KUNST CULTUUR
Nutteloze kennis over Kuifje spuien
Verloren gewaand glas-in-lood van Kamerlingh Onnes ontdekt
Los Vast 2004: Veel nostalgie, weinig spektakel
Opwinding en smart bij Tsjaikovski en Gergjev
ilstaan is
ij BEEF!
mogelijk
Spectaculaire Carmina
zet Stadsgehoorzaal
in vuur en vlam
'Stuk!' vertelt te veel
en toont te weinig
maandag l8 oktober 2004
R5
gehore en ook nog
kerstrepertoire.
'jj enfilm 'Shrek'
pfdt musical
aag - De animatiefilm
is waarschijnlijk vanaf
1 nfels musical op Broadway
1. Sam Mendes, die met
igie van 'American Beau-
1 Oscar won, zal de musi-
vei sie produceren. Regisseur
Jason Moore, die dit jaar
enomineerd voor een
ward met zijn poppen-
il 'Avenue Q'. De musical
ondersteund door Steven
filmstudio Dream-
cüe drie jaar geleden de
Shrek'-film maakte en
rmet een vervolg op de
en kwam. Shrek vertelt
Jhaal van een groen mon-
oger, dat verliefd
op een prinses.
rs»'
muziek recensie
s?° Hans Keijzers
.je
nd BEEF! Gezien: 16/10, LVC, Leiden.
en
zenkast van BEEF! is al
gevuld. Een zilveren
neen MTV nominatie
est Dutch band hebben
nnen. Koen Lommerse
eens als beste bassist
n en afgelopen maand
ollega- muzikanten
:uan Gerven als beste gita-
it in de lift. Dat blijkt
8 irduidelijk uit een over-
afgelopen zaterdag. De
s*e ormatie heeft net de
hand gelegd aan het
album 'Last Rudy Stan-
Ie fans vallen dus met de
de boter, want een ge-
e'c0 fan de set wordt inge-
en voor het nieuwe werk.
Bt 1 lor de grootste reggaeha-
BVe het zaterdag onmogelijk
!en te staan bij het kwali-
kvan de Eindhovense
e De band opereert ei-
..u zonder echte leider en
isondanks als een ge-
1 de nachine. 'Are You Rea-
lk Late Night Session' zijn
ire binnenkomers. Zan-
we Ier Both heeft een swin-
gevoelige stem. Eigenlijk
:un s zo vreselijk krachtig,
eeds loepzuiver. In de
a lor je een onge Bob
Zijn vocale spielerei
00 per Bram Wouters le-
i„IB rlijke een-tweetjes op.
in Gerven, met brede
da' ril bijna een motormuis,
nt.. ft zijn geraffineerde gi-
.a' ijes de nummers een
Jln «rwaarde. Hij treedt
ieu rockachtige soli buiten
le 1 lale reggaepaden. Bas
iggelaar geeft op de
va ond op toetsen de
repeterende keyboard-
a 1. Op 'Ric Man' excel-
im Wouters samen met
(jl oth vocaal.
;d gearrangeerde, knal-
•f. lexodus' knalt de spea-
on Én tijdens de reggae-
ivaar zo'n beetje alle ge-
erde traditionals langs-
d! laat de vlam helemaal
n 3 n. Nederland heeft er
I bij met een geduchte
itatie en BEEF! gaat
nieuwe album onge-
>ok een verdiend com-
succes scoren.
door Ad van Kaam
giessenburg - Kunsthandelaar
Pieter Overduin uit Giessen
burg bij Gorkum heeft in een
stal bij een boer onder de rook
van Amsterdam verloren ge
waande glas-in-loodramen van
de Leidse kunstenaar Harm Ka
merlingh Onnes (1893-1985)
ontdekt. De ramen, die samen
een beeld geven van het Pers
wezen, waren verpakt in kisten.
Gedacht werd dat het kunst
werk niet meer bestond.
De kostbare glas-in-loodramen
hingen vroeger in het gebouw
van het Algemeen Handelsblad
aan de Nieuwezijds Voorburg
wal in Amsterdam. De boer bij
wie de ramen werden aange
troffen, heeft waarschijnlijk het
lood willen hergebruiken. Zo
ver is het echter niet gekomen.
Overduin, getipt door een ken
nis, trof de ramen compleet
aan.
In de biografie van Kamerlingh
Onnes, kleinzoon van Nobel
prijswinnaar Heike Kamerlingh
Onnes, stond het glas-in-lood
als 'vermist' opgegeven. Over
duin heeft inmiddels contact
opgenomen met Stedelijk Mu
seum De Lakenhal. „Het is een
Leidse kunstenaar en ik vind
dat het raam daarom in Leiden
thuishoort. Maar er hangt na
tuurlijk wel een prijskaartje aan.
Ik schat het kunstwerk, als het
eenmaal grondig gerestaureerd
is, in op een bedrag tussen de
50.000 en 100.000 euro."
Lakenhal-directeur Jetteke Bol-
ten spreekt van een regelrecht
wonder dat de glas-in-loodra
men boven water zijn geko
men. Ze zegt 'vanzelfsprekend
geïnteresseerd' te zijn. „Het
werk sluit perfect aan bij wat
wij in het museum willen laten
zien. Leiden heeft altijd een
bloeiende grafische industrie
gekend en daar draait het bij dit
kunstwerk om (een krantenre-
j ter verdrijft
;c. tes van top
erdam - Het nieuwe al-
van Frans Bauer 'Daar heb
voor...' voert de Al-
top 100 aan. Daarmee
hij André Hazes van de
plaats verdreven. Ook de
ive in Ahoy 2003' van
.staat op nummer 1. Bij
fesentatie van de dvd en cd
dag in het Dolfinarium in
:rvvijk bleken beide schijf-
onmiddellijk goud met
in 40.000 verkochte
iren. Op 24 en 26 de-
staat Bauer met twee
oncerten in het Gelredo-
v Arnhem. De Brabander
jt in de show al zijn groot-
steng
Rijksmuseum voor Volkenkunde staat in teken van 75-jarige stripheld
door Theo de With
leiden - Werd Kuifje in 1929 ge
boren? Wat is de naam van de
mummie van professor Berga
mot? Welk scheldwoord gebruikt
kapitein Haddock als een lama
hem in zijn baard bijt? Hoe heet
de vogel die Bobbie oppakt? Het
Rijksmuseum voor Volkenkunde
in Leiden vormde gistermiddag
het decor voor een lange serie
vragen: de eerste Kuifjequiz.
Voor het eerst in zijn geschie
denis heeft het museum een
quiz georganiseerd. En natuur
lijk is Kuifje het onderwerp. De
stripheld is immers al voor de
tweede keer in de historie van
het Leidse museum de leidraad
voor een uiterst succesvolle
tentoonstelling. Kuifje is dit jaar
75 geworden. Eerder werd deze
verjaardag al uitgebreid gevierd
in het volkenkundig museum.
De afgelopen twee dagen is het
nog eens dunnetjes over ge
daan met het Kuifjeweekend.
Het antwoord op de eerste
vraag is dus: ja. Dat weten de
acht deelnemende teams na
tuurlijk allemaal feilloos. Net zo
goed als de acht duo's weten
dat de echte naam van Kuifje
Tintin is. Naarmate de 31 vra
gen tellende quiz vordert, loopt
de moeilijkheidsgraad op. De
naam van de mummie is nog
niet zo'n hersenbreker: Rascar
Capac. Het gevraagde scheld
woord levert echter koortsach
tig overleg op.
Het museum gonst van de acti
viteiten tijdens het Kuifje week
end. Op het voorplein staat om
te beginnen een aantal levens
echte lama's. Slechts een enke
ling durft de beesten te aaien.
Ze hebben tenslotte een ge
duchte reputatie als spugers. In
de hal van het museum is een
Kinderen zitten in een treintje dat door de bergen van de Andes voert. Foto: Taco van der Eb
markt. Uiteraard worden de
Kuifje-albums verkocht, de ba
sis van alles. Maar in de kraam
pjes liggen ook Kuifjeborden,
Kuifjekopjes, Kuifjespeldjes,
Kuifjesigarenbandjes en aller
hande andere prullaria.
Terwijl striptekenaar, vormge
ver en Kuifjekenner Joost Swar-
te na een lezing begint aan zijn
workshop striptekenen, wordt
de evenementenzaal in gereed
heid gebracht voor de quiz.
Acht teams van steeds twee
personen hebben zich inge
schreven. Een vader en een
dochter, een moeder en een
zoon, twee broers, twee vrien
den. Organisator Floor Scholte
vertelt dat er in november en
december nog een Kuifjequiz
volgt. De winnaars gaan door
naar de finale die wordt ge
speeld in januari tijdens het
laatste weekend dat de exposi
tie 'Met Kuifje naar de Inca's' te
zien is.
De oprichter van de Kuifjeclub,
die vol trots meldt dat hij nog
eens als Kuifje bij Paul de
Leeuw op televisie is geweest,
fungeert als jury. Bij twijfel wikt
en weegt hij de antwoorden.
Moet hij nu goed rekenen dat
Kuifje achter de waterval een
grot vindt? Nee, besluit hij, het
gaat om de ingang naar de Zon
netempel. Dus moet op zijn
minst het woord ingang in het
antwoord voorkomen.
Twee teams blijken na ander
half uur spelen op de eerste
plaats te zijn geëindigd: het jon
gensduo Wouter en Maxim en
het vader-dochterkoppel Maud
en Jeroen. Zij gaan door naar de
finale. Het publiek kan huis
waarts in de wetenschap dat
het nog meer nutteloze infor
matie wijzer is geworden. Wat
het subtiele verschil tussen Jan
sen en Janssen bijvoorbeeld is.
De ene heeft een snor die naar
buiten krult en de snor van de
anderadetective doet dat niet.
Toch een detail dat bij de mees
te teams onbekend is, want die
komen niet verder dan het sig
naleren van een s meer of min
der in de naam.
door Louis Du Moulin
Rotterdam - De reanimatie na
veertien jaar van Jan Rietman's
grootste succesnummer, de 'le
gendarische' live-radioshow
'Los Vast', leverde zaterdag in
Ahoy' een gezellige avond op.
Maar wil de organiserende pre
sentator een jaarlijks evene
ment maken van deze bonte
polderpopparade dan zal de
aanpak en inhoud toch flink
moeten worden geactualiseerd.
In feite gingen Rietman en de
zijnen (JR Band, Jody's Singers,
Ome Joop) in het Rotterdamse
sportpaleis voor zo'n zesdui
zend liefhebbers gewoon verder
waar ze in 1990 waren gestopt.
Waarmee de toevoeging 'Spek
takel' aan de programmatitel
nogal overdreven overkwam.
Van aankleding van het podium
was amper sprake, het enige ex
tra showelement kwam voor re
kening van het videoscherm,
waarop uiteraard ook beelden
uit het roemruchte 'Los Vast'-
verleden voorbij trokken.
De helden uit de gloriejaren
tachtig waren zwaar in de
meerderheid, zodat de nostal
gie hoogtij vierde. Ofwel: an
ders dan destijds gaf deze uit
gave van 'Los Vast' bepaald niet
weer wat er in Nederland Mu
ziekland allemaal gaande is of
aan zit te komen. Terwijl Riet
man zich vooraf juist opnieuw
had opgeworpen als lansbreker
voor nieuw talent. Ex-Idol
Maud was echter zo'n beetje de
enige 'starter' in zijn deelne
mersveld.
Had de oude garde niet zo ge
domineerd, dan had ongetwij
feld ook het gemiddelde presta
tiepeil hoger gelegen. Nu wer
den degelijke porties 'gouwe
ouwen' (weer Lee Towers,
Henk Westbroek, Anita Meijer)
afgewisseld met sprongen terug
in de tijd, die soms erg gefor
ceerd bleken (Erik 'Toontje La
ger' Mesie, Alides 'Time Ban
dits' Hidding).
Het muzikale niveau werd vlak
voor de gezamenlijke finale
'Hey Jude' nog wel even opge
krikt door de beloofde homma-
Ome Joop en Jan Riet
man weer bij elkaar
tijdens het Los Vast
Ahoy Spektakel.
Foto: ANP/Guido Ben
schop
ge aan André Hazes. Door Guus
Meeuwis en Xander de Buison-
jé werd weliswaar slechts voort
geborduurd op het eerbetoon
in de Arena, maar beide zan
gers legden wel hun ziel en za
ligheid in hun vertolkingen.
dactie, fotografen en drukkers
zijn er op te zien). Bovendien
was Kamerlingh Onnes een
echte Leidenaar en niet de eer
ste de beste. Wij hebben nog
niet zo lang geleden een ten
toonstelling van zijn werk ge
had."
Bolten houdt nog wel een paar
slagen om de arm. „Ten eerste
is het een enorm ding. Bijna 4
bij 5 meter. Daar moet je ruim
te voor hebben. Maar als de uit
breiding met het Scheltema-
complex doorgaat, zou het daar
mooi uitkomen. Verder verkeert
het in deplorabele staat en is
het de vraag wat de restauratie
kost. En dan moeten we nog
een geldschieter vinden en
overeenstemming bereiken
over de prijs."
muziek recensie
Lidy van der Spek
Concert: Nationaal Philharmonisch
Orkest en Koor van Moldavië o.l.v.
Alexandru Lascae. Gehoord: 16/10,
Stadsgehoorzaal, Leiden.
Carl Orffs beeldende stijl in zijn
'Carmina Burana' heeft vooral
te maken met pregnante, steeds
wisselende ritmiek, scherpe,
heilige harmonieën en dynami
sche contrasten. Van al deze
voorgeschotelde ingrediënten
wordt ruimschoots gebruikge
maakt bij het Nationaal Phil
harmonisch Orkest en Koor van
Moldavië. Een groot koor dat in
steeds wisselende bezetting
voorbeeldig zingt, en een
enorm orkest inclusief celesta,
piano en een scala aan slag
werkinstrumenten dat zowel
intiem, lieflijk als flamboyant,
weerbarstig kan uitpakken.
Vaste dirigent/violist Alexandru
Lascae weet koor en orkest zo
te kneden en te mixen dat een
optimaal spectaculaire Carmi
na de Stadsgehoorzaal in vuur
en vlam zet. Als marmeren mu
ren staat het openings- en slot
koor aan beide kanten van dit
breed uitgesponnen verhaal. En
in die muren zijn doorschijnen
de plekken te ontdekken van
fluisterende, vileine woorden
met een heleboel 'essen' in
'Sors, immanis, et inanis, status
malus' over lotsbeschikking en
Godsverschrikking.
Vlinderlicht weerWinkt het 'Pri
mo vere' (Lente), waarin de
vrouwenstemmen vliesdun en
zijdezacht omhoog waaien. Als
wiegende bloesemslingers
zweeft het 'Floret silva nobilis'
(in het bloeiende bos) door de
zaal. Orkest en koor mengen
zich in sensuele harmonie in
'de wereld vol zaligheden'.
Ook de mannen zijn dynamisch
heel wat mans: enorme fortissi
mo's 'Swaz hie gat umbe...' (wie
daar zo danst) worden moeite
loos afgewisseld met transpa
rante staccato hiphopzinnetjes.
Opwindend in galop beuken de
mannen in op de 'heerlijk
mooie meisjes', of wensen 'van
de maagd een vrouw te maken'.
In de laatste bijna koraalachtige
hymne 'Blanziflor et Helena'
trilt de Stadsgehoorzaal op z'n
grondvesten, zó immens groots
is de koorklank, omgeven door
een geweldig orkest met fabel
achtig intens scherp koper bo
ven het buitengemeen veel
kleurig coloriet van slagwerk en
strijkers. Lascae sleept koor en
orkest onvermoeibaar mee
langs Fortuna's wegen, op de
Zuidenwind naar koele liefdes
bronnen en wulpse drinkgela
gen. De drie solisten, de beel
dende bariton als beschonken
student, de tenor in de 'zingen
de gebraden zwaan' en de ijle
sopraan in het zoet smeltende
liefdesliedje 'alles zal ik doen
wat de liefde mij gebiedt' stelen
de show.
De drie ouvertures voor de pau
ze, waarin het orkest zich voluit
kon in- en uitleven, diende uit
stekend als programmavulling,
en op z'n minst als taartje (Las
cae suggereerde als koekje) bij
de koffie.
theater recensie
Wijnand Zeilstra
Voorstelling: 'Stuk!' van en door
christengemeente Live!. Tekst en regie:
Marius van Duijn. Muziek: Peter en
Wietske Elshout Gezien: 16/10, Tripodia,
Katwijk. Daar nog te zien: 22 en 23/10.
Buiten kijf staat dat aan 'Stuk!'
vol overgave is gewerkt. Dat zie
je aan de inzet waarmee de
groep in een veelheid aan thea
tervormen de boodschap pro
beert over te brengen. Het is
een Katwijkse theaterproductie
over een generatiekloof. Vader
en moeder houden vast aan de
strenge regels van het geloof,
hun drie kinderen hebben daar
veel of weinig moeite mee. Het
conflict is zelfs zo zeer uit de
hand gelopen dat dochter Mir
jam het huis moest verlaten.
De theaterproductie laat zien
dat er een weg terug is, als we
derzijds respect en een gesprek
mogelijk blijken te zijn. De lot
gevallen van Mirjam komen na
melijk via via terecht in een
werkstuk voor school, zodat
haar zus Maria bij de opeenvol
gende gebeurtenissen betrok
ken raakt. Die zus gaat de dis
cussie aan die - zo wordt me
nigmaal onderstreept - al veel
eerder gevoerd had moeten
worden. De verloren dochter
mag uiteindelijk terugkeren. De
parabel is meer dan duidelijk.
En op dat punt zit ook de zwak
ke kant van het verhaal. Er
wordt ontzettend veel uitge
legd. De lerares die het werk
stuk moet beoordelen, komt
uitvoerig aan het woord. Daar
naast krijgen we het volledige
interview te zien waarin Mirjam
haar kant van de zaak belicht.
Ze doet dat overigens pratend,
zingend en zelfs dansend. En
dat levert waardevolle scènes
op.
Toch komt het echte conflict
onvoldoende tot uitdrukking.
Dat bijvoorbeeld de vaderfiguur
niet ten tonele verschijnt, is in
dit verband veelzeggend. 'Stuk!'
vertelt te veel en toont te wei
nig. Waarom wordt uitsluitend
'over' en niet 'met' die vader
gesproken? Aan hem wordt im
mers in alle verhalen over het
conflict een doorslaggevende
rol toegedicht. Het is echter al
leen de moeder die in afge
zwakte vorm stelling neemt en
tot inzicht komt. Onbeant
woord blijft de vraag, hoe vader
op de terugkeer van zijn - spijt
betuigende - dochter reageert.
Jammer dus dat men zo na
drukkelijk voor het vertellen
kiest. Daar staat wel ter com
pensatie tegenover dat men dat
doet met een veelheid aan mid
delen: van dans en live muziek
tot drama en filmbeelden. Op
dat punt zou de voorstelling
nog heel wat aan zeggings
kracht kunnen winnen als men
het speltempo flink weet op te
schroeven.
muziek recensie
Aad van der Ven
Concert: 'De wereld van Tsjaikovski' door
het Rotterdams Philharmonisch Orkest
o.l.v. Valeri Gergjev. Gezien: 16/10, De
Doelen, Rotterdam.
'De wereld van Tsjaikovski' is
de titel van het dit jaar door de
Russische dirigent Valeri Gerg
jev geleide festival, dat tot en
met aanstaande zaterdag in de
Doelen wordt gehouden. Er
werken ongeveer vierhonderd
musici uit tien landen aan mee.
Behalve van Tsjaikovski zelf
wordt ook muziek uitgevoerd
van componisten uit zijn omge
ving.
Het zijn de symfonieën van
Tsjaikovski die centraal staan.
Met uitzondering van de Eerste
en de 'Manfred-symfonie' wor
den ze allemaal gespeeld. Gerg
jev wilde graag beginnen met
de Vierde, het werk waarmee
hij in 1987 in Rotterdam debu
teerde. Bezield was zijn inter
pretatie ook toen al, maar de
manier waarop hij met een or
kest omgaat is aanzienlijk vrijer
en zelfverzekerder geworden.
Zeker in Tsjaikovski, een com
ponist die Gergjev volop de
mogelijkheid geeft zich op zijn
gevoel te laten meedrijven,
hierbij gretig gevolgd door de
musici van het Rotterdams
Philharmonisch Orkest, die
voor hem door het vuur gaan.
Maar Gergjev zou Gergjev niet
zijn als alles precies volgens
plan zou verlopen. Zeker de uit
voering van de Vierde symfonie
bevatte veel verrassingen, niet
alleen voor de luisteraars maar
wellicht ook voor het orkest.
Maar dat heeft inmiddels wel
geleerd alert te reageren op een
plotselinge versnelling of ver
traging. En het weet wat de
Russische dirigent bedoelt wan
neer hij op mysterieuze wijze
met zijn linkerhand wappert
naar de eerste violen of broeie
rig kijkt naar de koperblazers.
Gelijkheid van het samenspel
lijkt daarbij niet altijd prioriteit
te hebben. Iedereen doet zijn
best en als het lukt is iedereen
blij, maar gaat het een keer mis,
dan tilt men daar niet zo zwaar
aan. Bij deze dirigent geven an
dere dingen kennelijk de door
slag. Zoals zaterdagavond de
bezielde klank van de strijkers
in het grote liefdesthema van
'Romeo en Julia'. Of het spitse,
beweeglijke spel van de hout
blazers in het Vioolconcert, met
Nikolaj Znaider in de zeer sen
sitief (eerste deel), maar waar
nodig (finale) ook zeer briljant
uitgevoerde solopartij.
De Tsjaikovski in de lezing van
Gergjev is er een van extremen.
De neiging om opwinding te
creëren door er steeds maar
weer een schepje bovenop te
gooien, totdat een fase van
maximale uitzinnigheid is be
reikt, leidt tot pakkende effec
ten. Maar er ontstaat zo een
eenzijdige uiterlijkheid waar
mee Tsjaikovski niet altijd een
dienst wordt bewezen. Laten
we dit toch vooral niet 'typisch
Russisch' noemen. Het waren
niet de geringste Russische diri
genten, bij wie we in deze mu
ziek behalve een heftig gevoels
leven ook kwaliteiten als trots
en aristocratie konden horen,
zoals Mravinsky, Kondrashin en
Svetlanov. En onder de jonge
ren Pletnev.
Bij Gergjev verkeert Tsjaikovski
in een voortdurende en ver
gaande staat van opwinding en
smart. Wie dat wil mee beleven
kan in de komende dagen zijn
hart ophalen. Ook de radio is er
een paar keer bij. Donderdag
avond wordt het optreden van
het eveneens door Gergjev ge
leide Orkest van het Marijinski
Theater uitgezonden (Vierde
symfonie van Tanejev en Vijfde
van Tsjaikovski). Zaterdag
avond is eveneens via Radio 4
het slotconcert te horen. Dan
treden de orkesten uit Sint-Pe-
tersburg en Rotterdam samen
op in onder meer Tsjaikovski's
'Pathétique'.
