Hitlers kwaad schuilt in ieder mens
KUNST CULTUUR
Van Bach tot Beatles
Concertgebouworkest
op tournee naar Japan
Ton Simons creëert spannend
contrast tussen langzaam en snel
Nieuw
album
Destiny's
Child
Sterren bij
herdenking
Andersen
Omstreden Duitse film 'Der Untergang' morgen in première
amsterdam/anp - Het Ko
ninklijk Concertgebouworkest
(KCO) gaat van 3 tot en met 15
november op tournee naar Ja
pan onder leiding van de
nieuwe chef-dirigent Mariss
Jansons.
In zijn 116-jarig bestaan heeft
het Koninklijk Concertge
bouworkest in 37 verschillen
de landen gespeeld. De eerste
keer in Japan was in 1962 on
der leiding van Eugen Jochum
en Bernard Haitink.
Inmiddels is het orkest 120
keer in het Land van de Rij
zende Zon geweest.
Het geeft deze reis concerten
in Tokio, Iwakuni, Fukuoka,
Kyoto en Nagoya. Het concert
vanuit de NHK Hall in Tokio
wordt op 11 november recht
streeks uitgezonden op de Ja
panse televisie.
Op het programma staan de
Tweede symfonie van Beetho
ven, de Tweede symfonie van
Brahms, Ein Heldenleben van
Richard Strauss, Petroesjka
van Stravinsky, en de Zesde
symfonie ('Pathétique') van
Tsjaikovsky.
theater recensie
Maarten Baanders
Voorstelling: '2 x Simons: Sleepless
Nights/Blue Dance'. Gezien: 2/n Leidse
Schouwburg.
Rockmuziek van Phil Spector
spoelt over je heen. Het is een
speciale mengeling van een
grootse klank en vlotte, luchti
ge, bijna zoete melodieën. Deze
lichte kant benadrukt choreo
graaf Ton Simons als hij zijn
dans ernaast zet. 'Sleepless
Nights' is wervelend, helder en
afwisselend. De choreografie
opent traag met een eenvoudi
ge armspreiding en een knik in
de gewrichten. Hieruit stort
zich een rijkdom aan energieke
gebaren over de dansvloer uit.
Wat vooral boeit is het contrast
tussen trage en snelle partijen
die, telkens in andere formaties,
door de groep van tien dansers
gaan. Een duo schiet armstrek-
kend langs een trio dat energiek
en elegant buigt. Onderwijl
concentreert een soliste zich op
een minieme welving in romp
of ledematen. Bewegingen ke
ren terug en grijpen op elkaar
in. In spanning zit je te kijken
naar de telkens weer in andere
combinaties terugkerende be
wegingen en de prachtige ruim
telijke patronen.
'Sleepless Nights' dateert van
1991. Het sterke van dit pro
gramma is dat het wordt ge
combineerd met het gloednieu
we 'Blue Dance'. Je kunt zien
dat Simons zijn stijl en princi
pes trouw is gebleven. Toch is
er in die dertien jaar veel veran
derd. Het contrast tussen traag
en snel is ook nu belangrijk,
maar heeft een meer uitgespro
ken werking dan in 'Sleepless
Nights'. Op een vioolsonate van
Mozart dansen twee duo's
naast elkaar. Terwijl het ene
tweetal snel en krachtig be
weegt, concentreert het andere
zich op een langzame, eenvou
dige armheffing, een omhelzing
of een buiging. De paren wisse
len elkaar hierin af. Het is be
paald niet zo dat de trage bewe
gingen een soort rust inhou
den. Je beseft dat snel en lang
zaam evenveel zeggingskracht
hebben, net zoals in Mozarts
muziek de viool en de piano, de
solist en de begeleider even
spannend zijn. Veel bewegin
gen keren terug, in wisselende
posities en richtingen. De be
wegingskeuze in Simons' werk
is in die dertien jaar aanmerke
lijk ingewikkelder geworden
zonder zijn helderheid te verlie
zen. Armen beschrijven grote
lijnen met subtiele accenten.
Een danseres wordt in duize
lingwekkende vaart opgetild,
over de kop gedraaid en keurig
neergezet. Op de vloer liggend
draaien ze fel om en over elkaar
heen. In het middengedeelte,
een groepsdans op een woest
en rouw strijkl™artet van John
Zom, laat SiméÉis meer grillig
heid toe. De combinaties en in
zetten zijn vaak onverwacht en
je voelt dat je minder kunt reke
nen op de stroomlijning van
Sleepless Nights'. De belichting
in grillig verschietende, indrin
gende kleuren sluit hier fraai op
aan.
Voor Ton Simons telt alleen de
pure vorm, de beweging zonder
verhaal. Ieder mag er wat hem
betreft in zien wat hij wil. Daar
in zit toch wel een beperking.
De dans is afstandelijk en onge
naakbaar. Emoties zal de kijker
er niet gauw in herkennen.
Maar als je je bij de voorstelling
puur richt op de vormen, het
spel met ruimte en tempo en de
vindingrijke ontwikkeling van
bewegingen, raak je niet op de
ze dans uitgekeken.
VUURPROEF
Camping Elisabeth
Het mooie van technische
ontwikkelingen op audioge-
bied is dat je als muzikant
geen platenmaatschappij
meer nodig hebt om een cd
uit te brengen. Wie zijn gees-
teskindje op zo'n schijfje wil
zetten, kan dat zelf doen. De
Leidse band Camping Elisa
beth bracht recent in eigen
beheer zijn eerste cd uit,
'Camping Elisabeth
De groep omschrijft zijn mu
ziek als 'polderrock uit Lei
den', maar dat is een vlag die
niet helemaal de lading dekt.
Bij rock denk je toch al gauw
aan wat zwaarder werk. En
Camping Elisabeth doet het
redelijk rustig aan. De band
maakt open en heldere num
mers, recht voor zijn raap,
dat wel, maar zonder echt
ruige randjes. Elk nummer
heeft een duidelijke opbouw
en een eenvoudige melodie.
Camping Elisabeth noemt als
muzikale voorbeelden Lynyrd
Skynyrd, de Eagles en Thin
Lizzy, met duidelijke Dylan-
en Bono-invloeden, waar
schijnlijk zonder de illusie te
hebben datzelfde hoge ni
veau te halen. De cd doet nog
het meest denken aan het
hoekige spel van het Klein
Orkest. Ook qua sfeer. De Ne
derlandstalige teksten zijn
weliswaar niet maatschap
pijkritisch, maar wel behoor
lijk melancholisch. Het be
langrijkst is echter dat in elke
opname het enthousiasme
van de muzikanten is te ho
ren. Dat maakt 'Camping
Elisabetheen prettige cd om
naar te luisteren.
De band treedt zondag om
16.00 uur, op in Café de Treg-
ter, aan de Herenstraat.
Hl
kopenhagen/anp - Nigel
Kennedy, Harry Belafonte,
Roger Moore, Kenneth Bra-
nagh en Isabel Allende zijn
het eerste weekeinde van
april volgend jaar in de
Deense hoofdstad Kopenha
gen voor de tweehonderdste
geboortedag van Hans
Christian Andersen. De au
teur van onder anderen 'De
nieuwe kleren van de keizer'
en 'Het lelijke jonge eendje'
werd op 2 april 1805 geboren
in het Deense Odense.
In Andersens geboorteplaats
en in Kopenhagen wordt van
1 tot en met 3 april volgend
jaar een spetterende ope
ningsmanifestatie gehouden.
Een van de hoogtepunten is
een grote show in het natio
nale stadion van Denemar
ken. Onder de 40.000 aanwe
zigen zullen leden van de
Deense koninklijke familie
zijn. Het festijn 'Once upon a
time' zou wel op de opening
van de Olympische spelen
kunnen lijken, zo wordt be
loofd. De show zal in diverse
landen te zien zijn. In tien
tallen landen zal Andersen,
verder centraal staan in eve
nementen met literatuur,
muziek, film en dans. Neder
land loopt al een beetje op
de feestelijkheden vooruit
met 'De kleine zeemeermin'
als musical vanaf 17 novem
ber in de Efteling.
Hans Christian Andersen
stierf in 1875 in Kopenha
gen. Toen al was hij vooral
beroemd om zijn in tachtig
talen vertaalde sprookjes,
maar het was de roman 'Im
provisatoren' waardoor hij in
1835 al definitief internatio
naal doorbrak. Liefhebbers
prijzen verder zijn reisboe
ken, gedichten, romans en
toneelstukken.
n Tarantino.
Ip/Lionel Cironneau
intino maakt
;-fu-film
- De Amerikaanse regis-
Juentin Tarantino maakt
tweedelige filmepos 'Kill
n kung-fu-film die hele-
'ordt opgenomen in het
is. De titel van de
van de opnames vol-
r beginnen, is nog on-
1. Tarantino maakt twee
1 de film; één met En-
Jndertiteling en één in het
I nagesynchroniseerd. Als
ion aan de vaak beverige
s van goedkope vecht -
it de jaren zeventig, zal
;els met opzet niet hele-
nchroon met de bewe-
ngen van
ten Meijsing
Op donderdag 11 en 18
ter zijn er in de Pieters-
:e lezingen van Geerten
ig, die dit jaar gastschrij-
pij de Universiteit Leiden.
[ogeheten Albert Verwey-
en zijn georganiseerd
le Leidse letterfaculteit,
landelsblad en de K.L.
ereichting. De eerste van de
iet|penbare lezingen heeft
'Literaire roem'.
e".nas Karei V
lelft te zien
Een harnas van keizer
V (1500-1558) is één de
'J Ikken van een expositie
1 }t Legermuseum in Delft:
18^ Metal, Europese harnas-
het vizier'. Het harnas
komt uit een museum
onhen, dat ook de legeruit-
gen van prins Maurits en
,Maximiliaan I, grootva-
Karei V, ter beschikking
expositie in het Leger-
jm gaat duren van 5 no-
ïr tot en met 30 januari.
'°Vienstellers trekken de
atsering' van de mens
=^)t die van de astronaut,
)ckeykeepster en een fan
d/avy metal. Ook heeft hip-
van belangrijk geachte
jjrpers de functie van sta-
nbool van het hamas
ld jnomen, vinden de ten-
[t -Jellingsmakers.
iden en de regio bestaat grote belangstelling voor professio-
lelden amateur'stische kunstbeoefening. Heilig Vuur volgt stad-
stbjgiogënoten die musiceren, zingen, dansen, toneelspelen, fo-
Sferen of op andere wijze actief zijn. Vandaag: The Seaside
ers uit Noord wijk.
^öjen én acteren, dat doen de
n van het gemengde koor
Seaside Singers uit Noord-
zaterdag ter gelegenheid
j dj iet 40-jarig bestaan. Ze
llen zingend het verhaal
s ^chipbreuk' en zetten hun
dg'den kracht bij met bewe
gen, dans en gezichtsuit-
kingen. „Wij hebben met
gt j 1 alle 75 koorleden een
gevolgd",
ïlt bibliothecaris Mary Ou-
ers -Daar hebben we ge-
l hoe we minder statisch
na et podium kunnen staan.
:1 heeft nu een belangrij-
plaats in onze muziek."
itaris Henny ter Mors ver
over het jubileumconcert
;dag in De Muze, waar on-
idere 'De Schipbreuk' ge
ien wordt. „Onze voorzit-
;o Duijndam zei van te vo-
,Ik wil die Muze vol.' Hij
de wolken toen hij
dat de zaal inderdaad
;ocht is." Ouwersloot en
irs zijn daar zelf ook ver
over. „Ik had het echt
niet verwacht, het is geweldig",
zegt Ouwersloot.
'De Schipbreuk' is een gedicht
van Gerrit van de Linde, beter
bekend als de Schoolmeester.
Johan Wagenaar zette het in
1889 op muziek. De cantate is
een persiflage op de dramati
sche en romantische Italiaanse
opera. Behalve door de piano
worden The Seaside Singers bij
dit stuk ook begeleid door slag
werk en instrumenten om
storm na te bootsen.
„Het stuk duurt bijna een uur",
vertelt Ter Mors. „Het is dus
een hele klus voor het koor. We
werken hierbij ook met solis
ten, zoals Margreet Groene-
woud. Ze heeft zo'n mooie
stem dat ik er kippenvel van
krijg. Ik luister soms met open
mond naai' haar, dan vergeet ik
te zingen."
Ter Mors vindt van zichzelf dat
ze 'aardig' zingt, maar niet
goed. „Ik zing ook geen solo's,
want dat stembereik heb ik
niet. Zingen werkt voor mij
ontspannend. Na onze repeti-
Mary Ouwersloot (links) zingt samen met Henny ter Mors (rechts) in The Seaside Singers. „We hebben
geleerd hoe we minder statisch op het podium kunnen staan." Foto: Dick Hogewoning
tie op woensdag kan ik de hele
wereld weer aan."
Als jong meisje begon Ter Mors
bij het koor van haar school.
Daar zaten ongeveer honderd
meisjes op. „We waren best
goed, want we zongen ook in
radio-uitzendingen van de
NCRV." Ze begon als sopraan,
werd later alt en is nu tenor.
Samen met een andere vrouw
zingt ze bij de mannen, die in
de minderheid zijn met vijfen
twintig. „Het is heel erg leuk
om met de heren te zingen. Ik
ga eigenlijk vooral naar het
koor voor de gezelligheid, want
het samen zingen doe ik ont
zettend graag. Muziek is mijn
ziel en zaligheid. Toen ik vijf
jaar geleden lid werd, accep
teerden de andere leden mij
direct en dat is best bijzonder",
vindt Ter Mors.
„Het is inderdaad een sociaal
koor", valt Ouwersloot haar bij.
„Ik leer hier ook erg veel. We
zingen in verschillende talen,
van Latijn en Italiaans tot En
gels. Ons motto is dan ook: van
Bach tot Beatles. Die afwisse
ling is een uitdaging en zorgt
ervoor dat het leuk blijft." Ou
wersloot kwam in 1993 bij The
Seaside Singers. „Ik wilde lek
ker gaan zingen en dit koor
sprak mij aan vanwege de uit
eenlopende genres." Evenals
Ter Mors vindt Ouwersloot
haar eigen zangtalenten niet
uitmuntend. „Ik kan redelijk
zingen, maar ik doe het vooral
voor de lol."
Het jubileumconcert van The
Seaside Singers op zaterdag 6
november in de Muze te
Noordwijk is uitverkocht.
Annelies Karman
Londen - De Amerikaanse mei
dengroep Destiny's Child is weer
bij elkaar. Het drietal was giste
ren in Londen om de nieuwe sin
gle 'Lose My Breath', van het al
bum 'Destiny's Fulfilled' te pro
moten. Michelle Williams, Kelly
Rowland en Beyonce Knowles
signeerde hun nieuwe single in
een megastore op Piccadilly Cir
cus voor een grote schare foto
grafen en fans.
Foto: EPA/Yui Mok
amsterdam/anp - De Duitse re
gisseur Olivier Hirschbiegel is
met de film 'Der Untergang' ver
antwoordelijk voor één van de
meest omstreden films van het
jaar. De opzet van de makers
was om Hitier tijdens de laatste
dagen van het Derde Rijk neer te
zetten als een mens in plaats
van een monster. Met succes:
sommige critici stelden zelfs dat
de film sympathie kweekt voor
de Führer. Morgen is de Neder
landse première.
„Mensen zien Hitier het liefst
als een karikatuur, als een een
dimensionaal monster", stelt
de 46-jarige filmmaker. „Die
consequent oppervlakkige be
nadering heeft een mythe rond
de man gecreëerd." Hirschbie
gel wilde met zijn film de mythe
doorbreken. „Door dat beeld in
stand te houden kan deze gene
ratie hem in zijn eentje verant
woordelijk houden voor wat er
in de Tweede Wereldoorlog is
gebeurd. Daarmee doe je echter
onrecht aan alle slachtoffers:
Hitler was geen magiër of tove
naar die het hele Duitse volk in
zijn macht heeft gehad."
Wat vaak uit het oog wordt ver
loren, is dat Hitler op democra
tische wijze aan de macht
kwam. „Ik wil af van de gemak
zuchtige verklaringen waar wij
Duitsers ons al zestig jaar ach
ter verschuilen. Het lag niet al
leen aan Hitier. Een mens al
leen krijgt zoiets als de Tweede
Wereldoorlog echt niet alleen
voor elkaar."
De Duitsers zijn er anno 2004
aan toe af te rekenschap met
hun verleden. „Ons verleden
maakt deel uit van onze Duitse
identiteit, Hitier maakt deel uit
van ons verleden, dus Hitier
maakt deel uit van onze Duitse
Scène uit de film 'Der Untergang' waarin volgens critici een te sympathiek beeld wordt geschetst van Adolf Hitler. Foto: ANP
identiteit."
Het is geen fijne conclusie,
maar wel één die de huidige ge
neratie onder ogen moet dur
ven zien. „Het bloed van de
mensen die het toen allemaal
lieten gebeuren, stroomt nog
steeds door onze aderen. We
moeten ons toch op z'n minst
de vraag durven stellen of ons
dit niet nog een keer zou kun
nen gebeuren. Kwaad kan niet
woekeren als de wortels geen
houvast kunnen vinden in de
bodem. En op diezelfde bodem
leven wij nog steeds."
Voor buitenlanders heeft de
film een totaal andere lading,
erkent Hirschbiegel. „Maar ook
voor jullie Nederlanders zou
het zoveel makkelijker zijn als
Hitier een eendimensionale gek
was geweest waar een raar volk
gedachtenloos achter aan had
gelopen."
In het buitenland bestaat over
het algemeen geen genuan
ceerd beeld van de Duitsers in
het Derde Rijk. „Dat is te ge
makkelijk: wij Duitsers zijn ook
honderden jaren civilisatie,
prachtige componisten, dich
ters, schrijvers, filosofen. Het
wordt nergens ter wereld begre
pen dat een volk dat zoveel
hoogstaande cultuur heeft
voortgebracht zo gemakkelijk
kon vervallen in barbarisme en
massamoord. Het feit dat dat in
Duitsland is gebeurd, betekent
dat het ook in andere gecivili
seerde landen kan gebeuren.
Dat brengt de materie ook heel
dichtbij voor niet-Duitsers."
De film baseert zich vooral op
het dagboek van Traudl Junge,
Hitiers secretaresse die tot het
eind toe in de bunker verbleef
en ongeschonden uit de oorlog
kwam. Om het karakter Hitier
zo waarheidsgetrouw mogelijk
te maken, bestudeerde Hirsch
biegel maandenlang manu
scripten, theorieën en verhan
delingen over de dictator. „Als
je alle bronnen bestudeert, kan
je tot geen andere conclusie ko
men dan dat hij slecht was. Hij
was een omhulsel met tactisch
inzicht, mensenkennis, charis
ma. Hij kon heel suggestief zijn,
opportunistisch, hij kon men
sen goed manipuleren. Maar
binnen in hem, als je verder
zoekt dan dat omhulsel, dan
vind je niets."
Die conclusie trekken meer Hit-
Ier-biografen. „Die man was
een vacuüm, dat je het Kwaad
zou kunnen noemen. Hij kende
een totale onverschilligheid te
genover alles en iedereen, in
clusief zichzelf. De enige drijf
veer van Hitler was de wil alles
te vernietigen." Zijn ideologie
was daarop gebaseerd. „Zijn vi
sie was er één die wij niet kun
nen begrijpen."
De regisseur heeft, net zoals
hoofdrolspeler Bruno Ganz, ge
twijfeld of hij de film wilde ma
ken. „We wisten allebei dat we
twee jaar lang in een abjecte
wereld zouden duiken. Dat is
zwaar als je verder niets met die
denkbeelden hebt. Sterker nog,
als je ze haat, zoals ieder wel
denkend mens. Twee jaar lang
hebben we in die stront ge
wroet om ze te begrijpen."
Toch denkt Hirschbiegel dat
het goed is voor het publiek om
geconfronteerd te worden met
het holle kwaad dat Hitler was.
„Het kwaad is überhaupt een
moeilijk te bevatten en daarom
fascinerende rode draad in de
wereldgeschiedenis." Het gaat
dan niet om de duivel die de
katholieke kerk als angstbeeld
voorschotelt, maar om het
kwaad in de mens zelf. „Ieder
mens geeft graag toe aan dat
kwaad als de gelegenheid zich
voordoet. De meest succesvolle
machten in de geschiedenis
waren de kwade machten. Het
kwaad van Hitier schuilt in ons
allemaal. Ik weet helaas zeker
dat het in de nabije toekomst
de kop weer op zal steken."
