De subtiele verfijning van Parijs
TOERISME
'We kunnen het niet minder smerig maken'
Rode banken moeten
terug in het American
Een eeuw walvisjacht in Sandefjord
Oeuvreprijs voor
De Efteling
De Efteling heeft vorige week de
Amerikaanse TEA Classic
Award in de wacht gesleept.
Deze prijs wordt uitgereikt door
de wereldwijde organisatie van
ontwerpers van themalocaties
en evenementen (TEA, Themed
Entertainment Association).
Het park uit Kaatsheuvel neemt
de oeuvreprijs op 5 februari
2005 in Anaheim, Californië in
ontvangst. De Efteling krijgt de
prijs voor het feit dat zij al meer
dan 50 jaar met succes aan de
weg timmert. De Efteling-direc-
tie is zeer ingenomen met deze
prijs. „Na het bekende Deense
stadspark Tivoli zijn wij het
tweede park ter wereld dat zo'n
oeuvreprijs krijgt. In 1997 ont
ving de Efteling een THEA
Award for Outstanding Achie
vement voor de attractie Villa
Volta.
Eerste camping
op eiland Malta
Malta heeft een camping. Dit
lijkt een belachelijk nieuwtje,
maar het is wel degelijk bijzon
der. Tot voor kort was kampe
ren op het eiland streng verbo
den, derhalve waren er dus ook
geen campings. Dat kampeer-
verbod is opgeheven, met als
gevolg dat deze maand de eer
ste officiële camping is ge
opend in Mellieha, op ongeveer
30 meter afstand van de zee. Bij
de camping ook diverse sport
faciliteiten, tentverhuur en een
outdoorwinkel met kampeer-,
vis- en duikartikelenen Voor
meer informatie: www.malt-
acampsite.com, tel.+356 2144
3386, mail:
adventure@waldonet.net.mt,
Opkikker van
Eurocamp
Stichting De Opkikker, die ver-
wendagen organiseert voor
langdurig zieke kinderen en
hun gezin, krijgt een steuntje in
de rug van Eurocamp. Deze
aanbieder van huurtenten en -
stacaravans gaat zijn klanten
vragen De Opkikker financieel
te steunen. In iedere Euro-
campbrochure wordt een fol
dertje gestoken waarin uitleg
wordt gegeven over het werk
van de stichting met daarbij het
verzoek een donatie te storten
op een speciaal rekeningnum
mer. Iedere keer wanneer ie
mand met zijn bijdrage het be
drag van 900 euro (het bedrag
dat nodig is voor een verwen
dag) volmaakt, krijgt die per
soon van Eurocamp een vakan
tiecheque van driehonderd eu
ro. Ook via een digitale nieuws
brief wordt aandacht voor de
actie gevraagd. Voorts ontvan
gen alle klanten die vóór half
december een vakantie bij de
organisatie boeken een kerst-cd
die speciaal voor De Opkikker is
ingezongen door bekende Ne
derlandse musicalsterren.
door Windy Kester
Dit jaar is het honderd jaar ge
leden dat de Noorse commerci
ële walvisjacht begon. In het
walvisstadje Sandefjord in
Zuid-Noorwegen leeft deze
bloederige geschiedenis nog
volop.
In het restaurant in de kelder
van Hotel Atlantic staan de har
poenen en speren her en der
uitgestald. Boven de bar hangt
een twee meter lange walvispe
nis. Buitenstaanders die hun
eetlust niet willen bederven,
kunnen het beste niet naar de
muren kijken waar zwart-wit
foto's van de walvisslacht han
gen.
Hoteleigenaar en walvisjacht-
verzamelaar Henrik Kulms be
grijpt de weerzin van buiten
landers voor dit stukje bloederi
ge geschiedenis. „Maar dit is
cultureel erfgoed. Sandefjord is
gebouwd met geld van de wal
visvaart, dat moeten we laten
zien."
En de geschiedenis is overal
zichtbaar. Voor meerdere ho
tels staat een onderkaak van
een potvis als een triomfboog.
Passagiers die met de veerboot
uit Zweden Sandefjord binnen
varen, kunnen niet om het wal
visvaartmonument heen. Een
roeibootje met een stuk of zes
bemanningsleden met speren
balanceert op de-rug van een
walvis, terwijl de fonteinen
rondom spuiten.
Precies honderd jaar geleden
werden de roeibootjes en spe
ren ingewisseld voor harpoe
nen en dampschepen en begon
de grootscheepse jacht op blau
we vinvissen en potvissen. Spe
ciaal de Noren, maar ook Brit
ten en Nederlanders, waren uit
op de olie van deze 30 meter
lange en zoogdieren. Hier werd
onder meer margarine en zeep
van gemaakt.
Eind jaren zestig was het afge
lopen met het avontuur, de po
pulatie blauwvinvissen liep we
reldwijd terug van rond de
100.000 in 1900 tot minder dan
Sandefjord ligt een kwartier
van luchthaven Torp, dat
met de KLM Cityhopper da
gelijks in verbinding staat
met Schiphol. Het stadje ligt
120 kilometer ten zuiden van
Oslo en is vandaar goed met
de trein te bereiken. Ook zijn
er dagelijkse bootverbindin
gen met Strömstad in Zwe
den (Color Line).
Gepensioneerde walvisvaar
ders zijn elke ochtend op de
Southern Actor te vinden en
vertellen graag over de boot
en de jacht.
Europa's enige drijvende
kerk, ter nagedachtenis aan
de in de Zuidelijke ijszee
overleden walvisvaarders, is
in de zomermaanden elke
avond geopend.
Wal visjacht-hotel Atlantic
heeft kamers vanaf ongeveer
100 euro per nacht.
Voor meer informatie: Noors
Verkeersbureau: 0900-
8991170 (35 c/p.m.) of www-
.visitnorway.com. Sandef
jord bureau voor toerisme:
0047-33460590 of
www.visitsandeQord.com.
een premie", vertelt hij terwijl
hij laat zien hoe de harpoen van
de Southern Actor werkt.
Hij meent dat de walvisvaart
aan het eigen succes ten onder
is gegaan. „In de jaren veertig
schoten we er vier, vijf per dag.
In de jaren zestig konden we
twee weken varen zonder een
walvis te zien. We hebben ze
bijna uitgeroeid."
Nadat Smedsrud zijn schot had
gelost, werden de walvissen op
gepikt door de 'kokerijschepen',
aan boord getakelt en in stuk
ken gehakt. Daarna kookten de
Noren de olie eruit.
Voor wie geheel in stijl wil eten:
op de kade van Sandefjord ligt
naast het harpoenschip restau
rant Kokeriet, de kokerij. Op het
menu: walvisbiefstuk met rode
bosbessen.
in art deco of Jugendstil zijn
opgetrokken en niet voor niets
is het vaak moeilijk te bepalen
of een gebouw uit 1890 dateert
of veertig jaar ouder is
Natuurlijk zijn er uitzonderin
gen, grote en kleine incidenten,
zoals de kille zakenwijk La Dé-
fense, weliswaar net buiten de
ringweg gelegen, maar toch do
minant in de skyline van de
stad aanwezig. Meer succes had
het Centre Pompidou (1977),
vlakbij de oude hallen, van
Renzo Piano en Richard Rogers.
Met zijn heftige toonzetting en
expressief materiaalgebruik
groeide het uit tot een mijlpaal,
het begin van de nieuwe perio
de: de high-tech.
Grands projets
Het was Francois Mitterrand
die in de jaren tachtig voor het
eerst probeerde Parijs zijn plek
terug te geven als eerste onder
de wereldsteden. Hij lanceerde
zijn Grands Projets, een reeks
kostbare gebouwen zoals het
sublieme Institut du Monde
Arabe (van architect Jean Nou-
vel), het door Pei verbouwde
Louvre, het Musée d'Orsay, het
Pare de la Villette en de Biblio-
thèque Nationale de France, de
meest megalomane en omstre
den schepping van de Franse
president, omdat het nauwe
lijks geschikt is om boeken in
op te slaan.
Groots en meeslepend waren
de ideeën van Mitterrand, zake
lijk en weinig fantasievol pakte
Chirac, eerst als burgemeester
later als president, de zaken
aan. Heeft de moderne archi
tectuur Parijs definitief verla
ten? Het heeft er in elk geval al
le schijn van dat de hoogmoed
van de vorige president niet
meer terugkeert. Toch heeft Pa
rijs de architectuurtoerist veel
te bieden.
Het Centre Pompidou heeft na
de renovatie zijn spetterende
kleuren weer terug en op de bo
venste etage zit een nieuw res
taurant, George', dat behalve
goed eten in een trendy omge
ving ook een spectaculair uit
zicht biedt.
Maar wie wil genieten van re
centere ontwikkelingen in de
architectuur moet het vooral
hebben van verfijning. Geen
grote projecten, maar subtiele
nieuwe aanpassingen in het
stadsbeeld. Sommige zijn zo
klein dat enig speurwerk vereist
is. Een fraai voorbeeld, waar ar
chitectonische en culinaire
hoogstandjes samengaan, is
hotel-restaurant Pershing Hall
een oud stadspaleisje - ooit so
ciëteit van het Amerikaanse le
ger - dat is verbouwd door de
bekende architecte Andrée Put-
man. Peperduur en binnen veel
design, maar een werkelijk be
toverende binnenplaats waarbij
Walvisjager Reidur Smedsrud legt op harpoenschip
de Southern Actor uit hoe de vangst in zijn werk
ging. Foto: GPD/Björn Lindahl
5000. De Noorse walvisvaart
van vandaag de dag is geregu
leerd en gericht op de, veel klei
nere, dwergvinvis.
In Europa's enige gespeciali
seerde museum over de walvis
vangst, wordt weinig aandacht
besteed aan dit ecologische as
pect van de jacht. Sandefjords
Walvisvangstmuseum serveert
een controversieel stukje ge
schiedenis in hapklare brokjes.
Beelden en voorwerpen laten
zien hoe de jagers leefden en
werkten en wat de industrie be
tekenden voor Noorse kustste
den. Bloederige foto's en film
materiaal vertellen het verhaal.
In de reisgids Lonely Planet
werd het museum een paar jaar
geleden nog beschreven als de
meest gruwelijke toeristenat
tractie van Scandinavië. „We
Het walvisvaardermonument in Sandefjord.
poenschutter Reidar Smedsrud
(75) hier een schoolklas rond.
Van de vijftien kinderen in de
klas, hebben er tien grootvaders
die nog aan de grote jacht in de
zuidelijke ijszee hebben meege
daan. Martin (12) had best in de
voetsporen van opa willen tre
den. „Ze verdienden als prof
voetballers en hadden een
spannend leven."
Smedsrud vertelt dat hij als vijf
tienjarige aan boord ging als
matroos en zich opwerkte tot
kapitein. Dertig jaar lang was
hij negen maanden per jaar van
huis. Hij schopte het tot schut
ter, degene die de harpoen in
het hart van de walvis probeert
te jagen. „Je moest een vaste
hand, goede ogen en zenuwen
hebben, want voor elke gescho
ten walvis, kreeg de hele boot
kunnen de geschiedenis niet
veranderen of minder smerig
maken. Het is goed dat er in ie
der geval debat ontstaat", zegt
museumdirekteur Sidsel Han
sen hierover. „Bovendien",
meent zij, „is de reactie van
buitenlanders is vaak anders
dan van Noren die de economi
sche voordelen van de vangst
hebben gekend of familie zijn
van walvisjagers."
Grootvaders
Dit blijkt op het oude harpoen
schip de Southern Actor, dat
aan de museumkade ligt. Het
schip is volledig in oude staat
hersteld, nadat Paul Watson be
gin jaren tachtig voor de kust
van Spanje de boeg liet explo
deren.
Nu leidt gepensioneerd har-
Rob Spiekerman van het American Hotel in Amsterdam, wil het verleden terugbrengen. Foto:
door Corrie Verkerk
Het American Hotel in oude
luister herstellen, dat is het doel
waarnaar general manager Rob
Spiekerman streeft. En dat de
Britse eigenaar, Intercontinen
tal, het Amsterdamse hotel in
de verkoop heeft gezet, doet
daar niet aan af.
„Wat mij betreft," verklaart
Spiekerman, „wordt het Hotel
American Amsterdam". Een
Amsterdamse icoon, „samen
met instituten als De Oesterbar
en Keyzer". Want, zo zegt hij:
„Ik ben een echte Amsterdam
mer".
Als kind kwam hij wel eens in
het hotel. Wat hem toen het
meest imponeerde? „De grote,
rode banken. Die wil ik dol
graag terug." Het liefst weer in
het midden van het grand café-
restaurant, waar nu het ronde
buffet de statige zaal hinderlijk
in tweeën breekt.
'De champignon', noemt Spie
kerman dat buffet. De terugke
rende banken moeten dan wel
een stukje hoger zijn dan vroe
ger, zodat de zitters een blik
naar buiten kunnen werpen.
Eventueel door het open raam.
„Het is ons gelukt de ramen,
die 1600 kilo wegen, weer een
stukje open te krijgen."
Koningin
Begin januari arriveerde hij in
het American. En wat hij zag
beviel hem allerminst. „De ko
ningin was van de muur ver
dwenen. Dat kan een ander
misschien niet belangrijk vin
den, maar dat portret hoort
daar." Ze hangt er weer. Net zo
als de art-deco Tiffanylampen
aan de plafonds. „Die waren al
bij Sotheby's aangeboden."
Op sommige tafels zijn kleine,
stoffen lampjes weergekeerd.
„Misschien een beetje tuttig,
maar ze zijn origineel. Terugge
vonden op zolder", aldus ope
rational manager Marjoke
Wubben. „Dit hotel is er een
vol hoekjes en gaten, waar je al
lerlei ontdekkingen kunt doen."
Spiekerman: „We hebben ook
oude kaarten teruggevonden,
met teksten van gasten als: 'Zè
hebben hier al warm en koud
stromend water'". De gevon
den ansichten zijn inmiddels
herdrukt. Zoals ook het oude
American-logo weer op d^erS(
nukaart prijkt. „Dat logo
overal weer ingevoerd." Lt jn
En die menukaart zelf? Sn stro
man: „Die is weer van kla^p
allure. Maar er hoort ook [n j,
woon een kroket op en e^ndei
smijter. Toen ik hier kwau^gg,
stond er geen gebak op djpeje^
kaart. Dat heb ik meteen
veranderen." voe
„De afgelopen jaren heefyerge
karaktermoord plaatsgevtpen
den", zegt hij. „Men heer p0j
probeerd alles moderner
ken, trendy. Maar dat ho<j0]jtjc
bij het American Hotel." ju en
geen deejays, harde muzC^
hippe loungeplekken me(or
Nee, als het aan Spiekerr%jef j
ligt, herstelt het hotel zielig „e|
als 'Amsterdamse ontmoj,jn
plaats', waar men afspree^ (je
flirt, een krantje leest, het^ 0]
heft en dineert. „We vera^n w
ren stapje voor stapje. Aith^
vervreemd je de mensen h kw;
j®; Jetba
Die aanpak werpt, geloot] 2;
vruchten af. „Simon Vintyr eeJ
zie ik hier weer regelmatig kei
vanmorgen zat Katja Schjn gej
man er. pnne»
erend
Sinds Haussmann zich met grote
boulevards een weg baande
door Parijs is de Franse hoofd
stad een geliefd reisdoel voor de
architectuurtoerist. Met name
Mitterrand zette de traditie van
grootsheid en allure voort. Maar
hoe staat Parijs er nu voor?
door Casper Postmaa
Er was een tijd, zo tegen het
einde van de negentiende
eeuw, dat Parijs zich de hoofd
stad van de wereld waande. In
werkelijkheid was dat niet zo,
Londen en Berlijn waren mach
tiger, New York rijker en ener
gieker. Dat waren steden waar
de loop van de geschiedenis
werd bepaald.
Frankrijk kende vooral nederla
gen, maar als je over de grote
boulevards of langs de Seine
flaneerde, voelde je dat niet zo.
Parijs etaleerde een wereldstad-
gevoel waaraan andere hoofd
steden niet konden tippen. Ba
ron Haussmann had schitte
rende boulevards gebouwd, het
Bois de Boulogne laten aanleg
gen en overal in de stad waren
de paleizen voor de opkomen
de burgerij verrezen.
Natuurlijk de Opéra Gamier
(1875) maar ook de grote sta
tions als Gare du Nord (1866),
Austerlitz (1868) en Gare de
l'Est (1850). Royaal een eeuw
oud bepalen ze, meer dan wel
ke moderne architectuur ook,
nog steeds het gezicht van he
dendaags Parijs.
Dat verlangen naar grootsheid
en allure bereikte een hoogte
punt in het fin-de-siècle met
wereldtentoonstellingen die
bouwwerken als de Eiffeltoren
(1889) en het Grand Palais
Architectonische
pareltjes
Palais de Tokyo, kunsthal
voor moderne kunst (www-
.palaisdetokyo.com). Ge
bouw wordt gekenmerkt
door speelse architectuur.
Belangrijkste attractie is To
kyo Eat, een hip restaurant
met jarenzestig-uitstraling
en dito muziek. Avenue du
Président Wilson 13.
Avenue de Flandre, veel mo
derne architectuur (Perrault,
Soler en anderen) langs
breed kanaal. Een buurt in
opkomst met leuke terras
sen, cafés en bioscopen.
Baccarat Museum, Place des
Etats-Unis 11 (www.bacca-
ratfr). Glasmuseum van de
gelijknamige fabrikant in een
groot herenhuis dat is ver
bouwd door Philippe Starck
en Gérard Garouste. Veel uit
bundig vormgegeven glas
werk in een huis waar nog
steeds de sfeer hangt uit de
tijd dat de vroegere eigena
resse Marie-Laure de Noail-
les hier in de jaren vijftig wil
de feesten gaf. Het mooie
balzaaltje getuigt daar nog
van.
Hotel-restaurant Pershing
Hall: Rue Pierre Charron 49,
www.pershinghall.com.
(1900) opleverden.
Misschien is de restauratie van
het Grand Palais wel kenmer
kend. Alsof Parijs de herinne
ring aan de tijd dat zij werkelijk
groot was, wil bevriezen. Ach
terom kijken is voor veel Parijse
architecten een bijna natuurlij
ke reflex. Nog steeds openen in
Parijs restaurants en bistro's die
De spectaculaire tuin van design hotel Purshing Hall met tropische
muur. Foto:David Lefranc
Bercy Village, de oude wijnpakhuizen aan de Seine zijn verbouwd tot restaurants en cafés. Foto: Catherine
de bezoeker het gevoel heeft
alsof hij tijdens een exotisch to
neelstuk op de bühne zit. De
barokke gevel is nog eens extra
versierd met wulpse balkonne
tjes, terwijl aan de andere zijde
een hoge blinde muur aan het
oog wordt onttrokken door een
golvend wandtapijt van over el
kaar kruipende tropische plan
ten. Dertien euro voor een
glaasje champagne, of zes euro
voor een kopje thee is veel,
maar waar vind je zo'n decor
als hier?
Tokyo Eat
Wie het hipper en goedkoper
wil doen, kan beter uitwijken
naar het Palais de Tokyo op de
rechteroever van de Seine, een
met minimale middelen opge
knapt museum uit 1937 waar
wisselende tentoonstellingen
van moderne kunst zijn te zien.
Maar dé attractie is restaurant
Tokyo Eat ontworpen door de
architecten Stéphane Maupin
en Nicolas Hugon.
Zij maakten een fantastische
plek die de sfeer van de vroege
jaren zesüg uitstraalt. Dat is
vooral te danken aan de ge
kleurde bolvormige lampen die
als ruimteschepen boven de ta
feltjes hangen. Vergeet niet de
toiletten te bezoeken, die een
architectonisch spektakel op
zich zijn. Elke wc is anders, ook
de fonteintjes zijn ingenieus.
Eén is vormgegeven als een
Het vernieuwde Palais de Tokyo. Foto: Catherine Balet
douche voor je handen.
Bezoekers van Parijs die niet
zozeer uit zijn op moderne ar
chitectuur, maar het wel leuk
vinden om iets nieuws in Parijs
te ontdekken, kunnen een aar
dige middag beleven in Cour
Saint Emilion, vlak bij het met
gras bedekte stadion van Bercy.
Het is de plek waar vroeger de
pakhuizen van de grote wijn
handelaren stonden. De omge
ving heeft een enorme transfor
matie ondergaan zonder dat
het bijzondere karakter van
overgangsgebied tussen stad en
platteland verloren is gegaan.
Er liggen grote tuinen vol kas
sen, bloemen, heuveltjes en bij
zondere planten.
Een aantal pakhuizen is be
waard gebleven en omgevormd
tot een uitgaansgebied met
kleine restaurants, cafés, terras
sen en winkeltjes. Die combi
natie van oude industriële ge
bouwtjes, tuinen en vertier
heeft een aangename sfeer op
geleverd.
Precies aan de overkant van de
Seine, bereikbaar met een nieu
we onbemande metrolijn, ont
staat achter de Bibliothèque
Nationale een stadsdeel waar
de echte architectuurffeak aan
zijn trekken kan komen. De
wijk die deels over het empla
cement van Gare d'Austerlitz
Balet
wordt gebouwd, belooft ze
aantrekkelijk te worden. E<
wandeling van een uur do<
bijvoorbeeld het wijkje Ma
na (een plan van Christian
Portzamparc) biedt een bc
end overzicht van de hede
daagse Franse woningbou
met werk van sterren als F
cis Soler, Jean Nouvel en F
Ciriani.
Het is een bescheidener b<
dering van de moderne ariL
tectuur dan ten tijde van I\
terrand, maar daarom niet
der interessant. En ruimte
een enkel superproject is e
Parijs altijd wel. Keer daar
terug naar de binnenstad
in het tweede arrondissen >wi
het nieuwe ministerie van
tuur vrijwel is voltooid. He
door Soler ontworpen con Jmic
is gesitueerd op de hoek v wek
rue Saint Honoré en rue C ran
des-Petits-Champs en bes
een heel blok.
In feite is de oudbouw uit
begin van de 20ste eeuw bjenvi
staan en omgeven door ee
trage van roestvrij staal. H
fect is verrassend doordat
patroon onregelmatig is e^art:
een vis in het water steedsjs d<
een andere glinstering aan, bi
neemt. Zonder twijfel een|e m
bouw uit de 21ste eeuw, nta d;
het omvat en omarmt het frs v;
den. Vooral daarin is de a^eit
tectuur van Parijs groot, erho
niet
ijke
le v(
ildu
