Hamburger 100 jaar
GESPREK VAN DE DAG
'CooF debuut Tokkies in discotheek Delfzijl
Zegetocht begon in St. Louis
Winterswijk
i I
"ACH weLMEE. KE(ZEC
VA£ MOCÏ LAMG M IET \=AILLIET
DAGELIJKS LEVEN
Het nummer ZIJ GELOOFT IN MIJ van André Hazes is dit weekeinde gestegen
naar NUMMER ÉÉN in de top-30 van Vlaanderen. Het lied was een week eerder
al nieuw binnengekomen op de derde plaats van de VRT Radio 2 hitlijst. Na het
overlijden van Hazes, 23 september, wérd besloten Zij gelooft in mij nogmaals
uit te brengen. In de Nederlandse top-100 bereikte het nummer op 1 oktober de
koppositie als meestverkochte hit, wat Hazes tijdens zijn leven nooit was gelukt.
De Amerikaanse acteur MACAULAY
CULKIN houdt vast aan zijn ON
SCHULD na zijn arrestatie wegens het
bezit van marihuana. Dat bleek vorige
week tijdens zijn voorgeleiding in
Oklahoma City. De 24-jarige, bekend
uit de Home
Alone-films,
werd in sep
tember op
gepakt toen
hij in het be
zit was van
verdovende
middelen en
medicijnen
die hij zon
der recept
niet mocht
bezitten.
Culkin liep
tegen de lamp in de staat Oklahoma
toen de wagen waarin hij als passagier
zat aan de kant werd gezet wegens te
hard rijden. De geboren New Yorker
verwierf wereldfaam met zijn rol in
Home Alone (1990) en Home Alone 2
(1992). Daarna wist hij op het witte
doek nauwelijks meer potten te bre
ken. Mocht Culkin schuldig worden
bevonden, dan is de verwachting dat
hij geen hoge straf krijgt. Op het bezit
van een kleine hoeveelheid verdoven
de middelen staat in Oklahoma een
maximumstraf van een jaar. De aan
klagers zien liever dat hij zich onder
behandeling stelt. Foto: EPA
INGE DE BRUIJN kwam zaterdag
met de schrik vrij nadat ze met haar
auto een KLAPBAND kreeg. De vier
voudig olympisch kampioene was
onderweg naar een modeshow in Lei
derdorp. Ik ben springlevend", liet
De Bruijn gisteren weten. Ik heb al
leen een klapband gekregen. Verder
niets." De Bruijn gaat binnenkort op
vakantie. Daarna zal er volgens haar
manager meer duidelijkheid komen
over haar toekomstplannen.
De gewezen echtgenote van de Brit
se prins Andrew, SARAH FERGU
SON, heeft NAAKT geposeerd voor
een boek waarvan de opbrengst is
bestemd voor het aidsfonds van El-
ton John. Niet alleen de hertogin
van York liet zich fotograferen in
eva-kostuum, ook andere bekende
vrouwen onder wie de modellen Ra
chel Hunter en Kate Mossen actri
ce Laura Flynn Boyle gingen uit de
kleren, meldde de Britse tabloid
The Sun zaterdag. Het sensatieblad
is niet onverdeeld gelukkig met het
optreden van 'Fergie', die slechts
gekleed in Jimmy Choo stiletto's en
een collier van Cartier op de gevoe
lige plaat werd vastgelegd. De krant
is een petitie begonnen onder de ti
tel 'hou ze aan, Fergie!'. The Sun
smeekt Ferguson bijna de wereld
niet te confronteren met haar
naaktkiekjes.
De omgeving van de beroemde prehistorische stenencirkel STONEHENGE zal
de komende vijf jaar in 'oorspronkelijke staat' teruggebracht worden. Dat is de
kern van de plannen van de Britse stichting voor het nationale Erfgoed. Het cir
ca 4000 jaar oude Stonehenge en omgeving moeten worden omgetoverd van
een 'NATIONALE SCHANDVLEK' tot een 'juweel van conservatie', vindt voorzit
ter Neil Cussons van de stichting. De nu nog bewerkte landerijen rond de sten
encirkel zullen weer aan de natuur worden teruggegeven en ook alle andere te
kenen van de 21ste eeuw worden uit het landschap verwijderd. Stonehenge
trekt nu ongeveer 800.000 bezoekers per jaar. In de toekomst zullen zij rond de
stenencirkel'een omgeving kunnen aanschouwen die zo dicht mogelijk ligt bij
het beeld 'zoals onze voorouders dat hadden', aldus Cussons. Foto: Reuters
Ongeveer EEN PROCENT van de
volwassenen heeft absoluut GEEN
INTERESSE in seks. Dat blijkt uit
een studie in het Britse weten
schappelijke tijdschrift New Scien
tist. Naar schatting 3 procent van de
wereldbevolking is homoseksueel.
Voor het onderzoek zijn in Groot-
Brittannië 18.000 mensen onder
vraagd over hun seksleven. Eén pro
cent onderschreef de uitspraak:Ik
heb me nog nooit seksueel aange
trokken gevoeid tot wie dan ook."
d t i
Mare Callewaert
Alvorens te staken, wees
goed overtuigd van je
onmisbaarheid
Dat ik dit risico liep, wist ik eigenlijk al vanaf het mo
ment dat ze aangaf per se naar het tweetalig voortge
zet onderwijs te willen. Vriendinnen uit mijn klas",
zegt mijn dochter, met de wereldwijsheid van iemand
die krap twee maanden als brugpieper in het leven
staat, ,,gaan de komende week naar Milaan, Barcelo
na of Dublin. Waarom gaan wij eigenlijk naar Win
terswijk?" Herfstvakantie in Winterswijk. Dat klinkt
zelfs voor een 12-jarige niet erg sexy. Wie wil er nu
naar Winterswijk? Niemand toch?
Fout. Mijn moeder heeft van kennissen een folder van
een 'mooie camping in Winterswijk' gekregen. Het
lijkt haar leuk om weer eens (moeders hebben altijd
een hang naar tijden dat het met de hele familie zo
veel gezelliger wasmet drie caravans (behalve ons
gezin hoort ook dat van mijn zus en mijn zwager tot
het selecte reisgezelschap) de herfstvakantie door te
brengen. Beetje wandelen, spelletjes doen, bokbier
drinken en vooral veel appeltaart en bruine bonen
eten.
Dat kan allemaal in Winterswijk.
Zelf brachten wij de herfstvakantie de afgelopen jaren
in Duitsland door, bij voorkeur op een camping hoog
aan de oevers van de Romantische Weinstrasse. Om
niet op tante Ina -die al veertig jaar naar Nij verdal
gaat- te gaan lijken, had mijn echtgenote dit jaar ei
genlijk naar Frankrijk gewild, ergens in het Loiredal.
Overdag kijken en 's avonds ruiken aan de druiven
oogst. Maar daar is niet iedereen enthousiast voor te
krijgen. Mijn vader valt na drie uur achter het stuur
in slaap en ziet erg op tegen twee hele dagen rijden,
voor één week vakantie. Het mag voor hem dus voor-
al niet te verzijn, die camping.
Mijn moeder kijkt triomfantelijk. Het is 2-0 voor
Winterswijk.
Duitsland is ook niet ver, betoogt mijn vrouw nog, die
bijval krijgt van mijn zus, die we lekker maken met
foto's van het Sauerland (de Rijn heeft om de hierbo
ven geschetste tante Ina-redenen een jaartje afge
daan) in herfsttooi. Er is alleen één complicatie. Mijn
zus heeft haar zoon en een meereizend neefje beloofd
dat er een overdekt zwembad op de camping zal zijn.
In de weinige tijd die ons rest speuren we op het inter
net, maar de enige camping die óns geschikt lijkt,
krijgt van de keurmeesters van deACSI een dikke on
voldoende omdat het zwembad alleen tussen 15.00 en
19.00 uur open is - en dan nog bij voorkeur voor cor
pulente oosterburen die op kosten van het zieken
fonds aan het kuren zijn. Andere campings hebben
alleen een openluchtbad of liggen aan een meer, waar
het in de zomer goed toeven is.
„Kijk eens!", wijst mijn moeder in de folder van Win
terswijk, waar uitgelaten kinderen in een azuurblauw
-overdekten verwarmd- bad duiken. Tot zover de op
positie van mijn zus en mijn twee neefjes.
Mijn zwager heb ik in ruim twintig jaar huwelijk nog
nooit een andere mening horen verkondigen dan die
van mijn zus. Winterswijk dus, ook voor hem.
Mijn zoon zit met een gebroken arm en kan niet fiet
sen en niet zwemmen. Wandelen ziet hij alleen als
corvee. Zijn favoriete bezigheid is computeren en dat
gaat prima op mijn laptop. Zodra hij hoort dat alle
plekken voorzien zijn van elektriciteit, is voor hem de
keuze gauw gemaakt. Winterswijk.
MENSELIJK
„Tokkie, Tokkie, Tokkie!" Het publiek in
discotheek 2-Night in Delfzijl scandeerde
zaterdagnacht massaal de achternaam van
de beroemdste asociale familie van Neder
land en juichte alsof er wereldsterren op
het podium stonden. De Tokkies -vader
Gerrie, moeder Hanna en de kinderen- ga
ven hun eerste optreden in het land. Voor
een bedrag van 1775 euro hoefden zij al
leen maar zichzelf te zijn.
Een half uur eerder zat de familie ietwat
nerveus in een andere ruimte in het com
plex. Hanna Tokkie relativeert de hype
rond haar gezin. „Beroemd hoor je te wor
den door te goochelen of artiest te zijn,
maar niet doordat je je huis bent kwijtge
raakt." Toch is het een feit: De Tokkies zijn
bekende Nederlanders geworden nadat er
een documentaire op televisie werd ver
toond over het gezin dat uit huis werd ge
zet na een uit de hand gelopen burenruzie.
En van die beroemdheid maken ze nu gre
tig gebruik.
Na de documentaire volgden televisie-op
tredens, een rol in een reclamespotje van
Chello en de publieke zoektocht van positi-
viteitsgoeroe Emile Ratelband naar een
nieuw huis voor de familie uit Amsterdam.
Zeewolde is de plaats waar het gezin zich
binnenkort gaat vestigen, overigens zonder
hulp van Ratelband die zich intussen heeft
teruggetrokken. De gemeente doet er alles
aan om de Tokkies te weren, maar de ver
huisplannen zijn in een vergevorderd stadi
um. Vader Gerrie, die door de eigenaar van
het pand is benoemd tot vastgoedbeheer-
Tokkie-vader Gerrie in zijn element op de disco-bühne. Foto: ANP
der, gaat er zeker wonen. De rest wil eigen
lijk niet buiten Amsterdam wonen en al he
lemaal niet op een bedrijventerrein. „Wij
mogen daar alleen wonen omdat wij de
pers er naartoe trekken. Ze willen dat pand
gewoon graag verhuren en op deze manier
gaat dat sneller," aldus zoon Wesley. Druk
maakt hij zich er niet om. Hij heeft op dit
moment wel wat anders aan zijn hoofd.
„We gaan er vanavond een feest van ma
ken." Tot het eind van het jaar zitten de
Tokkies, ondergebracht bij bureau Jan Vis,
helemaal volgeboekt en DelMjl heef
primeur. Het publiek is laaiend entK
ast. Op een spandoek staat 'De Tokk
cool'. Hoewel er van tevoren is afges
dat zoon Wimpie plaatjes zal draaiei
Wesley biertjes gaat tappen, komt hi
nig van terecht. Het gezin is anderha
lang bezig met handenschudden, ha
keningen uitdelen en op de foto gaai
discotheekbezoekers. Wimpie pakt d
willige meisjes stevig beet. Hanna dc
dansje en Gerrie deelt T-shirts uit mi
daarop de tekst 'Are you Tokkie to n:
Harmen Sanders heeft handtekeniii|
een Tokkie-shirt bemachtigd, iïiaarl
hij niet. Hij noemt het optreden 'lacl
dat bedoelt hij in de zin van uitlacht
profileren zich toch ook gewoon als
len?"
Discotheekeigenaar Siewert van der
heeft de Tokkies geboekt omdat ze 1
zijn. „Het publiek vraagt erom." Hei
zijn tent niet drukker dan op andere
dagavonden, zegt hij. „Maar dat kon
omdat we ér niet meer mensen hebl
gelaten dan de 1500 die erin passen,
Van der Zweep is dik tevreden overl
treden en als bedankje overhandigt
rie een plaat met daarop in het Gror
onder meer het gezegde Teder huisj
zijn kruisje'. De Tokkies willen nog\
even doorgaan, maar de tijd zit erop
na bedankt het publiek terwijl ze no
lading papiertjes met handtekeningi
sen de mensen werpt. „Ik hou vanji
lemaal. Doei!" anp
bereidingstijd is heel kort, dus je
hoeft niet lang te wachten en hij
hapt makkelijk weg. Snel voedsel
voor de massa. Het was de voor
malige pottenbakker Fletcher Da-
vis die-dat als één van de eersten
in de gaten had. Hij runde eind
19e eeuw een kleine lunchroom
in het Texaanse stadje Athens en
verkocht daar sandwiches met ge
malen, gebakken rundvlees, een
saus van mayonaise en mosterd
en een plakje augurk. Zijn familie
en klanten waren zo enthousiast
over het recept dat ze geld inza
melden om 'Old Dave', zoals zijn
bijnaam luidde, in 1904 naar de
Wereldtentoonstelling in St. Louis
te laten gaan. Daar stond hij met
zijn hamburgerstand op The Pike,
de amusementsboulevard. Mil
joenen bezoekers trokken naar St.
Louis om de spectaculaire exposi
tiepaleizen en landenpaviljoens te
bewonderen. Bovendien werden
in dat jaar ook de Olympische Zo
merspelen in St. Louis géhouden,
wat voor veel internationaal pu
bliek zorgde. Velen maakten toen
voor het eerst kennis met de ham
burger.
Het viel een reporter van de New
York Tribune op dat er voor Old
Dave's van openings- tot slui
tingstijd lange rijen stonden. Dat
voedsel, waarvoor je niet in een
restaurant hoefde plaats te nemen
en dat je al lopend kon verorbe
ren, dat wilde hij ook wel eens
proberen. Hij schreef laaiend en
thousiast over deze nieuwigheid
en de krant plaatste zelfs een foto
van Old Dave's hamburgerstand.
Daarna verspreidde het hambur
ger-idee zich als een olievlek over
de Verenigde Staten. Ieder restau
rant deed het op z'n eigen manier.
Ketens die glorieerden in de eer
ste helft van de twintigste eeuw
waren White Castle, met z'n vier
kante broodjes (bestaat nog
steeds) en Wimpy's, genoemd
naar J. Wellington Wimpy, het
hamburgerschransende cartoon
figuurtje uit de Popeye-strip.
Waarom is niet duidelijk,
maar voor Old Dave
was het hamburger-
avontuur afgelopen
na St. Louis. Hij
keerde terug naar
zijn oude vak van
pottenbakker.
De wereldwij
de fastfood ke
tens Burger
King (ca.
11.500 vesti
gingen in 57
landen) en
McDonald's
(met 30.000
vestigingen in
ruim 120 lan
den), namen
halverwege de
jaren vijftig een
grote vlucht.
McDonald's
heeft, net als de
hamburger, een ju
bileum te vieren. De
gigant, ooit gestart als
restaurant van de
broers Mac en Dick Mc
Donald, bestaat 50 jaar.
Het was Ray Kroc, vertegen
woordiger in milkshakemachines,
die de nationale en internationale
Het geheim: snel gemaakt en snel weer op. Archieffoto: ANP
mogelijkheden van de grote M
doorzag. In 1954 ontwikkelde hij
de franchiseformule voor de keten
en bedacht de McDrive, een klap
per. Jonge mobiele Amerikanen,
met hun vetkuiven en pastelkleu-
rige Chevrolets, zagen het snelle
karakter helemaal zitten en adop
teerden het vrije, ongedwongen
fastfood-gevoel als levensstijl.
In de jaren zeventig waren de
hamburgerketens in de VS zo po
pulair dat van iedere dollar die
werd besteed aan buitenshuis
eten, 37 cent bij hen terecht
kwam. In 1971 werd in Neder
land, in Zaandam om precies te
zijn, de eerste McDonald's ge
opend. Dat was ook gelijk de eer
ste Europese vestiging. Maar de
Amerikaanse hamburger sloeg
hier in eerste instantie helemaal
niet aan, dus werden er ook kro
ketten en erwtensoep verkocht.
Nu bezoeken dagelijks 500.000
landgenoten één van de 227 Mc
Donald's vestigingen.
Succes heeft vele vaders. Velen
claimen 'de uitvinding van de
hamburger'. De tartaren, onder
aanvoering van de grote verove
raar Genghis Khan, kwamen in de
dertiende eeuw al op het idee om
rundvlees mals te maken door het
tijdens hun wekenlange tochten
onder het zadel te schuiven. Deze
oervorm van de 'steak tartaar'
aten ze rauw.
Via Rusland en de Baltische staten
kwam hij over de Oostzee in de
Duitse havenstad Hamburg te
recht. Daar kwam de scheepskok
Otto Kuasw op het idee om hem
te bakken en met een spiegelei er
op te serveren. Halverwege de 19e
eeuw maakte deze 'Hamburg
Steak' de oversteek naar New York
en kwam op de kaart vani
havenrestaurant.
Maar waar en wanneer we
Hamburg Steak een hamb
zoals wij hem kennen? Ma
vier Amerikaanse steden c
de titel 'bakermat van del
ger'. Maar onomstotelijks
waar het grote publiek erl
mee maalde: bij Old Dave,
Wereldtentoonstelling van
St. Louis.
Puck Kerkhoven
Beste hamburger
Een dagblad in het noof
ten van de VS schreef eëi
ceptenwedstrijd uit ter ei
de jubilerende hamburg
is het winnende recept (j
stuks).
1,2 kilo grofgemalen runj
hakt
1 zakje gedroogde uiei
1 bouillonblokje (verk
2 tenen gehakte knofloi
2 theelepels witte peper,,
1 theelepel zout I
1 flinke mespunt cayenn
2 eetlepels bier
Meng- alles goed door ell
maak 12 platte schijven!
op een houtskoolvuur J
plat drukken, want danf
sappen verloren. Serveej
sla, tomaat en gebakken!
ringen. Voeg naar smaal
chup, mosterd en/of ma|
se toe.
Zelfwas ik liever naar de Ardennen gegaan. Mijn
nieuwe mountainbike hunkert naar het All Terrain
Bike-paradijs in de omgeving van La Roche. Maar ik
heb slechte ervaringen met hoogteverschillen (op mijn
eerste tochtje in de duinen heb ik bij een val twee
gekneusde ribben opgelopen) en met uitgezette
routes in België. Ik zie mezelf al ergens in
Dutroux-land op een onverharde kruising staan,
waar het routebordje is weggerot, weggehaald
of door een Waalse grapjas de verkeerde kant
op is gedraaid.
Of ik wel eens heb gehoord van de atb-rou-
tes rondom Winterswijk, wil mijn moeder
weten. Ze heeft al folders, waarop de be-
wegwijzerde tochten zijn aangegeven. Ik
val voor het zinnetje op pagina 2: 'Als u
ontdekt dat er een routebordje ontbreekt,
verzoeken wij u dit kenbaar te maken te
maken aan het Recreatieschap Achter-
hoek-Liemers.Wat een mooi land is dit
toch.
Ik ben om.
Uiteindelijk durft ook mijn echtgenote geen
andere camping meer voor te stellen, uit
angst voor dat ene verwijt dat haar -bij
welke tegenvaller dan ook- in de herfst
vakantie zal treffen:
Waarom zijn we niet gewoon naar
Winterswijk gegaan?"
Reageren? column@dickvanderplas.nl
De hamburger, hét symbool van de
Amerikaanse eetstijl, bestaat op de
kop af honderd jaar. Niet de platte
steak van gemalen rundvlees zelf,
die is al véél ouder, maar het hap
klare totaalpakket dat wij tegen
woordig hamburger burger noe
men. Oftewel: broodje vleesschijf
saus garnering. Voor de feeste
lijke geboorte moeten we terug
naar de massaal bezochte Wereld
tentoonstelling van 1904 in St.
Louis (VS).
Enig idee hoeveel hamburgers
een gemiddelde Amerikaan eet?
Drie per week. Een simpele reken
som leert dat er in de Verenigde
Staten ruim 38 miljard hambur
gers jaarlijks over de counter
gaan. Het geheim achter het on
gekende succes van deze van oor
sprong Duitse vleesschijf op
brood: gemak! Je koopt
hem onderweg, de
