KUNST CULTUUR
AKO-prijs voor Arnon Grimberg
Klaas Gubbels: halve eeuw zelfportret als koffiepot
L
Pompeuze regie
sneeuwt Nest onder
Dingen doi
die (eigenli
niet kunne
zaterdag 23 oktober 200
Jury: 'De wereld van Grunberg in optima forma'
Fréderique Spigt.
Foto: Lex van Rossen
Lievelingsliedjes
NCRV-leden
Hilversum - 'Hallo Bandoeng'
(ja moeder hier ben ik) en
'Schep vreugde in het leven'
(zetje zorgen aan de kant) be
horen tot de beste liedjes die de
leden van de tachtig jaar oude
NCRV zich kunnen heugen. De
leden konden liedjes uitkiezen
uit een lijst in hun omroepblad.
Ze worden op zondag 14 no
vember in Theater Orpheus in
Apeldoorn tijdens een jubile
umconcert uitgevoerd door be
kende Nederlandse solisten.
Het concert begint met de pre
mière van zeven liedjes over de
zeven dagen van de schepping
die speciaal voor de gelegen
heid zijn geschreven door on
der andere de zangeressen De-
nise Jannah en Fréderique
Spigt, cabaretier Jeroen van
Merwijk en musicus Spinvis.
Ontslagen bij
Filmmuseum
amsterdam - Ten gevolge van
de bezuinigingen in het nieuwe
Kunstenplan ziet het Filmmu
seum in Amsterdam zich ge
dwongen per 1 januari 2005
zijn activiteiten in te perken.
Tien arbeidsplaatsen worden
opgeheven, hetgeen leidt tot ze
ven gedwongen ontslagen. Er
zullen ook minder films gecon
serveerd kunnen worden en het
aantal voorstellingen zal met de
helft teruglopen. De voorstel
lingen in het Vondelpark op za
terdagmiddag en Zondagoch
tend worden geschrapt en het
aantal films dat het Filmmuse
um aanbiedt aan de filmhuizen
wordt ook minder.
Van den Ende
theater in Moskou
amsterdam - Joop van den En-
de opent in de eerste helft van
het komende jaar zijn eigen
theater in Moskou. Het gaat om
een bestaand theater, dat nog
moet worden opgeknapt. De
eerste musical die hij er gaat
brengen is 'Cats'. Later in het
jaar wil Van den Ende met zijn
internationale bedrijf Stage
Holding een theater openen in
Milaan. In totaal komt zijn aan
tal eigen theaters in Europa dan
op zestien. Stage Holding wil
nog steeds groter worden en
zich daarom vooral op de Euro
pese markt richten. Daar ligt de
musicalwereld meer open dan
in de Verenigde Staten en ook
Engeland, waar de musical zijn
bakermat heeft.
Amsterdam - Arnon Grunberg heeft gisteren
de AKO-literatuurprijs 2004 gewonnen voor
zijn roman 'De Asielzoeker'. Hij is daarmee de
eerste schrijver aan wie de AKO-prijs (prijzen
geld 50.000 euro) tweemaal werd toegekend.
In 2000 werd Grunbergs tweede roman 'Fan
toompijn' bekroond. Onder zijn pseudoniem
Marek van der Jagt was hij vorig jaar met
'Gstaad 95-98' ook al genomineerd. Volgens
de AKO-jury is 'De Asielzoeker de wereld van
Grunberg in optima forma'.
Het was de vijftiende keer dat de AKO-litera
tuurprijs werd uitgereikt. Tot algemeen afgrij
zen van de literaire wereld werd de winnaar
bekendgemaakt in het show- en amuse
mentsprogramma RTL-Boulevard met Albert
Verlinde en Beau van Erven Dorens, nadat
twee voorafgaande edities ook al bij de com
merciële zender waren terechtgekomen (Ba
rend Van Dorp).
De populaire toon ten spijt - genomineerde
Pam Emmerik was volgens de programma
makers 'zeker geen saaie kunstcritica die ach
ter haar bureau dooie stukkies schrijft', al
gaat haar boek 'Het Wonder Werkt' over
'schrik niet - KUNST!' - kregen de genomi
neerden in RTL-Boulevard ruimschoots aan
dacht.
De afgelopen week werden alle genomineer
den, naast Grunberg en Emmerik de schrij
vers Bemlef met 'Buiten Is Het Maandag',
Hafid Bouazza met 'Paravion', Kees 't Hart
met 'Ter Navolging' en Leidenaar Ilja Leonard
Pfeijffer met 'Het Grote Baggerboek', in de
uitzendingen en op internet geportretteerd.
De schrijvers hoefden niet naar de RTL-stu-
dio te komen, maar zaten in het Amsterdam
se Cristofori aan bij het AKO-diner waar in de
uitzending naar toe werd geschakeld. Grun
berg liet daar verstek gaan, de traditie ge
trouw dat hij op cruciale momenten niet bij
prijsuitreikingen aanwezig is. Bij zijn eerste
AKO-prijs, destijds uitgereikt in het VPRO-
programma De Plantage met Hanneke
Groenteman, bleef hij veilig thuis in New
York. ,,Mijn fysieke aanwezigheid zou alleen
maar de aandacht afleiden van mijn woorden
en de prijs", liet hij toen per e-mail weten.
Gisteren werd telefonisch contact gezocht
met de schrijver, die in Bolivia verbleef.
'De Asielzoeker' werd door de AKO-jury van
vijf literair recensenten onder voorzitterschap
van Paul Rosenmöller verkozen uit 317 inzen
dingen. Uit deze boeken, alle verschenen tus
sen 1 mei 2003 en 1 juni 2004 in de categorie-
en literair verhalend proza en non-fictie 'die
zich onderscheid door de literaire kwaliteit
van het proza', maakte de jury eerst een se
lectie van 25 titels (de zogeheten 'longlist').
Eind augustus werd de 'shortlist' met de zes
genomineerden op de Uitmarkt in Amster
dam bekend gemaakt. De jury noemt 'De
Asielzoeker' een 'soms ontluisterend boek'
waarin Grunberg 'de losse toon uit zijn vroe
gere boeken met de geobsedeerde wereld in
zijn Marek van der Jagt-boeken tot een nieuw
hoogtepunt combineert'.
„Een 'soms ontluisterend boek' van Arno[
Grunberg." Foto: Hielco Kuipers
Overzichtstentoonstelling in Museum voor Moderne Kunst
door Werner Bossmann
arnhem - Bij Klaas Gubbels
moeten alle puntjes meedoen
aan de vorm. In het Museum
voor Moderne Kunst Arnhem is
te zien dat de man van de koffie
potten zich al een halve eeuw de
pleuris werkt.
Dat is het mooiste stuk van de
tentoonstelling. Klaas Gubbels
wijst naar een schilderij. ,,Ik
noem 't 'Het vijfde wereldwon
der'." Het stelt, zegt de kunste
naar zelf, 'helemaal niets voor'.
Een paar lijntjes heeft hij met
zijn kwast gezet en toen stond
er een tafeltje met twee stoelen
en een tafelkleed, koffiekan,
kopje en meer niet. „Het is bij
na helemaal niets. Is dit niet het
summum van lulligheid?" En
toch: „Het zijn niet zomaar wat
lijntjes. Ik heb de zuiverste
vorm te pakken."
Klaas Gubbels (1934, Rotter
dam) praat over zijn werk als hij
daarom wordt gevraagd. Dat is
je plicht, als je als kunstenaar in
het openbaar exposeert. Gub
bels vindt het niet per se leuk -
„Ik ben doodop", zegt hij na
een uur - maar hij doet het ge
duldig. „Dat wil'niet zeggen dat
ik goed tot de kern kan komen.
Dat heb ik eigenlijk nooit ge
leerd."
Waarom dat ene schilderij dan
zo goed is? „Het is niet bijzon
der geschilderd en het zijn geen
bijzondere vormen. Ik doe geen
enkele concessie aan esthetica
of de technische vorm." Op
'Het vijfde wereldwonder' is
nog vaag te zien hoe de aan
hechting van de tuit aan de kof
fiepot oorspronkelijk liep: in
een iets scherpere bocht. Gub
bels heeft het overgeschilderd.
„Dat puntje daar deed verkeerd
mee aan de vorm."
Hij heeft zich niet bemoeid met
de grote overzichtstentoonstel
ling die in het Museum voor
Klaas Gubbels: „Ik zie het nooit als een koffiepot als ik qan een schilderij begin. Foto: WFA/Frank van Rossem
Moderne Kunst Arnhem aan
Zijn werk is gewijd. „Ik heb me
vijftig jaar de pleuris gewerkt.
Dan is er wat." Het is voor het
eerst dat het Museum voor Mo
derne Kunst Arnhem wordt in
gericht met het werk van één
kunstenaar.
„Gubbels is de grootindustrieel
onder de Nederlandse kunste
naars", zegt conservator Ype
Koopmans van het Arnhemse
museum. Dat wil zeggen hard
werkend, bezeten en onderne
mend, schilderend, lithografe
rend, houtdrukkend, knutse
lend. Met hulp van de kunste
naar verzamelde de conservator
in de afgelopen drie jaar voor
de tentoonstelling ruim vier
honderd kunstwerken. Dat was
niet gelukt zonder de inspan
ning van Gubbels zelf, die de
stukken niet zelden bij vrienden
of kennissen op ging halen. Het
samenstellen van de tentoon
stelling ging dan ook tot het
laatste moment door, Gubbels
bleef aanleveren.
De koepelzaal van het museum
wordt in beslag genomen door
een metershoge koffiepot, die
speciaal voor deze tentoonstel
ling is gemaakt. De plechtigheid
van de ruimte versterkt het ge
voel dat je in een natuurhisto
risch museum naar een opge
zette olifant staat te kijken. De
levende lijnen van Klaas Gub
bels.
In het museum is een vitrine
gevuld met een deel van de ver
zameling koffiepotten van Gub
bels, bijeengescharreld op rom
melmarkten tussen Arnhem en
Parijs. De koffiepot, Gubbels'
handelsmerk, maakte zich los
van de tafel, waarop hij op het
titelloze stilleven uit 1961 nog
stond, onder een schoenma
kerslamp. Sommigen zien de
koffiepot als zelfportret. „Ik zie
het nooit als een koffiepot als ik
aan een schilderij begin. Die
vorm ligt er toevallig. De koffie
pot doet er niet meer zo toe."
Gubbels krijgt deze overzichts
tentoonstelling in het jaar dat
hij zeventig is. Zelf is hij niet zo
bezig met jubilea. Terugblikken
doet hij wel. Sinds een jaar of
tien koopt hij schilderijen terug,
sleutelstukken die een bepaalde
doorbraak in het werk marke
ren of herinneren aan een ge
slaagd experiment. „Ik was daar
lange tijd heel drastisch in. Ik
moest verkopen, daar mocht ik
niet kinderachtig in zijn. Dat is
de consequentie als je schildert.
Je moet verkopen en jezelf laten
zien." En daarom voelt hij zich
niet te groot om een schoolex-
positie te openen op een basis
school.
Vijftig jaar, eigenlijk is het lan
ger geleden dat Gubbels begon
met schilderen. In 1952 ver
huisde hij vanuit Rotterdam
naar Arnhem, waar hij de
kunstacademie Kunstoefening
bezocht. Op de tentoonstelling
is een portret te zien dat Gub
bels in die tijd van Jan Cremer
maakte: niet meer dan een gro
te rode kop met een paar oren.
De strijd tegen het illustratieve
die nu al een halve eeuw duurt,
was begonnen. In één zin: „Ik
wil zo snel mogelijk doordrin
gen tot de kern van iets."
'Gubbels Totaal. Vijftig jaar schilde
ren', t/m 30 januari, di. t/m vr. van
10.00-17.00 uur, za. en zo. van 11.00-
17.00 uur, Museum voor Moderne
Kunst, Arnhem.
DE ZEVENDE
HEMEL
Welke film zou iedereen
gezien moeten hebben?
Wat is het mooiste boek
ooit geschrevén? Welke
muziek weet telkens weer
te ontroeren? Wat is het
mooiste kunstwerk aller tij
den? Kortom: waarmee is
Pieter-Gerrit Binkhorst, vei
lingmeester van het Leidse
veilinghuis Onder de
Boompjes, in de zevende
hemel?
Beste boek?
„Een boek dat ik nog niet zo
gek lang geleden gelezen heb.
Daardoor zit het nog vers in
het geheugen. Van 'De Da Vin
ei Code' van Dan Brown was ik
echt onder de indruk. Dat boek
zal ook de top 3 van mijn leven
halen. Het is historisch interes
sant, geeft inzicht in het wel en
wee van de Rooms-Katholieke
Kerk, is heel erg spannend en
ik heb het gevoel dat het ver
haal echt waar is. Ja, ik weet
dat daar een enorme discussie
over woedt. Ik zou al die plaat
sen willen bezoeken waar het
boek zich afspeelt. Helaas, ik
heb een bedrijf en een gezin.
Dat gaat dus niet. Ik heb wel
een hang naar het historische.
'De Eeuw van mijn Vader' van
Geert Mak vind ik daarom ook
een prachtig boek."
Beste cd?
„Muziek speelt een belangrijke
rol in mijn leven. Ik speel zelf
trombone in een salsa-big
band, in een jazzformatie en in
een feestband. Deze vraag is
voor mij dus moeilijk te beant
woorden. Het liefst zou ik het
hele oeuvre van Quincy Jones
kiezen. Daarin komt alles sa
men dat ik belangrijk vind. Zijn
muziek is de ultieme vermen
ging van jazz en pop. Boven
dien weet hij alle grootheden
uit de muziekwereld voor zijn
cd's te strikken. 'Q's Jook Joint'
is misschien wel zijn beste cd.
Het is een echt meesterwerk.
Net als 'Songs in the Key of Li
fe' van Stevie Wonder trou
wens. Tien jaar geleden draai
de ik deze cd tien keer per dag,
nu nog tien keer per jaar."
Beste film?
„Tja, dan kom ik weer bij jazz
uit. Die muziek beheerst toch
mijn leven. Mijn favoriet is
'Round Midnight' van Bertrand
Tavemier, de eerste behoorlij
ke jazzfilm die ooit gemaakt is.
Dexter Gordon speelt de
hoofdrol. Hij is geen acteur,
maar muzikant. Toch is hij de
beste acteur die ik ooit gezien
heb. De film gaat over de jazz-
cultuur in het Parijs van de ja
ren vijftig. Amerikaanse musici
keken met ontzag naar het ar
tistieke klimaat. In de Verenig
de Staten werden ze nog steeds
niet voor vol aangezien en ie
mand als Miles Davis kreeg
hier veel aandacht van blank
vrouwelijk schoon. In deze film
wordt dat prachtig in beeld ge
bracht. De muziek is van Her-
bie Hancock, ook zo'n groot
heid."
Beste kunstwerk?
„Er trekken dagelijks vele
kunstwerken aan mij voorbij.
Hoewel natuurlijk niet alles mij
kan bekoren, geniet ik daar
heel erg van. Werken van de
Leidse School vind ik bijvoor
beeld heel mooi. Uit die stro
ming waardeer ik Willem Hen
drik van der Nat het meest. Hij
is niet de duurste, maar wel de
meest krachtige schilder. Als
favoriet kunstwerk kies is toch
voor architectuur: het Tu-
schinski Theater in Amster
dam. Als ik een kunstwerk
mooi vind, wil ik er graag in
zijn. Bij een 19de-eeuws bos
landschap gaat dat wat moei
lijk, maar in Tuschinki kan dat
wel. Daarnaast is het een voor
beeld van stijlzuivere Art Deco.
Voordat je naar de film gaat,
zou iedereen eigenlijk op straat
omhoog moeten kijken naar de
gevel."
tekst: Theo de With
foto: Dick Hogewoning
Stevie Wonder. Foto: AP/Paul Warner
theater recensie
Susanne Lammers
Voorstelling: Nest van Oscar van den
Boogaard door Blitz, Muziektheater
Transparant en ro theater. Spel, zang,
regie: Steven Van Watermeulen. Muziek:
Senjan Jansen. Gezien: 22/10, LAKtheater,
Leiden. Nog te zien: 18/11, Theater a/h
Spui, Den Haag.
Een mooi ambigue titel heeft de
eenmansvoorstelling van Ste
ven Van Watermeulen. Nest:
een warm, veilig hol, maar ook
een akelig klein gat. Over die
dubbelheid gaat het.
Een jongen doet toelatingsexa
men voor de toneelschool en
wordt gevraagd een bloedende
stier uit te beelden. Een verbijs
terende opdracht overduidelijk,
maar door goed te zoeken in
zichzelf komt hij toch tot een -
voor de commissie - bevredi
gende verbeelding van getergd-
heid, woede en kwetsbaarheid.
Hij toont een bedplasser, een
lieve, homoseksuele jongen, de
zoon van een dorpse schoenen
verkoper die droomt van een
rijker leven dat hij met chin-
chillafok probeert te verwezen
lijken. We zien zijn eerste lief
desavonturen en zijn opstan
digheid jegens het leven dat
voor hem uitgestippeld is. Maar
ook zijn verbondenheid met en
liefde voor zijn ouders.
De tekst aarzelt, heeft iets
droomachtig fragmentarisch,
en werkt met sterke beelden
om de gespletenheid van de
jongen gestalte te geven. Zo
staan de schoenen die zijn va
der verkoopt, voor vernederen
de bekrompenheid, maar wordt
de veiligheid van zijn kinderbed
met een schoen vergeleken. Ac
teur Steven Van Watermeulen
weet de woorden te laden met
precies het juiste gevoel, speelt
de jongen genuanceerd. Een
tikje ongemakkelijk en gege
neerd vaak, maar ook gulzig bij
het ontdekken van zijn seksua
liteit, en vastberaden in zijn los-
makingsproces.
Zo zonde dat regisseur Steven
Van Watermeulen al die nuan
ces laat ondersneeuwen in een
bombardement van veel te aan
wezige, niet altijd even heldere
videoprojecties, gesol met pop
pen en een geluidsband, gedo
mineerd door overdadige effec
ten die bovendien vaak de tekst
dusdanig vervormen dat de be
grijpelijkheid eronder lijdt. Het
in wezen simpele gegeven van
een zich aan zijn milieu ont
worstelende jongeling bezwijkt
onder die overkill aan trucjes
en gadgets.
IDE STELLING
De wereld is beter af
met nog eens vier jaar
George Bush.
Ceefuw mening
www.leidschdagblad.nl
theater recensie
Dick van Teylingenl
Voorstelling: Age of chaosj
lllusionary Rockaz,
Danscoaching: Mohamed 6
(Vagabond Crew). Dans: Justin
Lek, Shailesh Bahoran, Richar
Raymond den Uijl en Julian Bo
Gezien: 22/10, Leidse Schouw
Breakdance is ontwikkel
straat en daar werkt het 1
kend: danser 1 imponeer
een korte, explosieve acti
dan laat danser 2 zien wa
kan. Iedereen heeft zo zij
cialiteit, en het is vaak ini
wekkend wat die jongens
dat zijn het meestal) kun
Zo indrukwekkend dat h
kunst best een groter en
dachtiger publiek verdiei
het theater bijvoorbeeld,
daar is dat soort dans nie
gemaakt. Je vult geen atle
wedstrijd met zestig met
van oneliners maak je ge
man.
Toch toeren er breakdan
voorstellingen langs de E
se theaters. Belangrijke v
waarden voor een progra
zijn dansers van een hoo
veau en een handig kade
in de korte kunsten sami
langere adem van een vo
ling krijgen.
lllusionary Rockaz, de br
dancetop van Nederland
het handig aangepakt. In
chaos stuurt de oppergoi
krijgers naar een wereld
paradijselijk was, maar v
stierd wordt door een Da
ce. De strijders krijgen df
dracht om samen de wei
van het kwade te redden
van de vijf voeren hun ta
maar één is kwaad op de
pergod die heeft toegelat
zijn vriendin werd vermi
Maar vanuit de hemel o\
ze hem om toch het juist
te kiezen. Dat klinkt bekt
toch?
Op film zien we hoe het i
gers vergaat, dan kunnei
helden even bijkomen v<
vermoeiende moves tuss
door. En die mogen er zi
lijken net zo makkelijk o|
handen te lopen als op h
voeten; ook op één hand
moet. Ze bevriezen in de
onwaarschijnlijke evenv
en laten lichaamsdelen e
gen leven leiden. Ze doei
om dingen die (eigenlijk
kunnen, en op een heeli
te manier.
Het goed-tegen-kwaad-v
doet sterk denken aan s{
jes als Lord of the Rings,
eindigt met de stelling d
ons lot niet in handen ra
leggen van vijf magische
gers, maar de mensheid
moeten veranderen dooi
verschillen en vooroordt
heen te stappen. Die uit
wordt kracht bijgezet do
beelden van waivisvangs
tuigen die wolkenkrabbf
vliegen, slecht behandeli
deren, noem maar op. A
chaos is kortom moralist
politiek correct, en daar
voor deze doelgroep nik
gen.
Daarbij is de voorstellinj
nisch en kwalitatief diki
De makers putten voor
muziek en vormgeving 1
enorme verscheidenheii
sferen en culturen: fanta
ban, reggae, gothic, tribi
do, padvinderij, modern
symfonische rock, funk,
soul, ouwe hippies, olyn
gymnastiek, duistere roi
tiek, Fred Astaire, Micha
son, Mohammed Ali, alli
en iedereen die ze kunn
bruiken verwerken ze in
pruttelpotje van jeugdci
Daarmee geven ze een s
lustratie van de morele
dracht van de voorstellii
schillen zijn geen obstal
maar zetten nieuwe deu
open.
