Suizend naar beneden in Savognin
TOERISME
Cuba wil barkeepers met universitaire opleiding
Informatiedag
Visit USA Center
Wie van alles wil weten over
reizen in en naar de USA, moet
zaterdag 13 november 'even'
binnenlopen bij de Hogeschool
INHOLLAND aan de Wilden-
borch 6 in Diemen. Het Visit
USA Center, dat in deze school
is gevestigd, houdt dan zijn eer
ste informatiedag. Nederland is
voor Amerika de vijfde markt;
in 2003 gingen 373.000 Neder
landers naar de VS en dit jaar
zal dat aantal met zeker vijf
procent stijgen, zo wordt ver
wacht. Touroperators en verte
genwoordigers van luchtvaart
maatschappijen maar ook vi
deo's, presentaties, hapjes en
drankjes brengen bezoekers
tussen tien en vier uur in Ame
rikaanse sferen en voorzien ze
van alle gewenste informatie.
De toegang bedraagt 3 euro.
Voor meer informatie:
center@visitusa.nl.
Wandelen
in België
Al snel na de lancering van de
Nederlandse internetpagina
www.wandelzoekpagina.nl
bleek dit ontmoetingspunt een
succes. En nu is er ook een Bel
gische versie:
www.wandelzoekpagina.be.
Liefhebbers kunnen op deze si
te zoeken naar dagwandelin
gen, toeristische wandelroutes
en medewandelaars in België.
Met behulp van trefwoorden of
een kaart met provincies kan
men de diverse wandeltochten
opzoeken en 'in elkaar zetten'.
In Nederland zo'n 1500, in Bel
gië nu nog 400. Verder alles
over vakanties te voet en speci
ale boeken.
Naar Raphael
in Londen
In de Londense National Galle
ry is de eerste grote overzichts
tentoonstelling geopend met
werken van Raphael. Deze Itali
aanse renaissanceschilder, die
leefde van 1483 tot 1520, be
hoort tot de belangrijkste kun
stenaars van de wereld. Door
de grote kwetsbaarheid en zeld
zaamheid van zijn doeken is
het de eerste keer dat een der
gelijke monografieke tentoon
stelling wordt ingericht buiten
Italië. Highlights van de ten
toonstelling: Alba Madonna,
Conestabile Madonna, Saint
George Saint Michael. Op 16
januari 2005 sluit de National
Gallery de deuren van deze ex
positie. IFB (International Festi
vals Bureau) in Amsterdam
biedt voor deze Raphael-ten-
toonstelling zowel losse tickets
als arrangementen aan. Het ar
rangement met retourvlucht, 2
overnachtingen, toegangskaar
ten en luchthavenbelasting kost
299 euro per persoon op basis
van een tweepersoonskamer.
Dit arrangement is uitsluitend
te boeken indien er een zater
dagnacht in het verblijf valt.
Twee eeuwen
Andersen
Denemarken pakt het groots
aan met de herdenking van
Hans Christian Andersen. Op 2
april 2005 is het tweehonderd
jaar geleden dat deze schrijver
van sprookjes, dichter, theater
man en tekenaar werd geboren
in Odense op het eiland Funen.
Over de gehele wereld zijn spe
ciale H CA-ambassadeurs be
noemd. Bekende namen zijn
onder anderen Isabel Allende
en in Nederland Daphne Dec
kers, Freek de Jonge en Ivo de
Wijs. Zij zullen zich inspannen
om met behulp van een speci
aal fonds het analfabetisme in
de wereld terug te dringen.
Prinses Laurentien is 'honorair
ambassadeur'. In Denemarken
ontvouwt zich de komende
maanden een zeer veelzijdig
programma. Wie zich in het
land actief wil mengen in de
feestelijkheden en herdenkin
gen of een van de vele tentoon
stellingen of opvoeringen wil
zien kan het beste de volgende
sites bekijken: www.visitden-
mark.com en
www.hca2005.com. Daarop een
keur aan arrangementen en een
schat aan gegevens, die voort
durend worden ververst.
9Ï 3Somtgant
i Larttg #83
■SIBMns
Tgeps IS,
8 Radons tS {g
Naladas
Donn;
Blokk
ericht
14.5i
16.25
Vlaar
De roi
lourn
Veerl
ingpe
:uro I
J.08 h
00.11
id. 00
pendi
alen'
IET/<
<ETN
;an\,
iinde
nma'
20
van L
Job K
iu ver
amai
ioorh
n Dac
Een houten sleetje, moderne car-
veski's of het hypermoderne air
board. Wat kies je als je zo snel
mogelijk van de berg af wilt den
deren? De knerpende sneeuw en
brede pistes van het Zwitserse
Savognin vormen een ideaal ter
rein voor een avontuurlijke glij-
test. Op zoek naar het antwoord
en bijna geplet door een trein.
door Hans van Alebeek
Hoeveel gipsvluchten zouden
er elk jaar gevuld zijn met sleet
jesslachtoffers? Toeristen dus
die hun wintersport opvrolijken
met een gezellig tochtje op zo'n
ouderwets houten sleetje. Liefst
's avonds, in het pikdonker op
een ultrasmal bergpad. En na
dat de maag eerst gevuld is met
een halve gesmolten Zwitserse
kaas en de nodige flessen wijn.
Zo'n combinatie van spijs,
drank en pad zorgt voor een al
tijd vrolijke maar even zo ge
vaarlijke afdaling. Soms erger
nog dan de vreselijkste zwarte
piste.
En toch trappen we er elke keer
weer in. Ook in het Zwitserse
Savognin waar de grote vergelij
kende snelheidstest begint met
het alleroudste glijtransport-
middel: het houten sleetje. Ach
ter een snowscooter worden
vier sleetjes zwaan-kleef-aan
naar boven gesleurd voor race
1. „Als er iets gebeurt, schreeuw
je Pinokkio", roept de chauf
feur voordat hij vol gas naar bo
ven spuit. Slaat natuurlijk ner
gens op maar dit avondtochtje
is nu eenmaal vernoemd naai
de beroemde houten pop.
Voordat we in de berghut arri
veren is Pinokkio een keer of
drie aangeroepen. De een na de
ander vliegt van zijn sleetje af,
met dank aan de man op kop
die heel erg zijn best doet om
zijn persoonlijk kegelrecord tè
verbeteren.
Bergie-af is het al niet veel be
ter. De zwaartekracht en wijn
doen hun werk en onvervaard
suizen we naar beneden. Mijn
lamp op de kop voor het zicht
en sneeuwbril tegen de opspat
tende sneeuw. Maar zelfs met
een volle maan zien we door de
enorme snelheid geen moer.
Met meer geluk dan wijsheid en
slechts twee Jos Verstappen
uitstapjes in de bocht komen
we wonder boven wonder - al
weer - ongeschonden beneden.
Maar we begrijpen ook waarom
de buikligging hang je met je
neus maar een paar centimeter
boven de grond. Waarschijnlijk
daarom ook lijkt het alsof je
gruwelijk hard naar beneden
dendert. Maar de eerlijkheid
gebiedt te zeggen dat we op
sommige stukken gewoon inge
haald werden door een mama
met kind op een houten sleetje
of een schoolklas vol makkers
van drie turven hoog op hun
skietjes.
Op steile stukken daarentegen
is het airboard geweldig. Meer
malen gaan we met de neus
langs het randje van een haakse
bocht en botsen we op collega
buikschuivers, maar dat maakt
het avontuur alleen maar leu
ker. Minder prettig is het dat je
steeds je hoofd moet optillen
om te zien waar je naar toe
glijdt. Op den duur krijgt ieder
een daar enorme pijn van in
zijn nek.
De oplossing voor dat pro
bleem is simpel. We leggen
eenvoudig het hoofd op het
kussen te ruste en volgen sim
pelweg het groevenspoor dat
mijnheer de directeur in de
sneeuw achterlaat. Zo lang die
niet uit de bocht vliegt, suizen
wij veilig omlaag.
Trein
Stom toevallig lajken we even
op en zien dan tot onze ontzet
ting een trein opdoemen. Een
trein op de berg? Oh ja, dat is
de Snowliner, een toeristen
treintje dat wandelaars en sleet
jesvolk over het bergpad ver
voert. Net voor de frontale bot
sing sturen we ons luchtbed op
tijd aan de kant.
Daar hadden ze wel eens voor
mogen waarschuvyen. Zou wel
een mooie mop zijn geweest:
terug met de gipsvlucht wegens
een treinongeluk. Of sleetjeson
geval? Want dat blijft het.
Bijna beneden gooien we alle
trossen los. Weg met het flauwe
bergpad, over het laatste stuk
piste, keilen we onder aanvoe
ring van directeur Coray knal
hard naar beneden. Dit is air-
boarden op zijn leukst. En ze
ker als we dat rotsblok van
rechts nog net kunnen ontwij
ken.
Na drie races is het tijd voor de
uitslag. Wat snelheid betreft
gaat er niets boven een paar
lekkere ski's. Maar als het om
de fun gaat is het sleetje, oud
en modem, niet te versmaden.
Ook al blijft het gevaar van een
gipsvlucht altijd op de loer lig
gen.
door Rob de Vries
Cuba is een land met een verhaal,
een 'big story". Een story, die vooral
gaat over de revolutie die in de twee
de helft van de jaren vijftig van de vo
rige eeuw het einde betekende van
het door de Amerikaanse maffia ge
steunde en volstrekt corrupte regiem
van dictator Batista. De revolutie, die
helden als Fidel Castro en vooral Che
Guevara voortbracht.
De Cubaanse overheid wil dat bui
tenlandse bezoekers niet alleen dit
verhaal kennen, maar überhaupt
meer informatie krijgen over de cul
tuur van het Caribische eiland. Bar
keepers, met name in de hotels, moe
ten daarom een universitaire oplei
ding krijgen. Zodat zij de toeristen al
les over die cultuur kunnen vertellen.
Dat vertelde de Cubaanse ondermi
nister van toerisme Oscar Gonzalez
Rios onlangs tijdens een bijeenkomst
in Havana met topmensen van Ne
derlandse reisorganisaties. Zij waren
op het eiland om zich te oriënteren
op eventuele nieuwe mogelijkheden
die Cuba de Nederlandse toerist te
bieden heeft. En Gonzalez Rios was
serieus: als de barmannen voldoende
cultureel geschoold zijn, zijn alle an
dere werkers in het toerisme aan de
beurt.
a er
dl lo
:h ,1!
Te veel toeristen zien van Cuba weinig anders dan het strand. De Cubaanse regering wil daarin verandering brengen. Om dat te bereiken moet het personeel in de
horeca zo geschoold worden dat het de buitenlandse gasten tot actie kan aanzetten door te verhalen van de historie en cultuur van het eiland Foto's: GPD
De bewindsman, die toegaf dat de
Cubanen pas na 1991 - nadat de Rus
sen hun economische steun aan Cas
tro staakten - inzagen hoe belangrijk
toerisme voor het land zou kunnen
zijn, onthulde dat toerisme nu een
hoge prioriteit in het beleid van de
overheid heeft. Grootscheepse reor
ganisaties binnen de toeristische
branche in Cuba zijn in gang gezet, er
wordt serieus gedacht over het ope
nen van een nieuw Cubaans (staats)
verkeersbureau in de Benelux en er
worden zoveel nieuwe hotels ge
bouwd, dat de hotelcapaciteit mo
menteel sneller groeit dan het aantal
toeristen.
Cuba telt nu 41.000 kamers voor in
ternationale toeristen, waarvan 70
procent in de vier- en vijfsterrencate-
gorie. In '91 waren er nog maar
13.000 hotelkamers. Gonzalez Rios
schat dat het land zou kunnen door
groeien naar 250.000 kamers. „Maar
die gaan we pas aan het bestaan
potentieel toevoegen als de vraajj^
stijgt. We gaan nu eerst 'uitlijnen ei
waar in ons land precies de echt
langrijke bestemmingen zijn",
de Cubaanse onderminister.
Gonzalez Rios verheugt zich ove
feit dat zijn land dit jaar waarscl
lijk voor het eerst op meer dan t\
miljoen buitenlandse toeristen
komt. Vooral Canadezen, voor
Cuba net zo'n dichtbij-bestemm
als voor ons de Canarische eilain
Géén Amerikanen, want het al tii
tallen jaren durende handelseml
tegen Cuba treft ook het toerism 0
kost Castro c.s. 1,7 miljard dollai lf
jaar.
Nederland staat tiende op de
van bezoekende toeristen, dit ja&t
zullen het er ruim 30.000 worderf")
Een groot deel van die bezoeken
perkt zich overigens tot strandbf 0
zoek, een plek waar zij niet of naNc
lijks échte Cubanen zullen vinde t<
Als het aan de vertegenwoordigt
van de Nederlandse touroperato
ligt gaat dat veranderen. „Je doi
Nederlandse klant te kort als je
alleen het Cubaanse strand laat
zo is de overtuiging. Cuba heeft
mers véél meer te bieden.ei
re barman kan daar straks van
len.
Bchoc
Let
ichoc
irZie
Der V
in - E
lordii
Ih: Au
medi;
.0(
1.30 C
en na
wlldorf.
W
let rit
'erRc
)e mi
let rit
let ge
loorc
lend
loorc
lijn.
.30 H
loorc
Met h.
vPr
Genieten van de brede pistes in Savognin: Achter de Pinokkio-sneeuwscooter worden de sleetjes omhoog gesleurd. Foto's: GPD
Met een compressor worden de airboards opgepompt. Daarna gaat
het met een vaartje omlaag.
voor alle geparkeerde auto's
daar een oud matras is neerge
zet. Want zo lang er nog geen
sleetje met airbag is uitgevon
den, kan dat de redding beteke
nen.
Veel sleepliften
De volgende morgen klikken we
bijna nagelnieuwe carveski's
onder de voeten. Kijken hoe
snel die gaan op de superbrede
pistes van dit Zwitserse skioord
in het kanton Graubünden.
Vanuit het dorp ligt het over
zichtelijke skigebied, alles bij el
kaar zo'n 80 kin piste, als een
grote tong tegen Savognin aan.
Verdwalen is hier onmogelijk,
alle winterpret begint en eindigt
bij het dalstation.
Maar voordat de vlag voor race
2 kan vallen, moeten we eerst
drie stoeltjesliften ronden om
de top, de Piz Martegnas op
2670 meter, te bereiken. Maar
dan kan het grote genieten ook
echt beginnen. De pistes -veel
rood, een paar zwart en enkele
blauwe- Zijn relatief makkelijk
en vaak zo breed als de Polder-
baan op Schiphol. Ideaal dus
om heel hard te speren of enor
me S'jes te trekken in de kner
pende sneeuw. En hoe hard het
ook gaat, het voelt een stuk vei
liger dan op zo'n sleetje. Op
ski's kunnen we sturen, op een
sleetje is het maar afwachten
wat er gebeurt.
Eigenlijk is er maar één min
punt, en een niet onbelangrijk:
Savognin loopt wat achter met
zijn liften. In de meeste skige
bieden is geen sleeplift meer te
bekennen maar hier draaien ze
nog met bosjes tegelijk. Wie bij
voorbeeld van het allerhoogste
puntje - de Piz Cartas (2713 me
ter) - naar Radons (op 1890 me
ter) knalt, moet vervolgens een
dik kwartier in de sleeplift han
gen om weer boven te komen.
En dan is de verhouding tussen
'racen' en de noodzakelijke
'pitsstops' toch een beetje zoek.
Piz Martegnas 2S70m
Eén van de twee hoogste toppen in het skigebied is Piz Martegnas
(2.670 meter). De naburige Piz Cartas ligt op 2.713 meter.
Het probleem moet binnen en
kele jaren overigens verholpen
zijn als de slepers eindelijk ver
vangen worden door moderner
spul. Maar dat kan pas als Sa
vognin zijn beddencapaciteit
fiks heeft uitgebreid met onder
meer 60 nieuwe vakantiehuizen
(300-350 bedden) en een bud
get-familiejeugdherberg (200-
300 bedden). Want voordat er
in liften geïnvesteerd kan wor
den, moet er extra volk zijn.
Buikschuivers
Dan, dag 3, race 3. Een afdaling
op het allernieuwste speeltje
voor de wintersporter: het air
board. Eigenlijk gewoon sleetje
rijden maar dan op een mini-
luchtbed. En dan niet op je
kont, maar liggend op je buik.
De plaatselijke VW-directeur
Vendelin Coray begeleidt ons
bij deze vrij nieuwe bergsport.
Ook hij beleeft zijn airboard-
doop. Maar niet nadat we be
neden in het dal eerst onze
bordjes hebben opgehaald: een
soort afgehakte opblaasbootjes
met dik glijprofiel aan de on
derkant en bovenop twee
handvatten. Helaas geen stuur
want richting geven doe je, net
als bij het houten sleetje, door
je gewicht te verplaatsen en
eventueel de voeten in de
sneeuw te haken.
Vanwege die stuurloosheid is
de piste verboden terrein voor
airboarders. Veel te gevaarlijk.
Bij de eerste afdaling op de
wandel- en sleetjesweg begrij
pen we ook waarom. Als je dit
op een echt steil stuk doet, kun
je onderaan beter meteen de
ziekenauto klaarzetten want
sturen, en stoppen helemaal, is
gruwelijk lastig, zeg maar on
mogelijk. Maar het airboard is
wel hip. Of misschien is cool
een beter woord want vanwege
Verdwalen kan niet in het overzichtelijke Savognin.
FEITEN CIJFERS
Plaats: Savognin (1200 meter)
Afstand vanaf Utrecht: onge
veer 930 km. Met de auto: Auto
route: Basel, Zürich, Chur, Thu-
sis, Tiefencastel, Savognin.
Trein: station Tiefencastel (op
10 km); internationaal station
Chur (op 35 km). Vliegen: Zü
rich (161 km).
Liftinstallaties: drie stoeltjeslif
ten en tien sleepliften
Totaal aantal kilometers aan
afdaling: 80 km waarvan 32,5
km blauw, 37,5 km rood en 10
km zwart.
Langlaufmogelijkheden: in to
taal 53 km aan loipen
Verdere sportieve ontspan
ning: winterwandelen, sneeuw-
schoenwandelen, sleetje rijden
en air boarden
Prijzen: een 6-daagse pas kost
162 euro. Jongeren tussen de 16
en 20 jaar betalen 146 euro; nog
jongere kinderen 96 euro.
De prijs voor een airboard
ruim 33 euro per dag. Een
derbord kost ruim 15 euro
Algemeen: Savognin heeft
bijzonder overzichtelijk ski
bied met extreem brede en^
overwegend gemakkelijke
tes. Ideaal voor families, b(
ners en skiërs die ontspani
hun baantjes willen trekkei
Voor ervaren skiërs die elkfl
nieuwe afdalingen willen,
het gebied onvoldoende te
den.
Meer informatie: Savognii ei
Tourismus,tel.
0041 8165 916 16 en
www.savognin.ch. Algemeisï
informatie over Zwitserland
Zwitserland Toerisme, tel.
00 800 100 200 30 (gratis)
www. my Switzerlandcom.
rtorgt
iau. 0
1.55/
ichau
zum
tau ur
ARD-I
au. 1
"ages
uer V
.30 A
au ur
Alle V\
f\RD'
en. 1
Tages
bens
'ages
en. 2
4acht
Geb
IGes
3 tö
lau. 0
reeks
i/lorge
au. 0
10.3
J teich
lau ur
itschl
in. 14
ilt. 1
leute
ück.
hlanc
ihote
iricht
D.15S
00 Hr
22.3
Kernr
ïlond
sypho
