Anton de Kom is te weinig held in zijn eigen land
BINNEN- BUITENLAND
Vlinderj
arige als huisslavinnetje Op de tractor naar de Zuidpool
Surinaamse schrijver en verzetsstrijder krijgt standbeeld in Amsterdam
Kinderarbeid achter gesloten deuren in Peru
2q
vrijdag 26 november 2oo4
l,8(
9.9
v nze correspondent
ima
<qIARIbo - In Suriname is de
,48 siteit naar hem ver-
en Paramaribo kent een
,omet zijn naam. Ook Am-
heeft een Anton de
lein, waar binnenkort een
itandbeeld van hem komt
n. Anton de Kom (1898-
jurinaamse vrijheidsstrij-
Wolutionair en nationa-
Kom staat ook wel be-
'Adek'.
jen maand mogen inwo-
iC m Amsterdam Zuidoost
em uitbrengen op vier
rpen voor het standbeeld,
otere erkenning kan de
er van het boek 'Wij sla-
n Suriname' niet krijgen,
t boek wilde hij in 1934
ichiedenis van Suriname
jj rijven vanuit de positie
onderdrukten'. In Ne-
d kwam alleen een ge-
4I eerde versie op de markt.
11 was actief in de arbei-
ojweging, eerst in Neder-
tar hij werkte als verte-
siordiger in koffie en ta-
jnaf de jaren dertig ook
jjname. Beïnvloed door
isstrijders en nationalis-
Indonesië, verdiepte De
ch in de koloniale ge
mis van Suriname,
ij in 1933 terugkeerde
iriname gonsde zijn
:r al rond. De overheid
n als iemand die het ko-
gezag probeerde te on-
ïen. De bevolking, voor-
beiders, juichten zijn
:oe. Toen hij actief werk-
an verschillende etni-
oepen ging registreren,
trad het koloniale gezag op. De
Kom werd gearresteerd en het
land uitgezet naar Nederland.
In de Tweede Wereldoorlog zat
hij in het verzet. Hij werd opge
pakt en stierf uiteindelijk in een
concentratiekamp.
De Surinaamse gemeenschap
in Nederland zet zich al jaren in
voor een standbeeld. De Kom
zette zich in voor Surinamers,
maar streed ook voor de vrij
heid van Nederland.
Suriname zelf is minder met
Anton de Kom bezig. In de ge
schiedenisboeken wordt nu wel
over hem geschreven, maar hij
speelt geen grote rol in de sa
menleving. Zijn woorden wor
den zelden aangehaald, zijn ge
boorte- of sterfdag wordt niet
herdacht. Alleen op massabij
eenkomsten van de Nationale
Democratische Partij van Desi
Bouterse hangen grote posters
met zijn afbeelding en wordt hij
als nationale bevrijder geëerd.
Het huis waar de bekendste
vrijheidsstrijder van Suriname
opgroeide staat al jaren op in
storten. Een buurman vindt het
een schande. „Hoe kun je een
huis van zo'n belangrijke figuur
er zo bij laten staan! Weet u
hoeveel Surinamers uit Neder
land hier ieder jaar naar toe ko
men om het huis te bezichti
gen? Zelfs bakra's (blanken) ko
men. Vorig jaar was er een hele
delegatie ministers uit Neder
land. De burgemeester van Am
sterdam heeft hier twee jaar ge
leden nog een minuut stilte ge
houden."
Een poging van de gemeente
Amsterdam het gebouw op te
knappen om er een museum
van te maken, liep op niets uit
omdat er van de Surinaamse
overheid en de familie van An
ton de Kom te weinig respons
kwam.
De stenen plaquette met een
beroemd citaat van De Kom,
die sinds 1985 bij het verpau
perde huis staat, ziet er beter
uit.
Antropoloog Emanuels heeft
wel een verklaring voor het ge
brek aan belangstelling in Suri
name. „Suriname gelooft nog
steeds niet echt in de eigen
kracht en helden. Iemand als
Anton de Kom is wel een boeg
beeld voor Surinamers in Ne
derland, omdat die al een stuk
bewuster zijn van him eigen
identiteit dan hun familieleden
hier. Vroeger werd ons geleerd
dat onze voorouders die strijd
leverden, oproerkraaiers en cri
minelen waren. Dat beïnvloedt
het zelfbeeld van de Surinamer
nog steeds."
Ex-parlementsvoorzitter Emile
Wïjntuin beaamt dit. Hij strijdt
al jaren voor de erkenning van
Louis Doedel, de eerste vak
bondsleider van Suriname die
in de jaren dertig in opstand
kwam tegen het koloniale regi
me. Doedel werd gek verklaard
en 43 jaar opgesloten in een
psychiatrische inrichting.
Wijntuin: „Doedel is voor Suri
name veel belangrijker geweest
dan Anton de Kom, maar voor
hem is er nog steeds geen
standbeeld, laat staan een
straatnaam. Weet je hoeveel
straten hier vernoemd zijn naar
leden van het Nederlands ko
ningshuis of Hollandse schil
ders zoals Rembrandt? Het
wordt tijd dat onze eigen hel
den een plek krijgen."
Toeristische trekpleister: Nederlanders bezoeken het ouderlijk huis van Anton de Kom in Paramaribo. Foto: GPD
64,:
s correspondent
indenkamp
linderjarige meisjes die
^'^Jstbode werken en inwo-
[ezinnen ver weg van
n familie; de Internatio-
^'|)eidsorganisatie van de
2.3) noemt dit één van de
2,si
i3,«rnstige vormen van kin
lid. Het valt niet op en is
;t uit te roeien, omdat
92]ier gesloten deuren
|ndt. Kerkinactie vraagt in
nd voor de rechten van
iaandacht voor deze
id.
brleefd gezichtje met
25,8hruine ogen. Celia is pas
20' i)t voor kort draaide ze
s^ten werkdagen. Celia is
2*-7A de naar schatting
29*33 minderjarige huissla-
22,3iin Peru. De kinderen
^Opittere armoede thuis op
3ix4(teland ontvlucht om
25,oh habbekrats - soms
^•|ptis - huishoudelijk werk
23.4I bij families in de stad.
^■2ferd uitgebuit. Op zeven-
20|ofeftijd gaven haar ouders
24Ï8Ee aan een tante, die
jklerbracht bij een gezin
ig^jid Cuzco. Daar moest
43.4ji dagen per week, twaalf
jg®|dag koken, boenen en
17^41 Buiten kwam ze alleen
55.%lschappen te doen. Als
0 5|et gehoorzaamde werd
4j|scholden en geslagen,
j|'3r de kinderen van het
18' L.
25.6pe haalde haar na een
tij het gezin. Sindsdien
bij nonnen, samen
itgenoten. Celia bloeit
op. Ze heeft weer
letjes, gaat naar school
28 f* v°heybal. Maar toch
27^zich eenzaam. „Ik mis
i4.|ler en moeder erg"
g je, verlegen. Ze moet
12, q huilen.
idelijke kinderarbeid is
in ontwikkelingslan-
'eru krijgt het een extra
De werkstertjes zijn
eemse meisjes, gebo-
49.it Andes Gebergte. Zij
*3 ^ver weg van huis bij
i82!dprekende families.
lan ze vergezeld van een
id naar de stad, of ze
meegegeven aan een
zoals Celia.
at ook voor dat ze op
Ig van hun werkgever
ird worden door een in-
air: een verpleegster,
gent of onderwijzer. Ze
(Weinig scholing, spre-
Bn quechua (indiaanse
kennen de mores van
niet. De meisjes worden
hun afkomst gezien
ïiindere soort mens,
angs burgers,
ctie, de organisatie van
ïlandse protestantse
heeft Peru voor zijn
he gekozen. Inzet: het
Armoede dwingt ouders in Peru afstand te doen van hun kinderen, die in de stad bij particulieren gaan
werken in de huishouding. Foto: GPD
verbeteren van het lot van Celia
en haar lotgenoten. „Dat valt
niet mee", zegt Gloria Gutier
rez, werkzaam bij Proande in
Andahuaylas, de zusterorgani
satie van Kerkinactie.
„Keuterboertjes blijven hun
kinderen naar de grote stad stu
ren, omdat het leven daar in
hun ogen beter is. Vaak hopen
de ouders er later ook naar toe
te trekken. Meestal vergoelijken
ze de kinderarbeid. Ze hebben
geen idee dat hun dochter uit
geknepen en soms seksueel
misbruikt wordt. Ze zien het als
een stageplaats. De kinderen le
ren Spaans en thuis hoeft er
een mond minder gevuld te
worden."
In Andahuaylas voltrekt het le
ven zich in een lage versnelling.
Mensen hebben nog tijd voor
een praatje. Buitenlanders wor
den er overladen met belang
stelling. Achter deze facade
schuilt het drama van de Asse
poesters. Duizenden meisjes uit
de regio werken er in slaven
dienst.
Gloria probeert dit veranderen.
Het kantoortje van Proande
fungeert als open huis. Met on
derwijs en groepsgesprekken
probeert men er het geknakte
zelfvertrouwen van de huis
sloofjes op te vijzelen. Zondags
- de dag dat de dienstmeisjes
meestal vrij zijn - kunnen ze er
komen buurten. Gedurende de
week wordt er 's avonds taai
en rekenles gegeven.
De meisjes worden er mondig
gemaakt. De meesten zijn on
derdanig, durven niet voor
zichzelf op te komen omdat ze
zich door iedereen verlaten
voelen. Onderricht in sociale
vaardigheden en seksuele voor
lichting levert Proande ook,
maar dat is alleen weggelegd
voor hen die bevrijd zijn. Dat
zijn tot nu toe zo'n 200 meisjes.
Gloria: „De dienstmeisjes zijn
heel moeilijk te bereiken. Deze
vorm van kinderarbeid heeft
achter gesloten deuren plaats.
Het is vrijwel onzichtbaar. Als
we op misstanden stuiten, trek
ken we bij de familie aan de bel.
Verbetert er niks, dan dreigen
we met stappen. Meestal kun
nen we de meisjes wel loswe
ken en elders aan het werk hel
pen."
Dat lukte met Marisol Almanza
Leon (17), oudste uit een boe
rengezin met zes kinderen op
twee dagen reizen van Andahu
aylas. Ze was seksueel belaagd
door haar broodheer. Marisol:
„Zijn vrouw was enige dagen
weg en 's avonds toen de kinde
ren op bed lagen, kwam hij met
oneerbare voorstellen. Ik heb
een radio naar zijn hoofd ge
gooid. Later beschuldigde zijn
echtgenote mij ervan, dat ik
hem verleid had. Ik had het aan
mezelf te danken."
Of het voorval haar getekend
heeft? Marisol pinkt een traan
weg. Regelmatig ziet ze de man
nog op straat. Het was de twee
de maal, dat Proande Marisol
weghaalde. Bij het voorlaatste
gezin had ze zes maanden geen
loon gehad. „Omdat ik zoge
naamd de strijkbout kapot had
gemaakt."
Olga Ascue Cespedes (12)
kwam met haar broer naar An
dahuaylas. Ook voor haar over
weegt Gloria in te grijpen. Olga
werkt voor dertien euro per
maand in de huishouding bij de
eigenaar van een bakkerij. Ze
maakt lange dagen en moet
naast het huishoudelijk werk op
hun vier kinderen letten. „Met
name de baby van zes maan
den huilt zonder ophouden. Ik
heb geen moment dat ik zelf
kan spelen."
In Lima, waar ook veel kinder
arbeid in huishoudens voor
komt, somt Isaac Ruiz Sanchez
de oorzaken van het fenomeen
op. Hij is verantwoordelijk voor
de rechten van kind binnen het
Centrum voor Sociale- en Pu
blieke Studies (CESIP). CESIP
neemt in Peru deel aan twaalf
projecten waarmee in samen
werking met gemeenten 6000
Assepoestertjes bereikt worden.
Ruiz: „De oorzaak ligt in de on
derontwikkeling van het platte
land. Het is een combinatie van
bittere armoede, het ontbreken
van middelbaar onderwijs of
gezondheidszorg. Ook de ou
ders dragen schuld. Ze staan
hun kinderen te makkelijk af. In
de leerplichtwet ontbreekt bo
vendien een leeftijdsgrens tot
wanneer kinderen naar school
moeten."
De CESIP-werknemer wijst er
op dat de dienstmeisjes vaak
niet bij draagkrachtige families
zitten. Ruiz: „Het leeuwendeel
werkt bij gezinnen met lage of
middelbare inkomens. De uit
buiting wordt geholpen door de
Indiaanse arbeidsmoraal: kin
deren behoren hun handen uit
de mouwen te steken. Ik ken
vrouwen die een werkstertje
een fooi geven, terwijl ze zelf in
de huishouding werken bij rijke
mensen. Vaak beroepen ze zich
op naastenliefde. Zonder een
baantje zouden de meisjes op
straat zwerven, zeggen ze."
Het Peruaanse parlement nam
vorig jaar een wet op huishou
delijke arbeid aan. Daarin ont
breken echter leeftijds- of sala
riseisen. Loonafspraken moe
ten in goed overleg tot stand
komen. De dienstboden heb
ben volgens de wet recht op
twee weken vakantie, terwijl
een maand normaal is in Peru.
Cristina Goutet van de Vakbond
voor huishoudelijk werksters
weet wel waarom.Alle parle
mentariërs hebben een dienst
meisje. Je denkt toch niet zij de
hele maand zelf de afwas gaan
doen."
door Joost Goutziers
enschede - Haar hart souffleerde
haar dat ze op de tractor naar de
Zuidpool moest reizen. In juni
2005 begint de Twentse theater
maakster Manon Ossevoort aan
haar avontuur van ruim 19.000
kilometer.
Ieder mens heeft zo zijn eigen
lijfspreuk. Manon Ossevoort
(28) voelt zich goed bij een
nuchtere levenswijsheid van
haar Twentse ouders:Als je
iets wilt, moet je er niet over
praten, dan moet je het doen!"
Tijdens een voettocht van
Lourdes naar Santiago de Com-
postella in 2001 fantaseerde de
theatermaakster over een avon
tuurlijke reis met de tractor.
Het liefst naar de Zuidpool. Het
tomeloze enthousiasme dat
toen in haar binnensloop, heeft
haar nooit meer losgelaten.
Sterker nog: de voorbereidin
gen voor de reis zijn sinds sep
tember in volle gang.
„Ik ben onbevangen opge
groeid, maar juist in die periode
had ik een moeilijkere tijd ach
ter de rug. Tijdens de voetreis
dacht ik na over mijn toekomst.
Ik was bijna klaar met de mi-
me-opleiding en ik dacht: wat
nu?"
„In Spanje, niet zo ver van San
tiago, liep ik door een bos en
zag een open plek vol met trac
toren, een trekkerkerkhof, zeg
maar. Hé, dacht ik: ik kom uit
Twente, maar ik heb nog nooit
op een trekker gereden. Dat
moet ik maar eens doen. Ik zag
mezelf al op een tractor door de
wereld trekken. Dat plan maak
te me vrolijk, ik moest erom la
chen."
Tijdens het wandelen wisselden
de fantasieën elkaar af. Ze zou
met de tractor van Spanje naar
Nederland rijden, of nee, toch
beter richting het zuiden. Naar
Spanje. Uiteindelijk werd de
Zuidpool haar bestemming.
Dat is het echte einde van de
wereld, zei het kin^i in haar. Om
daar te komen moet wel een
reis door de meest heftige oor
logsgebieden worden gemaakt,
zo realiseerde de volwassene in
haar zich. In de zomer van 2002
stapte de theatermaakster voor
het eerst op de trekker. Haar
dorpsgenoten in Vriezenveen
zwaaiden haar uit en Manon
Ossevoort vertrok naar Parijs.
De reis was een proefrit voor
haar Grote Reis. Ze overnachtte
op campings, vertelde bij her
haling haar verhaal en liet kin
deren die ze ontmoette haar
tractor beschilderen.
„Het leek me een leuk idee om
onder de Eifeltoren een kopje
koffie te gaan drinken. Het rij
den op een tractor leerde ik on
derweg." Ossevoort liet zich lei
den door toevalligheden en
raakte in wonderlijke situaties
verzeild. Bij een rotonde ter
hoogte van Den Bosch kwam ze
een stoet van vijfentwintig trac
toren met kinderen tegen. Ze
waren op weg naar een zomer
kamp.
Bij de Are de Triomphe reed ze
rondjes en werd ze vergezeld
door een wagen met rondbuiki-
ge agenten. „Ik danste met een
80-jarige Fransman en ik rookte
een sigaret met een sjeik. Het
viel me op hoe ontwapenend
mensen reageren. Ze wilden
steeds mijn verhaal horen."
Ook de media volgden de reis
van de theatermaakster. Ze
haalde de kranten en een ca
meraman van RTL reed een
eindje mee op de tractor. Het
avontuur naar Parijs laat zich
vertellen als een vrolijk kinder
verhaal. Een verslag ervan
stond lange tijd te lezen op in
ternet.
Als jong meisje danste Manon
Ossevoort op stille uurtjes in
haar eentje in de feestzaal van
het restaurant van haar ouders.
Nog steeds gaat de ontwapende
Twentse dansend door het le
ven. Ze omschrijft zichzelf
graag als een beetje naïef en als
een jonge vrouw die het kind in
zichzelf koestert.
Dat fantasierijke kind in haar
hart stimuleert de theatermaak
ster om vrijheid na te jagen en
haar dromen waar te maken.
„Ik wil niet dat ik later spijt krijg
omdat ik kansen heb laten lig
gen. Dat betekent wel dat ik
soms door al mijn angsten heen
moet."
De jaren na de eerste tractorreis
werkte de Twentse als danser
en speler in theaterproducties.
Ook dat was een droom. Eentje
die beetje voor beetje is waar
gemaakt. Dat maakt de weg vrij
voor het realiseren van die an
dere, bijna onwerkelijke droom.
Vorig jaar maakte Manon Osse
voort op het Oerolfestival Trek
ker 1 - Meiske een locatievoor
stelling over een vrouw met een
missie. Ze leidde haar publiek
door het weidse duinenland
schap van Terschelling. Toe
schouwers trokken langs een
veld met richtingwijzers naar
grote en kleine dromen en
langs een kerkhof met onver
vulde dromen.
Ook maakte ze de toeschou
wers op een luchtige manier
deelgenoot van haar eigen
droom: met de tractor naar de
Zuidpool. In de voorstelling
gingen werkelijkheid en fanta
sie hand in hand.
„Volgend jaar speel ik op Oerol
de reisversie van Meiske. Aan
het einde van het festival op
Terschelling rijd ik met de trac
tor de boot op en begin dan
aan mijn reis. Ik ga de voorstel
ling onderweg op een aantal
plaatsen spelen; op festivals en
campings. De persoonlijke dro
men van het publiek neem ik
mee naar de Zuidpool."
De reis zal een jaar tot ander
halfjaar duren en voert door de
Balkan en landen als Ethiopië,
Kenya en Zuid-Afrika. Onder
weg bezoekt de jonge Twentse
theatermaakster projecten en
kindertehuizen van War Child,
want ze heeft de trekkerreis ge
koppeld aan een goed doel.
„Vroeger wilde ik aan ontwik
kelingshulp doen. Eigenlijk doe
ik dat nu toch een beetje."
Behalve over enthousiasme en
een ruime fantasie, beschikt
Manon Ossevoort over de nodi
ge nuchterheid, vertelt ze. Dat
heeft ze ook nodig, want de reis
Manon Ossevoort: „A's je iets wilt, moetje er niet over praten, dan
moetje het doen." Foto: GPD/Marc Bolsius
vergt een gedegen voorberei
ding. Dat werk is 1 september
begonnen.
Ze formeert een begeleidings
team, regelde al een tractor,
een Ferguson, want van dat
merk zijn in veel landen onder
delen beschikbaar en ze sprak
met een zegsman van de Natio
nale Commissie voor Interna
tionale Samenwerking en
Duurzame Ontwikkefing(NC-
DO). Die legt contacten in Afri
ka zodat Manon met haar trac
tor stammen van bosjesman
nen in Namibië en Botswana
kan bezoeken. Ook wil ze leren
zelf de tractor te repareren en
steekt ze tijd in het werven van
sponsors.
Ook de Nederlandse ambassa
de in Zuid-Afrika is op de hoog
te van het plan. Een medewer
ker informeerde eigenhandig
filmmaakster Renée Schelteipa
die een documentaire over het
tractorproject wil maken.
Waarschijnlijk lopen ook dan
fictie, theater en werkelijkheid
in elkaar over.
Dat is een techniek die Manon
Ossevoort wel ligt. Ze paste die
al toe in Trekker 1 - Meiske en
ook als ze praat over haar reis,
lijkt het soms alsof ze over een
nieuwe theatervoorstelling
praat. Die reis is een bloedseri
euze onderneming en de Zuid
pool is al geen volledig onbe
kend terrein meer voor de
Twentse. Ze leest er veel over.
„Zo weet ik dat de Britse Fiona
Thomwille de eerste vrouw was
op de Zuidpool. Als voorberei
ding op haar voetreis trainde zij
in haar achtertuin door een
zware tractorband achter zich
aan te slepen. En Sir Edmund
Hillary, de eerste bedwinger
van de Mount Everest, leidde
een expeditie met tractoren
naar de Zuidpool."
„Toen ik mijn plan bedacht,
wist ik dat allemaal niet, maar
ik lees nu veel over'de Zuid
pool. Het valt me op dat tracto
ren in al die verhalen zo'n grote
rol spelen. Ook de eerste voer
tuigen op de Zuidpool waren
tractoren."
Het lijkt dat Manon Ossevoort
een fantasiewereld creëert
waarin volop ruimte is voor het
goede in de mens. Dat is ook
een indirect doel vatbaar reis.
Ze wil aantonen dat cynisme de
wereld verziekt, dat angsten
overwonnen en dromen verwe
zenlijkt kunnen worden. Als ze
iets van haar hoop en onbevan
genheid kan overbrengen op
anderen, dan is haar missie al
gelukt.
Dat wil echter op voorhand niet
zeggen dat iedereen die ze
straks gaat ontmoeten haar en
thousiast en gastvrij zal ontha
len. „Het kan zijn dat ik in Afri
ka dorpen binnenrijd, waar ze
niet op mij zitten te wachten en
mij als een decadente wester
ling zien."
„Ik zal alles uit de kast halen
om mijn enthousiasme over te
brengen. Mocht ik op veel
weerstand stuiten, dan moet ik
misschien overwegen mijn reis
stop te zetten. Ik wil niemand
voor het hoofd stoten, want
dan streef ik mijn doel voorbij."
