De magie van
een woestijn
Het 'ultieme Sahara-boek' van Frans Lemmens
ZATERDAI
16 OKTOB
2004
El
B
Het dorpje Kerzaz in de Saoura-vallei, in de Westelijke Zandzee in Algerije. Frans Lemmens maakte deze foto twee keer eerder, maar pas de
derde keer vond hij het licht perfect en reed hij er honderden kilometers voor om.
||p -
-.V ',V; 'v''- V Vv V:;-;;.
-V-- i' T'Kt --i' 'C-K, 'i'n -t-
In een meer bij Ouargla in Algerije worden de duinen van de Grote Oostelijke Zandzee weerspiegeld. Hoe aantrekkelijk
het water ook lijkt, het is niet drinkbaar.
Toeareg-vrouwen in Niger kammen eikaars haar. Hun (vaak zilveren) sieraden zijn belangrijk voor
de Toearegs, omdat ze onder meer worden beschouwd als het familiekapitaal.
Nomaden en kamelen zijn in de Saha
ra onafscheidelijk. Mens en dier delen
lief en leed.
Hij fotografeerde de zwaan
van de KLM, de hangmat
van een sterk drankmerk
en de blauw geklede
Toeareg voor een
reisorganisatie, 's-
Cravelander Frans
Lemmens (51) zit twintig
jaar in het vak als reis- en
natuurfotograaf. Een
periode waarin hij het
noordelijk deel van Afrika
talloze keren heeft
bezocht. De Sahara kent hij
bij wijze van spreken als
zijn broekzak. Lemmens
heeft nu het ultieme
fotoboek over deze
fascinerende woestijn
willen maken: Sahara -
Land beyond Imagination.
door Simone Stevens
Een bezoek aan Frans Lem
mens is een reis op zich. Een
denkbeeldige dan. Er is te
weinig tijd om alle verhalen en anek
dotes te horen, alle dia's en foto's te
zien. Terwijl een ferme oostenwind
over 's-Graveland waait, gaat het in
het souterrain van Lemmens' kan
toor over zeldzaam geworden zout-
karavanen, uitbundige theeceremo
nies en het schilderachtige Wo-
daabe-volk. Lemmens kwam er in de
jaren tachtig mee in aanraking
eerst als reisleider en later als con
troleur van voedselhulp voor de Ver
enigde Naties. Hij woonde er en
leerde de bevolking en haar gebrui
ken kennen.
Fotografie als hobby groeide in 1986
uit tot een baan als documentairefo
tograaf. Met de fascinerende Noord-
Afrikaanse woestijn als specialiteit.
„Voor Nederlandse begrippen was ik
goed bekend in de Sahara." Het
tweetalige boek over de Algerijnse
Sahara moest zijn 'profileringspro
ject' worden. „Ik moest me onder
scheiden, niemand zit immers op je
te wachten als je aan de slag wilt als
professioneel fotograaf." Dat lukte:
het boek kwam in 1990 op de markt
en was binnen een jaar uitverkocht.
In 1997 maakte Lemmens Visions of
the Netherlands, hét boek om weg te
geven in het buitenland. Ambassa
des bestelden vele exemplaren.
Lemmens heeft net van zijn uitgever
te horen gekregen dat er een vijfde
druk komt.
In de hoek van zijn kantoor staat een
rek vol ansichtkaarten. Lemmens
blijkt ook de fotograaf achter de ty
pisch Nederlandse serie ansichtkaar
ten van Chroma Zone Images. Am
sterdamse grachtenpanden, bloeien
de tulpenvelden en trotse zwanen.
Onderwerpen die soms letterlijk om
de hoek liggen. Zoals één van de
zwanen, die Lemmens staande in de
vaart vlak bij zijn huis fotografeerde.
De kaarten worden met honderd
duizenden exemplaren per jaar ver
kocht.
Frans Lemmens Photography is in
twintig jaar uitgegroeid tot een be
drijf dat hij samen met zijn 43-jarige
vriendin Marjolijn van Steeden runt.
De twee leerden elkaar kennen, hoe
kan het ook anders, op reis: in Boli
via. Het was zeker niet hun laatste
reis. Voor het Sahara-project, dat nu
heeft geresulteerd in Sahara - Land
beyond Imagination, reisden ze van
af 2000 tien keer door de Sahara. Ze
ven van de tien Saharalanden kent
hij, met als grote favoriet Algerije.
Daar voelt de fotograaf zich thuis.
.Algerije heeft eigenlijk alles wat de
Sahara te bieden heeft: alle soorten
landschappen, dieren en volkeren."
Het land staat niet bekend om zijn
veiligheid. Een vooroordeel, vindt
Lemmens. „Als je je aan de regels
van de wet, de spelregels, houdt en
niet zonder een plaatselijke gids van
de hoofdroutes afwijkt, is het niet
gevaarlijk. Ook moet je je goed infor
meren. Onze reizen klinken mis
schien wel avontuurlijk, maar daar
doen we het niet voor, daar schrij
ven we ook geen boeken over. Er zijn
een paar bendes in dé Sahara actief,
maar door de wilde verhalen daar
over lijkt het alsof de hele Sahara ge
vaarlijk is. Ik heb me nog nooit,
maar dan ook nog nooit, niet op
mijn gemak gevoeld in de woestijn.
Ik ken ook niemand die met een lo
kale reisorganisatie op pad is ge
weest, wie iets is overkomen." Lem
mens kan zich dan ook flink opwin
den over het negatieve reisadvies dat
Nederland als enige in West-Europa
voor Algerije heeft uitgevaardigd.
Tegenwoordig is het stel korter en
minder vaak per jaar uithuizig. „Hoe
meer succes je krijgt, hoe meer je
beschikbaar moet zijn", zegt Lem
mens. Dat betekent in de praktijk:
vier keer per jaar ongeveer een
maand weg. Niet dat hij zich be
klaagt, het is een luxe probleem.
Maar de tweehonderd foto's die hij
per dag maakt, moeten ook worden
verwerkt. „Een maand op stap, bete
kent een maand uitzoeken, verwer
ken, scannen en de hele reute-
meteut."
Op een plankje staan 39 verschillen
de potjes met Saharazand. Afrika
mag in zijn ogen dan wat landschap
betreft het meest fotogeniek zijn, de
Sahara spant de kroon. „Het is een
mooie combinatie van landschap,
natuur en mensen." Hoewel dat ook
dichterbij huis is te vinden. Lem
mens haalt zijn neus zeker niet op
voor de schoonheid van zijn eigen
land of dorp. „Er vliegt hier nu een
ijsvogeltje langs! We hebben al een
plankje gemaakt. Nu moet het alleen
nog stoppen. Misschien volgend
jaar."
Sahara - Land beyond Imagination
is een Engelstalige uitgave van Dutch
Publishers en is te koop bij de boek
handel voor
59,95 euro (ISBN 90 76214 07 7).
Expositie
Gelijktijdig met de uitgave van het foto
boek Sahara - Land beyond Imagination
start vandaag in het Nationaal Natuur
historisch Museum Naturalis in Leiden
een expositie met de Sahara-foto's van
Frans Lemmens. Deze tentoonstelling is
tot en met 16 januari te zien. Meer in
formatie over het werk van Frans Lem
mens is, evenals een preview van het
fotoboek, te verkrijgen via
www.franslemmens.com
De uitgegraven zoutpannen in de oase worden elke dag met water gevuld. Het zout dat na*
overblijft, wordt veelal verhandeld met kuddehouders in de Sahel.
Een karakteristiek beeld van de Sahara, al zijn de meeste kamelenkaravanen lang niet meer zo
groot als vroeger. „Als er skeletten van kamelen langs de route liggen, weetje dat je goed zit."
In het juiste licht zorgen drie verdorde bomen voor een surrealistisch beeld.
