larf*
$*4
Topspion zonder roem
beschouwde mij
'Men
als vuile communist'
Ex-BVD'er Peter Boevé (76) wil erkenning voor spionagewerk
r m
Zo beroemd - en berucht - als Kim Philby of
Jonathan Pollard zal hij nooit worden. Toch
heeft Peter Boevé evenals de Engelse
dubbelspion en de Amerikaanse Mossad-
agent decennialang een geheim leven
geleid. Bijna een halve eeuw werkte hij voor
de Binnenlandse Veiligheidsdienst (BVD),
tegenwoordig de Algemene Inlichtingen en
Veiligheidsdienst (AIVD)Van Mao Zedong
tot de Albanese partijleider Enver Hoxha,
van CPN-topman Joop Wolff tot zijn
Zandvoortse buren, als undercoveragent
leidde Boevé iedereen om de tuin. Daarvoor
verdient hij zo'n vijftien jaar na zijn
'pensionering' alsnog een koninklijke
onderscheiding. Althans, dat vindt Boevé.
door Carlo Nijveen
S Nachts, bij een tunneltje in de buurt van Schip
hol. Een. vluchtige ontmoeting, ergens halver
wege de jaren vijftig. Peter Boevé zal die ene
nachtelijke samenkomst met een paar medewerkers van
de Binnenlandse Veiligheidsdienst (BVD) nooit vergeten.
Het was zijn eerste grote succes als undercoveragent.
In een door Boevé aan de BVD'ers overhandigde kaar
tenbak waren de namen terug te vinden van alle zeven
honderd Nederlanders die korte tijd later - in 1957 - het
Wereldjeugdfestival in Moskou zouden bijwonen. Een
prachtige vangst dus, zo vonden Boevés opdrachtgevers.
Immers: in één klap was duidelijk wie zich zoal interes
seerde voor het communistische propagandafeestje. En
dat was ten tijde van de Koude Oorlog tussen de Ver
enigde Staten en de Sovjet-Unie geen overbodige luxe.
Zoals gezegd: het voor Boevé memorabele onderonsje
vormde slechts de ouverture van zijn spionagewerk. De
inmiddels 76-jarige Zandvoorter ontwilckelde zich in de
daaropvolgende vier decennia tot een volgens eigen zeg
gen belangrijke informatiebron voor de BVD én andere
veiligheidsdiensten, waaronder de Amerikaanse CIA.
De in de Amsterdamse Pijp geboren Boevé - zoon van
een bankemployé en een voormalige diamanslijpster -
leek aanvankelijk voor heel andere dingen in de wieg te
zijn gelegd. Als tiener toonde hij slechts interesse voor
koorzang en het oplossen van wiskundige rekensom
men. Vlak na de Tweede Wereldoorlog meldde hij zich
bij de Gemeente Universiteit Amsterdam, om daar wis-
en natuurkunde te gaan studeren.
„Ik kom uit een groot gezin. Mijn ouders kregen in totaal
zeven kinderen, van wie er zes tijdens of vlak na hun ge
boorte zijn overleden.
ZATERDAG
6 novem]
2004
Brief van C. Pede-
rsen, alias Peter
Boevé als secre
taris van de Mar-
xistisch-Leninisti-
sche Partij Neder
land, aan zijn 'ka
meraden'.
MAJ00STISCH-CENINIST130S
PAFTU NEDERLAND
-/1.1
^Petera
o-halve het beote antwoorden
0 kunt epoadahalve ne
C.ïeteraon.
v/a P.Warton*
35«
Xsatordes.
Peter Boevé: „Tot voor kort wist bijna niemand iets van mijn bestaan als undercoveragent." Foto: United Photos De Boer Frans van der Linde
M'n vader en moeder
waren geen van beide
politiek actief. Vader
was wel fel anti-revo
lutionair. Hij is tij
dens de Tweede We
reldoorlog, in 1944, aan een ziekte bezweken. Mijn moe
der moest na de bevrijding zien rond te komen van een
klein weduwepensioentje. Omdat ik inmiddels een
vriendin had en trouwplannen koesterde, moest er
brood op de plank komen. Daarom heb ik op de univer
siteit mijn onderwijzersakte gehaald en ben ik vervol
gens op een school in Amstelveen als onderwijzer aan de
slag gegaan."
Inmiddels was Boevé lid geworden van de JOVD, de jon
gerenafdeling van de WD. Als jonge liberaal bezocht de
kersverse leraar her en der in Nederland gehouden poli
tieke congressen. Tijdens zo'n congres maakte hij kennis
met Joop Wolff, een van de voormannen van de toenma
lige Communistische Partij Nederland (CPN).
„Op een gegeven moment, in 1953, nodigde Wolff mij
uit voor een gesprek. Hij wist uiteraard dat ik geen com
munist was, maar vroeg me zitting te nemen in het co
mité dat het Wereldjeugdfestival in Moskou zou voorbe
reiden. Tijdens dat festival waren ook niet-communisten
welkom", verduidelijkt de Zandvoorter. „De Sovjets
hoopten namelijk hen politiek te kunnen bekeren. Bij de
JOVD was men op de hoogte van mijn ontmoeting met
Wolff. Op een gegeven moment werd ik aangesproken
door Lucas Oosterveld, een JOVD'er die contacten bleek
te hebben met de BVD. Hij vroeg mij of ik openstond
voor een ontmoeting met BVD'ers. Ik stemde toe. En zo
doende kwamen korte tijd later twee heren bij mij langs.
We hadden een lang gesprek. De heren vertelden me dat
de BVD graag iemand wilde hebben die inlichtingen kon
geven over de deelnemers aan het Wereldjeugdfestival.
Hoewel ik destijds absoluut nog geen idee had van wat
het undercoverwerk inhield, vond ik het allemaal erg
spannend."
En zo hervond Boevé zich enige tijd later bij dat tunnel
tje in de buurt van Schiphol. Met de kaartenbak achterin
w* u - 3'-'*" tal
,ro«t»T
o»er S. MJ3
U,t.r4«
-f •••..«iiar nca 13 'J«rate
pro.fcolien vsn a c#legcniK»ia zal «orden
CB g p6rti3 toe te treden.
:en -tuole
st D bet -Hl 700r S,t bijwonen
ervea .dan eXei. -L*-
i—-
a, u ««ft-u**!..
„c te belpea de partü Ut fJn'
Z d.ch«?-.eldJ1- groeten,
de eeScrets^i^
Peter Boevé, alias Chris Petersen (rechts), in gesprek met
de Albanese partijleider Enver Hoxha tijdens de viering
van het dertigjarig bestaan van de Albanese communisti
sche partij in 1976. Foto: privébezit
zijn auto, een 2CV. „Voorafgaande aan het Wereldjeugd
festival nam ik deel aan diverse bijeenkomsten met jon
ge communisten. Na die bijeenkomsten kwam bij mij
steevast een BVD'er met een bandrecorder langs. Ik had
een ijzersterk geheugen, dus ik hoefde niets op te schrij
ven. Ik kon letterlijk citeren wat er was besproken.
„Ook ikzelf heb uiteindelijk deelgenomen aan het festi
val in Moskou. Vlak daarvoor, in 1956, waren de Russen
Hongarije binnengevallen. Op instigatie van de BVD
toonde ik mij tegenover Joop Wolff zeer geïnteresseerd
in de jongste ontwikkelingen in de Sovjet-Unie. Wolff
wilde mij scholen in de communistische leer en gaf mij
daarom op een gegeven moment een lijstje met boeken
die ik van hem moest lezen, waaronder Das Kapital van
Karl Marx. Ik kreeg De Waarheid thuis bezorgd. Ik ben
ook lid geworden van de CPN. Niet officieel, maar in het
geheim. Dat moest, vanwege mijn werk als Ieraar. Mijn
geheime CPN-lidmaatschap vergrootte mijn betrouw
baarheid in de ogen van Wolff en de anderen. Hoewel
men mij wel een saloncommunist bleef vinden."
Na het Wereldjeugdfestival dacht Boevé dat zijn under
coverwerk erop zat. Niets was minder waar. „Kort voor
de viering van het tienjarig bestaan van de Volksrepu
bliek China kwam bij de CPN een uitnodiging binnen
van de Chinese communistische partij. Men nodigde
zeven jongeren uit niet-communistische politieke
jeugdorganisaties uit, alsmede een lid van de CPN-
jeugdbeweging, de ANJV. Met de uitnodiging werden
wij 'beloond' omdat Nederland als een van de eerste
westerse landen de Volksrepubliek had erkend. De
BVD was heel gelukkig met die uitnodiging, want de
dienst wilde behalve in de Sovjet-Unie graag ook een
gaatje krijgen in communistisch China."
Een vier dagen durende vliegreis - via Praag, Moskou
en Irkutsk - bracht Boevé in 1958 in Peking. Daar wer
den hij en de andere feestgangers direct na aankomst
vergast op een 26 gangen-maaltijd. „Vervolgens zijn
we tien dagen dwars door China gereisd. Het was ten
tijde van Mao's 'Grote Sprong Voorwaarts'. Van de
BVD had ik opdracht gekregen goed in de gaten te
houden hoe mijn reisgenoten zich gedroegen. Daar
van moest ik na terugkomst weer verslag uitbren
gen."
Indirect leidde Boevés eerste China-trip tot een van
zijn grootste wapenfeiten als BVD-agent: zijn aan
deel in de Operatie Mongool. Absoluut hoogtepunt
van die operatie was de oprichting - in 1969 - van de
Marxistisch-Leninistische Liga, voorloper van de la
tere Marxistisch-Leninistische Partij Nederland
(MLPN). Met deze neppartij als dekmantel zorgde
de BVD er onder meer voor dat vanuit China over
gemaakte, forse donaties niet in handen kwamen
van echte in Nederland actieve maoïsten. De MLPN
beschikte over een eigen partijkrant, De Kommu-
nist, die werd gemaakt in een huisdrukkerij van de
zogenaamde maoïsten. Peking zag de MLPN als
haar belangrijkste troef in Nederland en sluisde zo
doende honderdduizenden guldens naar de partij
die onder leiding stond van ene Chris Petersen.
Onder deze schuilnaam wist Peter Boevé zich toe
gang te verschaffen tot de Chinese leider Mao Zedong
en andere partijbonzen in de Volksrepubliek. Hij was
zich terdege bewust van de risico's die hij als undercove
ragent liep. „De BVD had tegen mij gezegd: als je gepakt
wordt, kennen we je niet. Mijn vriendenkring in Neder
land wist uiteraard van niets. M'n vrouw wel. Die heb ik
al meteen nadat ik voor het eerst door de BVD was bena
derd op de hoogte gebracht. Om dat undercoverwerk te
kunnen combineren met je gewone leven, moet je na
tuurlijk wel een beetje schizofreen zijn", zegt de ex-
agent lachend.
In totaal reisde Boevé als Chris Petersen 26 keer naar
China. Hij zat aan bij feestdiners ter zijner ere. Trok
kriskras door de onmetelijk grote republiek. „Op een ge
geven moment zou ik met een gezelschap van Kanton
naar Hongkong reizen. Per trein ging dat niet, omdat we
dan het risico liepen onderweg te worden overvallen.
Dus reden wij uiteindelijk per auto naar Hongkong.
Tweehonderd kilometer, dwars door een rebellenge-
bied."
Als Boevé in Nederland was, was hij als Chris Petersen
regelmatig op audiëntie in de Chinese ambassade. Zijn
andere leven - als leraar en later schooldirecteur - liep
'tegelijkertijd gewoon door. „Via de Marxistisch-Leninis
tische Partij Nederland wilde de BVD ook communisten
ronselen die ontevreden waren geworden over het be
leid van de Sovjet-Unie. Op die manier konden wij indi
rect ook proberen de tegenstellingen tussen de Russen
en de Chinezen te vergroten."
De BVD had Boevé inmiddels een codenaam gegeven:
Sipier. Hijzelf hoorde die naam pas voor het eerst na zijn
pensionering. Boevé kreeg voor zijn diensten geen cent
betaald, zegt hij. Wel kreeg hij vergoedingen voor bij het
undercoverwerk gemaakte kosten.
Boevés vaste BVD-maatje, Piet Bakker, droeg de code
naam Bloemkool. „Ik heb nooit wapens gedragen. Ik
ben wel een paar keer in levensgevaar geweest. Als men
zou hebben ontdekt dat ik een spion was, zou ik onge
twijfeld de doodstraf hebben gekregen. Inmiddels was ik
met mijn vrouw en kinderen naar Schoonhoven ver
huisd, waar ik directeur werd van de Zilvervakschool. In
Zandvoort kregen wij later, begin jaren zeventig, een
tweede huis. Een woninkje aan de Van Galenstraat. De
BVD was er zeer gelukkig mee, want daar zouden onze
samenkomsten minder opvallen."
Behalve in China was Boevé - alias Chris Petersen - ook
actief in andere landen, waaronder het destijds streng
communistische Albanië. Petersen was de zogenaamde
voorzittèr van de door 'de BVD opgezette Stichting Ne-
derland-Albanië. In die hoedanigheid ontmoette hij on
der anderen de voormalige Albanese partijleider Enver
Hoxha.
„Met Hoxha stond ik op goede voet. Met Mao niet. Mao
was een boerenlul. In Albanië ben ik trouwens een keer
bijna tegen de lamp gelopen. Als voorzitter van de Stich
ting Nederland-Albanië moest ik ergens een toespraak
houden. Dergelijke redevoeringen werden van te voren
altijd op papier gezet. Ik kreeg daarvoor een typemachi
ne, waar een eerder gebruikt velletje carbonpapier inzat.
Toen ik dat velletje beter bekeek, ontcijferde ik een brief
van de secretaris-generaal van de Belgische Marxistische
Leninisten aan Hoxha. Dat snoepje kon ik niet aan mij
voorbij laten gaan. Ik heb het in mijn zak gestopt en
meegenomen. Mijn contactman van de BVD, een zoge
noemde runner, is heel kwaad op mij geworden. Want
met dat papier op zak was ik er natuurlijk gloeiend bij
geweest."
Het liep dus anders. Boevé is als undercoveragent nooit
ontmaskerd. Verstokte communisten in Nederland be
schouwden hem wel als een vreemde eend in de bijt.
Roel Walraven, voormalig landelijk secretaris van de
CPN: „Wij noemden hem een brede, iemand die oor
spronkelijk niet uit de CPN-hoek kwam. We wantrouw
den hem niet. Maar echt erbij horen deed-ie ook niet."
Joop Wolff is niet bereikbaar voor commentaar. Hij ligt
in het ziekenhuis. Wolffs broer Jaap - eveneens een oud-
CPN'er - heeft slechts vluchtig met Boevé van doen ge
had. De in Haarlem woonachtige Wolff is directeur ge
weest van het in 1968 opgerichte Instituut voor Politiek
en Sociaal Onderzoek (IPSO), dat was gelieerd aan de
CPN. „Boevé meldde zich op een gegeven moment op
ons kantoor in Amsterdam. Hij wilde graag iets voor het
IPSO doen. Maar hij is niet warm ontvangen. Weten
schappelijk had-ie namelijk niks te betekenen."
Hoe (ex-)communisten anno 2004 over Boevé denken?
Wolff: „Ik neem aan dat een aantal oud-CPN'ers het niet
leuk vindt dat Boevé voor de BVD heeft gewerkt. Maar
het is natuurlijk allemaal al wel heel lang geleden." Boe
vé reageert: „Met een aantal Nederlandse communisten
heb ik diepere sociale contacten onderhouden. Nee, ook
tegenover hen heb ik geen spijt van wat ik heb gedaan.
Ik begrijp wel dat sommigen mij nu schijnheilig zullen
vinden."
Aan het begin van de jaren negentig kwam eeneinde
aan Boevés spionnenbestaan. „Na de gebeurtenissen op
het Plein van de Hemelse Vrede (waar de Chinese
machthebbers een'studentenopstand neersloegen, CN),
besloot de BVD te stoppen met ons werk daar. China
was voor de dienst minder interessant geworden dan de
Sovjet-Unie. Ik werd ontboden op het BVD-hoofdkan-
toor. Daar bleek men zeer tevreden over mijn werk. Ze
vonden het welletjes. Mijn missie was geslaagd. Onlangs
ben ik nog een keer op bezoek geweest in
het kantoor van de
huidige veiligheids
dienst, de AIVD. Ik
werd daar als een be
roemdheid ontvan
gen." Stukje bij beetje
is Boevés BVD-verle-
den de afgelopen
maanden ontrafeld.
Zo voerde de voor
malige BVD'er Frits
Hoekstra de MLPN
op in het door hem
geschreven boek In
dienst van de BVD,
spionage en contra
spionage in Neder
land. En figureerde
Boevé zelf - zij het
vermomd met zon
nebril, pruik, nep-
baard en -snor - in
de onlangs uitge
zonden tweedelige
televisiedocumen
taire De Geheime
Dienst.
„Ten tijde van de
opnames voor die
documentaire was mijn ware identiteit
nog niet bekend. Daarom heb ik mij laten vermommen.
Ik heb me nog altijd te houden aan mijn BVD-geheim-
houdingsplicht. Pas later ben ik met naam en toenaam
in de publiciteit gekomen. Zodoende kan ik wat open
hartiger zijn. Voor de documentaire over de BVD werd ik
trouwens vermomd door de voormalige vaste grimeur
van Kees van Kooten en Wim de Bie", zegt Boevé, die in
zijn woonplaats inmiddels gemeenteraadslid is voor de
Ouderen Partij Zandvoort. Of Boevés leven sinds zijn
deels ongewilde demasqué is veranderd? Een beetje wel.
„Mensen spreken mij op straat aan. 'Hé, James Bond',
roepen sommigen. Nogmaals, tot voor kort wist vrijwel
niemand iets over mijn bestaan als undercoveragent. Al
leen de Zandvoortse burgemeester Van der Heijden en
mijn partijgenoten heb ik enige tijd geleden ingelicht. Ik
zou het goed vinden als ik meer erkenning krijg voor wat
ik heb gedaan, eventueel middels een lintje. Het gaat mij
ook om eerherstel. Ik ben niet alleen geheim CPN-lid ge
weest. Ik heb voor die partij ook op de kieslijst voor Pro
vinciale Staten van Noord-Holland gestaan. Zodoende
heeft men mij geruime tijd beschouwd als een vuile
communist. Daardoor is mij aan het einde van mijn
veertigjarige onderwijsloopbaan niét de gebruikelijke ko
ninklijke onderscheiding verstrekt. En daar heb ik wel
degelijk recht op."
MAANDBLAD VAN DE MARXISTISCH-LENINISTISCHE PARTIJ VAN NEDERLAND
JAARGANG 9/NR. 1-2/AFSLUITDATUM f> DEC1975/POSTBUS f.073 HAARLEM T.N.V. PWARTENA/GIRO P.WARTENA 2326968
ONDER VERMELDING "DE KOMMUN1ST"/ABONNEMENTEN PER J7.AR f 24,-/PER HALF JAAR f 15,-/LOSSE NUMMERS f 2,-.
De marxistisch-leninistische partij van Nederland was een dekmantel van de BVD.
