloos. Van der Poll en
zijn advocate Koerselman doen nog
een poging tot een doorstart, maar
curator Muller wil niet meewerken.
Ook al blijkt op een bijeenkomst in
hotel Sassenheim dat schuldeisers
miljoenen willen inleveren om SBC
overeind te houden, het bedrijf is en
blijft failliet.
„Er bestaat een risico dat SBC failliet
gaat. Het fonds kan dan rechtstreeks
met de kopers de zaken afwikkelen",
meldt de Novacap-prospectus. Maar
dat blijkt niet mee te vallen: nu SBC
failliet is, ontkent bijna iedereen de
aankopen van Novacap. Betaal je,
dan zit je met peperdure bollen
waarop je gegarandeerd een enorm
verlies gaat lijden. Dan kun je beter
ontkennen en hopen dat je de dans
ontspringt omdat niemand wijs kan
worden uit de administratieve rot
zooi bij SBC. Inmiddels lopen er bij
na tweehonderd rechtszaken. De af
loop daarvan is ongewis.
Ook op andere fronten opent Nova
cap het vuur met aangifte tegen de
'samenwerkende fraudeurs', Van der
Poll en een aantal handelaren. Die
hebben de prijzen van de bollen be
wust opgedreven om daarmee de
beleggers een oor aan te naaien,
stellen Franken en Vrijburg. Een
aantal van die handelaren heeft vol
gens hen bovendien in de eerste
helft van november via een trucje
met buitenlandse firma's onterecht
miljoenen Novacap-euro's geïncas
seerd.
En ten slotte is er nog de HBU. Ook
daartegen loopt inmiddels een pro
ces. HBU wist blijkbaar eerder dan
Novacap dat er iets fout zat. In
plaats van de miljoenen terug te ei
sen, had de bank moeten ingrijpen
of Novacap moeten waarschuwen,
stellen Vrijburg en Franken. En dus
is HBU aansprakelijk voor de scha
de, vinden ze.
De perikelen hebben een spoor van
vernieling getrokken. In Npord-Hol-
land zijn al twee bedrijven, waaron
der de onderneming van de gebroe
ders Pater, mede door de affaire fail
liet. Afhankelijk van de uitslag van de
vele rechtszaken en justitiële onder
zoeken zullen er nog meer slachtof
fers vallen. Van der Poll wordt opge
pakt en vastgehouden. Tijdens de
verhoren van justitie krijgt hij een
hersenbloeding. Hij is inmiddels
weer thuis
met ver-
lammings-
verschijn-
selen aan
de rechter
kant, maar
of het fy
siek ooit
helemaal
goed komt,
is de vraag.
Zijn repu
tatie is ge
knakt.
Franken en
Vrijburg
vechten
door tot het
bittere ein
de. De met
miljoenen
euro's ge
lardeerde
toekomst
als direc
teuren van
beleggings
fondsen in
tulpenbol
len, is weg.
Maar hoe meer aankopen ze uitein
delijk kunnen afdwingen, hoe min
der kans ze lopen op schadeclaims
van beleggers en hoe meer ze uitein
delijk nog aan dit fonds overhouden.
Ook dan gaat het over bedragen met
zes nullen. En - zeggen tegenstan
ders - alleen door constant het vuur
te openen op anderen kunnen ze de
aandacht van hun eigen handelwijze
weghouden.
Zijn er ook winnaars? Ja hoor: de ju
risten. Novacap heeft al bijna twee
miljoen uitgegeven aan advocaten,
curator Muller is goed voor tonnen.
Die bedragen zullen nog wel verder
oplopen, want de zaak is nog lang
niet ten einde. Een nauw betrokke
ne: „Het gaat jaren duren voordat
duidelijk is hoe het nu precies in el
kaar zit. Als het al ooit duidelijk
wordt, tenminste."
Voor deze reconstructie zijn ge
sprekken gevoerd met veel betrok
kenen, die veelal niet bij naam ge
noemd wilden worden. Ook is ge
bruik gemaakt van openbare en
vertrouwelijke stukken.
